နာဲမာန် – ကြဴနူဗော်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကောန်ဂကူမန် ဒးဒုၚ်ပလီုလဝ် သၞာံ ၁၉၉၂ တေံ ကလေၚ်ပၠောပ်လမျီု ရောၚ် ဂးတုဲ ချပ်စဳဇန်သွက်ဂွံကလေၚ်ပံက်ဗော် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တၟိ မွဲဝါပၠန်ရ၊ ပရေၚ်ဏံဝွံ ညးဍုၚ်ကွာန် မဟာဇန်မန်ဂမၠိုၚ် ဒှ်ကၠုၚ် ပရေၚ်ဝိဝိၚ် ဖေက်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန် မံက်က္တဵုဒှ်ကၠုၚ် ၜါဗော်ရ။
က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်လ္ၚဵု ဒက်ပ္တန်ကၠုၚ် ‘ဗော်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳအလုံရးမန်’ ဝွံ ပံက်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အပ္ဍဲဗွိုၚ်သၞောဝ် ၂၀၀၈ တုဲ လုပ်ကၠုၚ် ပေဲါရုဲမာဲ၂၀၁၀ တုဲကၠုၚ်ရ။ လၟုဟ် တ္ၚဲဏံပၠန် ပၞော်တြၚ် ပရေၚ်ကွာန် ညံၚ်ရဴပံက်ကဵုညိဗက်ဟွံဂတာပ် နကဵုဗော်မန်ဒဳမဝ်ဂှ်လေဝ် ကလေၚ်ဗပေၚ်ဇြဟတ် ဂစာန်ချပ်ကၠုၚ် ပရေၚ်ပံက်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲသၞောဝ်အလဵုအသဳကီုမ္ဂး အပ္ဍဲမန် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် သွက်ဂွံမံက်ကၠုၚ် ၜါဗော် ဒှ်မာန်ရ။
ပ္ဍ္ဍဲကဵုဒေသရးဍုၚ်မန်ဝွံ ဂွံဒုၚ်ကၠုၚ်ယၟု အကြာဒေသ ရးဂကူတၞဟ်ဟ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ် ကွာန်မန်တံ ၜါဗော် ဟွံမွဲကၠုၚ်ရ၊ အပ္ဍဲကီု မ္ၚးကီု ပရေၚ်ဒတဴလိုၚ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လေဝ် ပရေၚ်ဒစဵုဒစး ပါ်စ္ဍးညးသ္ကံဟွံမွဲပုဟ် ဗီုဏံ ဂွံကၠုၚ် အထိုၚ်အသး အကြာကောန်ဂကူဂမၠိုၚ် နွံကၠုၚ်ရောၚ် သာ်ဏံ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂကူမန်လေဝ်ဒှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကောန်ဂကူဂမၠိုၚ်လေဝ်ဒှ် နာဲၚိုဲတိၚ် (ဒု-ဥက္ကဌမန်ဒဳမဝ်) ကေၚ်ဟီုကၠုၚ်လဝ် နွံရ။ တ္ၚဲဏံ အကာဲအရာဗော်မန်ၜါဗော် သွက်ဂွံမံက်ကၠုၚ်ရောၚ်ဂှ် ပြာကတ် ပ္ဍဲအကြာလကျာ် ခၟဳသၚ်ဂမၠိုၚ်တအ်ကီု အကြာက္ဍိုပ်သ္ကိုပ် မချဳဒရာၚ်ပရေၚ် မဟာဇန်ဂမၠိုၚ်ကီုဂှ် ပရေၚ်ဗော်ပါ်ဒှ်ၜါဂှ် ညိလေဝ် ညးတအ် ပရေၚ်ထံက်ဂလာန် ဟွံမွဲလးလးရ။
နကဵုရမျှာၚ်သၚ်သၟတ် ဒေသပွိုၚ်ဍုၚ်ပါ်လၟိုၚ် မွဲဇကု လဴထ္ၜးမ္ဂး “ပ္ဍဲကဵုမန်ပိုဲ ယဝ်ရ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန် ပံက်ဒှ် ၜါဗော်ဍာံမ္ဂး နကဵုဂကောံခၟဳသၚ် ဒေသပိုဲ ဟွံထံက်ဂလာန်တုဲ ပိုဲဗ္ကပ်ဗဗေၚ် ဗော်လဵုလေဝ် ဟွံကဵုဇြဟတ်ပုဟ်ဂှ်” သာ်ဏံ သၚ်သၟတ်ဂှ် လဴထ္ၜးကဵုလဝ် နွံရ။
က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်မန်ဒဳမဝ်တြေံတံလေဝ် ဒှ်ဓဝိၚ်ဂွိၚ်ဖေက် လညာတ်ထေၚ်ဗၠေတ် ဗော်ဒဳမဝ်တၟိဂှ် ဒှ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုတၚ်သ္ဂုတ်သွာတ် ကာလတ္ၚဲကောံဓရီု ဗပေၚ်ဇြဟတ် နဝ်ဝေန်ပါ ၂၀ ဂှ် “သွက်ဂွံပညဳသဳကၠဳအာ စပ်ကဵု ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဂွံဒှ်မွဲဗော်ဓဝ်ဂှ် ဂကောံကေၚ်ကာတံ ဆက်ပညဳအာရောၚ်” သာ်ဝွံ ကမ္မတဳဗဟဵု ဗော်မန်ဒဳမဝ်ဂမၠိုၚ် ကဵုလဝ်ဇြဟတ်ဓရိုဟ်ကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ညးတံ နွံရ။
ပ္ဍဲကဵု တ္ၚဲသ္ပကောံဓရီုဂှ် နကဵု ဗော်မန်ဒဳမဝ်ဒုဥက္ကဌ (၂) နာဲတၠနန်လေဝ် မြော်လဝ်ဂလာန် သာ်ဝွံ နွံရ။ “ရန်တၟံ ကၠောန်သွက်ဂကူ ဍာံဍာံရောၚ် ယဝ်ဒှ်တှေ် သွက်ဂုဏ်ဖဵု ဂကောံဇကု၊ ဂုဏ်ဖဵု သွက်ပရေၚ်ပူဂဵုဇကုကီု ဒးသၠးမာန် ဖအိုတ်ရောၚ်၊ အဵု ယဝ်ရ ရန်တၟံကေတ်ဒၞာဲရ၊ ကေတ်အဝဵုရတှေ် ပရေၚ်တံဏံ သွက်ဒးချပ်ဟွံမွဲ” သာ်ဏံ ဒုဥက္ကဌဂှ် ဟီုသောၚ်ကလးလဝ် ကုညးတိုန်စိုပ် ကောံဓရီုဂှ်ကီုရ။
ပရေၚ်ဗော်မန်ဒဳမဝ်တြေံ ချပ်စဳဇန် နူကၠာဟွံသ္ပ ပေဲါကောံဓရီု ကလေၚ်ဗပေၚ်ဇြဟတ်ဗော်ညးတံဂှ် ကောန်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ညးဒေံါဇူလ္ၚဵုကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်ဒဳမဝ်လ္ၚဵု ကေၚ်သ္ပလဝ်ပေဲါဆဵုထ္ဗ သဳကၠဳပညဳပညပ်လဝ် နွံမံၚ်ကီုရောၚ်ဂှ်လေဝ် ပရိုၚ်မံက်မံၚ် အကြာက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဒေံါဇူ တံဂှ်ရ။
ဥက္ကဌဇၞော် ဗော်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳအလုံရးမန် နာဲၚိုဲတုၚ်လေဝ် ကေၚ်ဒှ်မံၚ်ဓဝိၚ် သာ်လဵု ဗော်ၜါဏံ ဂွံဒှ်ပရေၚ်ပံၚ်ဗစပ်ညးသ္ကံမာန်ဂှ်လေဝ် နကဵုဇကုညး ဟီုဓမံက်လဝ် နွံမံၚ်ရ။
ပရေၚ်ပံၚ်ဗစပ် ဗော်မန်ၜါဗော်ဝွံ ပရေၚ်ဗော်ဒေသရး ကဵု ပရေၚ်ဗော်မန်ဒဳမဝ်ဂှ် ဟိုတ်ပရေၚ်ပရော ဝၚ်အတိက်နွံတုဲ သီုအတိုၚ်အလုံမွဲဗော် မွဲ ကဵုမွဲဗော် ဒှ်ပံၚ်ဗစပ် ဒှ်မွဲဗော်ဓဝ်ဟီုဂှ် ဝါတ်ညိ ရောၚ် သာ်ဏံ ကမ္မတဳဗဟဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ညးအုပ်ကာခရိုၚ်မတ်မလီု နာဲထောန်ယျ ကဵုလညာတ်ရ။
ပရေၚ်ပရူ ဗော်မန်ၜါဗော် ဂွံဒှ်ပရေၚ်ပံၚ်ဗစပ် ဒှ်မွဲဗော်ဓဝ်ဂှ် အခိၚ်ဝွံ ဒှ်အခိၚ်ညးဂမၠိုၚ် စိုတ်လုပ်တုဲ ညးမစိုတ်လုပ်စကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ် ပၟိက်စိုတ် မိက်ဂွံကဵုဒှ် ပရေၚ်ပံၚ်ဗစပ် ညးသ္ကံဟေၚ်ရ။
နကဵုလညာတ် ဗော်မန်ဒဳ ဗွိုၚ်မ္ၚး မွဲတၠညာတ်ဂှ် “စိုတ်အဲတှေ် ဗော်မန်ဒဳပိုဲဂှ် အာလုပ်ပံၚ်ထောံ ကဵု ရဲဗော်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳအလုံရးမန်တှေ် ပြေပြံၚ်ဂၠိုၚ်၊ မုဒှ်ရောဟီုတှေ် ဗော်ညးတံဂှ် ဒှ်မံၚ်ဗော် လုပ်သၞောဝ် ပ္ဍဲအလဵုအသဳ ဒတုဲဒတုဲဏောၚ်၊ ဗော်မန်ဒဳမဝ်ပိုဲဂှ် ဒးဒုၚ်ပလီုလဝ် အလဵုအသဳ ဟွံပလဝ်သမ္တီပုဟ် အဵုဂှ်ရ လညာတ်အဲတှေ် လုပ်ပံၚ်ကဵု ဗော်အလုံဒေသရးတှေ် ဒှ်မာန်ရောၚ်” ဗီုဏံ ညးကဵုလညာတ်ရ။
အကာဲအရာအခိၚ်ဗော်မန်ဒဳမဝ် အဃောချပ်ပညဳပညပ်မံၚ် သွက်ဂွံကလေၚ်ပံက်ဗော် ပရေၚ် ဍုၚ်ကွာန်တၟိမွဲဝါပၠန်ဂှ် ဒှ်အခိၚ် အလဵုအသဳကဵု ဂကောံကောန်ဂကူရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်တံ ဂစာန် ကေတ်မံၚ်အသိၚ် သွက်ဂွံဒေံါပရေၚ်ပန်ပှော် မွဲဝါပၠန်လေဝ် ကိတ်ညဳမံၚ်ရ။
ဗော်မန်ဒဳမဝ်ဂှ် ကလေၚ်ပံက်ဗော်တၟိတုဲ လုပ်စၚ် ဗွိုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကရောံပေဲါရုဲမာဲဂတ သွက် ၂၀၁၅ တေံရ။ ဆဂး စပ်ကဵုပရေၚ်ပေဲါရုဲမာဲ ဂတတေံဂှ် နကဵုဂၠံၚ်တရဴ ဗော်ညးတံ လုပ်ပေဲါရုဲမာဲဟာ ဟွံလုပ်ဟာဂှ် ဂၠံၚ်တရဴချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ် မုလေဝ်လးဟီုလဝ် ဟွံမွဲဏီရ။
နကဵုဂလာန်ရမျှာၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်မန်ဒဳမဝ်လ္ၚဵု ဟီုပ္တိတ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ပိုဲပံက်ထေက်ဍာံရ ဆဂး ပ္ဍဲကဵုအခိၚ် ပေဲါရုဲမာဲတေံတှေ် ဟွံလုပ်ပေဲါရုဲမာဲပုဟ် ဆက်တုဲ အာဂၠံၚ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဒစဵုဒစးမွဲရောၚ် ဗီုဏံလေဝ် ပ္ဍဲညးအာက္ဍိုပ် ဗော်မန်ဒဳမဝ်လ္ၚဵုဂှ် ရမျှာၚ်တိတ်မံၚ်နွံရ။
ဗော်မန်ဒဳမဝ်တြေံ ကလေၚ်ပၠောပ်လမျီုဗော် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မွဲဝါပၠန်ဂှ် နကဵုသွာၚ်အလဵုအသဳ တွဵုရးလ္ၚဵုလေဝ် ကဵုကၠုၚ်လဝ် ဒမြိပ်အရေဝ် ထံက်ဂလာန်နွံရ။ ဆဂး ပၞော်တြၚ်အခေါၚ်အရာ တၟေၚ် မုဟွံပံက်မွဲသာ်ဏီ ဗီုကဵု ပေဲါဗ္တိုက်ရးကချေၚ် ကဵု ဗလးကောန်ထံၚ် သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကိစ္စၜါဏအ် အလဵုအသဳဟွံကၠောန် ဓမံက်ထ္ၜးကဵု ဟွံမာန်ဏီဂှ် နကဵုဗော်မန်ဒဳမဝ် ကယျောဝ်ဗက်ဂၠံၚ် ဗော်အေန်လ်ဒဳ ဟွံထေက်တုဲ လုပ်ပံက်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တၟိမွဲဝါ်ပၠန်ဂှ်လေဝ် အခိၚ်ပြဟ်အာဏီရောၚ် ဗီုဏံလေဝ် ပရေၚ်ပါ်ပဲါ အပ္ဍဲဗော်မန်ဒဳမဝ်ကီု ရမျှာၚ်ဗွိုၚ်မ္ၚး ဗော်မန်ဒဳမဝ်ကီုလ္ၚဵု ဟီုကဵုဒမြိပ်အရေဝ် နွံကီုရ။
အပ္ဍဲဂှ် နကဵုဇကု ဥက္ကဌမန်ဒဳမဝ်တ္ၚဲဏံ အာစာဇၞော်နာဲၚိုဲတုၚ်ဟီု “သ္ၚဳဂၠိပ်ကေတ် အကာဲအရာတ္ၚဲဏံတှေ် အတိုၚ် ဗော်မဟာမိတ်ကောန်ဂကူဂမၠိုၚ်ပ္တိတ်လဝ် ကာလ စၟတ်တ္ၚဲ (၁၆) ဂိတုနဝ်ဝေန်ပါ တုဲကၠုၚ်ဂှ်ရ၊ သွက်ဂွံ ချပ်ပံက်ဗော်ဂှ် အခိၚ်ပြဟ်အာဏီရောၚ်၊ ဒးကေတ်အခိၚ် မၚ်ရံၚ်ကၠာတုဲမှ ချပ်သဳကၠဳပရေၚ် ပံက်ဗော်တၟိတှေ် ခိုဟ်ရောၚ်” သာ်ဏံ ညးဟီုလဝ် ပ္ဍဲကာလ တ္ၚဲသ္ပကောံဓရီု ကလေၚ်ဗပေၚ်ဇြဟတ် နဝ်ဝေန်ဗါ ၂၀ တုဲကၠုၚ်ဂှ်ရ။
သ္ၚဳဂၠိပ်ကေတ်ရမျှာၚ်ကွပ်ဂမၠိုၚ် စပ္တံနူ ကျာ်ဇၞော်အစာခၟဳသၚ်ဂမၠိုၚ်ကီု ပ္ဍဲအကြာ ဂကောံမဟာဇန် မန်ဂမၠိုၚ်တံကီု ဂကောံမန်စိုပ်ဒၟံၚ်ဌာန်သ္ၚောဲ ဍုၚ်သၟာၚ်ဂမၠိုၚ်တံကီု ဂကူမန် နွံဌာန်သေံ ထာလေန် ကီုဂှ် ကဵုဒၟံၚ်ဇြဟတ်ဓရိုဟ် ဗော်အလုံဒေသရး ကဵု ဗော်မန်ဒဳမဝ်ဂှ် ၜါဗော်ဏံ ညံၚ်ဂွံ ကောံဂှ် ဓရိုဟ်ဏာမံၚ်ရောၚ်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်ပ္တိုန်ထ္ၜးရ။