စောနာဲ(ဂကောံသၟတ်မန်လညာတ်တၟိ) – ‘ဂၠဴပြးကၠကိတ်၊ မိတ်ပြးဒးဂိ’ မအရေဝ်ဏံဝွံ ဒှ်မအရေဝ်ဗီုဂလာန်တၠပညာမန် ဟီုဂးလဝ်နူမွဲအခိၚ်တေံဂှ် တ္ၚဲဏံမ္ဂးဗီုဒဒှ်ဗီုဂလာန်မန် ဏံကီု သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တအ် မဝေၚ်ဒၟံၚ်လ္တူစၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဍုၚ်ပိုဲတ္ၚဲဏံဂှ် ဒှ်အရာပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲလ္ပာ်ခိုဟ်ဟာ၊ ပရေံဟာဂှ် ထေက်ကဵုစိုတ်ဒးလုပ်စ၊ ထေက်ကဵုဒးဒှ်ဓဝိၚ်ကွေံရ။
‘လ္တူအကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပြံၚ်သၠာဲကၠုၚ်ညိညဂှ် ဗီုဗော် NLD ချဳဒရာၚ်မံၚ် ပ္ဋဲဍုၚ်တံ ဂွံပၞော်ချဳဒရာၚ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တှေ် ဒးလုပ်ချဳဒရာၚ်ရ။ ဣဏံဂှ် ကမၠောန်သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံရ။ ကၠောန်ထေက်ဏောၚ် အဲညာတ်ကေတ်’ သာ်ဝွံ ဥက္ကဌဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ နာဲထဝ်မန် ဟီုဂးဏာ ပ္ဋဲဗလးမုက်ဝိပ်သာ် ဌာန်ပရိုၚ်ဗၠးၜးမန် နူစၟတ်တ္ၚဲ နဝ်ဝေန်ဗာ ၂၂ တုဲကၠုၚ်တေံရ။
‘မွဲသာ်ပၠန် ကာလဗော် NLD ချဳဒရာၚ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တှေ် ပံၚ်တောဲကဵုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် မၞုံအပ္ဋဲဍုၚ်တံတုဲ ချဳဒရာၚ်အာထေက်ဏောၚ်’ ညးထပ်ဟီုဏာ ပ္ဋဲမုက်ပရိုၚ်ဂှ်ပၠန်ရ။
မွဲလ္ပာ်ပၠန်တော်ရံၚ်ကဵု လ္တူဂလာန်ညးအုပ်ကာနာနာ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ နာဲဟံသာ ပ္ဋဲဌာန်ပရိုၚ်ကဴဝဴဓမံက်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဋဲစၟတ်တ္ၚဲ နဝ်ဝေန်ဗာ ၂၂ ဂှ်ပၠန်မ္ဂး အံၚ်သာန်သုကျဳ လုပ်ပံၚ်ကဵု အလဵုအသဳဂှ် နကဵုညးအုပ်ကာနာနာ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ညာတ်ကေတ်လပါ်ခိုဟ်တုဲ ပၞောဝ်က္ဍိုပ်သကိုပ်ဗၟာ မကၠိုဟ်ကေတ် ပၟိက်ဆန္ဒ ကောန်ဂကူတံဂမၠိုၚ်ဂှ် ညးဝွံဂှ် ကၠိုဟ်ကေတ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ရောၚ်ဂှ် ညးဟီုရ။ ညးတံဗိုၚ်စန်ဒက် ပ္ဍဲဗွိုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ် ကွာန်ဗၟာ သွက်ကောန်ဂကူတံ ၜိုတ်ဒးရးမာန်ရောၚ်ဂှ်လေဝ် ညးစၟဳလဝ်ကီုရ။
မွဲအဆက်ဓဝ် ညးထပ်ဟီုပၠန်ဂှ် “ပိုဲကောန်ဂကူ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဏံဂှ် မၚ်ယီုစ မဂဳ (အံၚ်သာန်သုကျဳ) ဗက်လကြဴမဂဳဂှ် ဍေံဟွံဂွံပုဟ်၊ အခေါၚ်ဇကု ဇကုဒးဒတူ၊ အခေါၚ်ဇကု ဇကုဒးလုပ်ပေဲါဗတိုက်၊ ပိုဲကောန်ဂကူ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဒးညဳသာဏောၚ် ပေဲါဗတိုက်ပိုဲဂှ် ၜိုတ်ကြံၚ်မ္ၚိုဟ်မာန် ပ္ဍဲဗွိုၚ်သၞောဝ်ကီု မ္ၚးသၞောဝ်ကီု ပေဲါဗတိုက်ရပ်လွဟ်ကီု နာနာသာ် ပိုဲကြံၚ်မ္ၚိုဟ်တှေ် မဂဳဂှ် ဗိုၚ်ဓရိုဟ်ပလံၚ်ကဵု ညိပၠန်တှေ် စိုပ်တရဴ မာန်ဂၠိုၚ်ရောၚ် ပိုဲညာတ်ကေတ်ဟဂှ်” သာ်ဝွံဟီုဂးဏာရ။
ရံၚ်ကေတ်လ္တူအကာဲရာဏံတုဲ နကဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိမ္ဂး လ္တူ NLD မဖျေံဏာသ္ဂုတ်သွာတ် ပ္တိုန်စရၚ်ဗော်၊ လုပ်ပေါဲရုဲမာဲ ပ္ဋဲစၟတ်တ္ၚဲ ၁၈ ဂိတုနဝ်ဝေန်ဗာဂှ်ဝွံ ညးတအ်ညာတ်ကေတ် အကာဲအရာခိုဟ်မွဲ ဒးဒှ်ထေက်၊ ဒးကၠောန်ထေက်၊ ပၞော်ပြံၚ်သၠာဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မွဲဏောၚ် ဟီုစဂွံရ။
ဆ္ဂးဗီုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရပ်လွဟ် ကချေၚ် (KIO) ညးအခေါၚ်ဟီုဂးနွံ ဥူလနာန်ဟီုဏာ ပ္ဋဲဌာန်ပရိုၚ်ဗဳဗဳဇြဳဂှ်မ္ဂး ‘လ္တူဗော်အာန်အေဝ်ဒဳကလေၚ် ပ္တိုန်စရၚ်ဗော်တုဲ လုပ်ပေါဲရုဲမာဲဂှ် နကဵုကေအိုၚ်အဝ်မ္ဂး ပြဟ်ဟ်ဏံ မုလေဝ်ဟွံဟီုဂး မွဲသာ်တုဲ လ္တူဏံမၚ်ရံၚ်ကျေဝ်အာမဒှ်ရ။ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ကာလလုပ်စိုပ်ပ္ဋဲဗွိုၚ်စၠတ်ထဝ်တုဲ ဗီုလဵုပတဝ်ကၠုၚ်ဂၠံၚ်တရဴလ္တူပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲ ပ္ဋဲဍုၚ်ဗၟာကီု ဒေသကောန်ဍုၚ် အရၚ်တအ်မာန်ရောဂှ် ဗော်မရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ဂမၠိုၚ် ရံၚ်ကျောဝ်ဒၟံၚ်ရောၚ်ဂှ်လေဝ် ညးထပ်ဟီုဏာပၠန်ရ။
ရံၚ်ကေတ်လ္တူဂလာန်ဥူလနာန် ညးအခေါၚ်ဟီုဂးဗော်ကချေၚ် ဟီုဂးဏာဂှ်မ္ဂး ဗီုမဂဳဒးစိုတ်မိက်ဂွံလှေ်ဂှ် အခေါၚ်လှေ်နွံပေၚ်ၚ်ရ။ ဆ္ဂးလ္တူလဝေၚ်ဇာတ်မဂဳဏံမလှေ်ဒၟံၚ်ဏံ ခိုဟ်ကီုပရေံကီုဂှ် ညးမဗဵုကျောဝ်တအ် ခက်ဒၟံၚ်အကာဲ ဇၟာပ်ပ်လဂါံဇိုၚ်မဂဳဏံကဵုမျှာၚ်ခၞုက် မဂဳဏံမဖျေံရ။ ထံက်ဂလာန်ကီု၊ ဟွံထံက်ဂလာန်ကီုဂှ် ပြဟ်ဟ်ဏံအဓိကယွံသေၚ် မွဲတၟေၚ်ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်လ္တူလဝေၚ်ဇာတ် ကေုာံပရေၚ်လှေ်မဂဳဏံဟေၚ်ရ။
လ္တူဏံဝွံ လညာတ်သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တအ် လစွံစိုတ်ညးတအ် တၞဟ်ခြာဒၟံၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။ ညးလ္ၚဵုညာတ်ကေတ်ဂှ် သ္ဂုတ်သွာတ် အာန်အေဝ်ဒဳ ပ္တိုန်စရၚ်ဗော်တုဲလုပ်ဒုၚ်ရုဲမာဲအကြာဂှ် ပြဟ်လောန်အာ၊ လ္တူဏံၜိုတ်လဵုအာန်အေဝ်ဒဳပလေဝ်ပလေတ်စလဝ်နွံ၊ လ္တူလိက်လလောၚ်တြး ယှိုဲဂုၚ်တိုၚ်ဂှ်လေဝ် ထေက်ကဵုဒးကလေၚ်သ္ၚဳဂၠိပ် ဒတူလိုၚ်အာထေက်၊ ၜိုတ်ကမ္မယှေန်မာဲအလဵုအသဳတၟိဏံ ပလေဝ်ကဵုဥပဒေပံက်ဗော်ညိဓဝ် စှေ်စိုတ်ပံက်ဗော်တုဲ လုပ်ပေါဲရုဲမာဲဂှ် ဒှ်ဟွံထေက်၊ မွဲသာ်ပၠန် ယဝ်ဆက်ပတေၚ်ထောံညိပၠန်မ္ဂး ဟိုတ်နူဇြဟတ်ဓရိုဟ်နာနာတုဲ ကောန်ထံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဗီုမေန်ကိုဝ်နိုၚ်၊ မေန်ဇြေယျာ၊ ဃောန်ထောန်ဥူ ဗၞတ်ညိညဂွံအခေါၚ် ၜိုဟ်လလမ်မာန်ဏောၚ်ညာတ်။ လ္တူဏံညးတအ် ဒးချပ်ကၠးကၠးဖ္ဋးဖ္ဋးမွဲစုံတုဲမှ ဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်ထေက်၊ လ္တူသ္ဇိုၚ်ဥပဒေသၞောဝ် ၂၀၀၈ ဂှ်ရ ယဝ်ခါရ ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲမွဲ ဒှ်ကၠုၚ်ဟွံမာန် ပ္ဋဲဥပဒေဏံမ္ဂး ၜိုန်ရအာန်အေဝ်ဒဳ ဂွံမာဲဂတးဂတန် ပ္ဋဲပေါဲရုဲမာဲသၞာံ ၂၀၁၅ ဏံလေဝ် အခေါၚ်ဂွံဒှ် သမ္မတဍုၚ်ဟီုဂှ် ဆလအ်မှဒှ်ကၠုၚ် ဟွံမာန် ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲလ္တူ သ္ဇိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေဏံ မွဲနဲမွဲဗီု ဖန်ဗဒှ်မာန်မှ အကာဲအရာအာန်အေဝ်ဒဳမဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ် ဂွံဒှ်ဒတုဲဖဵု သွက်ဗော်ညးတအ် ကေုာံ ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ရ ဒးရံၚ်ဗဵုအာလ္တူအစောန်စရာဲ မဂဳဏံ သာ်ဝွံသၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လ္ၚဵုတအ် ညာတ်ကေတ်ရ။
ဆ္ဂးညးမွဲလ္ပာ်ပၠန်ညာတ်ကေတ်ဂှ်တှေ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်လ္တူပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲအလဵုအသဳတၟိဏံကဵု ဇြဟတ်ဓရိုဟ်နူညးဂၠးတိတအ်တုဲ လ္တူဗော် အာန်အေဝ်ဒဳ ဖျေံဏာသ္ဂုတ်သွာတ်ဝွံ ဒးကၠောန်ထေက်၊ ဒးကေမ်ဇျှာပ်ကေတ် လ္တူပၞော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မက္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်ဏံရ။ ဒးဟီုကၠးကၠးမ္ဂး နကဵုဗော်ညးတအ်လေဝ် နူမ္ၚးဗွိုၚ်သၞောဝ်ဂှ် လုပ်စိုပ်ကၠုၚ်ပ္ဋဲဗွိုၚ်သၞောဝ်တုဲ ဂွံဆက်ဒတူလိုၚ်နဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မွဲပေၚ်ၚ်ရ။ တုဲပၠန် ယဝ်အာန်အေဝ်ဒဳ မဂဳဏံ ဂွံကၠုၚ်ဒၞာဲပ္ဋဲစၠတ်ထဝ် ပ္ဋဲပေါဲရုဲမာဲအကြာဏံမ္ဂး ပေါဲဗ္တိုက်ပ္ဋဲပါလဳမာန်တေံ ဇြဟတ်သၠုၚ်တိုန်တုဲ အကာဲအရာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ပြံၚ်သၠာဲ ညိညမံက်ကၠုၚ်မာန်ရ။ ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲဍုၚ်ပိုဲဝွံ ပိုဲဒးကၠောန်အာသိုက်က် စၟဳစဖအိုတ်လေဝ်ဟွံဂွံ မွဲကဆံၚ်တုဲမွဲကဆံၚ်ဟေၚ်ရ။
ဆ္ဂးလ္တူဏံ အခိၚ်ကာလ မဂဳဏံကဵုတုၚ်ဇြုၚ် ဆဵုဂဗတက်ကျာ နူဂိတုမလောန်ကၠုၚ်တေံဂှ်မ္ဂး တၚ်တုပ်စိုတ်ဗီုလဵုဂွံလဝ်တအ်ဂှ် ကၠးကၠးမးမးဟွံဓမံက်ထ္ၜးတုဲ လ္တူကောန်အရၚ်တအ်မ္ဂး ဒှ်ဒၟံၚ်သံသယ လ္တူဏံနွံရ။ တုၚ်ဇြုၚ်လေဝ် လ္တူဍုၚ်မဒးဒုၚ်ဓရေပ်ဓရတ်ဒၟံၚ်တအ်ဂှ် နကဵုအာန်အေဝ်ဒဳ ဖျေံကၠုၚ်သ္ဂုတ်သွာတ်လ္တူဏံဂှ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴ တြၚ်ပဋိက္ခပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မွဲဒိုဟ် ပံက်မာန်ကၠုၚ်ရ။
မဂဳဏံလေဝ် လ္တူခေတ်ဇၟောဝ်ဍာ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မက္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်ဏံ ယဝ်ခါရဟဳဇွောဝ်ဗက်လုပ်မ္ဂး ဆက်ကလိဂွံ ရမျှာၚ်တက်တဲ နူညးဍုၚ်ကွာန်တအ်တုဲ ယဝ်ခါရဒစးဗၠေၚ်ကဵုအာကဵု ဇၟောဝ်ဍာ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ထိၚ်ညှိလ္တူအကာဲအရာဏံဟွံမာန်မ္ဂး ရမျှာၚ်တက်တဲဂှ် ဟဲဇးအာရ။
ကလေၚ်ရံၚ်လ္တူဂလာန် ညးအုပ်ကာနာနာ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဟီုဂးလဝ်ပ္ဋဲသ္ကုတ်လ္တူတေံပၠန်မ္ဂး ”ပိုဲကောန်ဂကူ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဏံဂှ် မၚ်ယီုစ မဂဳ (အံၚ်သာန်သုကျဳ) ဗက်လကြဴမဂဳဂှ် ဍေံဟွံဂွံပုဟ်၊ အခေါၚ်ဇကု ဇကုဒးဒတူ၊ အခေါၚ်ဇကု ဇကုဒးလုပ်ပေဲါဗတိုက်၊ ပိုဲကောန်ဂကူ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဒးညဳသာဏောၚ် ပေဲါဗတိုက်ပိုဲဂှ် ၜိုတ်ကြံၚ်မ္ၚိုဟ်မာန် ပ္ဍဲဗွိုၚ်သၞောဝ်ကီု မ္ၚးသၞောဝ်ကီု ပေဲါဗတိုက်ရပ် လွဟ်ကီု နာနာသာ် ပိုဲကြံၚ်မ္ၚိုဟ်တှေ် မဂဳဂှ် ဗိုၚ်ဓရိုဟ်ပလံၚ်ကဵုညိပၠန်တှေ် စိုပ်တရဴ မာန်ဂၠိုၚ်ရောၚ် ပိုဲညာတ်ကေတ်ဟဂှ်” ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်လ္တူတုဲ အခေါၚ်အရာကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် မအာတ်မိက်ဒၟံၚ် အခေါၚ်တုပ်သၟဟ် (ဝါ) အခေါၚ်အရာကောန်ဂကူဟီုဂှ် တမ်မူလဂှ် ဇကုဟေၚ်၊ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ဟေၚ် ဒးဆက်လုပ်အာပေါဲဗ္တိုက်ဇကုရ။ ဗဂဳဏံၜိုတ်လဵုဘိုၚ်ဓရိုဟ်ကဵုမာန်ဂှ် ဒှ်အခိၚ်မွဲကာလ ဒးရံၚ်ကျေဝ်ဗဵုလ္တူဏံပေၚ်ၚ်ရ။
ဆ္ဂးနူသၞာံ ၁၉၉၇ တေံ ပ္ဋဲအရာကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် ချူသ္ဇိုၚ်သၞောဝ်မူဝှဒ္ဒရာဂှ် နကဵုဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ တုပ်ကၠုၚ် လဝ်စိုတ် ကေၚ်ဟီုဂးကၠုၚ်နွံ ပြသၞာကောန်ဂကူတံဂှ် ဒှ်ပြသၞာအဓိက သွက်သ္ဂောံဒးပသောၚ်မွဲရောၚ်။ ဣဏံဟေၚ် ဒှ်ကြက်ရှ်သာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မွဲ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ညာတ်ကေတ် လ္တူဂလာန်မဂဳဏံမဟီုဂးလဝ် နူမွဲအခိၚ်တေံရ။ လ္တူဏံ ဒှ်ကၠုၚ်မာန်၊ ဟွံမာန်ဂှ် ကေတ်အခိၚ်တုဲ ကျေဝ်ဗဵုဏာလ္တူလဂါံဇိုၚ်ညးဏောၚ်။