ခြာဟွံလအ်ကၠုၚ်တေံ သွက်ဂွံဓမံက်ရုပ်ရဴ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ထာဝရ ဂးတုဲ နူကဵုအလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ် သမ္မတဥူတိၚ်သိၚ် သ္ပသကိုပ်သကတုဲ ဒက်ပတန်ပတိုန် ကမ္မတဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ကဆံၚ်ကၟိန်ဍုၚ်မွဲဂှ် ဒှ်လကျှန် ခိုဟ်မွဲရောၚ်။ ပရေၚ်ဒက်ပတန်ဏအ် ကိတ်ညဳဒၟံၚ်ကဵု ဆန္ဒကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တအ် ညးနွံပၟိက်ကဵု မိက်ဂွံသောၚ်ကလးပြဒ္ဒညာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် နနဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ်ရောၚ်။
ရံၚ်လ္ၚတ်ဝၚ်အဆက်ဆက်မ္ဂး အကြာကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တအ်ကဵု အလဵုအသဳဗၟာတအ် ကေၚ်တက်ကျာ သွက်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် အလန်ဗွဲမဂၠိုၚ်ကီုလေဝ် ဟွံအံၚ်ဇၞးဂှ် ဂၠိုၚ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၆၂-၁၉၆၃ တေံဂှ် အလဵုအသဳ သ္ကိုပ်ပၞာန်နေဝေန် ကော်ဘိက်တုဲ ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တအ် လုပ်တက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံရ။ ဆဂး နူကဵု သ္ကိုပ်ပၞာန်နေဝေန်ဂှ် ဟီုဓရတ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ် သွက်ဂွံဖျေံလွဟ်တုဲ လက္ကရဴ ပရေၚ်တက်ကျာၜိုဟ်လလမ် ဟွံစိုပ်ဒတုဲ က္ဍိုပ်သကိုပ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် ဆက်တုဲ ပၠန်ဂတး အလဵုအသဳနေဝေန်ရ။
ပ္ဍဲလက္ကရဴသက္ကရာဇ် ၁၉၉၀ ဂှ် မွဲအလန်ပၠန်၊ သ္ကိုပ်ထံၚ်ပရိုၚ်ဇၞော် သ္ကိုပ်ပၞာန်’ခေန်ညောအ်’ (လက္ကရဴဏအ် ညးဒှ်သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော် ပ္ဍဲအလဵုအသဳပၞာန်နဝတ၊နအဖ) ကော်ဘိက် ဂကောံကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တအ်တုဲ တက်ကျာဒေံါပန်ပှေ်ာရ။ ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်ဂမၠိုၚ် တုပ်စိုတ် ဒေံါပန်ပှော်ကဵု အလဵုအသဳခေန်ညောအ်ရ။ ဆဂး အလဵုအသဳညးတအ်ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ် အလဵုအသဳပၞာန်ဂးတုဲ တက်ကျာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဟွံဂွံ ဒးဆက်တက်ကျာကု အလဵုအသဳတိုန်ဂတတေံရောၚ် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်ခေန်ညောအ် ဟီုလဝ်နွံရ။
ဆဂး ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ် ၂၀၁၀ ကၠာဟွံကၠောန်ပေဲါရုဲစှ်မာဲအလုံဍုၚ်ဍၚ်ၚ်ဂှ် အလဵုအသဳပၞာန်တအ် ဓရတ်ကၠုၚ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တအ် သွက်ဂွံပြံၚ်သၠာဲဒပ် ဂွံဒှ်အာ “ဒပ်မၚ်ပယျဵု” (ဟွံသေၚ်) “ဒပ်ပျဳသုသေတ်” ပၠန်တုဲ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရေၚ် ဒေံါပန်ပှော်ဂမၠိုၚ် ဟွံပေၚ်စိုတ် ပလေဝ်စ သွက်ဂွံဒစဵုဒစး ကလေၚ်ပန်ပှော် မွဲဝါပၠန်ရ။
အတိတ်ဟီုဂှ် ဒှ်ခန်လ္ၚတ် သွက်အနာဂတ်တေံရ။ ပ္ဍဲအတိက်တေံ ဗၠေတ်မှာရာကၠုၚ်တအ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုအဓာန်ဂတ ညံၚ်ဟွံဂွံဗၠေတ်မွဲဝါပၠန်ဂှ် ဒးသ္ပသတိဇၞော်ဇၞော်ရောၚ်။ နကဵုသမ္မတက္ဍိုက်ပ် ဒက်ခၞံလဝ်ကမ္မတဳ ဓမံက်ရုပ်ရဴပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ဒးစွံစိုတ် သၠဲသၠဲလးလးတုဲ အတိတ်တေံ ဗီုကေၚ်ဗၠေတ်မှာကၠုၚ်တေံဂှ် ညံၚ်ဟွံဂွံဗၠေတ်မှာအာမွဲဝါပၠန်ဂှ် ဒးမၚ်မွဲအာရောၚ်။ လတူပြသၞာ ပဋိပက္ခပၞာန် ဆီပါ်ဍာ်ဇွောဝ်ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံသောၚ်ကလးအာ နနဲၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ်မာန် ဒးဖျေံလဝ် သံဓိဌာန်ပေၚ်ၚ်ရောၚ်။
ပြသၞာပဋိပက္ခဍုၚ်ပိုဲဂှ် ဍေံကတဵုကၠုၚ် နူကဵုကၟိန်ဍုၚ်ဏအ် စပ္တံဂွံဗၠးၜး နူကဵုသၟိၚ်အၚ်္ဂလိက်တအ်ရောၚ်။ ပြသၞာဝွံ ဍေံဆက်စပ်မံၚ်ကဵု သွက်ဂွံဒက်ပတန်ကၟိန်ဍုၚ်ဇေတ်တ် သွက်ဂွံပါ်ပရအ်အဝဵု ကုကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တအ်ရောၚ်။ အလဵုအသဳတုဲတုဲကၠာတေံ နကဵုစိုတ်ဆန္ဒ မိက်ဂွံပါ်ပရအ်အဝဵု ဟွံမွဲကၠုၚ်တုဲ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဇေတ်တ်ဂှ် ဟွံမံက်ကၠုၚ်ရ။
ဆဂး ပြဟ်ဟ်ဏအ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတအ် လုပ်ဗတိုက်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒေသကချေၚ်တေံဂှ် ဟွံစှေ်ဗီုရ။ ဟိုတ်နူကဵုပေဲါပၞာန်ဏအ်တုဲ သြဇာအလဵုအသဳလေဝ် ဒးစှေ်မံၚ်ရ။ ညးဍုၚ်ကွာန် အလုံဍုၚ်ဗၟာကီု ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တအ်ကီု ဍုၚ်ဂၠးကဝ်ဂမၠိုၚ်ကီု ဆဵုညာတ်ဒး ပေဲါဗတိုက် ပ္ဍဲကဵုဒေသကချေၚ်ဏံတုဲ ဓရ်ပတှေ်လတူအရေဝ်သမ္မတဂှ် အောန်စှေ်ကၠုၚ်မာန်ရ။ စပ်ကဵုကိစ္စဏအ် နူကဵုသမတ ဒးစှေ်ဇြိုဟ်ဟ်နက်က် ထေက်ရောၚ်။
ဂၠံၚ်တရဴဒဳမဝ်ကရေဇြဳကဵု ဂၠံၚ်တရဴပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ဍေံဆက်စပ်ဒၟံၚ်ညးသကအ်ရောၚ်။ ပ္ဍဲဍုၚ်မွဲမွဲ ယဝ်ရ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဟွံမွဲ ပေဲါဗတိုက် ကတဵုဒှ်ဒၟံၚ်ရောၚ်မ္ဂး ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲဒဳမဵုကရေဇြဳဂှ် ဟွံကလိတ်ကလောတ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ယဝ်ရ အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ်တ္ၚဲဏအ် စှေ်စိုတ် သွက်ဂၠံၚ်တရဴ ဒဳမဵုကရေဇြဳရောၚ်မ္ဂး သွက်ဂွံဒက်ပတန် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ဒးစွံစိုတ် ဇြိုဟ်ဟ်နက်က်ထေက်ရောၚ် ပတိုန်ထ္ၜးဏာရ။