မာံသုတ – သမ္မတဍုၚ်ပိုဲလၟုဟ် လလောၚ်ပတိတ်လဝ်ဗီုတိလၟေၚ်ဂၠံၚ် Road Map ညးတံပိတၚ်ဂှ် မံက်ဂတဝ်ဒၟံၚ်အတိုၚ်ဏံနွံရ။ ၁ – ပရေၚ်ဒေါအ်ပန်ပှော်၊ ၂ – သဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် Political Dialouge၊ ၃ -ကၠာဟွံစိုပ်၂၀၁၅ တေံ ကၠောန်အသေအဟာန်သဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူဂမၠိုၚ် သာ်ဝွံဝန်ဇၞော်ကွဳပၟတ်ဥူအံၚ်မေန် ပ္ဍဲဂိတုဂျူလိုၚ် ၁ ဏံဂှ် ဟီုပတိတ်လဝ်ကဵု မဳဒဳယာတံရ။ ကၠာဟွံစိုပ် ၂၀၁၅ မ္ဂး သီုကဵုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဖအိုတ်တံကီု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်မၞုံဒၟံၚ် ၁၃၅ ဂကူတံသီုဖအိုတ် သဘၚ်သဳကၠဳဇၞော်ညံၚ်ရဴကောံဓရီုပေန်လုၚ်(၁၉၄၇) ဂှ် ကၠောန်ဗဒှ်အာ ပ္ဍဲနေပျဳရောၚ်ဂှ် ဖျေံမံၚ်အစဳဇန်နွံဂးလဝ်ရ။
စပ်ကဵုပွမသဳကၠဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်တုဲ သမ္မတဥူတိၚ်သိၚ်ဖျေံလဝ် လၟေၚ်တာလျိုၚ်ကမၠောန် ၈ တၚ်ဂှ် လလောၚ်တြးလဝ် သာ်ဏံတုဲတုဲဂွံဆဵုရ။
၁။ ညံၚ်ဂွံမံၚ်စံၚ်တန်တဴအာ အပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်လၟိုန်ထာဝရ-
၂။ ကၟိန်ဍုၚ်ညံၚ်ဟွံပါ်ဒကး၊ ပရေၚ်စန်ပကောံညဳသၟဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ညံၚ်ဟွံပြးဇး ကေုာံပွမပိုၚ်ပြဳအဝဵုညံၚ်ဂွံခိုၚ်ဗိုန်တံဂှ် ဒးတုပ်စိုတ်-
၃။ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်၊ ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ်တံဂှ် သီုၜါလပါ်ညံၚ်ဂွံပံၚ်ကၠောန်အာအတိုၚ်သၞောဝ်-
၄။ ပရေၚ်ဗတိုက်သရိုဟ်ပလီုပလိုက် ဂဥုဲၜူမာဲကဵု ဂဥုဲပြံၚ်သၠာဲစိုတ်တံဂှ် ညံၚ်ဂွံပံၚ်ကၠောန်အာ-
၅။ ဒက်ပ္တန်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲညံၚ်ဂွံလုပ်ပြိုၚ်မာဲ-
၆။ ညံၚ်သ္ဂောံဒုၚ်တဲသ္ဇိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေကီုကိစ္စမ္ဒးပလေဝ်သၞောဝ်နွံမ္ဂးအတိုၚ်ဆန္ဒညးဂမၠိုၚ် ညံၚ်ဂွံရေၚ်တၠုၚ်ပ္ဍဲစၠတ်ထဝ်-
၇။ ညံၚ်ဂွံဒှ်ၜိုဟ်လလမ်လၟိုန်ထာဝရမာန်ဂှ် လုပ်ထောံအပ္ဍဲသၞောဝ်ပေၚ်ၚ်တုဲ သၟဝ်သၞိၚ်သၞောဝ်ဥပဒေဂှ် ညံၚ်ဂွံမံၚ်စံၚ်၊တန်တဴ၊အာကၠုၚ်၊ ရေၚ်တၠုၚ်အာ-
၈။ ညံၚ်ဂွံသၟဟ်ကဵုသ္ဇိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေမာန် နကဵုဂကောံဒပ်ပၞာန်မွဲဟေၚ် ညံၚ်ဂွံပြံၚ်သၠာဲအာဂှ် သွက်ဂွံဆက်ပညဳပညပ်အာညးသ္ကံ
တုဲပၠန်သာ်ဂှ်သၟးဟွံသေၚ် အကြာဂကောံကေတ်ဂွံလဝ်ဒေါအ်ပန်ပှော်တုဲတုဲတံပၠန်လေဝ် ဒပ်ပၞာန်အလဵုအသဳဗၟာတံ ဟိုတ်နူဍိုက်လုပ်ကဵုဇြဟတ်တုဲ ဒၞာဲဒေသလ္ၚဵုပေါဲဗတိုက်ဒှ်ကၠုၚ်နွံမံၚ်ဖိုအ်၊ ပ္ဍဲဒေသသေံဇၞော် SSA, ဗော်တဴတက်ကရေၚ်ဍာဲ KNPP, ဗော်သွးကောန်ဂကူကရေၚ် KNU တံဂှ်လေဝ် လၟုဟ်ၜိုန်ရဂွံလဝ်ပရေၚ်ဒေါအ်ပန်ပှော်ဟီုကီုလေဝ် ဆဠဆဠမ္ဂး ရမျှာၚ်ပေါဲဗတိုက်တံ ကတဵုဒှ်မံၚ်ဏီ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာဂှ် ဟွံကလၚ်အမိၚ်အလဵုအသဳ ဟီုစမာန်ရ၊ အတိုၚ်အလဵုအသဳစၞောန် ဒပ်ပၞာန်ဟွံကၠောန်ကမၠောန်ဂှ် ရံၚ်အာကဵုပေါဲဗတိုက်ဂမၠိုၚ်ဂှ်မ္ဂး သက်သဳချိုတ်ပၠိုတ်အိုတ်ရ။ ၜိုန်ရအလဵုအသဳတုပ်လဝ်စိုတ် ဒေါအ်ပန်ပှော်ထပက်လဝ်စၟတ်တဲဟီုကၠာလေဝ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဗီုအမိၚ်ဍေံစှေ်စိုတ် ဍေံတံကၠောန်အာမံၚ်ဖိုအ်ရောၚ်။
ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ညံၚ်ဂွံထပက်စၟတ်တဲ ပရေၚ်ဒေါအ်ပန်ပှော်ဂှ် နကဵုအလဵုအသဳဗၟာ ဍာ်ကအ်တိတ် နွံဒၟံၚ်ပၟိက်ဇၞော်ဇၞော်ရ၊ ရုဲစှ်ဒက်ပ္တိုန်ဂကောံထမံက်ရုပ်ရဴ ပရေၚ်ဒက်ပ္တိုန်ဓရ်ၜိုဟ်လလမ် ကဆံၚ်ကၟိန်ဍုၚ်တုဲ ကဵုကၠုၚ်တာလျိုၚ် ပူဂဵုနာနာတံရ။ အပ္ဍဲဂှ်မ္ဂး ဝန်ဇၞော်ဥူအံၚ်မေန်ဂှ် ပြာကတ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ရ။ ဒၞာဲဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံချိၚ်ဂှ် အာဆဵုဂဗတက်ကၠုၚ်ကျာ ဂၠိုၚ်ကဵုအလန် ဂၠိုၚ်ကဵုဝါရ။ ဗီုဂှ်ကီု ကုဇြဟတ်ဂကောံဒစဵုဒစးတန်တဴဒၟံၚ် မ္ၚးဍုၚ်တံဂှ်လေဝ် ညးတေံအာဆဵုဂဗတက်လဝ်ကျာ ဇၟာပ်ပ်ဂကောံလေဝ် ဟီုစမာန်ရ။ ကတိပါၚ်ပၠန် ထပ်ကဵုထပ် ကဵုကၠုၚ်လဝ်ဒက်ပ္တန်ပရေၚ်ဒေါအ်ပန်ပှော်တုဲ ဆက်ဒက်ပ္တန်အာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ထာဝရဏောၚ်ဂှ်လေဝ် ပ္ဍဲပါၚ်ညးတေံဂှ် ဟီုဂးကၠုၚ်မံၚ် ဇၟာပ်ပ်ပေါဲရ။
သွက်ဂွံထ္ၜးစကဵုဍုၚ်ဂၠးကဝ်ဂမၠိုၚ် သ္ဂောံဂွံထံက်ဂလာန်ဍုၚ်သအာၚ်မာန်ဂှ် အလဵုအသဳဍုၚ်ဗၟာတ္ၚဲဏံ ကၠောန်ထ္ၜး၊ ဟီုထ္ၜးကဵုဒၟံၚ်ပရေၚ်အပြံၚ်အလှာဲ ဗွဲမဂၠိုၚ်ရောၚ် သာ်ဏံမိက်ဂွံကဵုညးဂမၠိုၚ်ညာတ်ရ။ ဗီုကၠောန်ကဵုမံၚ် ဆၜိုတ်အယာံမာတ်ဟွံသေၚ်ဂှ် မိက်ဂွံကဵုညးဂမၠိုၚ်ထံက်ဂလာန်ရ၊ ဆဂး ရံၚ်အးအးမ္ဂး ပရေၚ်အပြံၚ်အလှာဲတံဂှ် နွံမံၚ်လ္တူကျာဖိုအ်ဏီရ။ ဗော် NLD တံကဵု ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဒစဵုဒစးလဝ်သ္ဇိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေ ၂၀၀၈ တံ ဂွံကလေၚ်ဒက်ပ္တိုန်ဗော်ညးတံအပ္ဍဲသၞောဝ်မာန် အလဵုအသဳတၟိပြံၚ်သၠာဲလဝ်ကဵုမအရေဝ်သၞောဝ်ညိညတံတုဲ ဗော် NLD ပေါဲရုဲမာဲအကြာ(၂၀၁၂) ဂှ် အပြံၚ်အလှာဲဍာံဍာံဟွံသေၚ်။
ဂိတုတုဲကၠုၚ်တေံ ကာလဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ အာစိုပ်လဝ်ဍုၚ်ယူရုပ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် ကေၚ်ကဵုကၠုၚ်သတိနွံမွဲတၚ်၊ “အကာဲအရာပရေၚ်ဍုၚ်ဗၟာဂှ်ကၠးကၠးဖ္ဍးဖ္ဍးဟွံဒှ်ဏီပုဟ်ဂှ် စွံသတိကီုညိ” သာ်ဝွံညးဟီုကၠုၚ်သာ်ဏံဂှ် နကဵုအလဵုအသဳအမေရိကာန်လေဝ် ထံက်ဂလာန်ကုလညာတ်ဏံရ။ ဟိုတ်ဂှ်တုဲ အမေရိကာန်တံ လ္တူပရေၚ်ဍုၚ်ဗၟာလၟုဟ် ကၠောန်ကဵုမံၚ်အပြံၚ်အလှာဲဂမၠိုၚ်ဟီုဂှ် ဂလာန်ပတေဟ်ပေၚ်ၚ်ဟၟဲဏီတုဲ မၚ်သ္ၚဳရံၚ်အာမံၚ် စေအ်အ်ဖိုအ်ဏီရ။ “အကာဲအရာပရေၚ်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဟွံကလေၚ်လပါ်လက်ကရဴမာန်ပုဟ်ဂှ် ဟီုစဟွံဂွံဏီ” သာ်ဝွံ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ဟီုပတိတ်ကၠုၚ်လဝ် ကုအမာတ်ကလုတ်ဍုၚ်သၟာၚ်တံနွံရ။
အကြာဏံ သၟာဗ္ၚပ္ဍဲဒေသနာနာတံ ဒးဒုၚ်သီလဝ်တိကၠအ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ထ္ၜးတိုန်ဆန္ဒဒၞာဲဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ သၟာကမၠောန်တံပၠန်လေဝ် အခေါၚ်ဒုၚ်စသိုၚ်ၚုဟ်မးအောန်လောန် စသုၚ်ရပ်စပ်ဟွံရုံဂပ်အိုတ်တုဲ ဟကပ်မံၚ်ဗဗေၚ်ဂှ်လေဝ် ပရိုၚ်ပေၚ်ပြးမံၚ်ရ။
“ပ္ဍဲဒေသဗွဲမဂၠိုၚ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တဴတက်ကဵု ပရေၚ်ဒိုက်ဂတ်တံ တၞဟ်ခြာဇၞော်ကဵုဇြဟတ်က္တဵုဒှ်မံၚ်တံဂှ် ဒးသောၚ်ကလးထေက်ရောၚ်” သာ်ဝွံ ဒု-ဥက္ကဌဗေန်တဴတက်အာယှ(အာရှဖွံ႔ဖြိုးရေးဘဏ်) Stephen Groff ဟီုပတိတ်ကဵုဌာန်ပရိုၚ် AFP နွံရ။ “ပရေၚ်တၞဟ်ခြာဂၠိုၚ်မံၚ်သာ်ဏံမ္ဂး တၠုၚ်လအာအနာဂတ်ခိုဟ်ဟွံသေၚ်၊ ပရေၚ်ဟွံညိဝတ်ပ္ဍဲကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်မာန်ရောၚ်” သာ်ဝွံ ညးတေံဟီုပ္တိတ်လဝ်ရ။ နကဵုဗေန်တဴတက်အာယှလ္ၚတ်လဝ် အပ္ဍဲတွဵုရးချေန်၊ ရခေၚ် ကေုာံ သေံဇၞော်(ယျှာန်)တံ ဟိုတ်နူ ညးကမၠောန်ကၟိတ်ဟၟဲဂၠိုၚ်မံၚ်ကီု ပရေၚ်တဵုလွဳတံတိတ်အောန်လောန်ကီုတုဲပြသၞာတံဏံဂှ် ကတဴကတာန်ကၠုၚ်မာန်ရောၚ် သာ်ဝွံ ညးတေံခါတ်အကာဲဟီုလဝ်ရ။
ပ္ဍဲဂိတုဂျုန်တေံ အဓိကိုရ် ရခေၚ်ကဵု ဂလာ ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်ပ္ဍဲတွဵုရးကခေၚ် ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ။ ဒဵုကဵုလၟုဟ် သြိုဟ်ပလိုတ်ပရေၚ်ဏံဟွံမာန်ဏီရ။ အတိုၚ်မဳဒဳယာဂမၠိုၚ်ဟီုဂးလလောၚ်လဝ်ပရိုၚ်မ္ဂး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဟွံဘိုၚ်ရီုကဵုပရေၚ်ဂီုကၠီုတုဲ သ္ၚိဌာန်ဂမၠိုၚ်ဒးဒုၚ်စံၚ်၊ မၞိဟ်ဒးဒုၚ်ချိုတ်ဂၠိုၚ်ဒှ်ကၠုၚ်ရ။ ဇြဟတ်ဒပ်ဗၠာဲသၟိၚ်(ပလိက်)တံဂှ် နွံဆၜါပိကၠံရဒှ်တုဲ ကာလရဲအဓိကိုရ်တံကောံကၠုၚ်ကဵုဇြဟတ်နကဵုလ္ၚီမ္ဂး ဗၠာဲသၟိၚ်တံထိၚ်ဒဝ်ဟွံမာန်ဒှ်အာရ။ သ္ကိုပ်ဒပ်ပၞာန်တံထ္ၜးဟိုတ်ဂှ် အခိၚ်ပရေၚ်အပြံၚ်အလှာဲဒဳမဝ်ကရေဇြဳဟီုမ္ဂးဂှ် ဒပ်ဗၠာဲသၟိၚ်တံဟေၚ် ဒးကေတ်ပရေၚ်ဂီုကၠီုအပ္ဍဲဍုၚ်ထေက် သ္ကိုပ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဟီုဂးကၠုၚ်လဝ်နွံရ။ လက်ကြဴဏံ ဂကောံအလဵုအသဳတံ ပညဳဂွံတုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံလုပ်ကေတ်ဒၞာဲရပ်စပ်ထိၚ်ကၠုၚ် အဓိကိုရ် ရခေၚ်ဂလာတံရ။ ဟီုမွဲဗီုမ္ဂး ယဝ်ရဒပ်ပၞာန်ဗၟာဟွံထိၚ်မ္ဂး ဍုၚ်ဏံအကာဲအရာၜိုတ်လဵုကတဵုဒှ်အာမာန်ဂှ် ရံၚ်ကေတ်ဥပမာ ဟိုတ်အဓိကိုရ် ရခေၚ်ဂလာဏံမာန်ရောၚ်ဂှ် ရဲဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ကဵုဏာလဝ်ခန်လ္ၚတ် ကုအလဵုအသဳကီုရ။
နကဵုသ္ဇိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေ၂၀၀၈ ရံၚ်အာအခန်ကဏ္ဍဒပ်ပၞာန်ဗၟာမ္ဂး ဆေၚ်စပ်ကဵုဒပ်ရပ်လွဟ်တံဂှ် ဒးနွံသၟဝ်ကောပ်ကာဲ သ္ကိုပ်ကောပ်ကာဲပၞာန်ရ။ သြန်ဘဏ္ဍာဒပ်ပၞာန်တံဂှ် အလဵုအသဳအခေါၚ်လုပ်စၟဳစၟတ်ဟၟဲရ။ စနူအခိၚ်သီအဝဵု ၁၉၈၈ တေံတုဲ သွက်ဒပ်ပၞာန်ဂှ် အလဵုအသဳပၞာန်နအဖ၊ နဝတတံ ကၠောန်ပိုန်ဒြပ် နကဵုဂကောံဥူပိုၚ်(ဦးပိုၚ်ကုမ္ပဏဳလဳမိတိတ်) တၞဟ်ခြာနွံကၠုၚ်မံၚ်ရ။ ကမ္ပဏဳဥူပိုၚ်ဂှ် ကေမ်္ၚှာပ်ဂွံလဝ် မပ္တံကဵုအခေါၚ်ၜံက်ခါဲသၟုဟ်ဓါတ် Gas, ပရေၚ်ပၠုပ်ပတိတ်ကပေါတ်ဍုၚ်သၟာၚ်၊ က္တိုၚ်မတ်၊ က္တိုၚ်ထဝ် ကမၠောန်ခါဲသယံဇာတဂမၠိုၚ်၊ ပရေၚ်ပလံၚ်ဗစိုပ်၊ ကွတ်စက်၊ ဆက်စၠောံနာနာ အကြာ ၁၉၉၀-၂၀၀၇ ဂှ်မ္ဂး ကမၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ၇၇ ဂကူကၠောန်ကၠုၚ်မံၚ်ရ။ တုဲသွက်ဘဏ္ဍာဒပ်ပၞာန်ပၠန် Myanmar Economic Corporation(MEC) ဂှ်လေဝ် ပံက်လဝ်သၟဝ်ကောပ်ကာဲ ဌာနစဵုဒၞာဒပ်ပၞာန်နွံပၠန်ရ။ သၟဝ် MEC ဏံမ္ဂး သွာၚ်ကမၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဇၞော်ဇၞော် ၂၁ ဂကူနွံမံၚ်ရောၚ်ဂှ် ရဲသုတေသနတံ ထံက်ထ္ၜးလဝ်နွံရ။ ဟိုတ်ဂှ်တုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတ္ၚဲဏံဂှ် သြန်ဗွဝ်ညးတံကဵုညးတံ မွဲသာ်ဟွံဒးသ္ပပဓါန်ကု အလဵုအသဳလေဝ် မံၚ်ဂွံဒၟံၚ်တုဲ ဒဵုကဵုသ္ပဂရုကဵုအလဵုအသဳဟွံသေၚ်ဂှ် ညာတ်ကဵုကၠးညိ။ အလဵုအသဳကေတ်လဝ် တၚ်တုပ်စိုတ်ပရေၚ်ဒေါအ်ပန်ပှော်တံဂှ်လေဝ် ဂလာန်ပတေဟ်ပေၚ်ၚ် လ္ပဖျေံစိုတ်ညိ။
အတိုၚ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိကဵု အလဵုအသဳဗၟာတုပ်လဝ်စိုတ်မ္ဂး ၂၀၁၂ ဂိတုဒဳဇြေန်ပါစွံလက်ကရဴအိုတ်တုဲ ဂကောံရပ်လွဟ်ၜိုတ်စန်ပကောံဂွံမာန်တံဂှ် ညံၚ်ဂွံသဳကၠဳအာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ၜါလပါ်တုပ်လဝ်စိုတ်နွံရ။
သရောပ်မ္ဂး ပရေၚ်ရုန်ဂစာန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ပိုဲဂှ် ဂၠံၚ်ထောၚ်မံၚ်ဟွံသေၚ်ဏီ၊ အကာဲအရာပြံၚ်သၠာဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကၠောံအာလပါ်ဍုၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ် ဆုဲပြံၚ်အာမံၚ်ယျဟွံသေၚ်၊ ပရေၚ်ကောန်ဂကူကဵု ပရေၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ် မွဲပလိုအ်ဓဝ်စွံစိုတ်ဟွံဂွံ၊ ဂွံဒဳမဝ်ကရေဇြဳမ္ဂး အခေါၚ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဂွံဍိုက်ပေၚ်လ္ပထေၚ်၊ အကာဲအရာဥတုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဍုၚ်ပိုဲလၟုဟ်ဂှ် ပြံၚ်သၠာဲထ္ၜးမံၚ်ဗီုမတ်ဗြဲလ္တူအကးတေံဏောၚ်၊ အပြံၚ်အလှာဲဇေတ်တ် လဂါံဇိုၚ်ဟွံဆုဲဏီပုဟ်ဂှ် လ္ၚတ်ရံၚ်အာညိအဴ။