အရေဝ်ဂလာန် အဵုၜါမာသရုပ် ပ္ဍဲတက္ကသဵုလ္ဂုၚ်

ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဝွံ ပတဝ်ဏာက္ဍိုပ်ကဵု ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲကီု၊ ဒက်ပတန်အာ ဂကောံမၞိဟ် သၠးပွး ဂၠိုၚ်နူကဵုတြေံရောၚ် သမတအဵုၜါမာ အဃောစိုပ်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဟီုဂးဏာရ။ အရေဝ်ဂလာန် ဗွဲသရုပ်ဝွံ အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ် ဝွံရ။

မ္ၚဵုရ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ

ဟိုတ်နူအမေရိကာန်တအ် နွံဓရ်ပတှေ်လတူ ဂုဏ်သိက္ခာမၞိဟ်တုဲဟေၚ် နကဵုအဲ ကၠုၚ်စိုပ် လုပ်ဝေၚ်ကၟိန်ဍုၚ်ဝွံရောၚ်။ ပိုဲတအ် ၜါဍုၚ်ဂှ် သၞာံအခါ ဂၠိုၚ်ကဵုစှော်သၞာံ ဒှ်ဒၟံၚ် ညံၚ်ရဴ တၞဟ်ခြာတုဲ ဟွံတီ ညးသကအ်။ ဆဂး လတူညးဍုၚ်ကွာန် ဍုၚ်ဏအ်ဂှ် နကဵုအဲတီညာတ်ဒၟံၚ်တုဲ စၟဳစမံၚ် လၟိုန်ကာလရ။ ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန် ဍုၚ်ဗၟာတအ်ဂှ် ပိုဲတအ် ဂွံစၟဳစ မွဲမွဲသာ်ဂှ် ကဵုဒၟံၚ်လၟိုန် အဲကေၚ်ဆဵု ကေၚ်သမ္တီလဝ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုဇၟာပ်ပ် တ္ၚဲအဒိုတ်ဂှ်တှေ် ညးမတက်လဝ် ပလောံဗုတအ် အာဝေၚ်ကဵုဒြဟတ် ကဵုအိန်ထံၚ် ညးမဒးလဝ်ထံၚ် ဟိုတ်နူကဵုကၠောန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် အဲကေၚ်ဆဵုရ။ ခမဳသၚ်တအ် တိတ်လတူဂၠံၚ် ထ္ၜးဆန္ဒ ဗွဲမၜိုဟ်သြိုဟ်ဂှ်လေဝ် အဲကေၚ်ဆဵုကီုရ။ အဃောဒးဘဲ လဗိုတ်ကျာ ‘နာဂေတ်’ ဂှ်လေဝ် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ပကောံဒြဟတ်ညးသကအ်တုဲ ရီုဗၚ်ညးသကအ်ဂှ် ပိုဲတအ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။ ပိုဲတအ် ဂွံတီကေတ်ရ။ ညးဒယှေ်ဒွက် ‘ဟေပ်ဟပ်’ တအ်လေဝ် နကဵုရမျာၚ်စၟဳကေတ်လဝ် ပရေၚ်သၠးပွးကီု၊ ရမျာၚ်ကွးဘာတအ် မိက်ဂွံကလိဂွံပရေၚ်သၠးပွးကီု ဂွံမိၚ်ကေတ်ရ။ မွဲအခိၚ်ဓဝ် ညးဒဒိုက် ပ္ဍဲကဵုဒေသပယျဵုတအ်ဂှ် ကေတ်မံၚ်အဆက် ကုကလောဝံသညးတအ်ကီု ညးပြံၚ်ပဆုဲအာ ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်မ္ၚးတအ်လေဝ် ဟီုဂးမံၚ် သွက်ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲကီု ပိုဲတအ် ဂွံမိၚ်ကေတ် အိုဿီုရ။ ဟိုတ်နူကဵု ဒြဟတ်ဆန္ဒ ‘ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ’ တုဲ ပိုဲတအ် ဂွံဒြဟတ်စိုတ်၊ မၞိဟ် ၜိုန်ရ ဒးမံၚ်ထံၚ်ကၠာလေဝ် ဂြိုဟ်ညးဂှ် ပၠုပ်လဝ်ထံၚ် ဟွံဂွံပုဟ်ဂှ် ‘ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ’ ထ္ၜးသက်သဳရ။ ကာလ အဲဒှ်မံၚ်သမတဂှ်တှေ် ကဵုတၠအဝဵု ညးမအုပ်ဓုပ်လဝ်ဍုၚ် ဗွဲမဖေက်ဂၟံက်တအ်ဂှ် အဲဟီုမံၚ်လၟိုန်ရ။ ‘ယဝ်ရ ဇကုတအ် ပလးပတိတ် သတ်တဲ ဇကုတအ်ဏောၚ် ဟီုတှေ် သွက်ဂွံဒုၚ်တၠုၚ်ဇကုတအ်ဂှ် အဲဒုၚ်ကဵုတဲ လၟိုန်ရ။ လောန်ကၠုၚ် ဗၞတ် (၁) သၞာံဘာ်တေံ ဟီုတှေ် ပရေၚ်မပြံၚ်သၠာဲ မကတဵုဒၟံၚ် ဗွဲမပြဟ်ပြေဟ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်တုဲ တၟေၚ်တၟဟ် ဗွဲမလောန်ရ။

တၠအဝဵု မအုပ်ဓုပ်ကၠုၚ်လဝ် ပွိုၚ် (၅၀) သၞာံဂှ် ယအ်စှေ်ကၠုၚ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုလက်ထက် သမတဥူတိၚ်သိၚ်ဏအ်ဂှ် အစဳအဇန်ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲအိုဿီုတအ်ဂှ် ကိတ်ညဳမံၚ်ကဵု ဆန္ဒညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ရ။ လၟုဟ်တှေ် ဂကောံအလဵုအသဳဂှ် ဇကုညးဍုၚ်ကွာန်မွဲ အာက္ဍိုပ်တုဲ စၠတ်ထဝ်ဂှ်လေဝ် ဒြဟတ်ခိုဟ် ကြံၚ်မ္ၚိုဟ်မံၚ်ရောၚ်။ မွဲအခိၚ်တေံ ဗော်ဂဥုပ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကောန်ဂကူ (အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ ချူပ်) ဂှ် ဒးဒုၚ် ကၟာတ်လဒဵုလဝ်ဂှ် လၟုဟ်မ္ဂး ဂွံအခေါၚ်တုဲ ကလေၚ်ပံက်မွဲဝါရ။ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳလေဝ် ပါလုပ်အာ ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲတုဲ ဒှ်အမတ် မွဲတၠရ။ ညးမဒးလဝ်ထံၚ် ဟိုတ်နူကဵုဓရ်ပတှေ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တအ်ဂှ်လေဝ် လၟုဟ်တှေ် ဗလးတိတ်တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ဒးဒုၚ်စကာလဝ် အဓမ္မတအ်ဂှ်လေဝ် လၟုဟ်ဍေံ ဒေံါဒေၚ်အာအိုတ်ရ။

အလဵုအသဳလေဝ် ကေတ်တၚ်တုပ်စိုတ် ဒေံါပန်ပှော် ကဵုကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တအ်တုဲ ပတဝ်ဏာက္ဍိုပ်ကဵု ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံရ။ ဂၠံၚ်တရဴ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် သၠးပွးညာတ်ကၠးတအ်ဂှ်လေဝ် မံက်ကၠုၚ်ကီုရ။ တ္ၚဲဏအ် အဲဒုၚ်လဝ်ကတိပါၚ် သွက်ဂွံထ္ၜဘာ်ဍုၚ်ဝွံတုဲ အဲစိုပ်ကၠုၚ် ဍုၚ်ဝွံရ။ သွက်ဂွံဒှ်ရဲသကအ် ခိုဟ်မွဲတုဲ အဲစိုပ်ကၠုၚ် ဍုၚ်ဝွံရ။ လၟုဟ် ပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏအ် ကလုတ်အမေရိကာန် နွံမံၚ်မွဲရ။ ပရေၚ်ကေတ်အရေဝ်တအ်ဂှ် အဲယှအ်ထောံ အိုတ်ရ။ သွက်ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ဂှ် အဃောဂၠးကဝ်ဏအ် ဇၞော်မောဝ်တဴတက်မံၚ်ဂှ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဍုၚ်ဗၟာ ညံၚ်ဂွံယာတိုန်က္ဍိုပ် မွဲဝါပၠန်ဂှ် ပိုဲတအ် ကဵုအရီုအဗၚ်ဏောၚ်။

ဆဂး တရဴလၟုဟ်ဂှ် ဒှ်ၜိုတ်အစဍေံ ညိကွေံရောၚ်။ သွက်ဂွံအာဂတတေံဂှ် နွံတဴမံၚ် တၟာဂလိုၚ်ဏီရောၚ်။ ပရေၚ်တဴတက် ကတဵုဒှ်ဏအ် ဒှ်မံၚ် ‘တိုပ်တေဝ်’ ‘တိုပ်တေဝ်’ ဂှ် ပိုဲတအ် ဒုၚ်ပလိုတ်ထောံ ဟွံမာန်ပုဟ်။ ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ဂှ် အခေါၚ်ကောံညးသကအ် ဗွဲမသၠးပွး ဒးနွံရောၚ်။ ဒးကဵုပရေၚ်ရှေ်သှေ် လတူညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ပေၚ်ၚ်ရောၚ်။ လတူမဳဒဳယာတအ် ကၟာတ်လဒဵုလဝ်ဂှ် ဒးကဵု ပရေၚ်သၠးပွးရောၚ်။ အတိုၚ်ဏအ် ယဝ်ရ ပိုဲတအ် ကွာ်အာရောၚ် ဟီုတှေ် ဍုၚ်ဏအ် တဴတက်တိုန် ဗွဲစၟတ်ရောၚ်။ အတိုၚ်ညးမကဵုလဝ်မာဲ ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲ တုဲကၠုၚ်တေံ မွဲတၠဟီုမ္ဂး ‘မိဘ အပါနော် မိနော် ညးတအ် မၚ်မံၚ် သွက်ပရေၚ်သၠးပွးကီုလေဝ် ဟွံဆဵုအာပရေၚ်သၠးပွး ဝွံရောၚ်’ ဟီုထ္ၜးရ။ သွက်ဂွံစဵုဒၞာကဵု ညးမကဵုမာဲတအ်ဂှ် နကဵုဥပဒေ ဒးစဵုဒၞာရောၚ်။

ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်အမေရိကာန် ဟီုတှေ် ဒပ်ပၞာန်ဇၞော်ဇၞော် နွံမံၚ် မွဲဒပ်ရောၚ်။ ဆဂး ဒပ်ပၞာန်ဏအ်ဂှ် ဒးမံၚ်ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ထိၚ်ဒဝ် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ရောၚ်။ လၟုဟ် အဲဂှ် ၜိုန်ရ ဒှ်မံၚ်သမတ သေဏာပတိပၞာန်ဇၞော် ကီုလေဝ် အတိုၚ်ဆန္ဒအဲဖအိုတ် အဲကၠောန်ကေတ် ဂွံဟွံသေၚ်ပုဟ်၊ အဲဒးကလၚ်မံၚ် အရေဝ်စၠတ်ထဝ် ကၟိန်ဍုၚ်ရ။ နာဲဗစာဇၞော် ပ္ဍဲကဵုရုၚ်ဂဗုတ်ကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ၜိုန်ရ အဲခါန်ကၞက်လဝ်ကၠာလေဝ် လတူနာဲဗစာတအ်ဂှ် မုလေဝ် အဲဟီုဟွံဂွံပုဟ်။ မုဟိုတ်ရော၊ ပ္ဍဲအမေရိကာန်ဂှ် အခေါၚ်အရာတုပ်သၟဟ်ဒၟံၚ် ညးသကအ်တုဲ ကောန်ၚာ် ဒးမံၚ်အကြာဘဝဝါတ်ဒိုက်မွဲလေဝ် အခေါၚ်ဒှ်သမတ နွံရ။ ဇၟာပ်ပူဂဵု ဟိုတ်နူကဵုဓရ်ပတှေ်ညးတုဲ အခေါၚ်ဒးထံၚ် ဟွံမွဲရ။ ဥပဒေဂှ် ဒြဟတ်ဒးခိုဟ် နူကဵုသမတဏီဏောၚ်။ ကောန်ၚာ်အလဵုလေဝ် ဒးဒုၚ်စကာ ကဵုသ္ပကောန်ပၞာန် ဟွံဂွံပုဟ်။ မၞိဟ်ဗြဴသာ်လဵုလေဝ် ဒးမံၚ်သၟဝ်ပရေၚ်ဍဵုဍိုက် ပါ်ခြာဟွံဂွံပုဟ်။ ပရေၚ်ဂီုကၠီုဍုၚ်ဂှ် ဒးမံၚ် ပ္ဍဲကဵုသၟဝ်သ္ဂုတ်သွာတ် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ဏောၚ်။

အနာဂတ်ဇကုတအ်ဂှ် ဒးဒှ် အနာဂတ် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ရုဲစှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ညးတအ်တုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ညးတအ်ဟေၚ် အုပ်ဓုပ်အာ ဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်။ သၞောတ်ဝ်ဥပဒေ သ္ပစၞးကဵုညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ဒးဒှ်ရောၚ်။ ဂကောံမဟာဇန်ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ဂှ် ဒှ်ဂကောံအထံက်အပၚ်ကဵု ဒြဟတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတုဲ ညံၚ်ဂွံခိုၚ်ကၠိုက်မံၚ်ဂှ် ပိုဲတအ် ဒးကဵုဒြဟတ်ရောၚ်။ သွက်ရှေ်သှေ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂှ်လေဝ် ပိုဲတအ် ရီုဗၚ်အာရောၚ်။ နကဵုသွာၚ်နာနာတအ်ဂှ် ပညဳပညပ်ကဵု လ္ပာ်သွာၚ်ပၞာန်တုဲ စပ်ကဵုပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ် ပိုန်ဒြပ်ကီု စပ်ကဵုပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဒးချပ်အာ ဇြိုဟ်ဟ်နက်က်ရောၚ်။ စပ်ကဵု အရာဝွံတုဲ ပိုဲတအ် ထံက်ပၚ်ကဵု လၟိုန်ကာလရောၚ်။

ဍုၚ်မွဲမွဲဟီုဂှ် စပ်ကဵုသ္ပစၟတ်သမ္တီ ကောန်ဍုၚ်တုဲ ဒးကယျာန်ဓဝါတ်ဒၟံၚ် ညးသကအ်လၟိုန်ရောၚ်။ ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်မွဲမွဲ ပြသၞာသာ်ဏအ် နွံလၟိုန်ရ။ ဆဂး လၟုဟ်ဇကုတအ် မံၚ်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဏအ်တှ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴ မံၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်မွဲရောၚ်။ ပ္ဍဲကဵုအမေရိကာန် ဟီုတှေ် ခရေတ်ယာန်ကီု၊ ဂျူကီု၊ မူသလေန်ကီု၊ ဗုဒ္ဓဘာသာကီု၊ ဟိန္ဒူကီု၊ နွံတဴရ။ ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ညးမရှေ်သှေ်ဘာသာ ဟွံတုပ်သၟဟ်တအ် မံၚ်ဒၟံၚ်ညးသကအ် မွဲစွံရောၚ်။ လတူ ဟွံတုပ်သၟဟ်ညးသကအ်ဂှ် ပိုဲတအ် ဒက်ပတန်လဝ်ကဵုကၟိန်ဍုၚ် ပၠုပ်လဝ်လမျီု ကဵုဒဳမဝ်ကရေဇြဳတုဲ တ္ၚဲဏအ် ပိုဲတအ် ဍုၚ်ပိုဲတအ်ဂှ် သှေ်တဴဒၟံၚ်ရောၚ်။

မွဲအခိၚ်တေံ ဟီုတှေ် အဲဂှ် အခေါၚ်ကဵုမာဲ ဟွံမွဲရ။ ဆဂး အဲဂှ် ဒတူမံၚ် နဒဒှ်သမတမွဲ နူကဵုဍုၚ်ဒြဟတ်ဇၞော်မွဲရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အဲမိက်ဂွံကဵုကောန်ဍုၚ်ဗၟာတအ်ဂှ် ပရေၚ်ဟွံတုပ်သၟဟ်တအ်ဂှ် ပိုဲတအ် ကလေၚ်သ္ပစၟတ်သမ္တီ ညးသကအ်တုဲ သွက်ဂွံရေၚ်တၠုၚ်အာ ဍုၚ်ကွာန် ဂွံဇၞော်မောဝ်ဂှ် ဒှ်မာန်ရောၚ် အဲမိက်ဂွံဟီုရ။ တၚ်ဂုဏ်ရအဴ။