မ,ခိုဟ် ဂှ် မုဟိုတ် ဒှ်ပၟိက်ဇၞော်ရော
သတ်ဂမၠိုၚ်သတ်တိတ်ကၠုၚ်နူတၞံနာနာတုဲသတ်အိုဿီုဂှ် ဒှ်မ,ဟွံသေၚ်၊သ္ပမ, ဟွံဂွံ။(Seed to sow,grain to eat)ဂး လဝ်နွံရ။မ,Seed(မျိုးစေ့)ဟီုဂှ်သွက်သ္ဂောံတဵုကလုတ်ရ။ သတ်မ, ဓမ္မတာ Grain(သီးနှံအစေ့အဆံ) ဟီုဂှ် သ္ဂောံစ၊ဒှ်စၞစရဂှ် နူတၠပညာပရေၚ်တဵုလွဳတံ သ္ဂုတ်ပ္တန်လဝ်နွံရ။ သၟာဗ္ၚဂကူမန်ဝှ်ဇၞော်တံဟီုလဝ်ဂလာန်မွဲပၠန် ဂှ်“မတ်မၞိက်ခိုဟ် မ္ဂးဂှ် စဟွံဂွံ၊ စရာဲဍာ်ဒ္ကေဝ်မတ်မၞိက်ဂှ်ဍေံတန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲသန်ထာန်မၞိဟ်ဒးဂၞပ်စိုက်မွဲဂှ်ရ။ မ,ခိုဟ်မ္ဂးဂှ် စလေဝ်ဂွံ၊ စရာဲဍာ်ဒ္ကေဝ် ဍေံတန်တဴဒၟံၚ်ပ္ဍဲမ,ဂှ်တုဲ၊ ဇၟာပ်မၞိဟ်ဒးဂၞပ်စိုက်ရ” ဂှ်ရဴသာ်ဝွံဟီုလဝ်နွံရ။ နူညးတၠတိဨကရာဇ် ဍုၚ်သေံမ္ဂးအခိၚ်မ္ၚဵုထဲတိ ဗ္ၚဂြာတ်မ, ဂှ်ကုညးတၠတိပါ်ပရအ်ကဵု မသြောံခိုဟ်ကဵုကောန်ဍုၚ်သၟာဗ္ၚညးဂှ် သ္ဂောံဆဵု ညာတ်ရ။ အကာဲအရာဏံဂှ် တၠတိဝွံ ဗၞတ်လဵုသ္ပအဲပရဲကဵုမ,(မပ္တံကဵုမ,သြောံမ,နာနာသာ်)ရောၚ်ဂှ် သၟာဗ္ၚ ပ္ဍဲ ဍုၚ်ဗၟာ တံ ကၠးကေတ်ဂွံရ။ သၟာၚ်နူဂှ်ပၠန် လွဟ် လက်နက်မ္ဂးဂှ် ဒှ်ဇြဟတ်ပၞာန်ရဂးလဝ်ကီုလေဝ် သွက် လွဟ်လက်နက်မ္ဂး မ,ကမ်ဂှ်ဒှ်ပၟိက်ဇၞော်ရ။ မ, ကမ်ဟွံ ခိုဟ်မ္ဂး ပန်ပှေ်လွဟ်ဟွံဂွံတုဲ ဒးကျပွဲပၞာန်ဒှ်မာန်ရ။ ဗဵုသရဲပၞာန်တံဒးသ္ပအဲပရဲ၊ ဒးစ္ၜုဲစ္ၜော်တဴကဵု လဴ၊မ,ကမ် တံဂှ်ကီု သၟာဗ္ၚတံလေဝ်ဒးသ္ပအဲပရဲ ဒးစ္ၜုဲစ္ၜော်ကဵု မ,ကေုာံမ, နာနာ ကီုဂှ် ဒှ်သက်သဳ ခိုဟ်မွဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ မ,ဝွံသၟာဗ္ၚတံကီု သီုညးသၟာတဵုလွဳတံအိုဿီုကီု ၜိုတ်လဵု ဒးသ္ပအာအဲပရဲရောဂှ် မိက်ဂွံကဵုဏာ သမ္တီရ။
မသတ်ဒ္ကောၚ်ကေုာံသတ်ဆုတိတ်ကၠုၚ်နူဝါဗ္ၚ၊နူကၠံသွဝ်ဂမၠိုၚ်ဂှ်နဒဒှ်မ,ရဟွံသေၚ်ကီုလေဝ် သ္ဂုတ်ပ္တန်လဝ်နကဵုမတုဲ ဆက်တဵု ကလုတ်ဒံၟံၚ်ပ္ဍဲတိဗ္ၚသၟာဗ္ၚဍုၚ်ဗၟာတံဖိုဟ်ဏီရ။ ဒၟာနူမ,ဟွံသေၚ်တုဲ၊သြောံသ္ၚုဍာ်ဒ္ကေဝ်ဟွံခိုဟ်သွက်သၟာဗ္ၚတံ ဖဵု ဟွံဇၞော်ဂှ်၊စပ်ကဵုအရာသွံပ္တိတ်သ္ၚုဍုၚ်သၟာၚ်တုဲဒးဒုၚ်ဖျဝ်ဖျေံလ္ၚုဟ်ဂှ်ဒှ်သက်သဳရ။ပဟိုက်မ, ဟွံခိုဟ်တုဲပရေၚ်တဵုလွဳ လေဝ် ဍေံပ္တဝ်အာက္ဍိုပ်ကဵု လ္ပါ်ဆုတ်ယုတ်စှေ်ရ။ သွက်မ,မ္ဂးဒးတဵုအာနနဲကဲပ္တိတ်မ,နနဲစှေ်စှေ်ဗီုပ္တိတ်မ,ဒးဒှ်ရ။ဒးတၞဟ် ခြာ ဒၟံၚ်ကဵု ခံက်ဗ္ၚ၊ ဒးတၞဟ်ခြာ ဒၟံၚ်ကဵုသြောံဂကူတၞဟ်တၞဟ်ရ။ ဥပမာမွဲ အခိၚ် ရတ်သြောံတေံမ္ဂး ဒးရတ်ကေတ် ဒ္ကောၚ်သြောံဗွဲမသိပ်ဂၠိပ်တုဲ ညံၚ်ဟွံသၞဴရဴအာကဵုမသြောံဂကူတၞဟ်တၞဟ်ဂှ်ပၟိက်ဇၞော်ရ။ ဒးပၠိုန်၊ဒးသီဂိုၚ်စွံလဝ် ဗွဲမဆပ် ပၠိုက်ရ။ ဒဒှ်မ ,ဍာံဂှ်ယဝ်ရပ်စပ် စကာအာ ပ္ဍဲပရေၚ်တဵုလွဳမ္ဂး ဗွဲစၟတ်ဒှ်ဖဵုဇၞော်ရ။ဟိုတ်ဂှ်တုဲ လိက်ပရေၚ်ဏံဝွံမိက်ဂွံပ္တိုန် ထ္ၜးဏာကဵုပရောမ,သြောံကေုာံမ,နာနာသာ်မၞုံကီုလေဝ် အခိၚ်ကာလဝွံ ဒှ်အခိၚ်ကၠောန်ဗ္ၚတုဲ၊ သွက်သ္ဂောံတီအာ နဲရုဲစှ်သြောံမ,လေပ်၊ သွက်ဂွံတဵုအာ မ,ခိုဟ်မ,အးဂှ် ရန်ကေတ်တုဲ ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵု ပရောသြောံမ, ဟေၚ်ရ။
လက်သန်မ,သြောံခိုဟ်မ္ဂးဂှ်
သၟာဗ္ၚပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂမၠိုၚ်တံ ဗီုပြၚ်ဂွံကၠုၚ်မ, သြောံဂှ် မိက်ဂွံပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုညိရ။မ, သြောံဇကုဒးဂၞပ်ဂှ် ဂွံကၠုၚ်နူမွဲမွဲဒၞာဲတုဲ တဵုစုတ်ပ္ဍဲတိဗ္ၚဇကုဂှ်လၟိဟ်သၟာဗ္ၚဂၠိုၚ်ရ။ဂွံနၚ်နူဒၞာဲအကြာသၟာဗ္ၚမွဲစွံတုဲ မ,တံဂှ်ဂကူသၞဴရဴဒၟံၚ်ဂှ် ဒှ်ချိုတ်ပၠိုက်ရ။ဂွံကၠုၚ်နူ ဌာနပရေၚ် တဵုလွဳအလဵုအသဳမ္ဂးသြောံမ,ဂှ်သ္ဂောံဖျေံစိုတ်ဂၠိုၚ်တုဲ ဒှ်မ, ခိုဟ်မ,အးမ, မၞုံကဵုဍာ်ဒ္ကေဝ်ဒှ်မာန်ရ။ပြဟ်ဟ်ဏံ ဂွံကၠုၚ်မ,သြောံနူဌာန ပရေၚ်တဵုလွဳဂှ်တဵုတုဲ သၞာံကိုပ်ကၠာ သြောံတိတ်ကၠုၚ်ဂှ်မ, ဗဳဇခိုဟ်သှ်ၜေက်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲမ,သြောံဂှ် မၞုံၜိုတ်၉၀တၟံကၠံ ဒှ်မာန်ရ။ဆက်တဵု အာ သၞာံဒုတိယပၠန်မ္ဂး သှ်ၜေက်ဒၟံၚ်ၜိုတ်၈၀ တၟံကၠံရ။သၞာံတတိယတေံ မ္ဂးသှေ် ၜက်ဒၟံၚ် ၜိုတ် ၆၀တၟံကၠံဟေၚ်ရ။ ဟိုတ်ဒးဒှ် အာသာ်ဏံဂှ် သၟာဗ္ၚတံ ဟွံကၠိုဟ်လဝ် ပရေၚ်ပညာထိန်ဒဝ် ဂကူမ, သြောံဍာ်ဒ္ကေဝ်ကီု၊ တုဲပၠန်ပဟိုတ်နူ ဟွံကၠောန်ဗက်အာနဲ ပ္တိတ်မ, စရာဲဍာ်ဒ္ကေဝ်ဂှ်ကီုတုဲ မ္ဒးယအ်အောန် စှေ်အာရ။ သၟာဗ္ၚတံပဟိုတ်နူစွံလဝ်သြောံမ, ဂမၠိုၚ် နဲကဲဟွံစှေ်တုဲ စရာဲဍာ်ဒ္ကေဝ်သြောံမ္ဒးယအ်စှေ်အာဂှ်သ္ဂောံဆဵုကေတ်မာန် ဇၟာပ်ဒေသပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာရ။ ဗွဲမဂၠိုၚ် ခြိုၚ် စွံသြောံမ,ဂှ်စွံလဝ်ဗီုခြိုၚ်သြောံဗုတ်စသ္ၚုမွဲကီုဂှ်လးလးဒှ်ဟွံထေက်ရ။ သၟာဗ္ၚလ္ၚဵု တံ ပါ်စွံ ခြိုၚ်စွံလဝ်ဗီုပြၚ်သြောံမဂှ် မၞုံလၟိဟ်အောန်ရ။
ဍုၚ်တဴတက်ဒၟံၚ်ပရေၚ်တဵုလွဳ၊ဗီုဍုၚ်သေံ၊ဍုၚ်ဗဳယေတ် နာမ်၊ဍုၚ်ကြုက်၊ဍုၚ်အေန်ဒိယကေုာံဍုၚ်ဂျပါန်တံတေံမ္ဂး သၟာ ဗ္ၚတံသ္ပပရဲကဵု သြောံမတုဲဂိုၚ်စွံလဝ်ပ္ဍဲ (Seed Bank) ဒၞာဲတိုက်ဂိုၚ်စွံမဂှ်မၞုံဒၟံၚ်အိုတ်ရ။ နကဵုအလဵုအသဳဍုၚ်ပၠန်လေဝ် အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ် မ,ဂကူ ဂမၠိုၚ် ညံၚ်ဟွံဒးကၠေအ်ဗ္ဒန်အာဂှ် ထိန်ဒဝ်မၚ်မွဲလဝ်နကဵု Seed Bank ရ။ ပ္ဍဲကဵု ဍုၚ်ဗၟာ ဝွံ နူဌာနပရေၚ်တဵုလွဳဂှ်(Seed Bank)နွံဒၟံၚ်မွဲ၊ပ္ဍဲသုတေသနပရေၚ်တဵုလွဳ ယေဇြေန်ဍုၚ်ပျေန်မဏာတေံမွဲဒၞာဲဟေၚ်ရ။ ပကောံလဝ်ဂကူမ, ဂမၠိုၚ်၊ညံၚ်ဟွံကၠေအ်ကၠက်အာထိန်ဒဝ်သိမ်စွံရနွံတုဲ၊ စဵုကဵုသ္ဂောံပရးပ္တိတ်မကဵုသၟာဗ္ၚတံ ရုမ်မ် ဂပ် ဂပ်မာန်ဂှ် ဖန်ကဵုဟွံမာန်ဏီဂှ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။
မသြောံသွက်သ္ဂောံစဂှ်ညာတ်ကေတ်နကဵုမ,သြောံဓမ္မတာမွဲဂွံကီုလေဝ်မ,သြောံမ,ဂှ်ဒးညာတ်ကေတ်ပ္ဍဲမ,သြောံဂှ်ဝွံရိုဟ်၊တၞံ၊ တၞးဍေံမၞုံဒၟံၚ်ပ္ဍဲဂှ်တုဲ ဒှ်ဒၟံၚ်နတၞံမွဲကီုဂှ် ဒးညာတ်လဝ် လေပ်ရ။ဟိုတ်ဂှ်ရမ,ခိုဟ်မ,အး၊မမၞုံကဵုစရာဲဍာ်ဒ္ကေဝ်ခိုဟ် တံဂှ် ဍေံသ္ပဒၟံၚ်စၞးကဵု ရိုဟ်၊တၞံ၊တၞး၊သတ်ဍေံဏောၚ်ဂှ်သမ္တီလဝ်ထေက်ရ။ လက်သန်မ, သြောံခိုဟ်မ္ဂးဂှ်-
(၁)သြောံတိတ်ဂၠိုၚ်တုဲဍာ်ဒ္ကေဝ်ဒးခိုဟ်
(၂) မ,သြောံဒးညီသာ အဝဲဍောတ်ဇၞော်ဟွံမွဲ၊မသြောံတၞဟ်ဟွံသၞဴဒးသၟးၚးဒၟံၚ်(သတ်ချဲ၊သတ်တၞဟ်ဟ်ဟွံသၞဴရဴ)
(၃)ပလုတ်မ္ဂး ဒးကၠုတ်ညီ(ပလုတ်တိတ်ညဳခိုဟ် ဗၞတ်ပလုတ် ၉၈ တၟံကၠံဒးနွံ)
(၄))နူဘဲစၟ၊ဘဲယဲ ဒဏ်တံဂှ် ဒးဒုၚ်မာန်တုဲ ဒးဒှ်အယုက်သြောံပြဟ်(သြောံအယုက်ဂၠေအ်)
(၅) ဗစဝါဲမ္ဂး ၜိုတ်စုတ်ကဵုဂှ်စအိုတ်တုဲ ကလေၚ်ဒှ်ဖဵု
(၆) ဒုၚ်ဒဝ်ဘဲဗၠိုက်ဍာ်မာန်၊ ဒုၚ်ကၠောဝ်ဍာ်မာန်
( ရ)တၞံတိုန်ညဳသာတုဲ အခိၚ်ပ္ကဴည၊ီ ဍုဟ်ညဳ၊တၞံဟွံလောတ်လော
(၈) အခိၚ်သြောံကြံၚ်ဍုဟ်မ္ဂး သတ်သြောံဟွံပြဟ်လလုဲအာ
(၉)အခါဗုတ်စက်မ္ဂးသ္ၚုပဍုတ်အာ၊ကဝ်အာဟွံဒှ်၊တုမ်ပုၚ်မ္ဂး ဂွံပုၚ်ခိုဟ်။
(၁၀)အရံၚ်သာ်သြောံ၊သ္ၚုကျေဝ်ဂဝ်တုဲ သြောံ၊သ္ၚု လျိုၚ်ဒးခိုဟ်
သာ်ဝွံစွံပ္တန်လဝ်လက်သန်တၚ်(၁၀)တၚ် နကဵုအစာမ်တုဲ ဒးရုဲစှ်အာနဒဒှ်မ, သြောံခိုဟ်မသြောံအးရ။
ဗီုပရေၚ်ကၠောန် ပ္တိတ်မ, ဂမၠိုၚ်
သၟာဗ္ၚဂမၠိုၚ်စပ်ကဵုကမၠောန် ကၠောန်ဗ္ၚတုဲ “မ, ညး၊ဇွောံညး”နူဂလာန်မန်နူတမၠာတေံမွဲ ဟီုလဝ်ဂှ်ဒးဂိုၚ်သမ္တီထေက်ရ။ ဇၟာပ်သၟာဗ္ၚ ညးမကၠောန်ပရေၚ်ဗ္ၚတံ မ, ဇကုမိက်ဂွံတဵုစုတ်ပ္ဍဲဝါဗ္ၚဇကုဂှ် ဇကုမဒးဂိုၚ်လဝ်ထေက်ရ။မ,ဂကူတၟိမွဲမွဲသာ် မိက်ဂွံတဵုမ္ဂးနူဌာန၊နူကုမ္ပဏဳ လွဳလွတ်ပ္တိတ်မတံသ္ပလဝ်ကဵုစၟတ်သမ္တီနဂကောံ တၠပညာပ္တိတ်မ, ကေုာံ ကုမ္ပဏဳပ္တိတ်မ, မ မိက်ကဵုမွဲမွဲတေံဂှ်ဂွံမ, တုဲဒးစကာပ္ဍဲတိဗ္ၚဇကုနကဵုမ,ခိုဟ်မ, အးမွဲဒးတဵုထေက်ရ။ ဂၠံၚ်ဝၚ်မ,ဇွောဝ်စှေ်ကၠုၚ်(Seed flow)ဂှ်ဒးဍာံပြဒၟံၚ်ဂှ်ဒှ်ပၟိက်ဇၞော်ရ။ဂၠံၚ်ဝၚ်မ,ဇွောဝ်စှေ်ကၠုၚ်မၞုံ ၜါသာ်ရ။မစာတ်(မဖက်သၞဴ)(စပ်မျိုး)ကေုာံမရုဲစှ် (ရွေးချယ်မျိုး) သာ်ဝွံ ဒှ်ၜါသာ်ရ။ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဝွံ သၟာဗ္ၚ ဥူတိၚ်အံၚ် ဂးယၟုနူကွာန်ဖလုန်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်တိုက်ကျဳ၊ ရးဇၞော်လ္ဂုၚ်ဂှ် ရုဲစှ်ဂွံမ,သြောံ(ရွေးချယ်မျိုး)ယှိုဲတသုက်(ရေႊတဆုပ်စပါး) မွဲဂကူဂှ်စဵုကဵုလၟုဟ်သၟာဗ္ၚအလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ်တဵုဒၟံၚ်နကဵုသြောံ ဂကူခိုဟ်မွဲဖိုဟ်ရ။ဆဝွံဟွံကဏီမ,သြောံဇၞော်ဂကူနာနာတံလေဝ်ဒှ်မ,သြောံဂကူရုဲစှ်ဂွံကၠုၚ်မဒှ်ရ။မစာ်(မဖက်သၞဴ)ဂှ်မၞုံဂကူနာနာသာ်ရ။ မပ္တံမ, ယှိုဲဝါထောန်၊ မှဝ်ဘဳ၂၊မနောသုခ၊ပလေဝ်တောဲ(ပုလဲသွယ်)မပ္တံဂကူနာနာသာ်ဂကူမသြောံ လၟိဟ်ကဵု ကၠံမၞုံဒၟံၚ်တံဂှ် နူတၠပညာ သုတေသန ပရေၚ်တဵုလွဳတံ ကၠောန်ပ္တိတ်လဝ်ကဵု နဒဒှ်မ, စာ်(မ, ဖက်သၞဴ)မဒှ်ရ။ မ, သြောံဂကူ ဂမၠိုၚ်တံဂှ် သၟာဗ္ၚတံ တဵုဒၟံၚ်ပ္ဍဲဒေသနာနာစဵုကဵုလၟုဟ်သ္ဂောံဆဵုကေတ်မာန်ရ။
နူဋ္ဌာနသုတေသန စပ်ကဵုသြောံဂှ် ကၠောန်ပ္တိတ်လဝ်ကဵု မခိုဟ်(မျိုးကောင်း)မအး(မျိုးသန့်) ဂှ်ပပ္တံနူ တၠပညာသုတေ သနတံကၠောန်ပ္တိတ်မ စဵုကဵုစိုပ်တဲ သၟာဗ္ၚတံဂှ် ဒးတက်ကၠိုအ်ကၠုၚ်အဆံၚ်(၄)ကဆံၚ်တုဲမှ ဒှ်အဆံၚ်သြောံသ္ၚု သွံရာန်၊စသုၚ်မာန်ရ။အဆံၚ်(၁)ဂှ် Breeder Seed)မဖက်သၞဴလွဳပ္တိတ်ဂးဂှ်နူတၠပညာသုတေသနတံ ကေတ်တာ လျိုၚ်တုဲကၠောန်ကဵုရ။မ, ဂှ်ပဟိုတ်နူ ဒးစာ်မ,ၜါသာ်ဒှ်ကၠာအိုတ်တုဲ လၟိဟ်မ,ညိညဟေၚ်ရကလိဂွံရ။စာ်လဝ်မဗဳဇမွဲမဵုမွဲ တုဲဂွံကၠုၚ်ဂှ်ဒှ်မ,တံမူလလေဝ်ဟီုဂွံရ။ (၂)ဂွံကၠုၚ်လဝ်နူမတံမူလဂှ်တုဲဆက်ဒးသ္ပအာသုတေသန ပွိုၚ်ပိသၞာံတုဲမှဂွံ ကၠုၚ်မ(Foundation)မ,သ္ဇိုၚ်ဂးဂှ်ဂွံကၠုၚ်ရ။ စိုပ်ကၠုၚ်အဆံၚ်မသ္ဇိုၚ်မ္ဂးလၟိဟ်မ, သြောံလေဝ်ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ရ။ (၃)နူမ, ဂှ်မွဲကဆံၚ်နဒဒှ်မ,(RegisterSeed)မ,သ္ပစၟတ်သမ္တီနဒဒှ်လုပ်အဝေါၚ်မ,တုဲဆက်တဵုအာ ပ္ဍဲကၠအ်တဵုလွဳဗဟို(ဗဟိုစိုက် ပျိုးရေးခြံ)ကၠအ်ဖအးမ(မျိုးသန်႕ခြံ)ပ္ဍဲကၠအ် ဌာနပရေၚ်တဵုလွဳမၞုံဒၟံၚ် ပ္ဍဲရးဇၞာ်ကေုာံတွဵုရး ပၠန်ရ။ (၄)နူဂှ်ပၠန်နကဵုသြောံမ ( Certisfied Seed) နကဵုမ,ထံက်ဂလာန်သ္ပစၟတ်သမ္တီ (ထောက်ခံမျိုးသန့်)ဒှ်တုဲ ကဵု ညးရၚ်တၠုၚ်ပရးပ္တိတ်မ, (အကျိုးဆောင်လယ်သမား)သၟာဗ္ၚရ။ နူဂှ်မွဲကဆံၚ်ကဵုသၟာဗ္ၚဓမ္မတာဂမၠိုၚ်နသြောံမ,ရ။သၟာဗ္ၚဂမၠိုၚ်တဵုတုဲသြောံတိတ် ကၠုၚ်ဂှ် ဒှ်(Commercial Seed) သြောံသ္ၚုသွက်သ္ဂောံစ ကေုာံသွက်ဂွံသွံရာန်ဒှ်အာရ။ဟိုတ်ဂှ်ရ မ, မွဲမွဲ ဖျေံစိုတ် ဖျေံစရိုတ် သၟာဗ္ၚတံ သ္ဂောံတဵုမာန်ဂှ် နဲကဲပညာ၊ အခိၚ်၊သြန် မပ္တံတံ ဒးဓလိုက်လဝ်တံရိုဟ်ဗဲမဂၠိုၚ်ရောၚ်ဂှ် မိက်ဂွံ ကဵုသမ္တီရ။
ဗီုပြၚ်ပ္တိတ်ကဵု မ, အဆံၚ်အဆံၚ်ဏံဂှ် နူကဵုဋ္ဌာနပရေၚ်တဵုလွဳကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဏံ ၜိုန်ရကၠောန်ပ္တိတ်ဒၟံၚ်ကီုလေဝ် သ္ပစၞးကဵု သွက်သၟာဗ္ၚလၟိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ်ဟွံဒှ်ဏီ။ဆဗၞတ်လၟိဟ်သၟာဗ္ၚဗၞတ်ညိညဟေၚ်ရဖဍိုက်ဗပေၚ်ကဵုမာန်ရ။အခိၚ်လၟုဟ်ကုမ္ပဏဳ ပ္တိတ်မ သြောံ၊မသတ်ဆု၊မသၞောဝ်ကေဝ် ဍုၚ်သၟာၚ်ဂမၠိုၚ် နူဍုၚ်သေံ၊ ဍုၚ်ကဝ်ရဳယျာ၊ဍုၚ်ဂျပါန် တံစိုပ်ပ္ဍဲဍုၚ်ဗမာ တုဲ နကိုန်အစဳဇန်ပ္တိတ်မ, ခိုဟ်၊မ, အး ၊သွက် သၟာဗ္ၚဍုၚ်ဗမာတံ ဗၞတ်ကုမ္ပဏဳလၟိဟ်အောနှ်တံကၠောန်ဒၟံၚ်ကီုရ။
သၟာဗ္ၚတံ နဲကဲတဵုပ္တိတ် သြောံမ,အး (မျိုးသန့်စပါး) မာန် နအလဵုဇကုတုဲ သ္ဂောံစကာအာ ပ္ဍဲတိဗ္ၚဇကု
မ, အးခိုဟ်မှ ဂွံလ္ၚုဟ်ခိုဟ်ဏောၚ်ဂှ် ဇၟာပ်သၟာဗ္ၚတံကၠိုဟ်ဒၟံၚ်သီုဖအိုတ်ရ။မ, သြောံအးပေၚ်တၟံကၠံဂွံတဵုမ္ဂး ဒှ်ခိုဟ် အိုတ်ရ။ ဆဂးနူတၠပညာပရေၚ်တဵုလွဳတံ သ္ဂုတ်ပတန်လဝ်ဂှ်မ, သြောံ ၉၈ တၟံကၠံအးမ္ဂး၊ဒှ်မအးမွဲ ရ။ သၟာဗ္ၚပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာ တံ တဵုဒၟံၚ် မ, အးဟီုဂှ် နူဌာနပရေၚ်တဵုလွဳ ကဵုလဝ်မ နဒဒှ်မအး ၉၈ တၟံကၠံ ဒှ်ကီုလေဝ် အခါတဵုပ္ဍဲတိဗ္ၚသၟာဗ္ၚတံဂှ် အခိၚ်ဗွဝ်မ၊ အခိၚ်ပတမ်မ၊အခိၚ်ရတ်သြောံ၊ သိမ်သြောံတေံမ္ဂး ဒးဒုၚ်သၞဴရဴအာကဵုမ, ဂကူတၞဟ်ဟ်တုဲ သှေ် ၜက်ဒၟံၚ် ဗၞတ်ၜိုတ် ၉၀ တၟံကၠံဟေၚ်ရဂှ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။အကာဲအရာဗီုပြၚ်ဏံမ္ဂး ပေၚ်ပိသၞာံမ္ဂး ဒှ်အာမ, သၞဴလးလးတုဲ ဍာ်ဒ္ကေဝ်ကေုာံယၟုတြေံဂှ်လေဝ်မဒးကၠေံဗ္ဒန်အာဒှ်မာန်ရ။ဟိုတ်ဂှ်ရမ,မွဲမွဲပေၚ်ပိသၞာံမ္ဂး ဒးသၠာဲထေက်ရောၚ်ဂှ် နူဌာန ပရေၚ်တဵုလွဳဂှ် ကဵုလဝ်သမ္တီနွံရ။မ, မွဲမွဲစိုပ်ပ္ဍဲတဲသၟာဗ္ၚမ္ဒး မဒးသၟးလေပ်၊မဒးထိန်ဒဝ်လေပ်၊မဒးဂိုၚ်ဒေပ်လေပ်ဂှ် ပၟိက် ဇၞော်ရ။စပ်ကဵုသ္ဂောံသၟးမ, နဲကဲခမၞောန်မွဲ နကဵုညးချူလိက်ဏံ ကေၚ်ကၠောန်လဝ်ပရေၚ်တဵုလွဳပ္တိတ်မ,ဂှ် မွဲအခိၚ်တေံ နွံလဝ်တုဲ မိက်ဂွံကဵုနဲတဵုပ္တိတ်မ,အး ဗွဲခမၞောန်ရ။
သၟာဗ္ၚတံမပိုၚ်ပြဳလဝ် တိဗ္ၚတဵုသြောံဗၞတ်( ၅) ဨကဂှ် စွံပ္တန်လဝ် မွဲယူနေတ်တုဲ ၊မ ,သြောံဇကုမိက်ဂွံစကာအာပ္ဍဲတိဗ္ၚ ဂှ် နအလဵုသၟာဗ္ၚတံ ကၠောန်ပ္တိတ်အာမ,အးမဒှ်ရ။တိဗ္ၚဗၞတ်မွဲဨကဂှ်ဒးစကာသြောံမ,အးဗၞတ် (၂) န(၃၂ ကဠတ်)ဒှ် တုဲသွက်တိဗ္ၚဗၞတ်မသုန်ဨကဂှ် ဒးစကာမ, အး (၁၀)နရ။သြောံမ အးအးခိုဟ်ခိုဟ် (၁၀)န သ္ဂောံဂွံမာန်ဂှ်ဒှ်ပၟိက်ဇၞော် အိုတ်ရ။ဥပမာ မိက်ဂွံတဵုအာသြောံမ,အးမၞုံယၟု (သြောံမနောသုခအယုက်၁၃၀တ္ၚဲ)ဂှ်ဂွံတုဲ သြောံမ,ဂှ် သၟးခိုဟ်ဟ်တုဲ အတိုၚ်နဲပလုတ်မ,ဂှ်ဒးပလုတ်ရ။ အခိၚ်ဗွဝ်မ,မ္ဂးပ္ဍဲတိဗ္ၚမ,ဗွဝ်ဂှ်ဂကူမတၞဟ် ညံၚ်ဟွံသၞဴရဴဂှ်မ္ဒးသၟးရ။သြောံမ,ဇကုပၟိက် မိက်ဂွံဗွဝ်ဂှ် ဒးတၞဟ်ခြာဒၟံၚ်ကဵုသြောံမ,တၞဟ်ဟ် ဒးဒှ်ရ။
ပလေဝ်တိဗွဝ်ခိုဟ်ဟ်တုဲသြောံမ,အးပလုတ်လဝ်(၄)ကဠတ်ဂှ်ဒးစကာရ။လၟေၚ်ကမၠောန်ပလေဝ်တိဗွဝ်ဂှ်ကၠောန်တုဲ မ္ဂးဒးဂြာတ်မ,ရ(ဟွံသေၚ်မ္ဂး)ဒးဗွဝ်မ,နကဵုတိ ကရုၚ်လေဝ်ဗွဝ်မ, ဂွံမာန်ရ။ မ,တၞံသြောံဗွဝ်ဂှ် စၟစၟန်ယဲဘဲညံၚ်ဟွံဒးဒုၚ် ပလီုပလာ်ဂှ်ဒးစဵုဒၞာတုဲ မ,တၞံဂွံအယုက် ၂၅ တ္ၚဲမ္ဂး ဒးပိုက်မ,ဂှ်နကဵုတဲရ။တၞံမ, ညံၚ်ဟွံဒးဂိ အာဂှ်ဓဇအ်တုဲဒးပိုက်မ, တၞံသြောံကဵုတဲ(လက်သပ်ပျိုးနှုတ်နည်း)ရ။တၞံမ,ဂမၠိုၚ်ဂှ်ဒးပြံၚ်တဵုအာပ္ဍဲခံက်ဗ္ၚ(ဒးဒှ်တိခံက်တဵုပ္တိတ်မ,အး)ဗၞတ်ဒဿမ ၂၅ (ပန်ဂအုံမွဲဂအုံဨက)ဂှ်ရ။
တိဒၞာဲတဵုပ္တိတ်မ,သြောံအးဗၞတ်(ဒဿမ၂၅)ဨကဏံဂှ်ဒးဒှ်ဒၞာဲဗလးတိညဳသာ၊ဍာ်လုပ်ဍာ်တိတ်ဒးခိုဟ်၊ဒၞာအာကၠုၚ် လုပ် တိတ် ဒးလောဲသွာဂှ် ဒးရုဲစှ်ထေက်ရ။အခါပြံၚ်တဵုမ,တၞံသြောံမ္ဂး ဒးစကာနဲတဵု ၆×၆ ၝောံတဲ ခြာတုဲ ဒးတဵုရ။ မွဲတၞံ ကဵုမွဲတၞံခြာ ၆ၝောံတဲ။မွဲကရုၚ်ကဵုမွဲကရုၚ်ခြာ ၆ ၝောံတဲရ။ရပ်တၞံမ ၂ တၞံတုဲ ပ္တမ်စုတ်ပ္ဍဲမွဲဒၞာဲရ။ပ္ဍဲ တိခံက် မၞုံဗၞတ် ဒဿမ ၂၅ ဂှ် ဒၞာဲလၟိဟ်တဵုမ,တၞံသြောံ (ကောက်ကွက်) (၄၂၅၀၀) ဒၞာဲနွံရ။ပြံၚ်တဵုပွိုၚ် ၁၅ တ္ၚဲဒှ်တုဲ ရိုဟ် တိတ်စုန် တုဲအကြာတၞံသြောံဂှ် မပ္တံ တၞံသြောံတၞဟ်ကီု ချောဲကီုဂှ် ဒးပိုက်သၟးကဵုရ။သၟးအာတုဲ ဒးဗစဝါဲဓါတ် ပံၚ်သၞဴလဝ်ပိသာ် နိုက်ထရိုဂျောန်(N)ဖအ်သဖိတ် (P)ပဝ်တိတ်(K) ပံၚ်သၞဴတုဲ လၟိဟ်(၃)ကဠတ် ဂှ်ဒးဂြာတ်မွဲဝါရ။ ပြံၚ်တဵု တုဲ ပေၚ်(၃၀)တ္ၚဲပၠန်မ္ဂး တၞံဗၠာၚ်သြောံတိတ်စုၚ်တုဲ ရံၚ်သြောံမ္ဂး ဗၠိုၚ်တၞံ(သားတက်) တိုန်ဒၟံၚ်ဗီုကၟဵုသြောံရ။ဆက်တုဲ ဒးပိုက်အာတၞံသြောံတၞဟ်ခြာတံကီု သီုချောဲဂမၠိုၚ်ကီု ဒးသၟးဇ္ၚးဒၟံၚ်လၟိုန်ရ။အတိုၚ်ဝါဲ ပိသာ်ဂှ်ရ ဒးဂြာတ်စုတ်ဗၞတ်(၆) ကဠတ်ဂှ်မွဲဝါပၠန်ရ။ပေၚ် ၃၀ တ္ၚဲတေံပၠန်မ္ဂးအခိၚ်သြောံဗုၚ်ဂှ်လောန်ၜက်အာတုဲ ပ္ကဴ စတိတ်ကၠုၚ်ရ။အခါဂှ်ပၠန် ပ္ကဴသြောံ တၞဟ်ခြာဒၟံၚ်ဗီုပြၚ်တၞဟ်က်ီု ၊ပ္ကဴချောဲတံကီု်ဂှ် ၜေါတ်ပိုက်ထောံတုဲ အတိုၚ်ဝါဲပိသာ်ဂှ်ပၠန်ဗၞတ်(၆)ကဠတ် ဒးဂြာတ်စုတ် အလောန်လက္ကရဴအိုတ်ရ။အခိၚ်မသြောံပၠုပ်ဍာ်တှ်ပေၚ်(အရံၚ်သြောံ သာ်ၚေက်ကြံၚ်ကြံၚ်)ဒှ်မ္ဂး ဂကူဒ္ကောၚ်သြောံ ကေုာံဂကူမသြောံ တၞဟ်ခြာဒၟံၚ်တံဂှ် ၜှ်ပလှ်ထောံတုဲ သြောံဂကူ မ, မနောသုခ အးအး ကလိဂွံရ။ပၟိက်ဇၞော်အိုတ်မွဲ ဂှ် ပဟိုတ်နူသြောံမ, ဒှ်တုဲအခိၚ်ရတ်သြောံမ္ဂးသြောံဂှ် ဒးကြံၚ်ဍုဟ်ခိုဟ်တုဲဒးတၞဟ်ခြာကဵုတ္ၚဲရတ်သြောံဂကူတၞဟ်ဟ် ရ။ သြောံလိုၚ်တံဂှ် ပြိုက်စုတ်ကဵုထိုၚ်ရိုက်ကာန် ဟွံသေၚ်မ္ဂး ပြိုက်စုတ်ပ္ဍဲထိုၚ်ပလာတ်စတိတ်တုဲ ဒးပၠိုန်၊ ဒးပလှ် ပ္တိတ်မသြောံဗွဲမသာဍာရ။ဗၞတ်တိဒဿမ(၂၅)ဨကဂှ်သြောံတိတ်လၟိဟ်အောန်(၂၀)နလၟိဟ်ဂၠိုၚ်(၂၅)နကလိဂွံသြောံ မာန်ရ။ အခါစွံမ,ပၠန်မ္ဂးသၟုဟ်ဓာတ်ဍာ်မၞုံပ္ဍဲမသြောံ၁၂တၟံကၠံ(အစိုဓါတ်၁၂ရာနှုန်း)ဟေၚ်နွံမ္ဂး မ, သြောံဝွံဒှ်ခို်ဟ် အိုတ် တုဲ ဒးဂိုၚ်ဒေပ်အာ နကဵုသြောံမ, အး မွဲကလိ ဂွံရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရမ, မ္ဂးဂှ် သွက်သ္ဂောံတဵုကလုတ် သ္ဂုတ်ပ္တန်လဝ်ဂှ် သွက်သၟာဗ္ၚ၊သၟာတဵုလွဳတံရ။ သအာၚ်နူဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲဓဝ်ကျာ် တွံလဝ်စပ်ကဵုမ,တုဲ၊ဖျေံမကုသဵုတွံလဝ်နွံရ။မ,ဂှ်တုပ်သၟဟ်ကဵုကုသဵု၊ကုသဵုဂှ်တုပ်သၟဟ်ကဵုမ,ရ။တွံကျာ်ဝွံ အရဳယျသၚ် ကွးသာဝကကျာ်ဂှ်၊ဒှ်ပူဂိုလ်မွဲ ညံၚ်ရဴဂအာၚ်တိဗ္ၚ၊ သွက်ဂွံတဵုကလုတ် မ,ကုသဵု၊ ပ္ဍဲသတ္တလိုက်မပြဲ၊ဟၟဲကဵု ပ္တောံၜတ် မာန်ဂှ်၊ ဂုဏ်အနုတ္တရံပုညက္ခေတ္တံ သာ်ဝွံတွံလဝ်ရ။ မ, ကုသိုလ်၊ကုသိုလ် ဂှ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴမ,တွံလဝ်ရ။ သၚ်မတုပ် သၟဟ်ကဵုတိဗ္ၚခိုဟ်ဂှ် တဵုကလုတ်စုတ်ကုသိုလ်မ,ခိုဟ်မ္ဂး၊ တၞံတံဗြေဝ်ဗြော်ဇၞော်မောဝ်ခိုဟ်တုဲ၊ ပ္ဍဲလောကဝွံ ဟၟဲကဵု ပ္တောံၜတ်ရ။သာ်ဝွံတွံလဝ်နွံတုဲ၊ဟိုတ်ဂှ်ရမ,ဝွံသွက်သၟာဗ္ၚတံကီု၊သီုညးသၟာတဵုလွဳတံအိုဿီုကီု၊ ၜိုတ်လဵုဒးသ္ပ အဲပရဲ ထေက်ရောၚ်ဂှ် မိက်ဂွံပ္တိုန်ထ္ၜးဏာကဵုရအဴ။