ပရေၚ်ကမၠောန်ဟံၚ်ခၞိၚ်သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳဂှ် ဥူသာန်လေန်တအ် ၜိုန်ဟံၚ်ပ္တိုန်ဟွံအံၚ်ဇၞးဏီကၠာလေဝ် ပရေၚ် ဝၚ်ခၞိၚ်သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳဂှ် မံက်ဂတဝ်အာတၟာဂလိုၚ်ရ။ ပရောပရာဟံၚ်ခၞိၚ်ဓမ္မစေတဳဂှ် ဟိုတ်နူမၞိဟ်တအ် စိုတ်လုပ်စဂၠိုၚ်ဂှ်တုဲ ပ္ဍဲလိက်ပရိုၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ချူကၠုၚ်ပရေၚ်ခၞိၚ်ဓမ္မစေတဳဂှ် ဒဵုတ္ၚဲဏံဏီရ။
ပရေၚ်ဟံၚ်ခၞိၚ်ဂှ် အကာဲအရာလက္ကရဴအိုတ်ဏံ ရဲဗၠိုပ်ဍာ်တအ် ဟီုဓမံက်ပ္တိတ်ကၠုၚ် ဒဒှ်ရ ဟွံဆဵုခၞိၚ်ဂှ်ရ၊ က္ၜၚ်ဗၠိုက်ဒၟံၚ်မွဲဖ္ဍိုက်ဂှ်ဟေၚ် ဆဵုရ၊ ဒဒှ်ရ ဥူသာန်လေန် ဟီုလဝ်ဆဵုခၞိၚ်ယျရောၚ်ဟီုဂှ် ပိုဲရဲဗၠိုပ်ဍာ်တအ် မွဲအ လန်လေဝ် ဟွံဆဵုခၞိၚ်ဂှ်ရောၚ် ညးက္ဍိုက်ပ်ဂကောံဗၠိုပ်ဍာ် ဥူတာန်ညောအ် ဂှ် ဟီုဓမံက်ရ။
‘ဥူသာန်လေန်ဂှ် နွံဒၟံၚ်လ္တူက္ၜၚ် ပ္ဍဲအခန်ကျာ်ဂှ်ရ၊ ပိုဲရဲဗၠိုပ်ဍာ်တအ် ညးဟွံကဵုအာကရပ်က္ၜၚ်လီုလီု ဗၠိုက် ဒၟံၚ်ဂှ်ရ၊ ယဝ်ရအာကရပ်က္ၜၚ်ဂှ်တှေ် နာ်တအ်ကိတ်ဒးရောၚ် ညးဂးသာ်ဂှ်တုဲ ပိုဲတအ်လေဝ် ဟွံအာရ၊ ဒၞာဲ ဥူသာန်လေန် ကဵုဗၠိုပ်ဂှ်တှေ် ပိုဲတအ်ဒးဗၠိုပ်ရ၊ ဖုၚ်လေဝ် ညးဟွံကဵုဟီုရ၊ ညးကဵုကၟာတ်လဝ်ဖုၚ်ရ’ သာ်ဏံ ညးက္ဍိုက်ပ်ရဲဗၠိုပ်ဍာ် ဥူတာန်ညောအ် ဟီုထ္ၜးရ။
ဥူတာန်ညောအ်ဝွံ နကဵုအစဳဇန် ဥူသာန်လေန်ကော်တုဲ ကေၚ်ဗၠိုပ်လဝ်ခၞိၚ်သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳဂှ် သီုအလန် ဏံမ္ဂး ပေၚ်(၄) ဝါ တုဲကၠုၚ်ရ၊ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၉၇ ဂှ်မွဲဝါ၊ သၞာံ ၁၉၉၈ ဂှ်မွဲဝါ၊ သၞာံ ၁၉၉၉ ဂှ်မွဲဝါ၊ သၞာံဏံ ၂၀၁၄ လၟုဟ်ဂှ်မွဲဝါ ကေၚ်ဗၠိုပ်ကၠုၚ်လဝ်ခၞိၚ်ဂှ်ရ၊ ကာလသၞာံ ၁၉၉၈ ဂှ်လေဝ် ကေၚ်ဆဵုလဝ် က္ၜၚ်လီုဗၠိုက်ဒၟံၚ်ဂှ် မွဲ ဝါတုဲရ။
ပရေၚ်ဟံၚ်ခၞိၚ်ဂှ် မၞိဟ်ဂမၠိုၚ်စိုတ်လုပ်စတုဲ စၟဳမၚ်ဗဵုဒၟံၚ်ခၞိၚ်သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳဂှ်အိုတ်ရ၊ ကောန်ဂကူမန် မၞုံပ္ဍဲဒေသ ရးလ္ဂုၚ်တအ်လေဝ် အဃောဟံၚ်ဒၟံၚ်ခၞိၚ်ဂှ် ထ္ၜးဇြဟတ်ဖျေံမေတ္တာ လ္တူကျာ်လ္ဂုၚ် စပ်ကဵုပရေၚ်ကမၠောန် ဟံၚ်ခၞိၚ်ဂှ်ကီုရ။
တုဲကၠုၚ်ဂိတုအဝ်ဂါတ်၂၆ ဂှ် အတိုၚ် ဥူသာန်လေန် ဟီုဓမံက်လဝ် ဆဵုခၞိၚ်သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳဂှ်ယျရောၚ်၊ နာ် ဂမၠိုၚ်တအ် သ္ပပူဇဴဒၟံၚ် ခၞိၚ်ဝွံတုဲ သ္ဂောံဟံၚ်ပ္တိုန်ခၞိၚ်ဂှ် မ္ဒးလဇုဲလဇအာရောၚ်၊ သ္ဂောံဟီုဓမံက်ပ္တိတ်ကဵု ပရိုၚ် ဂမၠိုၚ်ဂှ်လေဝ် အခေါၚ်ဟီုဟွံမွဲဏီရ၊ ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵု အလဵုအသဳတုဲ ဂွံအခေါၚ်မ္ဂး သွက်ဂွံဟံၚ်ပ္တိုန်ခၞိၚ်ဂှ်ရောၚ်၊ နကဵုစၞောန်ပၟိၚ် ဥူသာန်လေန် တုဲ ဂကောံလလောၚ်တြးပရိုၚ်တအ် ပ္တိတ်လဝ်လိက်နွံရ။
လိက်လလောၚ်တြးဆဵုခၞိၚ်ဂှ် တိတ်ကၠုၚ်တုဲ ရဲမံၚ်ဗဵုခၞိၚ်သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳတအ် သီုဗ္တံသီုတ္ၚဲ ကၠုၚ်မၚ်ဗဵုအိုတ်ရ၊ ရဲအခါတ်အကာဲ လ္တူပရေၚ်ကမၠောန် ဥူသာန်လေန်ဂှ်လေဝ် ပါ်ပဲါကၠုၚ်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်လေဝ် မံက်ကၠုၚ်ရ၊ ဌာနပရိုၚ်တအ်လေဝ် ချူဟီုဂးပါ်ပဲါကၠုၚ် ပရေၚ်ခၞိၚ်သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳ အရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲရ။
ကြဴနူကဵု ရဲဗၠိုပ်ဍာ်တအ် ကလေၚ်စဴကၠုၚ်ဌာနသ္ၚိဌာန်ညးတအ်တုဲ ပရိုၚ်ဥူသာန်လေန် ဆဵုခၞိၚ်ဟီုဂှ် ပဵုတုဲဓဝ် ပတှေ်အောန်စှေ်အာရ၊ စပ်ကဵုပရေၚ်ဟံၚ်ခၞိၚ်ဂှ်တုဲ အကာဲအရာလက္ကရဴအိုတ် (သေပ်တေန်ဗာ ၁၃) သၟာန် ရံၚ် ရဲဂကောံအထံက်အရီုလ္တူလ္ဂုၚ် နာဲအံၚ်မေန်နာၚ် (က) နာဲဝေအ် ဂှ် ကၟာတ်လဝ်ဖုၚ်တုဲ ကော်ဟွံဂွံရ၊ ဆက်တုဲ သၟာန်လဝ် နာဲမိုၚ်တဝ် ရ၊ ညးဟီုဂှ် ‘ နူတမ်ကၠာတေံရ အဲဟီု ချူဓမံက်လဝ်တုဲတုဲမံၚ်ရ၊ အဲဟွံ စှေ်စိုတ်ပုဟ်၊ ဒှ်ဟွံမာန်ပုဟ် ဂကောံဟံၚ်ခၞိၚ်တအ် ဍေံတအ်ကဵုဍေံတအ်လေဝ် ပါ်ပရအ်ညးသ္ကအ်ဟွံညဳတုဲ ဍေံတအ်ကဵုဍေံတအ်လေဝ် ဒှ်မံၚ်ပရေၚ်ပါ်ညးသ္ကအ်နွံ’ သာ်ဏံ နာဲမိုၚ်တဝ် လ္ဂုၚ်ဂှ် ဟီုထ္ၜးရ။
ဆက်တုဲ ညးဟီုပၠန်ဂှ် ‘ လၟုဟ်တှေ် ဒဵုကဵုသေပ်တေန်ဗာ ၁၈ ဂှ် ဥူသာန်လေန်တအ် ဂွံလဝ်အခေါၚ်ပၠန်ရ၊ ဆဂး ရဲဗၠိုပ်ဍာ်တအ်ဂှ် စဴကၠုၚ်ကဝက်ပြၚ်ရတုဲ လအ်ကၠုၚ်က္ဍၚ် ပရိုၚ်တၟေၚ်မုဟွံမွဲတုဲ ရဲဗၠိုပ်ဍာ်တအ်လေဝ် သွက်ဂွံစဴအာအိုတ်နွံရောၚ်၊ လၟုဟ်တှေ် ၜိုတ်အဲတီတှေ် ရဲဗၠိုပ်ဍာ်တအ် သှေ်မံၚ် ၃ တၠဓဝ်ရရောၚ်’ သာ်ဏံ နာဲမိုၚ်တဝ် ထပ်ဟီုလဴရ။
ခၞိၚ်သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳဝွံ သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳပကောံပကေဝ်ကေတ် ဓရိုတ်ဘဏ္ဍာဍုၚ်ကွာန်ကီု သီုပကောံပကေဝ် အာတ်ဒါန် ပ္ဍဲကောန်ဍုၚ်ကွာန်တအ်ကီုတုဲ သက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၈၅၁ ဂိတုဖဝ်ရဂိုန် (၈) မံက် တ္ၚဲဗြဴဗ္တိဂှ် စသောန် လဝ်ခၞိၚ်ဝွံရ၊ ခၞိၚ်ဝွံ သက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၈၅၂ ဂိတုပသာ် (၃) မံက်ဂှ် သ္ပပူဇဴပ္တိုန်ဏာ လ္တူကျာ်လ္ဂုၚ်ရ။
နူဂှ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၉၇၄ ဂိတုက္ထိုန်ပေၚ် တ္ၚဲအဒိုတ် လဒေါဝ်တ္ၚဲ (၁၂) နာဍဳဂှ် ဂကူပဝ်တူဂဳ ဖိလေတ်ဒဳပရေတ်တိုဝ်တအ် ကေတ်နၚ်နူကဵုကျာ်လ္ဂုၚ်တုဲ အဃောဖ္ဍိုက်ကေတ်ဏာ ပ္ဍဲကဵုၜဳပိသွာၚ် ၜဳဒဵုပန်(ဒေါပုံမြစ်) က္ၜၚ်ဂှ် ဗၠိုက်စှေ်အာတုဲ ခၞိၚ်သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳဝွံလေဝ် ဗၠိုက်စှေ်အာ ပ္ဍဲကဵုၜဳပိသွာၚ်ဂှ် လၟုဟ်မ္ဂး လအ်ကၠုၚ် ပွိုၚ် ၄၀၀ သၞာံပြၚ်ၚ်ရ။
ခၞိၚ်သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳဝွံ လျိုၚ်နွံ(၁၈၀၀၀၀) ပသာတုဲ သမၠုၚ်နွံ (၂၀) ဟတ် ကဵု ပါၚ် (၈) ဟတ်ရောၚ် ပ္ဍဲဝၚ်ဗွဲမ ဂၠိုၚ်ဂှ် ချူဓမံက်ထ္ၜးလဝ်တုဲ ခၞိၚ်သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳဝွံ ဒှ်ခၞိၚ်ဇၞော်အိုတ် ပ္ဍဲဂၠးတိလေဝ် ပ္ဍဲလိက်ဝၚ်လ္ၚဵု ဓမံက်လဝ် နွံရ။