ရုပ်ဇွညးဂှ်ဝွံ ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ (၉) ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ၊ တ္ၚဲအဒိုတ် အခိၚ်သဝ်တ္ၚဲ ၆ နာဍဳဂှ် စံၚ်ဇွဂြဇုတ်ညး ပ္ဍဲသုသာန်ယျေဝေတုဲဒှ်အာ ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ဖက်ဆောညးအုပ်ကာ (၁) ဗော်ကောန်ဂကူမန် ဒံက်တာမေန်ကျဳဝေန်ဂှ် “အာစာဇၞော်နာဲထဝ်သောန် ဒဵုကဵုအခိၚ်တိက်မံၚ် ပ္ဍဲဒၞာဲသတိက်ဂှ် ဒှ်ပူဂဵု ညးတာလျိုၚ်ပြေ သွက်ဂကူမွဲရ။
နူကဵုဘဝသၟတ် ဒဵုကဵု လမျီုအိုတ် အလုံမွဲဘဝညးဂှ် ပ္ဍဲဗွိုၚ်ပရေၚ်ကောန်ဂကူမန်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဟေၚ် မဒှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ယိုက်ဂၠေၚ်ကၠုၚ်တာလျိုၚ် ဗွဲမယဵုလ္ဂူမွဲရ” သာ်ဝွံ ဟီုရ။
သၟာၚ်နူဂှ်ပၠန် အာစာဇၞော်နာဲထဝ်သောန်ဝွံ ဆေၚ်စပ်ကဵုဝၚ်မန်တုဲ ချူခၞံလိက် နကဵုဘာသာမန် – ဗၟာကီု၊ ချူလိက်ပရေၚ်ဂမၠိုၚ်ကီုတုဲ မဒှ်တၠပညာလိက်ပတ်မွဲရောၚ်ဂှ်လေဝ် ဟီုသဂးဏာရ။
“သွာၚ်အာစာဇၞော် ချဳဓရာၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ်တှေ် ပရေၚ်ဆက်စပ်ကဵုအဲ ဟွံမွဲရ။ ဆဂး ဒၞာဲဆေၚ်စပ်ကဵုဝၚ်တံဂှ် ဍေံဆက်စပ်မံၚ်ကဵု ကမၠောန်အဲ နွံရ။ ပဲါနူကဵု ညးချူခၞံ ဝၚ်လိက်ပတ်မန်တုဲ ပ္ဍဲဇြပ်သဘၚ်ဓဝ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဂှ် ညးကဵုကၠုၚ်တန်ဗ္တောန်လိက်တၟံမန် သၞာံဗွဲမဂၠိုၚ်ကီုရ” သာ်ဝွံ ဥက္ကဌဂကောံသုတေသနဝၚ်မန် နာဲမၞိက်ရတ် (နိုၚ်မောၚ်တိုး) ဟီုရ။
နာဲထဝ်သောန်ဝွံ လိခ်ကၞပ်အဘိဓာန်ဗၟာကဵုမန်၊ ပရူပရာသ္ဂောံတီပရေၚ်မန် (ဘာသာဗၟာ) ကီု၊ ဝၚ်ဟံသာဝတဳ (မန်)၊ လိက်ပလးမန် (မွန်စကားပြေ – မွန်) ကီု ကေုာံ ပ္ဍဲလိက်မဂ္ဂဇြေန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ချူခၞံကၠုၚ်လဝ် လိက်ပရေၚ်ဘာသာမန် – ဗၟာ ဗွဲမဂၠိုၚ်နွံရ။
<strong>အတ္ထုပ္ပတိနာဲထဝ်သောန် ဗွဲခမၞန်</strong>
ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ကောဇာ (၁၂၇၉) သၞာံ၊ ဂိတုမြေက္ကသဵု (၂) စွေက်၊ (ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ ၃၀၊ သၞာံ ၁၉၁၇) ဂှ် ကတဵုဒှ်မၞိဟ် နူအပါ နာဲအံၚ်ဒေါန် “နိုၚ်အောၚ်ဒွန်း” ကဵု မိယာဲ မိယှိုဲနှေတ် “မိရေႊနှစ်”၊ ပ္ဍဲကွာန်ကဒဵု (ကတိုးကျေးရွာ)၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်မတ်မလီု၊ တွဵုရးဍုၚ်မန်ရ။
ပ္ဍဲကဵုကောဒေံညး မစုတိအာဂမၠိုၚ်ဂှ် အစာဓါတုဗေဒ နာဲချေတ်တိုၚ်
နိုၚ်ချစ်သောၚ်း – ဓာတုဗေဒမၚ်းကြီးဟောၚ်း၊ နိုၚ်ချစ်မောၚ်၊ နိုၚ်ဖိုးကြွယ်၊ နိုၚ်ထွန်းရေႊ၊ မိသောၚ်းတၚ်၊ မိရေႊပွၚ့်(၊ မိၚွေပွၚ့်) တံ မဒှ်တုဲ လၟုဟ်မ္ဂး ဒေံညး “နိုၚ်အောၚ်စန်း” သှေ်သၟေဟ်မံၚ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုကွာန်ကဒဵုဂှ် စဵုကဵု (၆) တန်ကီု၊ ပ္ဍဲကဵု (၁၀) တန် ဘာတန်သၠုၚ်ဗၟာ – အၚ်္ဂလိက် ဍုၚ်မတ်မလီုဂှ် နကဵုဂုဏ်တၟေၚ် ပ္ဍဲဘာသာသၚ်္ချာကဵု ဘာသာသၚ်္ချာအပဵု (သၚ်္ချာနှၚ့် အပိုသၚ်္ချာ) ၜါဘာသာဂှ်ကီု၊ သၞာံ (၁၉၄၅) ပ္ဍဲတက္ကသဵုလ္ဂုၚ်ဂှ် နကဵုဘာသာ ဓာတုဗေဒကီု အံၚ်ဇၞးကၠုၚ်တုဲ ဂွံအခေါၚ်အာကတ်ဗ္တောန်ပညာ ပ္ဍဲတက္ကသဵုချဳကာဂိုဝ် ကၟိန်ဍုၚ်အမေရိကာန်ကီုလေဝ် ဒၟာနူဟိုတ်ပရူနာနာသာ်တုဲ အာတိုန်စိုပ်ဟွံမာန်ကီုရ။
အခိၚ်ပၞာန်ဂၠးတိဒုတိယတုဲဂှ်ဝွံ အဃောကေတ်မံၚ်တာလျိုၚ် ညးအုပ်ကာနာနာ ပ္ဍဲဂကောံမှာဇန်မန် “ဂကောံမန်ရာမည-ရာမညတိုၚ်းလုံးဆိုၚ်ရာ မွန်အဖွဲ႕ချုပ်” စနူသၞာံ (၁၉၄၇) ဂှ် အလဵုအသဳ ခါန်ကၞက်ကဵုလဝ်လျိုၚ် နဒဒှ်ဂအုပ်ပညာမန် ပ္ဍဲခရိုၚ်ကျာ်ခမဳ (၈ – ပွိုၚ်ဍုၚ်) ဂှ်ရ။
ပ္ဍဲလဒေါဝ်သၞာံ (၁၉၄၈) အဃောယိုက်ဂၠေၚ်မံၚ်တာလျိုၚ် နဒဒှ်ဂအုပ်ပညာမန် ပွိုၚ်ၜိုတ် (၂) သၞာံဂှ် ပရေၚ်ပၠန်ဂတးမန်စကၠုၚ်တုဲ ဒးဒုၚ်ခါန်ကၞက် နဒဒှ်ညးလျိုၚ်ဆက်ဆောံဍုၚ်သၟာၚ် နူကမ္မတဳဗဟဵု ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်တုဲ ချဳဓရာၚ်မံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ၜၚ်ကံက် ကၟိန်ဍုၚ်သေံကဵု ဍုၚ်ဗြဝတဳ ပွိုၚ် (၁၀) သၞာံရ။
နာဲထဝ်သောန်ဝွံ ကၠောန်မံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မွဲကရောံကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဒယှ်တှ် နာဲအံၚ်ထောန်၊ နာဲယှိုဲကျေန်၊ နာဲနလ္လာ၊ နာဲတိၚ်မိုၚ်၊ နာဲဆာန်မန်၊ နာဲဖဵုစိၚ်(နာဲမၞိက်ရတ်)၊ နာဲၚိုဲတိၚ် (ဥက္ကဌ MNP လၟုဟ်) တံ ပ္ဍဲဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်ရ။
သၟာၚ်နူနာဲယှိုဲကျေန်တုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်ဂမၠိုၚ် ကေတ်တၚ်တုပ်စိုတ်ကဵု အလဵုအသဳ ဥူနုတုဲ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၅၈) ဂှ် လှာဲလွဟ်ကဵု ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်တုဲ ကလေၚ်ဖျေံသဇိုၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်မတ်မလီုရ။
အဃောယိုက်ဂၠေၚ်မံၚ်တာလျိုၚ် ပ္ဍဲဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် (၁၉၄၈ – ၅၈) ဂှ် ၜိုန်ရစှေ်အိန်ထံၚ်ကဵု မိခေန်ထိုဲ ကီုလေဝ် သမ္ဘာဂှ် အာယုက်ဇၞော်မံၚ်တုဲ စဵုကဵုစုတိအာဂှ် ကောန်ဇာတ်မွဲတၠလေဝ် ဟွံကလိဂွံရ။
သ္ကိုပ်ပၞာန်နေဝေန် သီဏာအဝဵုကၟိန်ဍုၚ်တုဲ အဃောရပ်စုတ်ထံၚ်ကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်ဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၆၃) ဂှ် ဒးထံၚ်မတ်မလီု (၅) သၞာံ၊ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၈၈) ဂှ် ဒပ်ပၞာန် (နဝတ) ထပ်သီအဝဵုပၠန်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၉၂) ဂှ် ညးဒးဒုၚ်ဖျေံထံၚ် (မတ်မလီု) ကရောံက္ဍိုပ်သ္ကိုပ် MNDF နာဲၚိုဲတိၚ်၊ နာဲခေန်မိုၚ်၊ သ္ကိုပ်ရုၚ်နာဲဗလတံ (၂၁) သၞာံကီုလေဝ် ဟိုတ်နူဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ အာတ်မိက်တုဲ ဒးဒုၚ်ဖျေံထံၚ် (၃) သၞာံရ။
ဂကောံဒဳမဝ်ကရေဇြဳကောန်ဂကူမန် MNDF ဝွံ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၈၈)၊ ဂိတုအံက်တဝ်ဗာ (၁၁) ဂှ် စဒက်ပ္တန်ကၠုၚ်တုဲ ညးယိုက်ဂၠေၚ်ကၠုၚ်တာလျိုၚ် နဒဒှ်ဥက္ကဌရ။ ပ္ဍဲပေဲါရုဲမာဲ (၁၉၉၀) ဂှ် ဒးဒုၚ်ရုဲစှ်ဏာ နဒဒှ်ညးစၞး ပ္ဍဲဒေသမာဲ စၟတ် (၂)၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗုရ။
MNDF ဟွံပတိုန်စရၚ်ဗော် ဟွံလုပ်ပေဲါရုဲမာဲ ပ္ဍဲသၞာံ (၂၀၁၀) ဂှ်ဝွံ ပ္ဍဲပေဲါရုဲမာဲအကြာ သၞာံ (၂၀၁၂) တုဲဗက်ဂှ် ကေတ်တာလျိုၚ် နဒဒှ်ဥက္ကဌတုဲ ပတိုန်စရၚ်ဗော် နဒဒှ်ဗော်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳမန်ဂှ်မ္ဂး ပ္ဍဲဂိတုဂျူလာၚ် (၁၀) ဂှ် ကလေၚ်ဒှ်ကၠုၚ်ဗော် လုပ်သၞောဝ်ပၠန်ရ။
ညးဝွံ ဟိုတ်နူအာယုက်ဇၞော် စၟတ်သမ္တီညာဏ် ဟွံခိုၚ်ဗိုန်ကၠုၚ်တုဲ ဗွဲကြဴဂှ် ယိုက်ဂၠေၚ်ကၠုၚ်တာလျိုၚ် နဒဒှ်နာယကဇၞော် ဗော်ကောန်ဂကူမန် MNP လၟုဟ်ကဵု ဗော်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳမန်ရ။
သၟာၚ်နူဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲဂကောံမဟာမိတ်ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်ညဳသၟဟ် UNA ကဵု ကမ္မတဳသ္ပစၞးကၠတ်ထဝ်ညးဍုၚ်ကွာန် CRPP ဂှ်လေဝ် ပါလုပ်ချဳဓရာၚ်ကၠုၚ်ကီုရ။
ပ္ဍဲကမ္မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်၊ ကမ္မတဳကၠောန်ဗဒှ်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ကဵု ကမ္မတဳမၚ်မွဲထိၚ်ဒဝ် ဇြပ်သဘၚ်ဓဝ်မန် ပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဂှ်လေဝ် နဒဒှ်နာယကဇၞော်မွဲတၠကီု မဒှ်ရ။
နိဿဲ
(၁)။ သၟာန်သွဟ်ကုနာဲထဝ်သောန်။
(၂)။ အတ္ထုပ္ပတိနာဲထဝ်သောန်ဗွဲခမၞန်။