ဗော်ကောန်ဂကူမန် MNP ဒံက်တာနာဲသဵုလေန်၊ ညးမပြိုၚ်လုပ်မာဲ ပ္ဍဲဒေသပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်သၟဝ် ကဵုကတိပါၚ် ကုညးဍုၚ်ကွာန် သွက်ဂွံဗိုၚ်စဵုဒၞာ လုပ်ကဵုပေဲါဗတိုက် ညံၚ်ဟွံဂွံသိုၚ်ရုၚ်စက်ပတိတ်ဓာတ်လလဳ စကာတၟံချး ကီုရ။
＂နကဵုမူဝါဒ ဗော်ပိုဲကီု၊ နကဵုလညာတ်ပူဂဵုအဲကီု ပိုဲတအ် ဒတူလိုၚ်ခိုၚ်ၚ်ဗိုန်န် (ကာလတိုန်ဒှ်အမာတ်မ္ဂး) ဗိုၚ်စဵုဒၞာကဵုရုၚ်စက်တၟံချးဏံရောၚ် မိက်ဂွံဟီုကုညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ရ။＂ ရဴဝွံ ဟီုဂးဏာတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် စှေ်စိုတ်တက်တဲရ။
ပ္ဍဲကဵုတ္ၚဲဂှ်ဝွံ ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ကီု ကောံမံၚ်ညးသကအ် ပ္ဍဲကဵုဘာဇၞော်ကွာန်အၚ်ဒေၚ် အဃောသဳကၠဳမံၚ်ညးသကအ် ပရူပရာညးတအ် ကံက်လဝ်တၚ်နၚ် စပ်ကဵုသဘာဝသယံဇာတ ပွဳပွူသဘာဝ မွဲဒမြိပ်ဒဵုဖာလိန် ချိၚ်ဆသြန်လုပ်ညးဍုၚ်ကွာန် အတိုၚ်မွဲဒေသ မွဲစွံကဵုတၠပညာနူဍုၚ်သေံ ဂကောံ TERRA ကဵု ဂကောံဒေသ ဌာန်ဒတန်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ပ္ဍဲဍုၚ်မန်ဂှ် နူကဵု ဂကောံအလံၚ်အမာတ်မန် ဒံက်တာနာဲသဵုလေန်တအ် ကၠုၚ်စိုုပ် ဟီုဂးကဵုညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ရောၚ်။
အတိုၚ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်သၟတ် ‘နာဲလောန်’ သၟာန်တိုန်မ္ဂး ＂အမာတ်မန်တအ် ကၠာဟွံဒှ်အမာတ် ဒုၚ်ကတိပါၚ်နာနာသာ်ရ၊ ကာလဒှ်အမာတ်တုဲတှေ် ဝိုတ်ကၠေံထောံကတိပါၚ် ဝိုတ်ထောံညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ဒှ်လေပ်ရ၊ က္လေၚ်ပသောၚ်ပိုဲတံညိ＂ ရဴဝွံ သၟာန်သၟုက်ကီုရ။
အတိုၚ်ဒံက်တာမာံသဵုလေန် က္လေၚ်သောၚ်ကလးကဵုမ္ဂး နကဵုညးတေံ ဒစဵုဒစးကၠုၚ်မံၚ် အလဵုအသဳဏံ လၟိုန်ကာလ နူကဵုလက်ထက် ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၀) တေံရတုဲ ညးတေံဂှ် အတိုၚ်ကဵုလဝ်ကတိပါၚ်ဟေၚ် ကၠောန်ၜိုတ်အာရောၚ် ဟီုဂးဏာရ။
ဆဂး၊ ညးဗြဴဗၞတ်အာယုက် (၄၀) သၞာံမွဲတၠ ဟီုဂးဏာဂှ် ＂ညးဍုၚ်ကွာန် ကွာန်အၚ်ဒေၚ်ဏံ လၟုဟ်ဟွံဂွံတိက် ဟွံဂွံမံၚ် ဒှ်မံၚ်ဒဒိုက်စိုတ် ဇၞော်ကဵုဒြဟတ် ဟိုတ်နူကဵုပရူရုၚ်စက်ချးတၟံဏံ။ ညးဂှ်ကေတ်နၚ် ပရူဏံရော။ အမာတ်မန်တအ်ရ ကေတ်နၚ်ပရူဏံ＂ ရဴဝွံ နကဵုရမျာၚ် ဟွံတှေ်အမာတ်ဂှ် ဟီုဂးပတိုန်ထ်ၜးဏာရ။
ပ္ဍဲကဵုဗဒဲါကွာန် အၚ်ဒေၚ်ဝွံ နူကဵုကမ္မဏဳဂျပါန်ကဵုသေံ မပံၚ်ဗစပ်လဝ် မၞုံယၟု ကမ္မဏဳတဝ်ယဝ်ထာဲ (Toyo Thai Corporation) တအ် ကေတ်တၚ်တုပ်စိုတ်ကဵု အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ်တုဲ ဖျေံလဝ်ဗီု သွက်ဂွံသိုၚ်ခၞံရုၚ်စက်တၟံချး ပတိတ်ဓာတ်လလဳ ဗၞတ် (၁၂၈၀) မဳဂါဝါပ်တုဲ သွက်ဂွံရာန်ကေတ်တိဗ္ၚ ဗၞတ် (၅၀၀) ဨကတုဲ ပ္ဍဲကဵုမ္ၚးၜဳတေံဂှ် သွက်ဂွံသိုၚ်ခၞံပတိတ်ဒဒန်သၞေဟ်က်ၜၚ်မွဲတၞုၚ် သွက်က်ၜၚ်ဇၞော် ဂွံလုပ်ကၠုၚ် ဖျေံတၟံချး ပ္ဍိုက်နၚ် နူကဵုဍုၚ်သအာၚ်ရ။
ယဝ်ရ ရုၚ်စက်ဏံ သိုၚ်ခၞံံမ္ဂး ကမၠောန်ဂယိုၚ်လမျီုညးဍုၚ်ကွာန် မပံ္တကဵုဝါဗ္ၚ တမ္ၚာတအ် လီုလာ်မာန်ကီု၊ နူကဵုရုၚ်စက် ယဝ်ရသၟုဟ်ယေက်ဂျိတအ် တိတ်ကၠုၚ်မ္ဂး ဇီုကပိုက်ကဵု တၞံဆုတၞံဒုန် အဓိက တၞံသတ် ပ္ဍဲကဵုဒေသဖာလိန်နွံကီု သီုကဵုဒးဇီုကပိုက် ပရေၚ်ထတ်ယုက်ကီုတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ဒစဵုဒစးရ။
တၞဟ်န ဂွံဒစဵုဒစးအာ ရုၚ်စက်တၟံချးဝွံကီု၊ ဂွံတီကေတ်သံယံဇာတ ကမၠောန်ကမေတ် ကေုာံ သြန်လုပ် ပ္ဍဲကဵုဒေသညးတအ်တုဲ ခမဳသၚ်၊ ညးဇၞော်ဍုၚ်ကွာန်၊ ဂကောံသၟတ်တအ် ပံၚ်တောဲကု ဂကောံတၠပညာ ဂကောံမဟာဇန်တံတုဲ ကံက်မံၚ်တၚ်နၚ်ကီုရ။
ပေါဲရုဲမာဲ ၂၀၁၅ ဏံ အလံၚ်အမာတ် ဒံက်တာမာံသဵုလေန် လုပ်ရုဲဒၞာဲဒေသဆန္ဒမာဲ ကၠတ်ထဝ်တွဵုရးဍုၚ်မန် ဍုၚ်ရေဝ်(၁) ရောၚ် ပၠုပ်လဝ်စရၚ်မာဲတုဲရောၚ် ဂွံတီရ။
ကာလ ပေါဲရုဲမာဲ ၁၉၉၀ ဂှ်လေဝ် ဒံက်တာမာံသဵုလေန် ဂွံဇၞးလဝ်မာဲ ဒၞာဲဒေသဆန္ဒမာဲပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ် ဒှ်လဝ်ညးစၞးအမာတ်ကၠတ်ထဝ်ကီုလေဝ် အလဵုအသဳပၞာန်တံ ဟွံသၠောဲပအပ်ကဵုအဝဵုသၟးဟွံက ဗွဲကြဴဒးဒုၚ်ပလီုဗော် သီုဒးလဝ်ထံၚ် နကဵုအမှုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကီု ဂွံတီရ။