ကိစ္စကိုန်အစဳဇန် ရုၚ်စက်ပၟတ်ဓါတ်လလဳ မစကာချးတၟံ သွက်ဂွံသိုၚ်ပ္တန် အပ္ဍဲဗွိုၚ်ဂကောံကွာန်အၚ်ဒၚ် ဒေသဖာလိန် နွံဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ် ဍုၚ်ရေဝ်ဂှ် ရဲဒေသတံ ဟွံမွဲပၟိက်မ္ဂး နကဵုဌာနဝန်ဇၞော်ဓါတ်လလဳ တွဵုရးဍုၚ်မန် ကေုာံ ကမ္မယှေန် စပ်ကဵုပရေၚ်ဓလိုက်တံရိုဟ် ဍုၚ်ဗၟာ (MIC) တံ ဆက်ကၠောန်ဟွံထေက် သာ်ဝွံ ဂကောံမှာဇန်မန်တံ ဂးရ။
ပ္ဍဲဂိတုမာတ် (၉) မလောန်ကၠုၚ်ဏံ ပေါဲသောၚ်က္လးပရိုၚ် ကေုာံ လလောၚ်ပ္တိတ် လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် သုတေသန မဓမံက်ထ်ၜးလဝ် ဗီုသဇိုၚ်ပိုန်ဒြပ်မၞိဟ်တံနွံကၠုၚ်ဒၟံၚ်၊ ဗီုအပေါတ်သယံဇာတတံ သ္ဂေဟ်သွဟ် (နွံဂၠိုၚ်) ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒေသဖာလိန်ဂှ် ကၠောန်သ္ပဏာ ပ္ဍဲ Orchid Hotel ပွိုၚ်ဍုၚ် ပသုန်တိုၚ် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်တုဲ ဂကောံမှာဇန်မန်တံ ဟီုဂးလဝ် သာ်ဂှ်ရ။
“ယဝ်သိုၚ်ရုၚ်စက်ဏံတှေ် ပြသၞာ က္တဵုဒှ်မာန်မံၚ်၊ ကောန်ဒေသတံလေဝ် ဒှ်မံၚ်ဓဝိၚ်အိုတ်၊ ဌာနအစောံဒြဟတ်ဓါတ်လလဳကဵု ကမ္မတဳ စပ်ကဵုပရေၚ်ဓလိုက်တံရိုဟ်ဍုၚ်ဗၟာတံလေဝ် ဟွံဂွံဆန္ဒ ရဲဒေသတံ မွဲသာ် ကၠောန်ဏာလဝ်ဂှ် ဗၠေတ်မံၚ်ဏောၚ် ထေၚ်ရ။ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ရမျှာၚ်ရဲဒေသတံ နွံဗီုလဵုဂှ် ထေက်ကဵု ဒးသၟာန်သၟုက်ရ။ လၟုဟ် ရဲဒေသတံဂှ် က္တဵုဒ္စဵုဒ္စးမံၚ် ကိုန်အစဳဇန်ဂှ် အိုတ်ရ။ ဒၟါနူဂှ်ရ အစဳဇန်ဏံ ဆက်ကၠောန်ဟွံထေက်” သာ်ဝွံ နာဲကသုမန် နူဂကောံ အခေါၚ်အရာမၞိဟ် ဍုၚ်မန် ဟီုဂးဏာရ။
စပ်ကဵုကိစ္စ ကိုန်အစဳဇန်ဏံတုဲ လ္ပဆက်လ္ၚတ် သွက်ပရေၚ်ကိုန်အစဳဇန်ရ ဂှ်လေဝ် ပ္ဍဲဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ ၅၊ သၞာံ ၂၀၁၄ တေံ အလဵုအသဳ တွဵုရးဍုၚ်မန် ပ္တိတ်လဝ် လိက်ပဒိုအ်မွဲတၞး ပလံၚ်ဗ္စိုပ်လဝ် ပ္ဍဲရုၚ် သ္ကိုပ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ် နာနာ ခရိုၚ်မတ်မလီုတုဲ နူဂှ်မွဲတဆံၚ် ပလံၚ်ဗ္စိုပ်လဝ် ကုကမ္ပဏဳ တဵုယဵုထာဲ တုဲမံၚ်ကီုရ။
“ ပိုဲစှေ်အာဒေသ ကိုန်အစဳဇန်ဂှ်တုဲ ဗက်ကေတ်လဝ်တၚ်နၚ် အရၚ်လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ်သုတေသနရ။ ပ္ဍဲဒေသဖါလိန်ဂှ် တိတဵုလဝ် နွံ (၃၈၅၈) ဨက၊ အဓိကဂှ် နူကၠအ်သစ္ဆုပါဒဂှ်လေဝ် ညးတံကလိဂွံသြန်လုပ်၊ နူကၠအ်သတ်ပၠန်လေဝ် သြန်လုပ်မံၚ်အရိုဟ်သၞာံ၊ ကလောန်ပ္ၚာလေဝ်နွံ၊ တုဲပၠန် ဂကူဂစေံကၞေမ်ကီု၊ ဂကူတိရစ္ဆာန်တၞဟ်ဟ်ကီု ပကောံပကေဝ် ကၠောန်လဝ်စရၚ်ဖအိုတ်ရ။ ဣဂှ်ရ ယဝ်ကၠောန် ကိုန်အစဳဇန်ဏံတှေ် ပရေၚ်လေၚ်ဒိုက် ဆောံဗြံ သွက်ဒေသဏံ ဂၠိုၚ်ၚ်ကွေံကွေံရ။ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ညိလေဝ် ဟွံထေက်ကဵုကၠောန် ကိုန်အစဳဇန်ဏံရ” သာ်ဝွံ မိနန္ဒာအံၚ် နူဂကောံသၟတ်အၚ်ဒၚ် ဂးရ။
ပ္ဍဲဒေသဖာလိန် မဒှ်ဒ္တန် ကိုန်အစဳဇန် ရုၚ်စက်ပၟတ်ဓါတ်လလဳ မစကာချးတၟံဂှ်ဝွံ ကွာန်ထပှ်ကွာန် (ကွာန်အၚ်ဒၚ်၊ နှေဟ်ကြုက်၊ အၚ်ဒၚ်ကွာန်တၟိ၊ သၞေဟ်ဇၞူ၊ သာဲဂြာံ၊ ပလိုၚ်သီ၊ လ္ဂောဝ်ဗ္တဳ) တၞီလုပ်လၟိဟ်တုဲ လၟိဟ်သ္ၚိ နွံ ၁၅၉၀ သ္ၚိရောၚ် ဂကောံသၟတ်အၚ်ဒၚ် ဂးရ။
ရဲကွာန် နူထပှ်ကွာန်တံဝွံ သ္ပသဇိုၚ်ကဵု ၜဳဇၞော် ၜဳဍောတ် ကြုၚ် စောဝ် အၚ်လှာ ဍာ်ဝါ ဍာ်လှာ ဂြိုပ်ဂဗေၚ် ဂြိုပ်ကရး တံတုဲ ရဴမကၠောန်ဒၟံၚ်ကလောန်ပ္ၚာ၊ ကလောန်ဂၠာဲစကၚ္ၚုဲကီု မွဲလ္ပာ်ဂှ်လေဝ် စွံအဓိကကဵု ကလောန် ကၠအ်သတ် ကၠအ်ထ်ၜိုတ်၊ ကၠတ်သစ္ဆုပါဒ ကေုာံ ကလောန်ဗ္ၚတံတုဲ ပ္တန်ပိုန်ဒြပ် ဂယိုၚ်ကၠုၚ် လမျီုဗုၚ်ဂၞဴရ သာ်ဝွံ ဂးလဝ် ပ္ဍဲလိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် သုတေသနဂှ်ရ။
သ်အာၚ်နူဂှ်ပၠန် လ္ၚတ်ရံၚ်ကလောန်ပ္ၚာ အၚ်ဒၚ်ကွာန်တၟိ ကဵု ကွာန်နှေဟ်ကြုက်မ္ဂး ပ္ဍဲမွဲမွဲသၞာံ အောန်အိုတ် သြန်လုပ် နွံမံၚ် လၟိဟ်ကိုဋ် (၃၂၆၃၄-ပိဠက်ၜါလ္ၚီတြဴကၠံပိစှော်ပန်ကိုဋ်) ဒကေဝ်တုဲ ပ္ဍဲဝါဗ္ၚ နွံဒၟံၚ် (၁၈၉၃) ဨက ဂှ်လေဝ် မွဲမွဲသၞာံ အောန်အိုတ် သြောံတိတ်ဒၟံၚ် လၟိဟ်န (၇၂၉၃၈) နတုဲ သြန်လုပ် ဇၟာပ်ပ်သၞာံဂှ် လၟိဟ်ကိုဋ် (၅၁၀၅၆၆၀၀၀) ကိုဋ်ဒကေဝ်ရ။ သွက်သၞာံ ၂၀၁၄-၁၅ ဂှ်မ္ဂး နူကၠအ်သတ်၊ ကၠအ်သစ္ဆုပါဒ နာနာ၊ ကလောန်ဝါဗ္ၚ၊ ကလောန်ပ္ၚာ တံဂှ် ကလိဂွံသြန်လုပ် လၟိဟ်ကိုဋ် (၇၂၄၀၄၉၉၆၅၀) ကိုဋ်ရ၊၊ ပ္ဍဲဒေသဖာလိန်ဂှ် ဗဳဇဂကူက နွံ (၁၃၈) ဂကူ၊ သတ်ဍာ်တၞဟ်ဟ် နွံ (၂၉) ဂကူ၊ ဗဳဇဂကူဂစေံ နွံ (၇၇) ဂကူ၊ ဂကူဂတာံ နွံ (၁၁) ဂကူ၊ ဗဳဇတၞံ မတိုန်အကြာကရး နွံ(၁၉) ဂကူ၊ ဂကူသစ္ဆုပါဒ နွံ (၂၆) ရဂှ်လေဝ် ဓမံက်လဝ် ပ္ဍဲလိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် သုတေသန ဂကောံသၟတ်အၚ်ဒၚ်ဂှ်ရ။
ပ္ဍဲဂိတုအေဗြဴ (၉) ၊သၞာံ ၂၀၁၅ တေံ ကောန်ဒေသ တြုံတြုံ ဗြဴဗြဴ ဗၞတ် ၄၀၀ ပြၚ်တံ အာပံၚ်ကဵု ဂကောံရၚ်တၠုၚ် ဒတုဲဖဵုပရေၚ်မၞိဟ်(ဍုၚ်ရေဝ်) တုဲ ကိုန်အစဳဇန်ချးတၟံ ညံၚ်ဟဂွံဆက်ကၠောန်ဂှ် ဒ္စဵုဒ္စး ဂေတ်ထ်ၜးဆန္ဒ ပ္ဍဲဍုၚ်ရေဝ် နွံကၠုၚ်ကီုရ ဂှ်လေဝ် ဂွံတီကေတ် နူဂကောံသၟတ် အၚ်ဒၚ်ဂှ်ကီုရ။
ပ္ဍဲဂိတုအေဗြဴ ၂၅ ၊ သၞာံ ၂၀၁၄ တေံ မၞိဟ်စၞးဂမၠိုၚ် နူကမ္ပဏဳတဵုယဵုထာဲ ကေုာံ ညးတာလျိုၚ် နူဌာနဝန်ဇၞော် ဓါတ်လလဳ သီုကဵု ညးစၞးကၠတ်ထဝ် တွဵုရးမန် တံ အာဆဵုကဵုဂဗကဵု ရဲဒေသ အၚ်ဒၚ်တံတုဲ ပ္ဍဲကရပ်ကွာန်ညးတံဂှ် သိုၚ်ပ္တန် ရုၚ်စက်ပၟတ်ဓါတ်လလဳ ဒြဟတ် ၁၂၈၀ မဂ္ဂါဝတ် မစကာချးတၟံဏောၚ် သာ်ဝွံ ညးတံဟီုလဴလဝ် ကုရဲဒေသတံရ။