ပ္ဍဲဒေသဖါလိန် ပလိုတ်ဍုၚ်ရေဝ်ဂှ်ဝွံ အပေါတ်သယံဇာတ ဂၠိုၚ်ဂၠၚ်သ္ဂေဟ်သွဟ်ဒၟံၚ်ဗီုလဵု၊ သတ်ကၟဝ်ဇဝ်ပကဴ သွက်ပိုဲမၞိဟ်တအ် ဗြေဝ်ဗြော်ဒၟံၚ် ဂလိုၚ်လဵုရောဂှ် အလဵုဇကု ညးသၟတ်ဂမၠိုၚ် ဒေသဖါလိန် ဗက်ကံက်ကေတ်လဝ် တၚ်နၚ်ဒဒှ်ဍာံဍာံတုဲ ချူခၞံလဝ် နဒဒှ် လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် သုတေသဳဂှ် ပ္ဍဲဂိတုအေဗရဴ (၂၅) ပယာံတ္ၚဲစေၚ် ကၠောန်သ္ပကၠုၚ် အသေအဟာန်
ပေါဲပသောၚ်က္လး ဗှ်ထ္ၜး လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် သီုကဵုပါ်ပရးဏာလိက်အုပ် ဒုၚ်စဳရေၚ် ပ္ဍဲကွာန်အၚ်ဒၚ်ရ။
ပ္ဍဲဒေသဖါလိန် ဇရေၚ်ကွာန်အၚ်ဒၚ်ဏအ် ကမ္ပနဳ တဝ်ယဝ်ထာဲ ဓလိုက်လဝ်တံရိုဟ် နကဵုဒဝ်ဠာ အမေရိကာန် (၂၇၀၀) ပြကောဋိကိုဋ်တုဲ သွက်ဂွံဓမံက်ရုပ်ရဴ ကိုန်အစဳဇန် သိုၚ်ပ္တန် ရုၚ်စက်ဓါတ်လလဳ (၁၂၈၀) မဂ္ဂါဝတ် မစကာချးတၟအ်ဂှ် ပ္ဍဲဂိတုအေဗရဴ ၂၅ သၞာံ ၂၀၁၄ တုဲကၠုၚ်တေံ ရဲကမ္ပနဳတအ် စိုပ်ကၠုၚ်ကွာန်အၚ်ဒၚ် ဟီုလဴက္လး ကဵုသမ္တီ ကုကောန်ဒေသတအ်တုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲပေၚ် ပွိုၚ်ၜါသၞာံဂှ် ရဲဒေသတအ် က္တဵုကၠောန်ကၠုၚ် အသေအဟာန်ဏအ်ရ။
“အဃောဍေံ (ကမ္ပနဳတဝ်ယဝ်ထာဲ) တအ်ကၠုၚ်လဴ ပရူသိုၚ်ရုၚ်စက်ချးတၟအ် ပ္ဍဲဒေသဏအ်ဂှ် သွက်ဂွံဒှ် ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ်ဒေသဏအ် ကဵုအထံက်အပၚ် သြန်ဒဝ်ဠာ (၁.၅) ပြကောဋိကိုဋ် (ၜိုတ် ၁၅၀၀ ပြကောဋိကိုဋ်ဒကေဝ်) ဏောၚ် နအရေဝ်ကဵုအၚပ် ဗီုဗီုဏအ် ဍေံတအ် စန်ဒက်ကၠုၚ် ရဲဒေသပိုဲရ။ သြန်ၜိုတ်ဏအ်ရ ဒေသပိုဲ ဆလအ်လေဝ် ဟွံအၚပ်ရ။ ဒေသပိုဲဏအ် သြန်လုပ် ပွိုၚ်မွဲမွဲသၞာံဂှ် ဂၠိုၚ်နူဂှ်ဏီဂှ် မိက်ဂွံကဵုတီ။ ဣဏအ်လေဝ် ဒှ်ဟိုတ် ပိုဲတအ် ဂွံပကောံ တၚ်နၚ်ဒတုဲမြမောဝ်ဒေသ မွဲတၚ်ကီုရ” သာ်ဝွံ တၠဂုဏ်နန္ဒ ဂဒၚ်ဂြဳ (အထံက်) ကျာ်ဇၞော်ဘာကွာန်အၚ်ဒၚ် ဂးရ။
သြန်ဒဝ်ဠာ လၟိဟ်ၜိုတ်ဂှ်ဂှ် ဒှ်အရာဒေသဖါလိန် ဍာ်ကအ်ဂွံတိတ် ဟွံသေၚ်ရ။ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ သယံဇာတ ကေုာံ သတ်ကၟဝ်ဇဝ်ပကဴ ဒေသဇကု ဂၠိုၚ်ဂၠၚ် သ္ဂေဟ်သွဟ်ဒၟံၚ်ဂလိုၚ်လဵုရော ကောန်ဗွဲကြဴ စဴဗွဲဂတတအ် သ္ဂောံတီကေတ်မာန် လဝ်စိုတ်သာ်ဂှ်တုဲ ပိုဲတအ် ဒးချူခၞံ လိက်သ္ပသုတေသနဏအ်ရ တၠဂုဏ်နန္ဒ ဂး။
ကမ္ပနဳ တဝ်ယဝ်ထာဲ အဃောဆဵုကဵု ရဲဒေသတအ် အလန်ကၠာအိုတ်ဂှ်ဂှ် အစဳဇန် ရုၚ်စက်ဏအ် ဒးဓမံက်ရုပ်ရဴ ပ္ဍဲဒေသဏအ်ဏောၚ်၊ သွက်ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ်ဒေသဂှ် ကဵုအထံက်ပၚ် သြန်ဒဝ်ဠာအမေရိကာန် (၁ ဒသမ ၅) ပြကောဋိကိုဋ်ကီုဏောၚ် ဍေံတအ်ဟီုကၠုၚ်ဗီုဂှ် ဂးရ။
အတိုၚ်လဟီု လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် သုတေသန ဒေသဖါလိန် ဂှ်မ္ဂး ပ္ဍဲဂအုံကွာန်အၚ်ဒၚ် သြန်လုပ်ပွိုၚ်မွဲသၞာံ (၂၀၁၄-၁၅) မဂွံနူ ကမၠောန်ကၠအ်သွဝ်၊ ကမၠောန်ၜဳ ကေုာံ ကမၠောန်ဗ္ၚဂှ် သြန်ဗၟာ လၟိဟ်ပြကောဋိကိုဋ် ထပှ်လ္ၚီ ၜါကၠံပန်စှော်ပြၚ် (၇၂၄၀ ၄၉၉ ၆၅၀ိ)တုဲ တော်ကဵုသြန်ဒဝ်ဠာ အမေရိကာန်မ္ဂး ဒတုံ (ဗ္ဒါဲ ရ ပြကောဋိကိုဋ်) ရ ဂွံတီ။
ပ္ဍဲလိက်ဒုၚ်စဳရေၚ်ဂှ်ဝွံ ဓမံက်ထ္ၜးလဝ် နမပ္တံ ဝၚ်ကွာန် ကေုာံ ပရူ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်၊ ပရေၚ်မၞိဟ်၊ ပရေၚ်ယေန်သၞာၚ်အခိုက်အလိုက် ကွာန် (၇) ကွာန် မလုပ်အဝေါၚ်ဂအုံကွာန်အၚ်ဒၚ်၊ ဗီုသြန်ဒေသလုပ် ပ္ဍဲပွိုၚ် မွဲမွဲသၞာံ၊ အကာဲအရာ ဂကူသတ်ဍာ်၊ ဂကူသတ်အာကာသ တအ်ရ။
အဃောကာလ ဗက်ကံက်တၚ်နၚ်တေံ ရဲဒေသတအ် ဒှ်ဓဝိၚ် ခယျ ဒးကဵုအကံက်အခေါန်တုဲ ဟီုဖအောန်လဝ် လၟိဟ်အပေါတ်တိတ်ဂှ် နွံကၠုၚ်ကီုရ။ ဆ္ဂး ညးတအ် ညံၚ်ဂွံကၠိုဟ်ဂှ် ဂလိၚ်စိုတ်တုဲ ဒးပသောၚ်ကၠုၚ်ရဂှ်လေဝ် မာံဝဏ္ဏထောန် မက္ဍိုက်ပ် ပရေၚ်ကမၠောန် ဗက်ကံက်တၚ်နၚ်ဏအ် ဟီုရ။
ပ္ဍဲအရာချူလိက်ဒုၚ်စဳရေၚ်ဏအ် ဝါတ်အိုတ်မွဲဂှ် ဒှ်ကိစ္စ ဝၚ်ဒဒှ်ကွာန် နွံပ္ဍဲဒေသဖါလိန်ဏအ်ရဂှ်လေဝ် တၠဂုဏ်နန္ဒ ဂးရ။
ပ္ဍဲအသေအဟာန်ဂှ်ဝွံ နူဍုၚ်ရေဝ်ဂှ် ညးစၞးကၠတ်ထဝ်ညးဍုၚ် ဒံက်တာအံၚ်ထောၚ်ခါၚ် ဥက္ကဌ ကမ္မတဳဖန်ဖက် ကေၚ်ကာညးဍုၚ်ကွာန်၊ ညးစၞးကၠတ်ထဝ် တွဵုရး ဥူချေတ်တေန်ကီု၊ ညးစၞးကၠတ်ထဝ် တွဵုရး နူဒေသတ္ကအ်ခၟိုၚ် ဒံက်တာ အံၚ်နာၚ်ဥူ ဒုဥက္ကဌ ကၠတ်ထဝ် တွဵုရးမန်ကီု သီုကဵု ခမဳသၚ် မွဲဟာန် ကောန်ကွာန်ဒေသဂှ်တအ်ကီု သီုဖအိုတ် တိုန်စိုပ် ၄၀၀ တၠပြၚ်ရ။
ကမ္ပနဳတဝ်ယဝ်ထာဲဝွံ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၅ ဂိတုအေဗရဴ (၉) တေံ ထပက်လဝ်စၟတ်တဲ လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ် အခေါၚ်ဓမံက်ရုပ်ရဴကမၠောန် MoA ကုဌာနဝန်ဇၞော် အစောံဒြဟတ်ဓါတ်လလဳ လက်ထက်အလဵုအသဳ တုဲကၠုၚ်တေံတုဲ၊ အခါစိုပ် ဂိတုမေ (၅) ဂှ် ကောန်ဒေသ ဒြဟတ် ၜိုတ် ၆၀၀၀ ပြၚ်တအ် ဒဒှ်ရ ဟွံစှေ်စိုတ်ကဵု ကိုန်အစဳဇန်ဂှ် ထ္ၜးကၠုၚ်ဆန္ဒဒ္စဵုဒ္စး ပ္ဍဲဖဠာတ် မခ္ဍံကျာ ကွာန်အၚ်ဒၚ်ရ။
ထ္ပက်စၟတ်တဲ MoA တုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲ ဂိတုမေ (၉) ၂၀၁၅၊ ဂကောံ ဥက္ကဌ ကမ္ပနဳတဝ်ယဝ်ထာဲ ၊ မာန်နေဂျာ ကိုန်အစဳဇန်တအ် ကၠုၚ်စိုပ်ကွာန်အၚ်ဒၚ် အဃောလုပ်ဂရၚ်ပ္တီ ပရူဓမံက်ရုပ်ရဴ ကိုန်အစဳဇန် ကုကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘာအၚ်ဒှ်ဂှ်လေဝ် ကောန်ဒေသ လၟိဟ်မၞိဟ် ၜိုတ် ၂၀၀ ၜုၚ်တက် စေဝ် သီုကဵု ကရေဲကညာၚ် “ဟွံမွဲပၟိက် တဝ်ယဝ်ထာဲ” ဂးတုဲ ဒ္စဵုဒ္စးကၠုၚ်ရ။
သၟာၚ်နူအသေအဟာန်ဏအ်တုဲ ပ္ဍဲဂိတုမာတ် (၉) ၜက်ကၠုၚ်တုဲဂှ်လေဝ် သၟတ်ဒေသဖါလိန်ဏအ်ရ က္ဍိုက်ပ်တုဲ ကၠောန်သ္ပကၠုၚ် ပေါဲဆက်မိတ် လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် အလန်ပထမ ပ္ဍဲ Orchid Hotel နွံပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်မသုန်တိုၚ် ဍုၚ်လ္ဂုၚ် တေံကီုရ ဂွံတီကေတ်။