ပ္ဍဲအခိၚ်ကာလ လ္ဂာံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ပြံၚ်လှာဲမံၚ်လၟုဟ်ဏံ ပရေၚ်ၜို်ဟ်လလံအပ္ဍဲဍုၚ်၊ ပရေၚ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်၊ ပရေၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကေုာံ အခေါၚ်အဝဵုကောန်ဂကူတံ ညံၚ်ဂွံမံက်ဂတဝ် ဗြေဝ်ဗြော်တိုန်ဂှ် ဇၟာပ်ညးဍုၚ်ကွာန် လျိုၚ်ညး လျိုၚ်အဲ ဒးဂစာန်အာ နကဵုလွဳဇဲရောၚ်ဒှ်တုဲ နကဵုအစောဲဗော်၊ အစောဲပူဂဵု၊ အစောဲဂိုဏ်ဂနအးအး သၠးလုပ်အာပေါဲဗ္တိုက် ညဳညဳသာသာအိုတ်ညိ သာ်ဝွံ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဟီုဆဝ်မ္ၚုဟ်ဏာ ပ္ဍဲဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ် (အဝ်ဂါတ် ၁၈) တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် မရနုက်ကဵု ၆၉ ဝါ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ်ရ။
ဆဂှ်သၟးဟွံသေၚ် ဒုၚ်ဒဒိုက်လုပ်ကၠုၚ်ပေါဲဗ္တိုက် ဗ္ဒါဲ (၇၀) သၞာံရဒှ်တုဲ ကာလတ္ၚဲဏံဂှ် ဒှ်ကာလ ဒးကဵုသ္ဂုတ်သွာတ် နကဵုကဏ္ဍပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရ၊ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ညံၚ်ဟဂွံယောၚ်ယာ ဟဂွံဒစေၚ်ဗၠေၚ်အာ အခေါၚ်ပိုဲကေတ် ညံၚ်သ္ဂောံဂွံ ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်မာန် ဗော်ပၠန်ဂးရပ်လွဟ်ကီု သီုကဵုဂကောံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်အပ္ဍဲဍုၚ် မသ္ပစၞးကဵုအလုံကောန်ဂကူမန် ကေုာံဂကောံမှာဇန်မန် နာနာတံ သွာၚ်ညးကဵုညး အခန်အဲကဵုအဲ ကေတ်တာလျိုၚ် ဂစာန်ဒုန်အာညဳညဳအိုတ်စိုအ်ဂှ်လေဝ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဖ္တိုက်ဖအောဝ်လဝ်ရ။
သဘာပတိအသေအဟာန် နာဲညာဏ်ထောန် ညးတာလျိုၚ်ဒေသပွဳပွူဗဟဵု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ်လေဝ် “ပၠန်ဂတးမန်ပိုဲဂှ် လက်ထက်ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်တေံလေဝ် လုပ်ကၠုၚ်ပေါဲဗ္တိုက် စှ်က္ညၚ် စှ်ဗြဲ၊ လက်ထက်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဏံလေဝ် မသုန်စှော်ဒ္စိတ် (၅၉) သၞာံ ပံၚ်ထောံမ္ဂး အယုက်ပၠန်ဂတးမန်ဂှ် ဒှ်ကၠုၚ် (၆၉) သၞာံဣရတုဲ ဍေံတၟေၚ်တိုန်ပ္ဍဲသၞာံဏံဂှ် ခြာဟွံလံတှေ် ကၠောန်သ္ဘၚ်သဳကၠဳပေန်လုၚ် ၂၁ ဗွဝ်ကၠံရောၚ်၊သွက်သ္ဘၚ်သဳကၠဳဏံ မန်ပိုဲတံ လညာတ် ရမျှာၚ်ညံၚ်ဂွံဒှ်မွဲဂှ်လေဝ် ၜါပိတ္ၚဲပၠန်မ္ဂး ကၠောန်ကောံဓရီုဇၞော်ပရေၚ်ဂကူမန်ရဏောၚ်” သာ်ဝွံ ဟီုဂးလဝ် ပ္ဍဲဂလာန်ပံက်အသေအဟာန်ရ။
အသေအဟာန် တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် ဒေသပွဳပွူဗဟဵု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ကၠောန်သ္ပပ္ဍဲကွာန်ပလိုၚ်ဂျပါန် ပွိုၚ်ဍုၚ်ကျာ်ပိ ဒေသပယျဵုသေံဗၟာ ပ္ဍဲတ္ၚဲခ္ဍဲသဳပေၚ် (ဂိတုအဝ်ဂါတ် ၁၈) ပယာံနူဂယး (၇) နာဍဳ ကရောၚ်ပၞာန်ပ္တိုန်ဂုန်စရာဲ ပန်ဗရုလွဟ် ၂၁ လ္စုတ်တုဲ ပံက်ဏာအသေအဟာန် တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန်ရ။
ပ္ဍဲအသေအဟာန်ဂှ်ဝွံ နူကဵုဍုၚ်ကျာ်ပိဂှ် ရဲအလဵုအသဳဌာနနာနာတံကီု၊ရဲဗော်ကောန်ဂကူမန် ကေုာံ ဗော်ဒဳမဝ်ရေဇြဳ အလုံရးမန်တံကီု၊ ရဲဗော် NLD ကီု၊ ရဲဗော် KNU ကီု သီုကဵုကောန်ဒေသတံ သီုဖအိုတ် တိုန်စိုပ် ၜိုတ် (၈၀၀) တၠ ဂးရ။
နာဲယက္ခ ကမ္မတဳဗဟဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ်လေဝ် “ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဟိုတ်နူဟွံထ္ပက်စၟတ်တဲ NCA ဏီဂှ် ဒပ်ပၞာန်အလဵုအသဳတံ ကရေပ်ဂရတ်ကၠုၚ် လ္တူဗော်နဲနာနာသာ် မပ္တံကဵု ဒၞါတာ သီလွဟ် ရပ်စုတ်သ္ၚိစာတ်ကုကောန်ဗော်ပိုဲတံတုဲ ထ္ၜးကၠုၚ်အဇှေ်နွံရ၊ နနဲကရေပ်ဂရတ်တုဲ ပြံၚ်သၠာဲပလီုပလာ် ဓဝ်ပတှေ်ပိုဲ ဂွံဟွံသေၚ်” သာ်ဝွံ ဗှ်ထ္ၜးဏာလိက်လလောၚ်တြး ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ နကဵုဘာသာမန်ဂှ် ဂွံမိၚ်ကေတ်ရ။
မပ္တံကဵု သီကေတ်လွဟ် ရပ်စုတ်သ္ၚိစာတ် ကုကောန်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ဒပ်ပၞာန်တံ ဖန်ကၠုၚ်ပွသာ်ဂှ်နွံမံၚ်ကီုလေဝ် ပ္တိတ်ပရိုၚ် လဴကဵုရဲမဳဒဳယာတံ ဟွံမွဲကၠုၚ်ရ ဂှ်လေဝ် နာဲယက္ခ ဟီုရ။
အသေအဟာန် တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် မရနုက်ကဵု ၆၉ ဝါဝွံ ပ္ဍဲဒေသကၞောတ်ၜဳရေဝ် ဒၞါဲဌာန်ဂအုပ်ဗဟဵု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိတေံကီု၊ ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်လှာဒကှ် ခရိုၚ်မတ်မလီုကီု၊ ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ကံကြိက် ဒေသခရိုၚ်သဓီုကီု၊ ပ္ဍဲဗ္ဒိုပ်ဝါဇြေန် ရေဝ်သမၠုၚ်ကျာ (ခရိုၚ်ထဝါဲ) ကီု ကၠောန်ကၠုၚ်နကဵုအသေအဟာန်ပၞာန်ရ ဂွံတီကေတ်။
ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၄၈ အဃောဍုၚ်ဗၟာ စဂွံပရေၚ်သၠးပွးတၟိတၟိတေံဂှ်ရ ပ္ဍဲသက္ကရာၚ်ဍုၚ် ၁၃၁၀ ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ်ဂှ် သၟတ်မန်တံ လုပ်ပၠံၚ်ကေတ်လွဟ် ပ္ဍဲဗ္ဒိုပ်ဗၠာဲသၟိၚ် ကွာန်ထဝ်ပၠၚ်တုဲ စပၠန်ဂတးကၠုၚ်ရ။ ပဟိုတ်ကဵု တ္ၚဲလုပ်သီလွဟ်ဂှ်တုဲ စၟတ်သမ္တီကၠုၚ် နဒဒှ်တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန်ရ။