သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ရုဲဂၠံၚ်ဍာန်လ္ပကဵုဗၠေတ်

လောန်ကၠုၚ်မွဲအခိၚ်တေံ “ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်” ဟီုဂးတိုန်ဗက် ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်ပိုဲ ဖေက်လကိုတ်တိုန်ရ၊ အခိၚ် လၟုဟ် “ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်” မိၚ်တိုန်ဗက် ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်ပိုဲ မိက်ဂွံဇအိုန်ဇရက္ဍုဟ်မၠိကၠုၚ်ရ။ မုဟိုတ်ဂွံတၞဟ် ခြာ အာရောမ္ဂး သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လောန်ကၠုၚ်မွဲအခိၚ်တေံဂှ် ကၠောန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မ္ဂးဒးသာဲနူသ္ၚိဌာန်ကောန်ဇာတ် ရ။ ဒးဒုၚ်ရပ်ဒးအချုက်ဒးထံၚ်၊ ဒးဒုၚ်အိုတ်လမျီုမာန်မံၚ်တုဲ ဂကူမန်ပိုဲဖေက်လကိုတ်တဴရ။ အခိၚ်လၟုဟ် သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်တုဲ၊ လ္ၚဵုဂှ်ဂွံကေတ်ဂၠံၚ် ပၟိက်ဆန္ဒညးဍုၚ်ကွာန်ဂွံဒၞဲါတုဲ ကၠောန်ပတုဲဖဵုသွက်ဇကု ဂၠိုၚ်နူကဵုဖဵုညးဂမၠိုၚ်တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်က္ဍုဟ်မၠိဇအိုန်ဇရအာ “ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်” ရ။

ပ္ဍဲဂကူမန်ပိုဲဂှ် အဓိကညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်ပိုဲ ဟွံဒးစိုတ်ဒမၠိအိုတ်ဂှ် ဟိုတ်နူကဵုပရေၚ်ညဳသၟဟ်ဟွံမွဲရ၊ မုဟိုတ်ပရေၚ် ညဳသၟဟ်ဟွံမွဲဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်ပိုဲဓမ္မတာ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် မုဟိုတ်ဟွံညဳသာ ဟိုတ်နွံဗီုလဵုတုဲ ညဳသၟဟ်ဟွံဂွံဂှ်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ဟွံလေပ် ဂၠိုက်လေဝ်ဟွံဂၠိုက်ဂၠာဲရ။ အဓိကဍေံညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်ပိုဲနွံပၟိက်မွဲဂှ် ညဳသာဒးဒှ်မွဲဟေၚ်ရ။ ညဳမံၚ်ဒှ်မံၚ်မွဲ တှေ်တုဲရ၊ သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လ္ၚဵုတံဂှ် မိက်ဂွံဂစာန်သောၚ်က္လးလ္တူညဳဟွံဂွံ၊ မပ္တံကဵုမူဝါဒတံ၊ လ္တူသၞောတ်ဝ် ဗော်ဇဳ တံ၊ ကမၠောန်တုပ်ဂှ် ပံၚ်ကၠောန်အာညးသ္ကံတံ၊ သာ်ဏံနွံရ၊ ၜိုတ်လဵုဂိုတ်ဂစာန်သောၚ်က္လးကီုလေဝ်၊ ညးဍုၚ်ကွာန်ဂ ကူမန်ပိုဲ သွက်ဂွံက္လၚ်အာပေဲါသောၚ်က္လးတံဂှ် ဇြဟတ်က္လၚ်လေဝ်ဟွံမွဲရ။ က္လၚ်လေဝ်ဟွံစှေ်ရဒှ်မံၚ်သာ်ဏံရ၊ မုဟိုတ်ဂွံ ဒှ်သာ်ဏံရောဂှ် သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံဟေၚ် မ္ဒးက္လေၚ်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ပ္ဍဲပကောံဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံရ၊ ပ္ဍဲကဵုဂၠိုက်ဂၠာဲဂှ် လေဝ်၊ ယဝ်ရသၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ စုက်လုက်လဝ်ကဵုညးဍုၚ်ကွာန်အောန်မ္ဂး ဂၠာဲဟွံဆဵုဒုဟ်ဇကုရ၊ နကဵုညးချူ လိခ်ဏံ၊ နဒဒှ်သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မွဲလေဝ်ဒှ်တုဲ နကဵုလညာတ် ညးချူလိခ်ဏံ ဂၠိုက်ဂၠာဲတုဲ ချူပ္တိုန်ထ္ၜးဏာ နကဵုလိခ် ဝွံရောၚ်။

က္လေၚ်ရံၚ်အာပ္ဍဲအခိၚ် (2010) တေံဟီုမ္ဂး သ္ဇိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေပၞာန် (2008) ခိုအ်ပရေံဂှ် လ္ပဟီုရ။ ကောန်ညးဍုၚ် ကွာန်ဂကူမန်ပိုဲ ဒဒှ်ရနွံပၟိက်မံၚ်ကဵုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်သ္ပစၞးကဵု ဂကူမွဲဏောၚ်ဂှ် ရံၚ်ကေတ် သွဟ်ပေဲါရုဲမာဲ (2010) မ္ဂးကၠးထေၚ်လဵုမံၚ်ညံၚ်ရဴစိၚ်အာလ္ဒေါဝ်ဝါကီုရ၊ အမာတ်မန် (၁၆) တၠဟီုဂှ် သွဟ်ဆန္ဒဂကူမန်ပိုဲဇောတ်တ်ရတုဲ ပိုဲက္လေၚ်ကျောဝ်အာသွက်ပေဲါရုဲမာဲ (2015) ပၠန်မ္ဂး မုပိုဲညာတ်အာမာန်ကီုရော? နူကၠာဟွံစိုပ်ပေဲါရုဲမာဲ (2015) ဂှ် ဟိုတ်နာနာအကြာဗော်ၜါ မုကဵုလဝ်ပညာကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်ဗီုဂွံဇအိုန်ဇရအာဗော်မန်နွံကီုရော? က္လေၚ်ဇွိတ်သ ပေါတ်ရံၚ်မ္ဂး ညာတ်ကေတ်မာန်ရ၊ အလန်ကၠာအိုတ် (2012) ဗော်ဒှ်ကၠုၚ်ၜါ သၚ်တံပ္ညဳကၠုၚ် စဵုကဵုစိုပ် (2014) ဟွံ အံၚ်ဇၞးကၠုၚ်တုဲ စဵုကဵုသၚ်တံ မ္ဒးပ္တိတ်လိခ် လ္လောၚ်တြးဟွံပသမ္တီသီုဗော်မန်ၜါဗော်ရ။ ဣဝွံဒှ် ကောန်ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူ မန်ပိုဲမ္ဒး ဇအိုန်ဇရမၠိကၠုၚ်ကၠာအိုတ်ရ လက္ကရဴပေဲါရုဲမာဲကြပ်ကၠုၚ် ဂကောံပညဳအကြာ M23 မံက်ကၠုၚ် ဂစာန်ပညဳဒၞဲါရုဲ မာဲညံၚ်ဟွံဂွံထပ် မန်ကဵုမန် ညံၚ်ဟွံဂွံဒးပြိုၚ်ညးသ္ကံ နကဵု နဲကဲမဟာမိတ်ၜိုန်ဂိုတ်ဂစာန်ကီုလေဝ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်ပ ရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်သီုၜါလ္ပာ် ဟွံဒုၚ်တဲတးပဲါကၠုၚ်ပၟိက်ဆန္ဒကောန်ဂကူအလန် ဒုတိယတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်ပိုဲ က္ဍုဟ် မၠိဇအိုန်ဇရကၠုၚ်မွဲဝါပၠန်ရ။ ဆက်လုပ်အာပေဲါရုဲမာဲနကဵု မန်ကဵုမန်ပြိုၚ်သွဟ်တိတ်ကၠုၚ် (သၚ်အိက်ဟမိုၚ်) ရ။ သွဟ် တိတ်ကၠုၚ် ကျဗြမ်မံၚ်ဂလိုၚ်ဂှ်ကီုလေဝ် ဟွံဒုၚ်ဝန် (ဟိုတ်နူဟွံညဳတုဲကျ) ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ နကဵုအလန်တတိယ ကောန် ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်ပိုဲ က္ဍုဟ်မၠိဇအိုန်ဇရကၠုၚ်ပၠန်ရ။

ၜိုန်ကျသာ်ဂှ်ကီုလေဝ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်လ္ၚဵု ပတိုန်ဒုဟ်ကဵုညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်လ္ၚဵု က္လေၚ်ပံက် တၟော်ထ္ၜးကဵုလၟိဟ် မာဲ မန်ကဵုမန်ၜါပံၚ်စၟတ်လေဝ်ဟွံမာန်ဗော်မြာ် “မန်တံကျမာဲဟိုတ်နူမန်ၜါဗော်ဟွံသေၚ်” သာ်ဏံထံက်ထ္ၜးလေဝ်နွံရ။ ဟီုဍာံဍာံမ္ဂး တော်ကၟော်ပံၚ်ထ္ၜးကဵုစၟတ်မာဲ သၟးဟွံရုံဂပ်ရ။ ဂကူမန်ပိုဲက္ဍုဟ်မၠိဗော်မန်ဒှ်မံၚ်ၜါဗော်တုဲ ဟွံအာစုတ် မာဲလေဝ်နွံဟွံအောန် က္ဍုဟ်မန်ကဵုမန်ပြိုၚ်တုဲ စုတ်ထောံကဵုဂစေံဍုတ်ဂၠိၚ်လေဝ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ရောၚ်ဂှ် ညးတံဟွံတီတုဲဟီု ဟာ သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ်မ္ဂးတီလေဝ်ဟွံဒုၚ်ဝန်တုဲ ထ္ၜးဂၠံၚ်တိတ်ဟာ ဇကုညးတံရ ညးတံတီအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ လ္တူက္ဍိုပ် သ္ကိုပ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်တံ ဇအိုန်ဇရ ဓဝ်ပတှေ်ဟွံမွဲဒှ်ကၠုၚ်ဂၠိုၚ်ၚ်ရ၊ ထံက်ရံၚ်ကဵု ဟိုတ်ဂမၠိုၚ်တံဏံတုဲ အာဂတနူဏံ မန်ညံၚ်ဂွံနွံမွဲဗော်ဟေၚ်နွံပၟိက်ရ။ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လ္ၚဵုတံဂှ် ဟိုတ်နူရမျာၚ် ညးဍုၚ်ကွာန် ဂကူမန်သ္ကာတ်မြဟ်ကၠုၚ်တုဲ မိက်ဂွံပ္တိတ်ရမျာၚ် အာနကဵုဗီုပြၚ်မဟာမိတ် တုပ်ဂှ်ပံၚ်ကၠောန်အာညးသ္ကံ ရ။ မွဲဝါတုဲမွဲဝါပၠန်ကောန်ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်တံ ဟွံပတှေ်စလ္တူဗော်ၜါဏံရ ပံၚ်ဒှ်မွဲဟေၚ်ရ နွံပၟိက်ရောၚ်။

သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဟွံက္လၚ်ရမျာၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်ကောန်ဂကူမန်တုဲ အာကေတ်တ်ဟာ က္လၚ်ရမျာၚ်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ်တုဲ အာဟာဂှ် တန်တဴကဵုသၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံရ “ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဏံ ပၟိက်ပိုဲဟွံမွဲရုပ်ပလီုထောံ” သာ်ဏံလေဝ် ကောန်ဂကူမန် ညးဍုၚ်ကွာန်တံဖျေံပၟိၚ် ရုပ်ပလီုထောံဟွံဂွံရ ညးပလီုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂွံဂှ် အလဵုအသဳ “ကဝ်မ ယှေန်ရုဲမာဲ” ဟေၚ်ရပလီုဂွံ ဟိုတ်ဂှ်ရ၊ ကောန်ဂကူမန်ညးဍုၚ်ကွာန်ဟွံထံက်ဂလာန်ဂှ် သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လ္ၚဵုညး ဟွံဂွိၚ်ရ အလဵုအသဳဟွံထံက်ဂလာန် ဟေၚ်ရညးဒှ်ထိၚ်ဗီုဏံလေဝ်နွံရ။ သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဗီုဏံဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်ဂ ကူမန်ပိုဲထံက်ဂလာန်ဟာ၊ ဟွံထံက်ဂလာန်ဟာဂှ် တန်တဴကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်ပိုဲရ၊ နကဵုပၟိက်ဆန္ဒကောန်ဂကူပိုဲ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုကောံဓရီုဒ္စးဒုၚ်ကောံဓရီုဇၞော် ပရေၚ်ဂကူမန် ဘာဓာတုမာ လာဂှ် ပ္တိတ်လဝ်ရမျာၚ်တုဲမံၚ်ရရရောၚ် “နူကၠာ (2016) ဟွံအိုတ်ပံၚ်ကဵုနဒဒှ်ဗော်မွဲညိ၊ ဟွံဒှ်ကၠုၚ်မ္ဂး သွက်အနာဂတ် ပိုဲဂကူမန်နူကဵုဂကောံနာနာတံ ချပ်ဇန်အာ မွဲနဲမွဲဗီုရောၚ်၊ ပ္ဍဲကောံဓရီုဇၞော် ပရေၚ်ဂကူမန်ဒဵုထောၚ်ဂှ်လေဝ် နူညး တိုန်စိုပ်ကောံဓရီုဗော်ၜါလ္ပာ်တံ ဒုၚ်လဝ်ကံပါၚ် ညံၚ်ဂွံပံၚ်ကောံနဒဒှ်ဗော်မွဲ ဆက်ဂစာန် ဓမံက်အာရုပ်ရဴရောၚ်ကီု၊ နူ ကဵုညးစၞးဂကောံသၟတ်မန်တံ လေဝ် (၂၀၁၆) အိုတ် နဒဒှ်ဗော်မွဲဟွံဒှ်ကၠုၚ်မ္ဂး သၟတ်တံဇၟာပ်ပွိုၚ်ဍုၚ်ထ္ၜးအာဆန္ဒရောၚ် သာ်ဏံဟီုဂး ပတိုန် ထ္ၜးလဝ်ပ္ဍဲကောံဓရီုဇၞော် ပရေၚ်ဂကူမန်ရဒှ်တုဲ သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်တံ ချပ်ဗ္စာစၚ်ခြၚ်ကဵုအး သ္ဂုတ်သွာတ် ဇကုညးကဵုညးကေတ်ရ။က္လၚ်ဂလာန်အ္စာတုဲကရဴစးကဵုညးဍုၚ်ကွာန်မ္ဂး ကၠောန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂပ်ဝ်ဟာ ချပ်ဗ္စာ ဇြိုဟ်ဟ်နက်က် ဂွံရရောၚ်။

သရုပ်ကၠေံမ္ဂး သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မွဲ ဂွံက္တဵုဒှ်ကၠောန်ကၠုၚ်မာန်ဂှ် ဟိုတ်နူစိုတ်ဓါတ်ဆာန်ဂကူ ဇြိုဟ်နက်လောန်တုဲ ဟေၚ်လုပ်ကၠောန်တဴရ၊ စိုတ်ဓါတ်ညိညိရမ္ဂးကၠောန်မာန်ဟွံသေၚ်ရ။ မုဟိုတ်ရောမ္ဂး သြန်လေဝ်အိုတ် ကမၠောန် လေဝ်လီု အခိၚ်လေဝ်အိုတ်တုဲမ္ဒးဂိုတ်ဂစာန် ပ္တိတ်တဴဇြဟတ်ရ ကၠောန်လေဝ်ဒးကၠောန်ကဵုသွက်ညးဂမၠိုၚ်ရ၊ ကၠောန် ကဵုညးသၟာၚ်တုဲ ညးသၟာၚ်လေဝ်ဟွံကေတ် ညးဂမၠိုၚ်လေဝ် ဟွံဒးစိုတ်မ္ဂး၊ မုတၟေၚ်နွံရော ဂိုတ်ဂစာန်ပတုဲဖဵု ညးဂမၠိုၚ် ဂွံဆၜိုတ်မလက်ညးဍုၚ်ကွာန်ကောန်ဂကူမန်ဇကုရမ္ဂး ကျတိက်ကဵုမဂဳပ္ဍဲသ္ၚိ ၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဇၟာပ်သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ရုဲစှ်ဂၠံၚ်ဍာန်လ္ပကဵု ဗၠေတ်မှာညိဂှ် ဗ္တိုက်ဖၟောဝ်ဏာ နကဵုလိက်ဝွံရအဴ။