ခုတ်ယၟု ဒဒန်ၜဳသြၚ်လောန် မတ်မလီုကဵုတ္ကံခၟိုၚ် နယၟုမ္ဂး “ဗိုလ်ချုပ်အောၚ်ဆန်းတံတား” ဂှ် ဟိုတ်နူဟွံဆက်စပ်ကဵု ဒဒှ်တွဵုရးမန်ဂှ်ရ နူကၟိန်ဍုၚ်ခုတ်ကဵုယၟု သာ်ဏံဂှ် ရမျှာၚ်ဟွံစှေ်စိုတ် နူဒေသတံတိတ်ကၠုၚ်ရ။
“ဒဒန်ဏံကဵု ယၟုဏံ မုလေဝ်ဟွံဆက်စပ်ပုဟ်။ ဒၟါနူဂှ်ရ ယၟုဏံဂှ် နကဵုပိုဲ ဗီုလဵုလေဝ်ဒုၚ်တဲဟွံမာန်လးလး” သာ်ဝွံ ဒုဥက္ကဌကၠတ်ထဝ်တွဵုရးမန် ဒံက်တာနာၚ်ဥူ ကောန်ဒေသတ္ကံခၟိုၚ် ဟီုရ။
အလုံညးဖအိုတ် ညဳညဳသာသာ ညံၚ်ဂွံဗြုမွဲရမျှာၚ်ဂှ် ဒးဂစာန်ဏောၚ်၊ လ္ပာ်ကၠတ်ထဝ်လေဝ် ဆက်ဂစာန်ဏောၚ်၊ ကိစ္စ အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ် ညံၚ်ဂွံကလေၚ်သ္ၚဳဂၠိပ်ဂှ် ဒးပ္တိုန်လိက်ဏောၚ်၊ ထေက်ကဵု ဒးထ္ၜးဆန္ဒလေဝ် ထ္ၜးဏောၚ် ဒံက်တာအံၚ်နာၚ်ဥူ ဂးရ။
“လညာတ်ပိုဲတှေ် ယၟုဏံဂှ် ဒှ်ဟွံထေက်ပုဟ်လေဝ်၊ ဒဒန်သြၚ်လောန် (မတ်မလီု)၊ ဒဒန်သြၚ်လောန် (ဘာအၚ်) နွံကၠုၚ်လဝ်ဗီုဏံဏောၚ်တှေ် ဒဒန်ဏံလေဝ် ဒဒန်သြၚ်လောန် (တ္ကံခၟိုၚ်) ထေက်ကဵုဒးဒှ်ဗီုဏံဏောၚ်” သာ်ဝွံ နာဲမိုၚ်ဠေ နူကွာန်ဒဵုကြေဝ် ဒေသတ္ကံခၟိုၚ် ဟီုရ။
ပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်တေံ ယဝ်ကဵုယၟု ‘ဗိုလ်ချုပ်အောၚ်ဆန်းတံတား’ ဏံတှေ် သ္ဇက်စာန်စး ဟွံမွဲမံၚ်ရ၊၊ ပ္ဍဲတွဵုရးမန်ဏံ ကၠုၚ်ကဵုယၟုဗီုဏံတှေ် ဍေံဟွံဗဗွဲလးလးရောၚ် နာမိုၚ်ဠေဝ် ဂးရ။
ဒဒန်မတ်မလီု-တ္ကံခၟိုၚ် ကၠောံၜဳသြၚ်လောန်ဝွံ နွံဇမၠိၚ် ၁၇၅၉ ပေ၊ သမၠဲ ၆၄ ပေ၊ ဂၠံၚ်ပြာပ်တိုန်ဒဒန် (ချဉ်းကပ်လမ်း) လ္ပာ်သြၚ်မုဟ်ပန်ဂှ် နွံ ၆၈၉ ပေ၊ ဂၠံၚ်ပြာပ်တိုန်ဒဒန် လ္ပာ်သြၚ်မဟေဲဂှ် နွံ ၂၇၆၅ ပေတုဲ စကၠောန်ကၠုၚ်လဝ် ပ္ဍဲတ္ၚဲဖေဖဝ်ဝါရဳ (၈) သၞာံ ၂၀၁၅ တေံရ။
“မိက်ဂွံကဵုဒှ်ဂှ် နူကဵုအလဵုအသဳ ချူလိက်အာတ်ဒုၚ်မေတ္တာ ပ္ဍဲညးဍုၚ်ကွာန်မန် ဌာန်ဒေသတံဂှ်တုဲ ယၟုရဲဒေသတံ နွံပၟိက်ဂှ်ရ ဒှ်ထေက်ဏောၚ်။ ခေတ်လၟုဟ်ဏံ ကေတ်လညာတ်ဆန္ဒ နကဵုနဲပညာအန်လာၚ်ဂှ် အောန်ကွေံကွေံတုဲ ဇၟာပ်ပ်အရာ အလဵုအသဳဗဟဵုရ ဗက်ကၠောန်ဖန်မံၚ်ဖအိုတ်ဂှ် ဒှ်ဟွံထေက်” နာဲသွိုရ်မန် ကောန်ရးမန် ဟီုရ။
အသေအဟာန် ပ္တိုန်ယၟုဒဒန် ၜဳသြၚ်လောန် (တ္ကံခၟိုၚ်) “ဗိုလ်ချုပ်အောၚ်ဆန်းတံတား” ဂှ် ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁၃) ဖါနူဂယး အခိၚ် ၈ နာဍဳကဵု ၁၀ မိဏေတ်မ္ဂး ကၠောန်သ္ပအာရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။
ဗီုဂှ်ကီု အဃောဂိတုဂျာန်နဝါရဳ (၃) တုဲကၠုၚ်ဏံ ဟိုတ်နူလ္ဇံက်ရုပ်ဓရိုတ် (ဗိုလ်ချုပ်အောၚ်ဆန်း) ပ္ဍဲကၠအ်ပကဴ (ကန်သာယာ) ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်ဂှ်ရ ဟွံဒးကဵုဆန္ဒကောန်မန်ဒေသတံဂှ်တုဲ သၟတ်မန်တံ ဒ္စဵုဒ္စးကၠုၚ်ကီုရ။
ပ္ဍဲတွဵုရးကချေၚ်တေံလေဝ် ဟွံစှေ်စိုတ်ကဵုကိစ္စလ္ဇံက်ရုပ်ဓရိုတ် (ဗိုလ်ချုပ်အောၚ်ဆန်း) ပ္ဍဲဍုၚ်မျေအ်ကျဳဏာဂှ်တုဲ နူဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကချေၚ် (၄) ဗော်တံ ပ္ဍဲဖေဖဝ်ဝါရဳ (၆) ဂှ် ချူလိက်ဒ္စဵုးဒ္စး ပလံၚ်ဗ္စိုပ်ကဵုသ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော် တွဵုရးကချေၚ်ကီုရ။