ဟိုတ်နူဍာ်ပရေံပရေံ မတိတ်နူရုၚ်စက် (အရက်ပြန်) ဍုၚ်ၜဳက္လေၚ် တွဵုရးမန်ဂှ်တုဲ အကာဲအရာဍာ် နွံပ္ဍဲကၟာ ပ္ဍဲပလိုၚ်တံ ဓါတ်လေပ်ဒှ်ဂျိ နွံဗီုလဵုကီုရော ဂွံတီသွဟ်ဍေံမာန် ကေတ်အရီုဗၚ် နူကိုန်အစဳဇန်ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ် ကုလသမဂ္ဂ (UNDP) တုဲ စမ်ၜတ် စၟဳစၟတ်ဒၟံၚ်ဖိုဟ်ရောၚ် အ္စာသဝ်နာဲဟံၚ်ဍုၚ် ဝန်ဇၞော်ထိၚ်ဒဝ် သယံဇာတ ကေုာံ သဘာဝပွဳပွူ နူဂကောံအလဵုအသဳ တွဵုရးမန် ဟီုရ။
“လၟုဟ် ဒးက္လေၚ်ဖန် ဗီုလဵုရောဟီုတှေ် ဒးအာတ်အရီုဗၚ် ကိုန်အစဳဇန် UNDP ။ ဓါတ်ဂျိ (ဂျိဒကောဝ်) ဂှ် ကၠုၚ်နူရုၚ်စက်ဟာ၊ နူကဵုမွဲမွဲဒၞါဲဟာ ကၠုၚ်နူလဵုဒှ်ဍာံရော မိက်ဂွံတီတုဲ သွက်ဂွံဗိုၚ်စၟဳစၟတ်အာညးသ္ကံရ” သာ်ဝွံ အ္စာသဝ်နာဲဟံၚ်ဍုၚ် ဂးရ။
တုဲပၠန် စပ်ကဵုကိစ္စဍာ်ဒှ်ဂျိ ဒၟါနူဍာ်ပရေံပရေံ မတိတ်နူရုၚ်စက် (အရက်ပြန်) ဂှ်တုဲ ဌာနဝန်ဇၞော်ဝါဗ္ၚ ကေုာံ ကၟာမြံၚ် ကဵု အလဵုအသဳတွဵုရးတံ စၟဳစၟတ်လဝ်ဂှ် ဍေံဗၠေၚ်ဒၟံၚ်ညးသ္ကံဏောၚ် အ္စာသဝ်ဟံၚ်ဍုၚ် ဂးရ။
“ဗၠေၚ်ညးသ္ကံဟီုဂှ် ဗီုဏံ၊ဍေံတံဂှ် အာပါ်ဓါတ် ပ္ဍဲဌာနတဵုလွဳကေုာံလွဳလွတ် ဍုၚ်ဗဂေါတေံ၊ ပိုဲဂှ် အာပါ်ဓါတ် ပ္ဍဲဌာနပရေၚ်ထတ်ယုက်၊ ဒၞါဲပါ်ဓါတ်လေဝ် ဟွံတုပ်ညးသ္ကံပုဟ်၊ စက်ပါ်ဓါတ်လေဝ် ဟွံတုပ်ညးသ္ကံပုဟ် တှေ် သွဟ်ဍေံလေဝ် ဗၠေၚ်ဒၟံၚ်ရ။ ဍေံဗၠေၚ်ဂှ် ပ္ဍဲအရာဓါတ်ဂျိဒကောဝ် ကဵုပ္ဍဲအရာပါ် ကို်န်ဗ္စိုတ်ဗ္စး PH (ချဉ်ဖန်ကိန်း PH) ဂှ် ညာတ်ဟွံတုပ် ဗၠေၚ်ဒၟံၚ်ဏောၚ်” ဂှ်လေဝ် အ္စာသဝ်နာဲဟံၚ်ဍုၚ် သောၚ်ထ္ၜးရ။
ပ္ဍဲကွာန်/အရာပ်ဂမၠိုၚ် နွံပွဳပွူ (ကန်ဘဲ့အၚ်း) ဂှ် ဟိုတ်နူ ယီုခရောတ်ဒးသၟူဍာ် ပရေံပရေံတံဂှ်ရ ညးဍုၚ် ကွာန်တံ ဒးဒုၚ်စဝေဒနာ ဗ္ၜူ ခအအ် သၟးဟွံက ဍာ်တံ ဟိုတ်နူဇီလုပ်အာ ပ္ဍဲတိဂှ်ရ တိဗ္ၚတံ၊ ကၠံတံ စိုပ်ကၠုၚ်အဆံၚ် တဵုစဟွံဂွံရ သာ်ဝွံ ပူဂဵုမွဲတၠ ဒၟံၚ် (အၚ်းဝိုၚ်းကုန်း) အရာပ် (ကန်သာယာ) ဂှ် ဟီုထ္ၜးရ။
“အၚ်လှာ (ကန်ဘဲ့ကြီးအၚ်) ဂှ် လီုအာဣရ။ လၟုဟ်လေဝ် ဍာ်ခၠိုၚ် ဍာ်ကၟာ ကြပ်မံၚ်ကဵုရုၚ်စက်ဂှ် ညိလေဝ် သုၚ်ဟွံဂွံရ” သာ်ဝွံ ပူဂဵုဂှ် ဆက်သောၚ်ထ္ၜးရ။
ဒၟါနူပရေံပရေံ မတိတ်နူရုၚ်စက်ဏံဂှ်ရ ရဲဒေသတံ ဒှ်ဒဒိုက်ဍာ်သွုၚ်ဍာ်လွပ်တုဲ နူအလဵုအသဳ တွဵုရးဏောၚ် ဒးဗက်ပါ်ပရအ်ဍာ်ကီု ဂွံတီကေတ်ရ။
ဍာ်ကၟာ ကေုာံ ဍာ်ကမၠိုၚ် နွံပ္ဍဲအရာပ် ပိအရာပ်လ္တူဍုၚ် ကေုာံဍာ်လှာ (ကန်ဘဲ့အၚ်း) ပွိုၚ်ဍုၚ်ၜဳက္လေၚ်ဂှ် ဟွံထေက်ကဵုရပ်စပ်သုၚ်စောဲရ ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်သာ်ဏံတုဲ ပ္ဍဲဂိတုမေ ၄ ဂှ် အလဵုအသဳ တွဵုရးမန် ဒးကၠောန်ကောံဓရီု ပ္ဍဲၝောံခန်ကောံဓရီုအလဵုအသဳတွဵုရးကီုရ သာ်ဝွံ ဂွံတီကေတ် ဂကောံအလဵုအသဳ တွဵုရးဍုၚ်မန်ရ။
ရုၚ်စက် (အရက်ပြန်-ဘီးလၚ်း) နူ (စက်မှုအရက်ပြန် ထုတ်လုပ်ရေး ကုမ္ပဏီ လီမီတက် ) မၞုံသၟဝ်ဌာနဝန်ဇၞော်ကွတ်စက်ဂှ် ပ္တိုန်လဝ် (စက်မှုမှတ်ပုံတၚ်) လေဝ်ဟွံမွဲ၊ တၚ်နၚ်စၟဳစၟတ်လဝ် ဆေၚ်ကဵုပရေၚ်သဘာဝပွဳပွူဂှ်လေဝ် ဍေံဟွံဒှ် အတိုၚ် IEE, EIA, SIA, EMP တံတုဲ ရုၚ်စက်ဏံ ညံၚ်ဂွံဒေံါထောံ ဗွဲယာယဳဂှ် နူအလဵုအသဳတွဵုရး ကဵုလဝ်စၞောန် ပ္ဍဲဂိတုမေ ၅ ဂှ်ရ။ ယဝ်မိက်က္လေၚ်ပံက် ရုၚ်စက်ဏံမ္ဂး အစဳဇန် IEE, EIA, SIA, EMP ဂှ် ရေၚ်တၠုၚ်ကၠောန်ဂွံ ၜိုတ်လဵုကီုရရောဂှ် ဒးပ္တိုန်ထ္ၜးကဵု ဂကောံအလဵုအသဳ တွဵုရးမန်ရောၚ် ဖျေံလဝ်သ္ဂုတ်သွာတ်နွံ- သာ်ဝွံ အလဵုအသဳတွဵုရးမန် ကဵုဏာလဝ် လိက်စၞောန်ရ။