သ္ဘၚ်သဳကၠဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဍုၚ် ကော်ဂး ကောံဓရီုပေန်လုၚ် ၂၁ ဗွဝ်ကၠံဂှ် မွဲသၞာံမ္ဂး ကၠောန်သ္ပ ဗၞတ်ၜါဝါရောၚ် သ္ဂုတ်သွာတ်ၜိုန်နွံကၠုၚ်ကီုလေဝ် ဆဗၞတ်မွဲဝါဟေၚ်ကၠောန်ကၠုၚ်မာန်တုဲ ရံၚ်ကေတ်ဒဒှ်ဏံမ္ဂး ကမၠောန်ဓမံက်ရုပ်ရဴ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဏံ ထ္ၜးဒၟံၚ်လက်ျှန်အနုက်ရောၚ် ဟီုစဂွံရ။
ပၞောဝ်ကဵု ၈ ဂကောံ ထ္ပက်စၟတ်တဲ NCA တုဲဂှ် ကံၚ်ဇြဳက္လေၚ်ပ္တန်ရးသေံ RCSS ကေုာံဗော်ပရေၚ်ဗၠးၜး ရးရခေၚ် ALP တံ ဟွံဂွံအခေါၚ်ကၠောန်ပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အဆံၚ်ကောန်ဂကူ (အလိုက်ကောန်ဂကူ) ဂှ် နကဵုညးကဵုကသပ်ဂၞန်ကၟိန်ဍုၚ် လုပ်အကြာတုဲ ဟိုတ်နူပ္ညဳပ္ညပ်ကၠုၚ်ဂှ်ရ ဂကောံ RCSS မွဲဂကောံ က္လေၚ်ဂွံအခေါၚ်ကၠောန် ပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အဆံၚ်ကောန်ဂကူ ( သွက်ဂကူသေံ) ပ္ဍဲဍုၚ်လေန်ဃေရ။
အလဵုအသဳဂှ် ကဵုလဝ်အခေါၚ်ဖိုဟ် ရးပၞာန်ဒေသ ဒၞါတာ ဟွံကဵုအခေါၚ်ကၠောန်ဟီုဂှ် ဗီုလဵုရော ဒှ်ကၠုၚ် အရာဒးသၟာန်မွဲရ။ ဒၟါနူပွဏံရ အလဵုအသဳကဵုဒပ်ပၞာန် လညာတ်ဗၠေၚ်မံၚ်ညးသ္ကံရောၚ်ဂှ်လေဝ် ဟီုဂးဒၟံၚ်အကြာညးမတိုန်ကောံဓရီုတံရ။
မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် သၞာံဏံ သၞာံပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဏောၚ် နူအလဵုအသဳ ဟီုဂးသ္ပစၟတ်သမ္တီ ဗဗွဲသၞောဝ် ကီုလေဝ် ဟွံဒှ်သၞာံၜိုဟ်လလမ်သၟးဟွံက အကြာဏံ ကမ္မတဳပ္ညဳပ္ညပ်သဳကၠဳ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အဆံၚ်ကၟိန်ဍုၚ် (FPNCC) မဒက်ပ္တန်လဝ် နကဵုဂကောံရပ်လွဟ် ဇြဟတ်ဇၞော်ဇၞော် ဒေသသ္ကုတ်သၟဝ်ကျာ (၇) ဂကောံ ဟွံဒုၚ်တဲကဵု ဂၠံၚ် NCA လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ် ဒေါအ်ပန်ပှော်အလုံဍုၚ်ဂှ်လေဝ် ထပ်မံက်ကၠုၚ်တုဲ ကမၠောန်ဓမံက်ရုပ်ရဴ နကဵုဂၠံၚ် NCA ဏံ ဒးဆဵုဒၟံၚ် တၚ်ကော်ဆောဇၞော်ဇၞော်ရ။
ပ္ဍဲကဵုဂကောံဝ UWSA သ္ပက္ဍိုပ် ပံက်လဝ်ကမ္မတဳ (FPNCC) ဂှ် ဗော်ကချေၚ် KIO၊ ဗော်သေံ SSPP ၊ ဂကောံမာၚ်ဠာ NDAA ၊ ဂကောံကဝ်က MNDAA ၊ ဂကောံတအၚ် (ပလံၚ်) TNLA ၊ ဂကောံ ရခေၚ် AA တံပါလုပ်တုဲ တော်ကဵုဇြဟတ်ဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်အလုံဖအိုတ်မ္ဂး ဇြဟတ်ဗၞတ် ၈၀ က္ဍိုပ်ကၠံဂှ် နွံပ္ဍဲဒပ်ပံၚ်ကောံဏံရ။ ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဏံ ဇြဟတ် အလုံဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဖအိုတ်ဂှ် နွံၜိုတ် ၁ ကိုဋ်ပြၚ်ရောၚ်ဂးတုဲ အပ္ဍဲဂှ် ပ္ဍ္ဍဲကမ္မတဳ (FPNCC) ဏံ ဇြဟတ်နွံ ဗ္ဒါဲ (၈) ဠက်ရောၚ် ညးတီကၠးလဝ် အကာဲအရာကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဂးရ။
ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲကမၠောန်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဍုၚ်ဗၟာဏံ ဂကောံ FPNCC ဏံ ဟွံပါလုပ်မ္ဂး သံသာပၟတ်ပၞာန် အပ္ဍဲဍုၚ် ဆက်ဂဵုဒၟံၚ်ဏီရောၚ်။
ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၁ တေံ UPWC ကမ္မတဳဓမံက်ရုပ်ရုပ်ရဴ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ဒက်ပ္တန်လဝ် နကဵုညးစၞး အလဵုအသဳကဵုဒပ်ပၞာန် ကေုာံ NCCT ဂကောံပ္ညဳပ္ညပ်သဳကၠဳ ဆေၚ်ကဵုအရာဒေါအ်ပန်ပှော်အလုံဍုၚ် ဒက်ပ္တန်လဝ် နကဵုဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ၁၆ ဂကောံတံ ဓမံက်ကၠုၚ်ရုပ်ရဴ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် စိုပ်တရဴ ဂွံပြဟ်ဟီုကၠာရလေဝ် အကာဲအရာလၟုဟ်ဏံ ဗီုပြၚ်ဆိုက်ဗ္ဒက်ကဵု NCA ဂှ် လၟုဟ်မ္ဂး ဒှ်အာ ၃ သွာၚ်ဣရ။
ဗီုလဵုရောမ္ဂး ပ္ဍဲ EAO’s (လ္ပာ်ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်) ဂှ် ဂကောံထ္ပက်စၟတ်တဲ NCA တုဲဂှ် နွံ (၈) ဂကောံ၊ ဟွံဒုၚ်တဲ NCA ဂှ် နွံ (၇) ဂကောံ၊ ဒဂုတ်ဒၟံၚ်ၚုဟ် (ဒပ်ပံၚ်ကောံ UNFC ပ္တိုန်လဝ် ဂလာန် ၉ တၚ်ဂှ် အလဵုအသဳ ဒုၚ်တဲမ္ဂး ထ္ပက်စၟတ်တဲဏောၚ်) ဂှ် နွံ ၄ ဂကောံတုဲ ဗီုပြၚ်ဒှ်ဒၟံၚ် ၃ ဗီုရ။
ရံၚ်ကေတ်ဒဒှ်ဏံမ္ဂး အကာဲအရာ ဓမံက်ရုပ်ရဴပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ပ္ဍဲလက်ထက် အလဵုအသဳ NLD မၞုံပဓာန်ကဵုဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳဏံ အကာဲအရာ သ္ဂောံခိုဟ်တိုန်ဂှ်လ္ပဟီုဏီ သတ်ပၟဝ်ဇဝ်ပကဴ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ဂွံလဝ်နူလက်ထက်အလဵုအသဳ သမ္မတဥူတိၚ်သိၚ်တေံ ညံၚ်ဟွံဂွံဒတုံပြဟ်စှေ်အာဂှ် ဒးထိၚ်ဒၟံၚ်တၟာကလှေ်ရ။
UNFC ကံၚ်ဇြဳဖေဝ်ဒရေဝ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ကေုာံ PC ကဝ်မယှေန်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် အလဵုအသဳတံ သဳကၠဳကၠုၚ် ၁ သၞာံဘာ်ပြၚ်အာရကီုလေဝ် ဟွံစှေ်ဗီု ဟွံပြေပြံၚ်ဖိုဟ်ရ။ ပေါဲသဳကၠဳ အလဵုအသဳ ကဵု UNFC တံ နကဵုမူတှေ် တုပ်စိုတ်တုဲဒၟံၚ်ဣရရောၚ် သာ်ဝွံ ၜိုန်ဟီုဒၟံၚ် ထပ်ကဵုထပ်ကီုလေဝ် တၚ်တုပ်စိုတ်တုဲဒၟံၚ်ရဂှ် ဒးက္လေၚ်သဳကၠဳဒၟံၚ် နူတမ်ပၠန်။
တၚ်ပ္ညဳညးသ္ကံဟွံဂွံဏီဂှ် ကယျာန်ဒၟံၚ် ခက်မံၚ်မွဲတၚ် ကိစ္စဝေါဟာရ ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဖေဝ်ဒရေဝ် (ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ) ကဵု ဖေဝ်ဒရေဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ (ဒီမိုကရေစီဖက်ဒရယ်) ဟီုဂှ် ပရေၚ်ကမၠောန်အနာဂတ်ဂတ သွက်ဒးသဳကၠဳပ္ဍဲကၠတ်ထဝ် ဂတတေံရောၚ် ညာတ်ရ။
ဒၟါနူဂှ်ရ အကာဲအရာ ပေါဲသဳကၠဳ DPN ကဵု PC ဂှ် ရုပ်နိဂီုလေဝ် ဟွံဂွံက္ဍၚ်-ဆက်ဂါံဂတဂှ်လေဝ် ဟွံဂွံ ဒှ်ဒၟံၚ်သာ်ဂှ်တုဲ စိုပ်ကၠုၚ်အဆံၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်( UNFC) ကဵု ညးကဵုကသပ်ကၟိန်ဍုၚ် (ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ)၊ ဂဥုပ်ဒပ်ဇၞော် မေန်အံၚ်လှာၚ်တံ ဆဵုဂဗတိုက်ရိုက်တုဲ ဒးဖျေံကဵုသ္ဂုတ်သွာတ် ရောၚ် နူ DPN ဟီုပတိတ်ကၠုၚ်ရ။ ၜိုန်ရ နူ UNFC အာတ်မိက်လဝ် အဆံၚ်လ္တူကဵုအဆံၚ်လ္တူ သွက်ဂွံဆဵုညးသ္ကံ သာ်ဂှ်ကီုလေဝ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဇၞော်ဇၞော် နူအလဵုအသဳကဵုဒပ်ပၞာန်တံ ဟွံဂွံက္လေၚ်ပရိုၚ်ဏီဖိုဟ်။
ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲကောံဓရီုပေန်လုၚ် ၂၁ ဗွဝ်ကၠံ အလန်တတိယ ဂိတုဂျာန်နဝါရဳ ၂၀၁၈ ဏံ UNFC သ္ဂောံပါဂှ် ဟွံညာတ်ဂၠံၚ်ဏီ။
မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် တုဲကၠုၚ်ခြာမုဟွံလအ်ဏီဏံ နူကဵုကမ္မယှေန်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် (PC) ဆဵုဂဗကၠုၚ်လဝ် ကုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ် KIO ၊ UWSA တံ တုဲဒၟံၚ်ကီုရလေဝ် ပ္ဍဲဒေသတိဍာ် KIO ဂှ် ရမျှာၚ်ဗရုလွဟ် ဗြုထတ်ဂၠိုၚ်တိုန်ခ္ဍၚ်တုဲ သ္ကာတ်မြဟ်ဒၟံၚ် ဒဵုကဵုထောံဂြာတ်ဗုံနကဵုက္ၜၚ်ကျာပၞာန်ပၠန်ရ။
စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ်အခါ ပေါဲခရေဿမာတ် ကောန်ဂကူကချေၚ် မရှေ်သှေ် ဘာသာခရေတ်ယှာန်တံမ္ဂး လ္ပာ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ပတေၚ်တဲ သမၠုၚ်ပ္တိုန်အသိၚ်ပၞာန်ဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်ပွိုၚ် ၆ သၞာံဣရရောၚ် သာ်ဝွံ သၟတ်ဗြဴမွဲတၠ နူဗ္ဒိုပ်ဒဴပၞာန်ကချေၚ် ဂးရ။
ဗွဲတၟေၚ် စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ် ပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ဒၞာဲနေပျဳဒဝ်မ္ဂး ပ္ဍဲဌာန်မုက်ပၞာန်တေံ ရမျှာၚ်လွဟ် ဗြုထတ်ဂၠိုၚ်တိုန်ခ္ဍၚ်ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်အခိုက်မွဲရ။
မွဲပြကာပၠန်ဂှ် ဒပ်ပၞာန် ကဵု ဂကောံ RCSS ထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲ NCA ဂှ် ကီု၊ RCSS ကဵု ဂကောံ TNLA ဟွံဂွံထ္ပက်စၟတ်တဲ NCA ဏီဂှ်ကီု၊ ဂကောံဟွံဂွံထ္ပက်စၟတ်တဲ NCA ကဵု ဒပ်ပၞာန်ဂှ်ကီု၊ ဒပ်ကရေၚ် DKBA က္ဍိုပ်ပါ်တိတ်ကေုာံ ဒပ်ကရေၚ် မၚ်ပယျဵု (BGF) ဂှ်ကီု ပဋိပက္ခပေါဲဗ္တိုက်နွံဒၟံၚ်ဖိုဟ်တုဲ ဣဏံဂှ် ဒှ်လက်ျှန်ဍုၚ်ဗၟာ မသ္ၚောဲကဵုပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဟေၚ်ရ။
ပ္ဍဲဂိတုအံက်တဝ်ဗာ တုဲကၠုၚ်ဏံ ဂကောံသုတေသဳ Asia Foundation ဗက်လ္ၚတ်လဝ်ဒေသ ပဋိပက္ခလွဟ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာတုဲ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ် လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် The Contested Areas of Myanmar ရ။
ပၞောဝ်ကဵု ရးဇၞော်ကေုာံတွဵုရး နွံဒၟံၚ် (၁၄) ဂှ် ပ္ဍဲရး/တွဵုရး (၁၁)ဂှ် ဒှ်ဒေသ နွံကဵုဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ချဳဒရာၚ်အာကၠုၚ်တုဲ၊ ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ် (၃၃၀) ပွိုၚ်ဍုၚ်ဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ပုန်ပၠန်ဒၟံၚ် ကုအလဵုအသဳဂှ် ဗျာပ်တရးဒၟံၚ် ဒၞာဲဒေသ (၁၁၈) ပွိုၚ်ဍုၚ်ရ။
ပ္ဍဲဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် နွံဒၟံၚ် (၂၀) ဂကောံပြၚ်ဂှ်လေဝ် ဆ (၈) ဂကောံဟေၚ် ထ္ပက်လဝ် စၟတ်တဲ NCA ရ။ တုဲပၠန် မၞိဟ် ၜိုတ် (၁၂) ပြကောဋိကိုဋ်ပြၚ် နွံအပ္ဍဲ (၁၀၀) ပွိုၚ်ဍုၚ်ပြၚ်ၚ် တံဂှ်လေဝ် ဒးဒုၚ်ဒၟံၚ် ဘဲပၞာန် အပ္ဍဲဍုၚ်ဖိုဟ်ရ။ ပ္ဍဲတွဵုရးသေံ ကေုာံ တွဵုရးကချေၚ်တံဂှ်မ္ဂး ရဲဒဴပၞာန် နွံဗ္ဒာဲမွဲကိုဋ်ရောၚ် ဒုၚ်စဳရေၚ်လဝ်။
ပ္ဍဲအခိၚ်ကမၠောန်ၜိုဟ်လလမ် ဒေါအ်ဒေၚ် ဆိုအ်ဗဒၟံၚ်ဏံ ပြသၞာဂလာဗၚ်္ဂလဳ ရးရခေၚ်တေံ က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ပၠန်တုဲ လ္တူနူကိစ္စပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ညးဂၠးတိတံ အာရီုစၚ်ကၠုၚ်ဂၠိုၚ် ကုပရေၚ်ဗၚ်္ဂလဳဂလာဏံရ။
ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ကိစ္စပရေၚ်ရပ်လွဟ် ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ က္တဵုဒှ်ကၠုၚ် ဗ္ဒာဲ (၇၀) သၞာံဂှ် ဟွံၜိုဟ်လလမ်ဏီသၟးဟွံက ဒၟါနူဒဒှ်ဗၚ်္ဂလဳဂလာ (ရဝ်ဟေန်ဂျာ) ၜိုတ် ၆ ကိုဋ်ပြၚ် ဒးပါဲဒဴတိတ် နူဌာန်ဒေသရးရခေၚ်ကီုဂှ်ရ သၞာံ ၂၀၁၇ ဏံ ဟွံဒှ်သၞာံၜိုဟ်လလမ်တုဲ အရာဒးစွံအာရီု ဒးဂစာန်လွဳ ညံၚ်ဟဂွံဒှ်သၞာံ R2P ဂှ်ဟေၚ် ထ္ပက်လုပ်ကၠုၚ်အဇာ။
သရောပ်နိဂီုမ္ဂး အကာဲအရာ က္တံၚ်ၚ်က္တဴက္တဴ ဟိုတ်နူဆက်နွံ ဆက်ဒှ်ဒၟံၚ်ဏီဂှ်ရ အတိုၚ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဍုၚ် သမ္မတဥူထေန်ကျဝ် ကေုာံဒဝ်အံၚ်သာန်ကျဳ သီုကဵုဂဥုပ်ဒပ်ဇၞော် မေန်အံၚ်လှာၚ်တံ ဟီုကြီုဒၟံၚ် သၞာံဏံ သၞာံပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ရောၚ်ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်လးလးရောၚ်ဟီုမ္ဂး ညးလဵုမွဲ ဂံၚ်တးပါဲဂွံဟွံသေၚ်။