Category: ဂလာန်ညးဒါန်လိက်

ကောံဓရီုပရေၚ်ဂကူမန် (၂၀၂၂) ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိသ္ပသ္ကိုပ်သ္ကတုဲ စနူဂိတုမေ (၂-၃-၄-၅) ပွိုၚ် (၄) တ္ၚဲဂှ် ကၠောန်ဗဒှ် ဏာဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ၊ ဗော်ညဳသၟဟ်မန်၊ ဗွိုၚ်ဂကောံခမဳသၚ်၊ ဗွိုၚ်ဂကောံမဟာဇန်၊ ညးဘိက်ထေက်၊ ဂကောံဘိက် ဗွိုၚ်ဂကူမန်စုၚ်လေၚ်တံ ကောံညဳသာတုဲ စပ်ကဵုသၞောဝ်ဥပဒေဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရာဂှ်ကီု၊ သၞောဝ်ဥပဒေဒက် ပ္တန်တွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ်ကီု၊ ကို်န်စဳဇန်ပရေၚ်ဂကူမန် ကဏ္ဍနာနာကီု စပ်ကဵုသ္ဂောံဒက်ပ္တန် ဂကောံပံၚ်ကောံဂကူမန်ဂှ်ကီု ချပ်သဳကၠဳလးဏာပရေၚ်ကမၠောန်ရ။
သၞောဝ်ဥပဒေက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရာကီု၊ သၞောဝ်ဥပဒေဒက်ပ္တန်တွဵုရးဍုၚ်မန်ကီုဂှ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်နူလိက်စံၚ်သဳကၠဳလဝ်တုဲ တုဲကၠုၚ်တေံကီု၊ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်နူကဵုသၞောဝ်ဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ် ကေုာံ တွဵုရးနူဗော်ရပ်လွဟ်၊ နူဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကောန် ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်ကီုတုဲ ပ္တိုန်ထ္ၜးသဳကၠဳတုဲ သွက်ဂွံဆက်ဗၟံက်အာရုပ်ရဴလၟေၚ်ကမၠောန်ဂတဂှ် ပံက်ဏာဂကောံကမၠောန် မွဲဂကောံရ။
စပ်ကဵုကို်န်စဳဇန်ပရေၚ်ဂကူမန်ဂှ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်လဝ်နူကဵု အဆက်ပေဲါသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် လိက်ကသုက်ဒေံါပန်ပှော် ပ ရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်တုဲကၠုၚ်တေံတုဲ ကဏ္ဍပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ကဏ္ဍပရေၚ်ဂီုကၠီု၊ ကဏ္ဍပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်၊ ကဏ္ဍပရေၚ်မၞိဟ်၊ ကဏ္ဍပရေၚ်ပွဳပွူသဘာဝ ကေုာံ တိဍာ် ပါလုပ်ရ။
လၟေၚ်ကမၠောန်ကိုန်စဳဇန်ပရေၚ်ဂကူမန်ဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ၊ ဗော်ညဳသၟဟ်မန်၊ သွာၚ်မဟာဇန် ပိသွာၚ်ပံၚ်ကောံတုဲ သၞာံ (၂၀၁၉) ဂှ် စချူဓဇက်ကၠုၚ်၊ သဳကၠဳကၠုၚ် ပလေဝ်ပလေတ်ကၠုၚ်ရ။ ဆဂး မွဲအဆက်ကဵု ဆိုအ်ဗအာကဵုပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) တုဲ ဂွံသ္ပဒတန်ဂှ် ဟွံဂွံသ္ပဒတန်ဏီရ။
ပ္ဍဲကောံဓရီုပရေၚ်ဂကူမန် (၂၀၂၂) ဝွံလေဝ် သဳကၠဳသ္ပဒတန်ဟွံဂွံဏီတုဲ ဒးဆက်ဗၟံက်ရုပ်ရဴအဓာန်ဂတပၠန်ရ။ လၟေၚ် ကမၠောန်ကဏ္ဍလ္ၚဵုဂှ် ၜိုန်ရသဳကၠဳချူဓဇက်ဟွံတုဲတုဲ ဟွံဂွံသ္ပဒတန်လေဝ် ဗၟံက်ရုပ်ရဴဂွံမာန်ရ။
ဗီုကဵုကဏ္ဍတိဍာ်မ္ဂး ဆက်စပ်သၟဝ်တဲပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိမ္ဂး ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ညံၚ်ဂွံဗၟံက်အာရုပ်ရဴ၊ သာ်ဂှ်ကီု ကဏ္ဍပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မ္ဂး ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ကေုာံ ဗော်ညဳသၟဟ်မန် ညံၚ်ဂွံဂစာန်ရေၚ်တၠုၚ်အာ အတိုၚ်ဂၠံၚ်တရဴမူဖေဝ် ဒရာမာန်၊ ကဏ္ဍသွာၚ်မဟာဇန်မ္ဂး ပညာ၊ ထတ်ယုက်၊ လိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ် ၜိုတ်ဗၟံက်ရုပ်ရဴဂွံဂှ် လးဂၠံၚ်တရဴတုဲ ဗၟံက်အာရုပ်ရဴထေက်ရောၚ်။

ခြာဟွံလံဂိတုမေမံက်ဏံမ္ဂး ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်၊ ခမဳသၚ်မန်၊ ဂကောံမဟာဇန်မန် ပံၚ်ကောံတုဲ သွက်ဂွံကၠောန် ဗဒှ်အာ ကောံဓရီုပရေၚ်ဂကူမန် ပ္ဍဲတိဍာ်ဗွဳပွိုၚ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဗဒိုပ်ညဳသာ ပွိုၚ် (၄) တ္ၚဲနွံရ။
ပ္ဍဲကဵုကောံဓရီုဝွံ စပ်ကဵုပရေၚ်ဓဝ်ညဳသာဂကူကီု၊ သွက်ဂွံချူခၞံအာ သ္ဇိုၚ်မူဒက်ပ္တန် ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဖေဝ်ဒရေဝ်ကီု၊ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵုသ္ဇိုၚ်မူဖေဝ်ဒရေဝ်တုဲ သွက်ဂွံချူခၞံအာ သ္ဇိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေဍုၚ်မန် (တွဵုရးဍုၚ်မန်) ကီုရ။
ကောံဓရီုဇၞော်တုဲကၠုၚ်တေံလေဝ် စပ်ကဵုဓဝ်ညဳသာဂကူကီု၊ သ္ဇိုၚ်မူဒက်ပ္တန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ကီု သ္ဇိုၚ်သၞောဝ်ဒက်ပ္တန် ဍုၚ်မန်ကီု ဗၞတ်ထေက်ကြိုက် လးဖျေံလဝ်တုဲအာကီုရ။ ဆဂး ကာလဒးဗမံက်ရုပ်ရဴ နဇိုၚ်နတဲမ္ဂး ခက်ဆိုအ်ဗအာနွံ ဂွံ ဆဵုကေတ်ရ။
ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် အဓိက သ္ပအာရီုဇၞော်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်သၟးဂၠိုၚ်တုဲ စပ်ကဵုသ္ဂောံထိၚ်ဒဝ်မၚ်မွဲဂကူဍာ်ဇ မၠိၚ် သာ်လဵုဖျေံအာမူဝါဒဂၠံၚ်တရဴဂှ် ပ္ဍဲမန်လးလဝ်ဟွံမွဲရ။
အခိၚ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မပံက်ကဵုဂၠံၚ် သွက်ဂွံလုပ်ၜေတ်အခေါၚ်အရာ ပ္ဍဲဗွိုၚ်စၠတ်ထဝ်၊ ပ္ဍဲဗွိုၚ်အလဵုအသဳတံဂှ် ဂၠံၚ်ရပံက်တုဲ အခေါၚ်အရာကောန်ဂကူဂှ် ပဲါနူဟွံကလိဂွံဂှ်မ္ဂး ပရေၚ်မၚ်မွဲထိၚ်ဒဝ်ကောန်ဂကူဂှ် ဂြုဲဂြေဟ်စှေ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
မပ္တံကဵုအရေဝ် လိက်ပတ် ယေန်သၞာၚ်မန်ဂှ် ဗော် – ဂကောံ ဂွံကေတ်တာလျိုၚ် ဂွံရေၚ်တၠုၚ် သွာၚ်ကမၠောန်ဏံသက် သက်ဂှ် ဟွံမွဲတုဲ စပ်ကဵုပရေၚ်ထိၚ်ဒဝ်မၚ်မွဲဂကူ ဍိုန်လျမံၚ်ရ။
ပရေၚ်ထိၚ်ဒဝ်မၚ်မွဲ အရေဝ် လိက်ပတ် ဂကူ ဟွံမွဲမ္ဂး ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂၠိၚ်သ္ၚောဲခ္ဍၚ် ဂကူသွက်ဒးကၠာဲအာဂှ် ထေက်ကဵု ဒးဒှ်ဂဝိၚ်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ။
ဆေၚ်စပ်ကဵုပရေၚ်ထိၚ်ဒဝ်မၚ်မွဲ ဂကူလိက်ပတ်ဏံဂှ် ဗော်တံ ဟွံကၠောန်တိုန်မ္ဂး ဂကောံဇြဟတ် သွာၚ်ရေၚ်တၠုၚ် လမျီုဂကူ ထိၚ်ဒဝ် အရေဝ် လိက်ပတ် ဂကူ မွဲဇြဟတ် ပ္ဍဲဂကူပိုဲ ထေက်ကဵု သ္ဒးဒက်ပ္တန်ထေက်ရ။
ပ္ဍဲကောံဓရီုဇၞော်ပရေၚ်ဂကူမန် သွက်ဂွံကၠောန်ဗဒှ်အာ ပ္ဍဲပွိုၚ် (၄) တ္ၚဲဏံ ပဲါနူကဏ္ဍဓဝ်ညဳသာဂကူ၊ ပဲါနူကဏ္ဍချူခၞံ သၞောဝ်တုဲ ကဏ္ဍပရေၚ်ထိၚ်ဒဝ်မၚ်မွဲဂကူ၊ ဂၠံၚ်တရဴ မူဝါဒ ပရေၚ်ထိၚ်ဒဝ်မၚ်မွဲဂကူဂှ် ညးစၞးဗွိုၚ်နာနာတံ ထေက်ကဵု ဒးသဳကၠဳ၊ ဒးဖျေံမူဝါဒ ဂၠံၚ်တရဴထေက်ရောၚ်။

သဘၚ်သဳကၠဳဗော်ညဳသၟဟ်မန်တုဲ ဂိတုမာတ် (၂၁) ဂှ် သွက်ဂွံချူဇန်သ္ပဒ္တန်အာ သၞောဝ်ဥပဒေသ္ဇိုၚ် ဒက်ပ္တန်တွဵုရး (ဍုၚ်မန်) ဗွဲမကိတ်ညဳကဵု သၞောဝ်ဥပဒေသ္ဇိုၚ် ဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳအနာဂတ်တေံမာန်ဂှ် မ္ဒးဂိုတ် ဂစာန်ဗၟံက်အာရုပ်ရဴရောၚ် ရဴသာ်ဝွံ ဗော်ညဳသၟဟ်မန် ပ္တိတ်လိက်လလောၚ်တြး ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ပဲါနူလၟေၚ်ကမၠောန် ချူခၞံသၞောဝ်ဥပဒေသ္ဇိုၚ် ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန်တုဲ စပ်ကဵုပရေၚ်သှ်ကလး ပဋိပက္ခပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကီု၊ စပ်ကဵုသၞောဝ်ဥပဒေ ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ကီု၊ စပ်ကဵုသၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ ညံၚ်ဂွံကိတ်ညဳကဵု အခေါၚ်အရာ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကီု ဖျေံကၠုၚ်ပရေၚ်ကမၠောန်အဓာန်ဂတနွံရ။
စပ်ကဵုသၞောဝ်ဥပဒေ ဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ်ကီု၊ သၞောဝ်ဥပဒေ ဒက်ပ္တန်တွဵုရးကောန်ဍုၚ်အရၚ်ညးကဵုညးကီုဂှ် ပ္ဍဲပ္ၚံက်ပရေၚ် ဍုၚ်ကွာန်အနာဂတ်ဂတဏံ သ္ဒးချူခၞံအာ နနဲသၞောတ်ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ရောၚ်ဂှ် သွာၚ်ဇဳ လ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ကီု၊ လ္ပာ်ဇြဟတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတံကီု ဗြုကၠုၚ်ရမျာၚ်ရ။
လ္ပာ်ဇြဟတ်ဗော်ပၠန်ဂတးလွဟ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိလေဝ် သွက်ဂွံချူခၞံသၞောဝ်ဥပဒေသ္ဇိုၚ် ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန် (တွဵုရးဍုၚ်မန်) ဂှ် ဆန်ၜန်ဒၟံၚ် အလုံဂကူမန် သ္ဂောံပါလုပ်မာန်ဂှ် ဇိၚ်တပ်ပညဳပညပ်ဒၟံၚ်နွံရ။
သွက်သ္ဂောံဒှ်တၚ်နၚ်သ္ဇိုၚ် ပ္ဍဲအရာသၞောဝ်ဥပဒေ ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန် (တွဵုရးဍုၚ်မန်) တုဲ တုဲကၠုၚ်ကောံဓရီုဇၞော်ပရေၚ်ဂ ကူမန် ကံပှ်လှ် (၂၀၁၆) တေံကီု၊ တုဲကၠုၚ်ပေဲါသောၚ်ကလးလၟေၚ်ကမၠောန် လိက်ကသုက်ဒေံါပန်ပှော်အလုံဍုၚ် (အေန်ဇြဳအေ) (၂၀၁၈) ဍုၚ်ရေဝ်ဂှ်ကီု ဗွဲလၟေၚ်လၟေၚ် သဳကၠဳချူဓဇက်ကၠုၚ် (မူအပြောံ) နွံကၠုၚ်ရ။
မွဲဒမြိပ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိက္ဍိုက်က္ဍိုပ်တုဲ ကၠောန်ကၠုၚ်ကောံဓရီုဇၞော် ပရေၚ်ဂကူမန် လၟေၚ်လၟေၚ်တေံလေဝ် စပ်ကဵု သၞောဝ်ဥပဒေသ္ဇိုၚ် ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန် (တွဵုရးဍုၚ်မန်) ဂှ် တုဲကၠုၚ်သၞာံ (၂၀၁၁၊ ဂိတုအံက်တဝ်ဗာ) တေံလေဝ် အ ဓိကဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ပံၚ်ကောံကဵု ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်ဗွိုၚ်ပ္ဍဲဍုၚ် ကေုာံ ဂကောံဗွိုၚ်မဟာဇန်မန်တံတုဲ ချူခၞံတက် ပ္တိတ်ကၠုၚ် လိက်အုပ်သၞောဝ်ဥပဒေသ္ဇိုၚ် ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန် (အလန်တတိယ) (မူဂမျိုၚ်) မွဲအုပ်ရ။
သွက်ဂွံချူခၞံသဳကၠဳသ္ပဒတန် စပ်ကဵုသၞောဝ်ဥပဒေသ္ဇိုၚ် ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန် (တွဵုရးဍုၚ်မန်) ဝွံလေဝ် သီုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ၊ သီု ဗော်ညဳသၟဟ်မန် ဖန်ဇန်ရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ် သီုၜါဗော်ဂွံတီကေတ်ရ။
ပ္ဍဲအရာမချူခၞံ သဳကၠဳသ္ပဒတန် သၞောဝ်ဥပဒေသ္ဇိုၚ် ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန် (တွဵုရးဍုၚ်မန်) ဏံဂှ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မွဲဓဝ် ချူ ခၞံရုမ်ဂပ်ဍိုက်ပေၚ်ဟွံသေၚ်ရ။ အဓိက ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်ၜါဗော် ပံၚ်ကောံကဵု သွာၚ်ခမဳသၚ် ကေုာံ ဂကောံမ ဟာဇန်မန်တံတုဲ သၞောဝ်ဥပဒေသ္ဇိုၚ် ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန် မဒုၚ်သ္ဇိုၚ်သ္ပစၞးအလုံဂကူမန်မွဲ သ္ဒးချူခၞံအာရောၚ်။

“ပရေၚ်ဘာသာဂကူပိုဲ ခမဳသၚ်တံ ထိၚ်ဒဝ်လဝ် ဇၞော်ပၟဝ်လဝ်တုဲ ကောန်ဂကူပိုဲတံ သ္ပဇြိုဟ်နက်ကဵု ပရေၚ်ဘာသာတုဲ တ္ၚဲဏံ ပရေၚ်ဘာသာဇၞော်မောဝ်ကၠုၚ် အဵုဣဏံလေဝ် ဗၠေတ်ဟွံသေၚ် ဒးမံၚ်ရ၊ မွဲနဲပၠန် ပရေၚ်ဂကူပိုဲတံလေဝ် ညံၚ်ကောန်ဂကူပိုဲတံ ဂွံစဳကၠး ဂွံဇိပ်ဂၠိပ် ညံၚ်ရဴကောန်ဂကူတံ ဂွံဆာန်ဂကူလေပ် ပိုဲတံ ဒးစဳပျးအာ ဂကူပိုဲတံကီုရောၚ်” ရဴသာ်ဝွံ ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တသဳလဝန္တ (ဘာဟံသာထဝ် ဍုၚ်ဇြပ်ဗု) ဟီုမြော်ဂလာန် ပ္ဍဲကဵုကောံဓရီု ပေၚ်သၞာံ မရနုက်ကဵု (၂၃) ဝါ ဂကောံဗ္တောန်လိက်ပတ်မန် ကေုာံ ယေန်သၞာၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာ အလုံဒေသရးမန် ဂိတုဖဝ်ရဂိုန် (၁၀) မံက် ဒၞာဲဘာကျာ်ဒေါဝ်သာသနာ (၂၅၀၀) ဍုၚ်မတ်မလီုဂှ်ရ။
အဓိပ္ပဲါကျာ်ဇၞော်အ္စာသဳလဝန္တ ဟီုမြော်ဏာဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်ကောန်ဂကူမန်တံ လျိုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက်ကဵု ပရေၚ်ဘာသာ အ ခိုက်ကၞာဂၠိုၚ်တုဲ ပွမဆာန်ဂကူ ပရေၚ်ထိၚ်ဒဝ် အရေဝ် လိက်ပတ် ဂကူဂှ် ဍိုန်လျဒၟံၚ်ဂှ်တုဲ ဇၟာပ်ပေဲါဆဵုဂဗသဳကၠဳမွဲမွဲဒၞာဲ ကီု၊ လတူစၚ်အသေအဟာန်မွဲမွဲကီု ကျာ်ဇၞော်ဟီုမြော်ဆဝ်ဗ္ၚုဟ် ဖတိုက်ဖၟောဝ်ကၠုၚ်လၟိုန် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ကျာ်ဇၞော်ဂှ် ညးကၠောန်ရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ် စပ်ကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်တုဲ လတူဒဒှ်အကာဲအရာဂကူမန်ဂှ် ညးသ္ၚဳဂၠိပ်ဒး မံၚ်ရ။ ဟိုတ်နူဂှ်ရ ဇၟာပ်ညးဂွံအခေါၚ်ဟီုဂလာန်ဂှ် ကျာ်ဇၞော်ဟီုသၚ်ရိုဟ်၊ ဟီုဖတိုက်ဖၟောဝ်ကၠုၚ် ဇၟာပ်ဇၟာပ်ဒၞာဲရ။
ပ္ဍဲအရာထိၚ်ဒဝ်ဂကူဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဘာသာ (ကျာ်ဇၞော်အ္စာ၊ တၠဂုဏ်အ္စာ) တံ ဒှ်ညးအာဂတပၠတရဴအဓိကမွဲရောၚ် ကျာ် ဇၞော်အ္စာ ထပ်ဟီုထပ်ကဵုထပ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။ ဂလာန်ကျာ်ဇၞော် ဍာံပြလောန်သန်။ ပ္ဍဲအရာဂကူမန်ပစ္စုပ္ပန်တ္ၚဲဏံဂှ် ခမဳသၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတံဂှ် ဒှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပရေၚ်ဘာသာဂကူမန်ရ။
ဂကူမန်ဂှ် လျိုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက် ပရေၚ်ဘာသာဂၠိုၚ်ရ။ ပ္ဍဲအရာကေၚ်ကာ ပရေၚ်ဘာသာ ပရေၚ်အခိုက်ကၞာမွဲမွဲတုဲ ခမဳသၚ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ တၠဂုဏ်အ္စာတံ အာဂတမ္ဂး အလုံဂကူမန် ဘိုၚ်ရေၚ်တၠုၚ် ဗက်ဇက်ဂၠောဲအာမာန် နွံဂၠိုၚ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုအကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တ္ၚဲဏံဟီုမ္ဂး ဒေသကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်တၞဟ်တံ ကတဵုဒှ်ပေဲါပၞာန်တုဲ ဒးဒုၚ်စံၚ်ပ လီုသ္ၚိဌာန်၊ ဒးဂြိပ်ဒဴဘဲပၞာန် ဒးကၠောဝ်ဗျဵု ဒးဒုၚ်ဘဲနာနာသာ်ဂှ် ပ္ဍဲဒေသမန် မိပ်လဟိၚ်လှေ်ဒယှေ်ဒၟံၚ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
အခိၚ်တ္ၚဲဏံ ပ္ဍဲဒေသမန်ဂှ် ဒှ်အခိၚ်ပေဲါသဘၚ် ပရေၚ်ဘာသာ အခိုက်ကၞာဂၠိုၚ်တုဲ တ္ၚဲတၟးဗက်ဂှ် နကဵုစက်သၠဲရမျာၚ်ဂှ် တၞဟ်၊ နကဵုသံၚ်ဗက်လှေ်ဒယှေ်ဗုတ်ဒၟံၚ်ဂှ်တၞဟ် ညံၚ်ရဴဂွံလဝ်ဍုၚ် နွံကဵုအဝဵုဍာံဍာံရ။ ဆဂး ရံၚ်အာကဵု မံၚ်မွဲဍုၚ်သုၚ်မွဲ ဍာ်ကဵု ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်တၞဟ်တံမ္ဂး ဒေသဂကူတုပ်ကဵုပိုဲလ္ၚဵု အဃောဒးဒုၚ်ဒၟံၚ်ဘဲပၞာန်တုဲ ဒးဂြိပ်ဒဴလလဴ သ္ၚိဌာန် ဒးဒုၚ်ကၠောဝ်ဗျဵုဒၟံၚ်ဂှ် ပ္ဍဲဒေသရးမန် မိပ်လဟိၚ်ဒၟံၚ်ကဵု ပေဲါသဘၚ်ရ။
အတိုၚ်ဂလာန်ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တသဳလဝန္တ ဟီုမြော်ဂှ် ဗီုမိပ်လဟိၚ်ကဵု ပရေၚ်ဘာသာ အခိုက်ကၞာဂှ် မိပ်ကဵုပရေၚ် ဂကူကီုတုဲ စပ်ကဵုပရေၚ်ထိၚ်ဒဝ်ဂကူ မပ္တံကဵု အရေဝ် လိက်ပတ် ဂကူကီုမ္ဂး ခိုဟ်ဒးရးသန်ရ။ ဂကူမန်ဂွံလျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂကူဂှ် မဒှ်ညးက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဘာသာခမဳသၚ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ တၠဂုဏ်အ္စာတံဂမၠိုၚ် ဒှ်အဓိက ညးအာဂတပၠတရဴရောၚ်။

နူဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ချပ်ဇန်ဒၟံၚ်သွက်သ္ဂောံကၠောန် ကောံဓရီုဇၞော်ပရေၚ်ဂကူမန်နွံတုဲ သွက်သ္ဂောံချူဓဇက်အာ “သၞောဝ်ဥပဒေသ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန်” (တွဵုရးဍုၚ်မန်) နွံရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုကောံဓရီုဇၞော်ပရေၚ်ဂကူမန် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ချပ်ဇန်ဒၟံၚ်သွက်ဂွံကၠောန် ကောံဓရီုဇၞော်ပရေၚ်ဂကူမန်ဏံဂှ် သ္ဒးချူ ဓဇက် “သၞောဝ်ဥပဒေသ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန်” (တွဵုရးဍုၚ်မန်) မွဲကၞပ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုချူဓဇက် “သၞောဝ်ဥပဒေသ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန်ဍုၚ် မန် (တွဵုရးဍုၚ်မန်) ဝွံ အဓိက ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ၊ ဗော်ညဳသၟဟ်မန်၊ ဗွိုၚ်ဂကောံမဟာဇန် (ပ္ဍဲဍုၚ်-မ္ၚးဍုၚ်) (၃) ဗွိုၚ်ဏံ ပံၚ် ကောံတုဲ သ္ဒးချူဓဇက်ရ။
“သၞောဝ်ဥပဒေဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန်” (တွဵုရးဍုၚ်မန်) ဝွံ တုဲကၠုၚ်သၞာံ (၂၀၁၁) ဂိတုအံက်တဝ်ဗာတေံလေဝ် နူကဵု “ဂကောံ ပံၚ်ကောံပရေၚ်ဂကူမန်” ကော်ဗတ်အေၚ်္ဂလိက် (Mon Affairs Union-MAU) သ္ပသ္ကိုပ်သ္ကတုဲ ကၠောန်ကၠုၚ်လဝ် ကောံဓရီုဇၞော်ပရေၚ်ဂကူမန် ဂၠိုၚ်ကဵုအလန်တုဲ သ္ပလဝ်ဒတန် နဒဒှ်မူဂမျိုၚ်အလန်တတိယ နွံကီုရ။
ဆဂး အခိၚ်တေံဂှ် ဟိုတ်နူအကာဲအရာ ကာလဒေသ ဟွံတုပ်ကဵုအကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ပစ္စုပ္ပန်တ္ၚဲဏံတုဲ ဒုၚ် သ္ဇိုၚ်ကဵု “သၞောဝ်ဥပဒေသ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန် ရာမည” တေံဂှ်ရ ထေက်ကဵုဒးသဳကၠဳ၊ သ္ဒးသ္ၚဳဂၠိပ်ရနုက်ဗပေၚ်အာ ပ္ဍဲကောံဓရီုဇၞော်ပရေၚ်ဂကူမန် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ရန်လဝ်သွက်သ္ဂောံကၠောန်အာဂတဏံရ။
နကဵုဗွိုၚ်ဗော်ညဳသၟဟ်မန်လေဝ် ရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဗွိုၚ်အပ္ဍဲသၞောဝ် (ကံၚ်ဇြဳပၞာန်) တ္ၚဲဏံဂှ်လေဝ် သွက် သ္ဒးချူဓဇက်အာ “သၞောဝ်ဥပဒေဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန်” (တွဵုရးဍုၚ်မန်) နွံရောၚ်ဂှ်လေဝ် ဂွံတီကေတ်ရ။
“သၞောဝ်ဥပဒေဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန်ရာမည” ဟီုဟီု၊ “သၞောဝ်ဥပဒေဒက်ပ္တန်တွဵုရးဍုၚ်မန်” ကော်ကော် စပ်ကဵု “သၞောဝ်ဥပ ဒေသ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန်” ဝွံ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ မွဲဓဝ်လေဝ် ချူဓဇက်သ္ပဒတန် တုဲအာဟွံသေၚ်၊ ဗော်ညဳသၟဟ်မန်မွဲဓဝ် ဂွံဟွံသေၚ်ရ။ အဓိက ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်ၜါဗော် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ကေုာံ ဗော်ညဳသၟဟ်မန် ပံၚ်ကောံကဵု ဗွိုၚ်ဂကောံမဟာဇန် (ဗွိုၚ်သၚ်၊ ဗွိုၚ်မဟာဇန် ပ္ဍဲဍုၚ်-မ္ၚးဍုၚ်) တအ်တုဲ ချူဓဇက်ရနုက်ဗပေၚ် သ္ပဒတန်မ္ဂး သၞောဝ်ဥ ပဒေဝွံ ဒှ်သၞောဝ်ဥပဒေ ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန် စၞးအလုံဂကူမန်ရ။
သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ချူဓဇက်သ္ပဒတန် မွဲဗီု၊ ဗော်ညဳသၟဟ်မန် ချူဓဇက်သ္ပဒတန်မွဲဂၠး ဒှ်မ္ဂး သၞောဝ်ဥပဒေ ဝွံ ဒှ်သၞောဝ်ဥပဒေဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန် စၞးအလုံဂကူမန် ဟွံဒှ်ရ။ ဟွံဒှ်သၟးဟွံက သီုဇီုကပိုက်အာကဵု ဓဝ်ညဳသာအလုံဂကူ မန်မာန်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲကဵုကောံဓရီုဇၞော် ပရေၚ်ဂကူမန် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ရန်လဝ်သွက်ဂွံကၠောန် ခြာဟွံလံဏံဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ၊ ဗော်ညဳသၟဟ်မန်၊ ဗွိုၚ်ဂကောံမဟာဇန် (၃) ဗွိုၚ်ဏံ ပံၚ်ကောံ တိုန်စိုပ်အာ ညဳညဳသာသာတုဲ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်အာကဵု သၞောဝ်ဥပဒေဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန် မချူဓဇက်လဝ်တုဲတုဲတေံ ချူပလေဝ် သ္ၚဳဂၠိပ်ရနုက်ဗပေၚ် သ္ပအာဒတန်တုဲ ဗော်ဍုၚ် မန်တၟိလေဝ် ညံၚ်ဂွံကေမ်ရပ်လဝ် “သၞောဝ်ဥပဒေဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန်” ဏံ၊ ဗော်ညဳသၟဟ်မန်လေဝ် ညံၚ်ဂွံကေမ်ရပ်လဝ် “သၞောဝ်ဥပဒေဒက်ပ္တန်ဍုၚ်မန်” ဏံမာန်ဂှ် ဒးရေၚ်တၠုၚ်အာထေက်ရောၚ် ဖ္တိုက်ဖၟောဝ်ဏာ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်မန်တံရ။

စတမ်နူဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳဏံမံက် စၟယဲ Covid-19 ကလေၚ်ကၠောံထၞာန်စိုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဒေသရးမန် မွဲဝါပၠန်ရ။
ပ္ဍဲအခိၚ်အခါ ဂိတုမာ်၊ ဖဝ်ရဂိုန်ဏံမ္ဂး နကဵုအခိုက်ကၞာ ဒေသရးမန်ပိုဲ မပတမ်ကဵု သဘၚ်ထပိုဲပယျၚ်၊ သဘၚ်စရိုဟ် ဍာ်ဘုတ်ဘာနာနာသာ်၊ သဘၚ်မ္ၚဵုဝိဇာတ ကတဵုဒှ်မၞိဟ်၊ သဘၚ်ပ္တိုန်ဂုဏ်ရာဲ ကလိဂွံတဆိပ်ကြာ စတမ်ဒေသနာနာ ကၠောန်ၜိုတ်တဴနွံဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ကၠောန်တဴသဘၚ်နာနာသာ်တံဂှ် မၞိဟ်ကောံကလောံဒၟံၚ်တုဲ တုပ်တဴကဵုဒၟံၚ်ဇြဟတ်ကဵု ယဲကၠောံထၞာန် ညံၚ်ဂွံပြးစိုပ် အာ အကြာညးမွဲ ကေုာံ ညးမွဲ၊ မွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန်၊ မွဲဒေသကဵု မွဲဒေသကီုဒှ်တုဲ အကြာဂိတုဂတဏံမ္ဂး အကာဲအရာယဲကၠောံထၞာန် သွက်ဂွံကၠောံထၞာန်ပြးဂၠိုၚ်တိုန် နွံမာန်ရ။
အကာဲအရာယဲကၠောံထၞာန်ဍုၚ်ပိုဲ ကလေၚ်ရံၚ်အာတုဲကၠုၚ် အကြာမွဲသတ္တဟတုဲကၠုၚ်တေံမ္ဂး စတမ်နူဖေဖဝ်ဝါရဳ (၉) ဂှ် အလုံကၟိန်ဍုၚ်မွဲ မၞိဟ်ဒှ်ယဲ (၁၀၄၃) တၠ ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် ဇြပ်ဗု (၉) တၠ၊ ကျာ်မြဟ် (၈) တၠ၊ မုဟ်ဍုၚ် (၇) တၠ၊ မတ်မလီု (၄) တၠ၊ ကျာ်ထဝ် (၂) တၠ၊ ၜါသွာၚ် (၁) တၠ၊ ပံၚ်ဖအိုတ် (၃၁) တၠရ။
ဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁၀) ဂှ် အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ် မၞိဟ်ဒှ်ယဲ (၁၀၄၃) တၠ၊ ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် မုဟ်ဍုၚ် (၁၆) တၠ၊ ဇြပ်ဗု (၇) တၠ၊ မတ်မလီု (၆) တၠ၊ ကျာ်မြဟ် (၄) တၠ၊ ရေဝ် (၂) တၠ၊ ပံၚ် (၁) ၊ ၜါသွာၚ် (၁) တၠ ပံၚ်ဖအိုတ် (၃၇) တၠ။
ဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁၁) ဂှ် အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ် မၞိဟ်ဒှ်ယဲ (၁၆၀၇) တၠ၊ ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် ၜါသွာၚ် (၄၅) တၠ၊ မုဟ်ဍုၚ် (၁၇) တၠ၊ ၜဳကလေၚ် (၂) တၠ၊ ပံၚ် (၁) တၠ၊ ဇြပ်ဗု (၁) တၠ၊ ကျာ်မြဟ် (၁) တၠ၊ ပံၚ်ဖအိုတ် (၆၇) တၠ။
ဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁၂) ဂှ် အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် (၁၇၈၇) တၠ၊ ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် ၜါသွာၚ် (၇၅) တၠ၊ မတ်မလီု (၂၆) တၠ၊ ဇြပ်ဗု (၂၃) တၠ၊ မုဟ်ဍုၚ် (၁၂) တၠ၊ ကျာ်မြဟ် (၁၀) တၠ၊ ရေဝ် (၃) တၠ၊ ကျာ်ထဝ် (၂) တၠ၊ ပံၚ် (၁) တၠ၊ ပံၚ်ဖအိုတ် (၁၅၂) တၠ။
ဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁၃) ဂှ် အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် (၁၄၇၃) တၠ၊ ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် ဇြပ်ဗု (၁၄) တၠ၊ ကျာ်မြဟ် (၁၁) တၠ၊ မတ်မလီု (၈) တၠ၊ မုဟ်ဍုၚ် (၈) တၠ၊ ၜါသွာၚ် (၆) တၠ၊ ရေဝ် (၄) တၠ၊ ကျာ်ထဝ် (၁) တၠ၊ ၜဳကလေၚ် (၁) တၠ၊ ပံၚ် (၁) တၠ၊ သီုဖအိုတ် (၅၄) တၠ ကတဵုဒှ်ယဲနွံရ။
ရံၚ်ကေတ်စရၚ်ဌာနပရေၚ်ထတ်ယုက်တံမ္ဂး ပွိုၚ်မွဲမွဲတ္ၚဲမ္ဂး အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် (၁၀၀၀) တၠပြၚ် ဆဵုစၟယဲတုဲ ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ် မန်ဂှ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ၜါသွာၚ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗု ကတဵုဒှ်ဂၠိုၚ်တုဲ သှေ်ပွိုၚ်ဍုၚ်တၞဟ်တအ်ဂှ် ဒှ်ဟွံဂၠိုၚ်ဏီရ။
ဆဂးဂှ် ပရေၚ်ထိၚ်ဒဝ်စဵုဒၞာ ပရေၚ်ကၠောံထၞာန်ယဲဂှ် တန်တဴဒၟံၚ်ကဵု ပရေၚ်ဓဝ်သမ္တီကုမၞိဟ်တအ်တုဲ အကာဲအရာသွက် ဒးဂွိၚ်နွံမာန်ရောၚ် တော်ကေတ်ရ။
ပွမကၠောန်သဘၚ် ပရေၚ်အခိုက်ကၞာ မၞိဟ်ကောံကောံကလောံကလောံဂှ် ၜိုန်ရဗ္ဒောံတာဒၞာဟွံမာန်ကၠာရလေဝ် နဲကဲထိၚ်ဒဝ်စဵုဒၞာယဲ မပ္တံကဵုအာကၠုၚ်တိတ်မ္ၚးမ္ဂး ညံၚ်ဂွံစုတ်ကဵု ယာတ်ကၟာတ်မုဟ်ကၟာတ်ပါၚ် (Mask) ကီု၊ ညံၚ်ဂွံကြာတ်ကြဴကဵုတဲ မွဲဏှေအ်မွဲဏှေအ်ကီု ဒးကၠောန်သ္ပထေက်ရ။
ယဲကၠောံထၞာန် (Covid-19) ဝွံ နူကဵုထိၚ်ဒဝ်စဵုဒၞာဂွံလဝ်တုဲတုဲဂှ် ဟိုတ်နူပရေၚ်ထိၚ်ဒဝ်စဵုဒၞာဍိုန်လျ၊ မၞိဟ်တအ် ဟွံသ္ပဂရုကဵု ပရေၚ်စဵုဒၞာတုဲ ကလေၚ်ကၠောံထၞာန်ကၠုၚ်မွဲဝါပၠန်ရ။
စၟယဲကၠောံထၞာန်ဏံ နူကၠာဟွံစိုပ်ကွာန်ဇကု၊ နူကၠာဟွံစိုပ်သ္ၚိဇကုဂှ် ပရဟ်ဒုၚ်စဵုဒၞာညိ၊ ဇၟာပ်ညးအဲ စွံသတိကဵု ပရေၚ်ထတ်ယုက်အိုတ်ညိဂှ် မိက်ဂွံဖ္တိုက်ဖၟောဝ်ဏာရ။

တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဝွံ သ္ပပ္တံနူကဵု သက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၉၄၆) သၞာံ (ကြပ်အိုတ်) ဂှ် ဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် (မွန် တိုၚ်းရၚ်းသားအစည်းအရုံး) ကၠောန်သဘၚ်သဳကၠဳ ပ္ဍဲကွာန်ပ္ၚဂှ် သ္ပသမ္တီကဵု သၟိၚ်ဝိမလ၊ သမလ ကောကဵုဒေံၜါ စပ္တန် ဍုၚ်ဟံသာဝတဳ (ဍုၚ်ဗ္ဂော) ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်သာသနာ (၁၁၁၆) ဂိတုမာ် (၁) စွေက် (ခရေတ်-၅၇၃) ဂှ်တုဲ စၟတ်သမ္တီဖျေံ ကၠုၚ်သ္ဂုတ်သွာတ် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ရ။ (မွန်အမျိုးသားတို႕၏နောက်ခံသမိုၚ်း၊ မုက်လိက် – ၁၆)။
အတိုၚ်ဖျေံလဝ်သ္ဂုတ်သွာတ် နူသဘၚ်သဳကၠဳကွာန်ပ္ၚဂှ်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၃၀၉) ဂိတုမာ် (၁) စွေက်၊ ဂျာန္နဝါရဳ (၂၆၊ ၁၉၄၈) သၞာံဂှ် ညးမဒှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် (၇) တၠ ကျာ်ဇၞော်အ္စာဘဒ္ဒန္တကုသလ (ဘာကျာ်သြဳမန်၊ လ္ဂုၚ်)၊ နာဲဖဵုချဵု၊ နာဲထဝ်အး (ကၟာဝက်)၊ နာဲပျုၚ် (ကၟာဝက်)၊ နာဲဆာန်မန် (ကၟာဝက်)၊ နာဲဖဝ်စိၚ် (ကၟာဝက်)၊ နာဲဖဝ်အံၚ် (ကွာန်ဝါဍောတ်၊ တ္ကံခၟိုၚ်) တံ တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် မရနုက်ကဵု (၁) ဝါ (အလန်ကိုပ်ကၠာအိုတ်) ဂှ် စကၠောန်ဗဒှ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲရုၚ်ဗါ်သကုက် ကွာန်ဝါဍောတ် တ္ကံခၟိုၚ်ရ။ (မွန်အမျိုးသားလွတ်မြောက်မှု တော်လှန်းရေးဖြစ်စဉ်သမိုၚ်း – နာဲဟံသာ၊ မုက်လိက် ၂၇) တၟော်ကဵု သဘၚ်ရတ်ဗိုတ် (၇၅) သၞာံမ္ဂး ဗၠေၚ်ဒၟံၚ်မွဲသၞာံ။
တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဂှ် အတိုၚ်ဂွံဆဵုကေတ်လဝ် ပ္ဍဲဗီုတၞးပြးဒၟံၚ်လတူ Social media ဂှ်မ္ဂး ချူဓမံက်လဝ် သက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၃၀၈) ဂိတုမာ် (၁) စွေက်၊ ခရေတ် (၁၉၄၇) သၞာံ၊ ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၆) ဂှ် နာဲဖဵုစိၚ်၊ နာဲဖဵုချဵု၊ ကျာ်ဇၞော်သဳလတေဇ (ပ္ၚ)၊ နာဲဆာန်မန်၊ နာဲအံၚ်ထောန်၊ ကျာ်ဇၞော်ကုသလ (လ္ဂုၚ်) ဒတူဒၟံၚ်လ္တူစၚ်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။ (ရံၚ်ကေတ်ဝၚ်ဗီုတၞးဝွံမ္ဂး သက္ကရာဇ်ကိတ်ညဳကဵု သဘၚ်ရတ်ဗိုတ် (၇၅) သၞာံ။
တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် မရနုက်ကဵု (၇၅) ဝါ သၞာံဏံမ္ဂး စိုပ်ကၠုၚ်သဘၚ်ရတ်ဗိုတ် (ဝါ) ရတုဗိုတ်ရ။ လၟုဟ်မ္ဂး ပွိုၚ်ဍုၚ်ညး ကဵုညး ဒေသညးကဵုညး အဃောပလေဝ်ပလေတ်ဒၟံၚ် သွက်ဂွံကၠောန်ဗဒှ် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် ဗီုပြၚ်ညးကဵုညးအိုတ်ရ။
တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဂှ် သွက်ဂွံထ္ၜးဆီဇာတိ မာန်ဇာတိဂကူ (ဝါ) သွက်ဂွံဆဝ်မ္ၚုဟ်ဗှ်ဗၞုဟ် ဒဒှ်ဝၚ်ဂကူမန် ပ္တန်ကၠုၚ်လဝ် ဍုၚ် မွဲအခိၚ်တေံတုဲ သွက်ဂွံသၠုၚ်ကဵု လညာတ်စိုတ်ဓာတ်ဆာန်ဂကူမန်တုဲ ဖန်ဗဒှ်စၟတ်သမ္တီကၠုၚ်ရ။
ပ္ဍဲဒေသရးမန်တ္ၚဲဏံဂှ် အကာဲအရာယဲလေဝ် သာအာညိကီု၊ အကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲဒေသလေဝ် ၜိုဟ်သြိုဟ်ဒၟံၚ်ညိတုဲ ပ္ဍဲဒေသမန်ဂှ် မပ္တ္တံကဵုသဘၚ်အခိုက်ကၞာ၊ သဘၚ်မ္ၚဵုဝိဇာတ၊ သဘၚ်စရိုဟ်ဍာ်ဘာ၊ သဘၚ်ဒုၚ်တၠုၚ် ကလိဂွံတဆိပ်ကြာ၊ သဘၚ်ကျာ်၊ သဘၚ်နာနာသာ် ကၠောန်ဗဒှ်ကၠုၚ်နွံရ။
တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဂှ် ဆၜိုတ်ကၠောန်ဗဒှ် သဘၚ်မိပ်ဟွံသေၚ်ရောၚ်။ သွက်ဂွံဗှ်ဗၞုဟ် ကလေၚ်ဗ္ၚုဟ်စိုတ်ဓာတ် ဒဒှ်မန် ပ္တန်ကၠုၚ်ဍုၚ်မန်မွဲအခိၚ်တေံတုဲ သွက်ဂွံသၠုၚ်ကဵု လညာတ်စိုတ်ဓာတ်ဆာန်ဂကူ၊ သွက်ဂွံရုန်ဂစာန်ရေၚ်တၠုၚ်အာ ဍုၚ် မန်အနာဂတ် သ္ဂောံစိုပ်သ္ကေမ်တဲမန်ပၠန်ရောၚ်။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲသမ္မယတ္ၚဲကောန်ဂကူမန် သဘၚ်ရတ်ဗိုတ် (ဝါ) ရတုဗိုတ်ဏံ လညာတ်ဝေၚ်သဘၚ်၊ လညာတ်တြေံအုဲ အှ်၊ လညာတ်ကၠောန်ဝေၚ်သဘၚ်မိပ်ဂှ် ကၠဟ်ပဲါတုဲ အလုံဂကူမန် ထ္ၜးဆီဇာတိ မာန်ဇာတိဂကူတုဲ သၠုၚ်ကဵု လညာတ် စိုတ်ဓာတ်ဆာန်ဂကူအိုတ်စိုအ်ဂှ် မိက်ဂွံဖတိုက်ဖၟောဝ်ဏာရ။

ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးဍုၚ်မန်ပိုဲ ကိုန်အစဳဇန်ပရေၚ်ကမၠောန် သၞေဟ်က္ၜၚ်ကျာကဵု သၞေဟ်က္ၜၚ် အဆံၚ်ဍုၚ်နာနာ သွက်ဂွံဓမံက်အာရုပ်ရဴနွံတုဲ အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ်တံ ဒက်လဝ်ဂကောံ ဓမံက်ရုပ်ရဴကမၠောန်နွံရ။ ပ္ဍဲကဵုဂကောံဂှ် ဝန်ဇၞော်အဆံၚ်ကၟိန်ဍုၚ် (၆) တၠ၊ ဒုဝန်ဇၞော်ကၟိန်ဍုၚ် (၁) တၠ သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်တွဵုရးဍုၚ်မန် ကေုာံ ညးတာလျိုၚ် အဆံၚ်ဂအုပ်ညးစၞောန်ပ္ညုၚ်တံ ပါလုပ်မံၚ်ရ။
စပ်ကဵုကိုန်အစဳဇန်ဖောအ်ဗြေဝ်မ္ဂး ဒှ်ဂုဏ်ဖဵုဒေသ၊ ဒှ်အထံက်အရီု ပရေၚ်ပိုန်ဂြပ်ဒေသမာန်ရောၚ်။ ဂွံဓမံက်ရုပ်ရဴ ပရေၚ်ကမၠောန်ဂှ် ညးဒေသလ္ၚဵုတံ ဂွံကမၠောန်ကၟိတ်မာန်ရောၚ်။ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု သၞေဟ်က္ၜၚ်ကျာကဵု သၞေဟ်က္ၜၚ်တံတုဲ ပရေၚ်အာတရဴ ပရေၚ်တွာ်ကၟုဲတံ တဴတက်ကၠုၚ်မာန်ရောၚ်။
ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ကိုန်အစဳဇန်တံတုဲ လၟေၚ်ကမၠောန်ညးတံကၠာအိုတ်ဂှ် သွက်ဂွံသီကေတ်တိ ၜိုတ်နွံပၟိက်ဂှ် ပါလုပ်မံၚ်အဓိကရ။ ပ္ဍဲကဵုလိက်အမိၚ်ညးတံဂှ်လေဝ် စကာလဝ် ဝေါဟာရ “သီတိ” မွဲမဂှ် ပြာကတ်မံၚ်ရ။ သွက်ဂွံဒှ်ကၠုၚ် ပရေၚ်သီကေတ်တိတံဂှ် ကြပ်ချိုတ်ပၠိုတ်မံၚ်ရ။ ဒးဒှ်ဓဝိၚ်မွဲသာ်ဂှ် သီကေတ် သၞောတ် အလဵုအသဳပၞာန်ကၠာတေံမ္ဂး ဟွံဂွံၚုဟ်လေဲမွဲသာ် သီကေတ်ထောံ လၟိဟ်ဂၠိုၚ်နူကဵု တၚ်နွံပၟိက်ပရေၚ်ကမၠောန်တံရ။
လက်ထက်အလဵုအသဳဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ် ပ္ညဳပ္ညပ်ကဵုတၠတိတုဲ ကဵုၚုဟ်လေဲ အတိုၚ်ၚုဟ်မး ဗွဝ်ဖျာရ။ လၟုဟ်ဏံ သီကေတ် ဗီုပြၚ်လဵုရောဂှ် ချိၚ်ဆဟွံဒးဏီရ။ တိတံလေဝ် ဟွံကဵုၚုဟ်လေဲမွဲသာ် သီကေတ်မ္ဂး ဒှ်ပရေၚ်ဖံက်ပ္ကဝ် အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ရ။
သွက်ဂွံဓမံက်ရုပ်ရဴကမၠောန်တံဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးကၠောန်အဆဝ်မာန်မံၚ်ဏီရ။ အဆံၚ်ဒးဘိုၚ်ကေတ် ပရေၚ်ဂီုကၠီုတံ ဒှ်ကၠုၚ်မာန်ရောၚ်။ ညးလ္ၚဵုတံ ဒးမၚ်ပရေၚ်ဂီုကၠီု၊ ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် စကာကမၠောန်နဲအဓမ္မ ဟွံကဵုၚုဟ်တံဂှ်လေဝ် ပရေၚ်ဖံက်ပကဝ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ရ။
စပ်ကဵုပရေၚ်ဖံက်ပကဝ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂှ် အလဵုအသဳတံ သွက်ဂွံဒးစဵုဒၞာကဵုဂှ် တာလျိုၚ်နွံမံၚ်ရ။ နကဵုအလဵုအသဳ ညံၚ်ဟွံဂွံဖံက်ပကဝ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ် လ္တူညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ဒးစွံဂရုထေက်ရ။ လ္တူအခေါၚ်အရာမၞိဟ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် အလဵုအသဳတံ ဒးမၚ်မွဲထေက်ရ။
ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ပရေၚ်ကမၠောန်ဖောအ်ဗြေဝ်တံတုဲ ပရေၚ်ဖံက်ပကဝ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်တံ ညံၚ်ဟွံဂွံဒှ်ကၠုၚ်ဂှ် တာလျိုၚ်နွံမံၚ်သီုညးဖအိုတ်တုဲ ညးညးအဲအဲ မၚ်မွဲစဵုဒၞာ ရှေ်သှေ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ညိဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးဏာရ။

တုဲကၠုၚ်ဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ (၂၈) ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲသၟတ်မန် အလန်ဒဿမ ပေၚ်စှ်ဝါရ။ ဟိုတ်နူကဵုအသိၚ်ယဲကပ်ကီု အသိၚ်အလိုန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကီုတုဲ ၜိုတ်ဆဓမ္မတာဟေၚ် ကၠောန်ဏာလဝ်အသေအဟာန်က္ဍန်န်ရ။ အစဳဇန်ကၠောန်လဝ်ဂှ် တၚ်ယောၚ်ယာအောန် ကၠောန်လဝ်ခိုဟ်မံၚ်ရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ပရေၚ်ဟီုဂး ပါ်ပဲါတံ ဍေံမံက်ကၠုၚ် တၟာဂလိုၚ်ရ။
ဟိုတ်နူကဵုအသေအဟာန် ဍန်ဂြက်တုဲ ညးလက်ဟွံသေၚ်ရ။ ဗွဲတၟေၚ်တုန် ဒုၚ်ကေတ်ဒါန်သြန် နူကဵုအလဵုအသဳပၞာန်ဂှ် သၟတ်ပၠန်ဂတးတံ ဟွံစှေ်စိုတ်ရ။ သၠဲသၠဲလးလး ဟီုဂးပါ်ပါဲ၊ သ္ကာတ်တ်မြဟ်ဟ် လက်ၜှေ်ဟီုချဟ်ကၠုၚ်လဝ်ရ။ တၟော်ရံၚ်ကၠးကၠးမ္ဂး ဂွံပရဲမွဲက္ဍ ကျအာမွဲဖိဟ် ဒးသ္ၚဳဂၠိပ်ရ။
ခြာဟွံလအ်လေဝ် ကြက်ကၠုၚ်စိုပ် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် သဘၚ်ရတ်ဗိုတ် မရနုက်ကဵု (၇၅) ဝါပၠန်ရ။ အရၚ်အသေအဟာန်ဏံလေဝ် ဒုၚ်လဝ်တဲ သြန်ထံက်ပၚ် နူကဵုအလဵုအသဳပၞာန်ပၠန်ရ။ ကေတ်လဝ်သြန်ဍေံတုဲ နကဵုဝတ် ဘိက်ကော်တိုန်စၚ်မ္ဂး သြဇာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကောန်ဂကူမန် အဆံၚ်ဒးဒှ်ဓဝိၚ် စိုပ်အာမာန်ရောၚ်။
အခိၚ်ကာလၟုဟ်ဂှ် ညးဂၠာဲအခေါၚ်အရာတံ ဟီုဂးမံၚ် “မၞိဟ်ဇိုၚ်ခေအ်ဂှ် လ္ပဗန်ကအ် ရဲဇိုၚ်ခံၚ်ဂှ် ပံၚ်သ္ပသကအ်ညိ” ဂှ် ဒှ်သွက်ချိုန်ခဏဟေၚ်ရ။ ပၞော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အခေါၚ်အရာကောန်ဂကူ ဟွံသေၚ်ရ။ ယဝ်ရ ပတဝ်ကဵုဂၠံၚ်တရဴ ဝါဒဂကူမန်မ္ဂး ဂၠံၚ်တရဴဂကူမန်တၞဟ်ခြာမွဲ ဒးဖံက်အာထေက်ရ။
ကံကုသဵုမန် မန်ဂွံဖန်ဖက်ကေတ်တ်မာန်ဂှ် ဒးဗဒဗဒဲါညးတၞဟ်သၟး ဍေံဟွံစိုပ်တရဴရ။ ဂွံအခေါၚ်အရာ မွဲဒကုတ်မွဲဒကဴ ဒးဒုၚ်စောပကကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံဏီရ။ ဗၠိုက်တၞီအာ ဍာ်ဍာဍာမာန်ရောၚ်။ ဒးဓယံက်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ဂၠံၚ်တရဴပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဂၠုဓီုစှေ်အာသိုက်က်မာန်ရောၚ်။
အၚပ်ပၟိက်ကောန်ဂကူ ဂွံဍိုက်ပေၚ်မာန် ဒးသ္ပပဓာန်ဂှ် ညးမွဲသၟာၚ် ဗွိုၚ်တၞဟ်ဟ်ဂှ် ဒှ်ဟွံထေက်ရ။ ပၟိက်ဇကုဂွံပေၚ် အလဵုဇကု ဗွိုၚ်ဇကု ပြုပြေၚ်မာန်မ္ဂး ဒးရးသန်ရောၚ်။ ညံၚ်မန်ဂွံဇၞး မန်ဒးဂွးကေတ်ရ။ ညံၚ်မန်ဂွံစောန် မန်ဒးကၠောန်ကေတ်ရ။ ညံၚ်မန်ဂွံလောဲ မန်ဒးဂၠာဲနဲ၊ မန်ဒးပ္တိတ်ပရဲရ။
ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲတံသီုဖအိုတ် ဂၠံၚ်တရဴကိတ်ညဳကဵု ပၟိက်ဆန္ဒကောန်ဂကူဂှ် သ္ပဂၠံၚ်တရဴပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ဒုၚ်တၠုၚ်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် မရနုက်ကဵု (၇၅) ဝါ သဘၚ်ရတ်ဗိုတ်ဏံ တၟံညးတၟံအဲ ပတိတ်ပရဲ သွက်အခေါၚ်အရာ ကောန်ဂကူအိုတ်ညိဂှ် ဖတိုက်ဖအောဝ်ဏာရ။

အလုံဂၠးကဝ်ဂှ် စၟတ်သမ္တီလဝ် တၚ်နၚ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်တုဲ အလုံလိုက်မွဲ ညံၚ်ဂွံရှေ်သှေ် အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂှ် နကဵုကုလသမဂ္ဂလေဝ် ကေတ်တၚ်တုပ်စိုတ် ထပက်လဝ်လိက်ကသုက် ဍုၚ်နာနာတံနွံရ။
အတိုၚ်တၚ်နၚ် အခေါၚ်အရာမၞိဟ် Article 19 မၞိဟ်တီဂၠိုၚ်မံၚ်ဂှ်လေဝ် အခေါၚ်ဟီုဂးသၠးပွး အခေါၚ်ချပ် ချူဆန်သၠးပွးတံ ဍေံပါလုပ်မံၚ် ပ္ဍဲကဵုအခေါၚ်အရာမၞိဟ် တမ်မူလရ။ ကၟိန်ဍုၚ်တုပ်လဝ်စိုတ် လိက်ကသုက်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်တံ ဒးရှေ်သှေ် အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ရ။
မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု သၞောဝ်ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်ပိုဲလေဝ် ပ္ဍဲကဵုၝောံပိုဒ် (၃၅၄) ဂှ် “ဓဝ်ပတှေ်ဇကု အခေါၚ်ဟီုဂးသၠးပွး အခေါၚ်ချူဆန်သၠးပွး ရေၚ်တၠုၚ်ဗွဲမဗၠးၜးမာန်ရောၚ်” ချူဓမံက်လဝ်နွံရ။ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵုသၞောဝ်ဏံဟေၚ် အုပ်ဓုပ်မံၚ်မ္ဂး အခေါၚ်အရာကောန်ဍုၚ် အတိုၚ်သၞောဝ်ဂှ် ဒးနွံဟေၚ်ရ။
မွဲအဆက်ဓဝ် အခေါၚ်ဂၠိုက်ဂၠာဲ လ္ၚတ်ဗှ်တၚ်နၚ်ပရိုၚ်တံလေဝ် ဒးသၠးပွးရောၚ် ချူဓမံက်လဝ်ကီုရ။ လၟုဟ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲ သၠုၚ်ပ္တိုန်ခရိတ်ဆက်ဖုၚ်၊ ခရိတ်စကာအေန်တာနိတ်တံတုဲ ညံၚ်ပရိုၚ်ဂွံဇွောဝ်ပြး အောန်စှေ်အာဂှ် ဖန်ဗဒှ်မံၚ်ပၠန်ရ။
အခိၚ်လၟုဟ်ဂှ် အခေါၚ်ဟီုဂး ချူဆန်သၠးပွးဂှ် ကၠေံဗ္ဒန်မံၚ်ရ။ ဒးဆဵုဂဗမံၚ်ကဵု တၚ်ကော်ဆဴဇၞော်ဇၞော်ရ။ ပရေၚ်ဍဵုဍိုက် ပရေၚ်ကၟာတ်လဒဵုတံဟေၚ် ဂွံဆဵုကေတ်မံၚ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ (၁၀) တ္ၚဲအခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂၠးကဝ်ဂှ်လေဝ် ဂွံချဳဓရာၚ် ဆေၚ်စပ်ကဵုအခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂှ် အောန်ကွေံကွေံရ။ အတိုၚ်အခေါၚ်ဟီုဂး သၠးပွး ဟွံမွဲတုဲ မၞိဟ်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ဟွံဟီုဂး သ္ၚိတ်ဇြမံၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုသၟးရ။ ထ္ၜးမံၚ်အယောၚ်အလာ ဒးဒုၚ်ဖံက်ပကဝ် အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ အတိုၚ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂှ် ဇၟာပ်မၞိဟ်ဟေၚ် ဒးဂွံအခေါၚ်ဒုၚ်စသိုၚ်ရောၚ်။ ညံၚ်ဂွံဒုၚ်စသိုၚ်မာန်ဂှ်လေဝ် ဇၟာပ်မၞိဟ်တံ ဒးရှေ်သှေ်ရောၚ်။ ဗွိုၚ်ဂကောံလဵုလေဝ် ဖံက်ပကဝ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ် ဟွံဂွံရ။ ညးညးအဲအဲ ရှေ်သှေ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်တုဲ ဒးပ္တန်အာဘဝ ဗွဲမသာယာ ၜိုဟ်လလမ်မာန်ရောၚ်ဂှ် ပတှေ်စှေ်စိုတ်ရ။