Categories
တဵုလွဳ ပရိုၚ်

စုတ်ဝဲါမ္ဂး ဂကူဝဲါအဝ်ဂေဏေတ်ကဵု ဂကူဝဲါဓါတ် ဂကူဝဲါလဵု ရုဲစှ်တုဲ စုတ်ထေက်ရော?

မာံရဲထဝ်

တၞံတဵုလဝ် ပ္ဍဲဝါဗ္ၚ၊ ပ္ဍဲကၠအ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ယဝ်ခါဒးဗစကဵုဝဲါ၊ ဒးစုတ်ကဵုဝဲါမ္ဂး ဂကူဝဲါအဝ်ဂေဏေတ်ဂှ် စုတ်ကဵုထေက်ဟာ၊ ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဂကူဝဲါဓါတ်ဂှ် စုတ်ကဵုထေက်ဟာဂှ် မၞးတံ သ္ဂုတ်သွာတ်ဟွံဒး၊ ကေၚ်ဒှ်ဒၟံၚ်ကီုဟာ? စပ်ကဵုဂကူဝဲါၜါဂကူဏံတုဲ ဂကူမွဲကဵု ဂကူမွဲ ဂကူလဵု ဒှ်ဂုဏ်ဖဵုဂၠိုၚ်၊ ဂကူလဵု ဒှ်လလေၚ်ဖဵုဂၠိုၚ်ရောဂှ် မၞးတံ ကေၚ်ပတုပ်စမ်ရံၚ် နွံကၠုၚ်ကီုဟာ? ဝဲါအဝ်ဂေဏေတ် (ဝဲါသဘာဝ) မ္ဂးဂှ် ကၠောန်ပ္တိတ်ဂွံကၠုၚ်လဝ် နူကပေါတ်သဘာဝပွဳပွူဂမၠိုၚ်တုဲ ဝဲါဓါတ်ဂှ် ကၠောန်ပ္တိတ်ကၠုၚ် နူခဒမ်ပါ်ဓါတ် ကေုာံ နူရုၚ်စက် ကၠောန်ပ္တိတ်ဝဲါဓါတ်ရောၚ်ဂှ် သၟာဗ္ၚ၊ သၟာတဵုလွဳဂမၠိုၚ် တီကေတ်လဝ်အိုတ်ရ။
ဝဲါအဝ်ဂေဏေတ် (ဝဲါသဘာဝ) ဝွံ ဒှ်ဂုဏ်ဖဵု သွက်ပရေၚ်ထတ်ယုက် ပ္ဍဲဂတှေ်ရှ်တိ သ္ဂောံခိုဟ်တိုန်မာန် စဵုကဵုဍာ်ဇမၠိၚ်ကီုရ။ သၟာၚ်နူဂှ် ဍာ်လေဝ် ဟွံကၠိပပ်တုဲ အဏုဇဳဝ သတ်မၞုံကုလမျီုဂမၠိုၚ်လေဝ် ဂွံဂျိုၚ်တဴအာမာန်ဂှ် ဒှ်အထံက်အပၚ်မာန်ကီုရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် အခါရတိ (တိတဵုတၞံနာနာသာ်) ဂှ် ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်ပြသၞာဂမၠိုၚ်မ္ဂး သွက်ဂွံသောၚ်က္လးအာပြသၞာမာန် ဗွဲမပြဟ်ဂှ် သၟာဗ္ၚ၊ သၟာတဵုလွဳတံ မ္ဒးစကာအာ ဗီုဂကူဝဲါဓါတ်ဂှ် သာတုဲဒှ်သွဟ်ခိုဟ်မွဲမာန်ရောၚ်ဂှ် ညးတံ ပတှေ်ကေတ်လဝ်အိုတ်ရ။ စပ်ကဵုဂကူဝဲါအဝ်ဂေဏေတ် (ဝဲါသဘာဝ) ကေုာံ ဝဲါဓါတ်ၜါဂကူဏံတုဲ ဂကူလဵု ယဝ်စကာအာမ္ဂး ဂပ်ဝ်ထေက်ကြိုက် တၚ်ခို်ဟ်နွံဂၠိုၚ် (အားသာချက်) မာန်ရော? ဂကူဝဲါလဵု စကာမ္ဂး ဟွံဂပ်ဝ် တၚ်ဍိုန်လျ (အားနည်းချက်) နွံမာန်ရောဂှ် မိက်ဂွံဓမံက်ထ္ၜးကဵု ဗွဲခမၞောန်ရ။
ဝဲါအဝ်ဂေဏေတ် တၚ်ခို်ဟ် (အားသာချက်) နွံဂၠိုၚ်ဂှ်မ္ဂး …
(၁) ဝဲါအဝ်ဂေဏေတ် (ဝဲါသဘာဝ) ဟိုတ်နူစုတ်လဝ်ကဵု ပ္ဍဲဂတှေ်ရှ်တိဂှ်ရ တိဂှ် ထိၚ်ဒဝ်လဝ်ကဵုဍာ်ခိုဟ်၊ ထိၚ်ဒဝ်လဝ်ကဵုဍာ်မာန်၊ (၂) ကပေါတ်ဓါတုဂမၠိုၚ် ဗွဲမလောဲသွာ ဇိမ်လုပ်ပ္ဍဲဍာ်ဟွံမာန်၊ (၃) ပတိုဟ် (Fungus) ကေုာံ ဗက်တဳရဳယျာကဵုဖဵုပ္ဍဲတိ လၟိဟ်ဗြေဝ်တိုန်၊ လၟိဟ်ဂၠိုၚ်တိုန်၊ (၄) ကျာလုပ် ကေုာံ ကျာတိတ်ပ္ဍဲတိ (ပ္ဍဲဂတှေ်ရှ်တိ) ခိုဟ်တိုန်မာန်၊ (၅) စရာဲဍာ်ဒကေဝ် ဂတှေ်ရှ်တိ နကဵုဍာ်ဇမၠိၚ်ခိုဟ်တိုန်တုဲ သွက်အဓာန်ဂတတေံခိုဟ်တိုန်ကီု၊ (၆) သတ်ဒကောၚ်ဂမၠိုၚ် ဗွဲမလအ်လတန်တဴ (စွံလအ်၊ မံၚ်လအ်) ဒၟံၚ်မာန် သာ်ဝွံ ဒှ်ဖဵုတၚ်ခိုဟ်နွံဂၠိုၚ်မာန် (အားသာချက်) ဒှ်ရောၚ်။
တၚ်ဍိုန်လျ (အားနည်းချက်များ) ဂမၠိုၚ် …
(၁) စုတ်ဝဲါသဘာဝမ္ဂး ပ္ဍဲတၞံသွက်ဂွံထ္ၜးဂုဏ်စရာဲမာန်ဂှ် ဒးမၚ်အာ အခိၚ်လအ်မာန်ရ၊ (၂) ဗွဲမလောဲသွာ ရာန်ကေတ်ဟွံဂွံ၊ (၃) ကၠောန်လဝ်တုဲတုဲ (ဒဂူစကာ = ready made) ဂှ် ၚုဟ်က္ဍၚ်၊ (၃) ဒ္စးဒုၚ်တုဲ ဒးစကာလဝ်ကၠာ၊ (၄) ဒးစကာအာ ပမာဏဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ် သာ်ဝွံ တၚ်ဍိုန်လျ နွံမာန်ရ။
ဝဲါဓါတ်ဂမၠိုၚ် တၚ်ခိုဟ် (အားသာချက်) နွံဂၠိုၚ်ဂှ် …
(၁) ဝဲါဓါတ်ဂှ်စကာတုဲ လအ်ဂွံပွိုၚ်မွဲသတ္တဟမ္ဂး ထ္ၜးဂုဏ်စရာဲမာန် (ထ္ၜးဂုဏ်စရာဲပြဟ်)၊ (၂) နူဆေၚ်သွံကပေါတ် စပ်ကဵုကမၠောန်ပရေၚ်တဵုလွဳဂမၠိုၚ်ဂှ် ဗွဲမလောဲသွာရာန်ဂွံမာန်၊ (၃) သွက်ဂွံစကာအာ ပ္ဍဲတၞံဂမၠိုၚ်မာန်ဂှ် ဟိုတ်နူကၠောန်ပ္တိတ်လဝ် ကပေါတ်နာနာသာ် နွံဒၟံၚ်တုဲတုဲဂှ်ကီု၊ သီုအဟာရ ဓါတ်တၞံနွံပၟိက်ဂှ်ကီု ရုဲစှ်ရာန်ကေတ်မာန်ရ၊ (၄) လျိုၚ်၊ ပမာဏအောန်အောန် စကာဂွံမာန် သာ်ဝွံ ဂုဏ်ဖဵုတၚ်ခိုဟ် နွံဂၠိုၚ်မာန်ရ။
စကာဝဲါဓါတ်မ္ဂး ဒှ်တၚ်ဍိုန်လျဂမၠိုၚ်ဂှ် …
(၁) စကာဝဲါဓါတ်မ္ဂး စကာကၠုၚ်လဝ် အခိၚ်လအ်အာမ္ဂး တိ၊ ဂတှေ်ရှ်တိ ဒးလီုလာ်အာရ၊ (၂) ဇီုကပိုက်ဒး စပ်ကဵုတမ်ရိုဟ်ဍာ် လီုလာ်ကၠုၚ် (ရေအရၚ်းအမြစ်ပျက်စီး)၊ (၃) ဗက်တဳရဳယျာကဵုဖဵု ကေုာံ စၟစၟန်ကဵုဖဵုဂမၠိုၚ် လၟိဟ်ဒးချိုတ်အာဂၠိုၚ်၊ (၄) မၞိဟ်ဂမၠိုၚ် ဒးဒုၚ်ဇီုကပိုက်ကဵု ဘဲဝဲါဓါတ်ဂှ်တုဲ ပရေၚ်ထတ်ယုက်ဟွံခိုဟ် ဒှ်မာန်၊ (၅) ပွဳပွူသဘာဝကၠိပပ်တုဲ ပွဳပွူသဘာဝ လီုလာ်အာမာန်ဒှ်ရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ မၞိဟ်တံ ပိုၚ်ခြာချပ်ဗ္စာ ကေတ် ချိုတ်ချိုတ်ပၠိုတ်ပၠိုတ်တုဲ ဂကူဝဲါလဵု စကာထေက်ရောဂှ် အလဵုဇကု၊ ဇကုဖျေံကေတ်သ္ဂုတ် သွာတ်မာန်ရ။
အတိုၚ်တၠပညာ ပရေၚ်တဵုလွဳတံ ကဵုလဝ်ပညာ စပ်ကဵုဂကူဝါဂမၠိုၚ်လေဝ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုဏာဗွဲခမၞောန်ရ။
ဝဲါမ္ဂးဂှ် …
ဂကူဝဲါအဝ်ဂေဏေတ် (Organic) ကေုာံ ဂကူဝဲါဓါတ် (chemical) သီုၜါဂကူဏံ ပါလုပ်ရ။ ဂကူဝဲါဂမၠိုၚ်ဂှ် မဒှ်ဓါတ် ကေုာံ မဒှ်ရုပ် (material) ဂမၠိုၚ်တုဲ နူဂှ် သ္ဒးမဖ္ဍိုက်ဗပေၚ်ကဵု ဓါတ်အဟာရဂမၠိုၚ် သွက်တၞံဂမၠိုၚ်သ္ဂောံဖောအ်ဗြေဝ် တဴတက်တိုန်မာန်ကီုဂှ် ညးကော်ခဴစ ဝဲါရောၚ်။
ဝဲါဓါတ်ဝွံ နူတၞံဂမၠိုၚ် နွံဒၟံၚ်ပၟိက်ကဵု ဓာတ်အဟာရဂမၠိုၚ်ဂှ် လၟိဟ်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်၊ အခိၚ်ဗွဲမပြဟ် စသုၚ်ကေတ်မာန်ရ။ ဗၞတ်ဓါတ်အဟာရ နွံပၟိက်ဂှ် စဵုကဵုရုမ်ဂပ် ဗွဲမကိတ်ညဳ (အချိန်တိကျ) ကဵုအခိၚ်ဂှ် ဖ္ဍိုက်ဗပေၚ်ကဵုမာန်ရ။ ဝဲါဓါတ်ဝွံ ရပ်စပ်လောဲ၊ ပလံၚ်ဗ္စိုပ်ကၞာဂၞေၚ်လောဲကီုရ။ တၞံဂမၠိုၚ်၊ သတ်ဂမၠိုၚ် ကေုာံ သတ်ဒကောၚ်ဂမၠိုၚ် သ္ဂောံတိတ်လၟိဟ်ဂၠိုၚ်မာန်ဂှ် ဝဲါအဝ်ဂေဏေတ် (ဝဲါသဘာဝ) ကေုာံ သီုဝဲါဓါတ်ကီု သီုၜါဂကူဏံ ပံၚ်သၞဴတုဲ စကာအာမ္ဂး ဒှ်ခိုတ်အိုတ်ရောၚ် တၠပညာပရေၚ်တဵုလွဳတံ ကဵုလဝ်ပညာနွံရ။ ဝဲါဓါတ်ဝွံစကာလေပ်မှ ဒှ်ဂုဏ်ဖဵုဂၠိုၚ်မာန်တုဲ စကာဒး သၞောတ်မှာရာ၊ စကာဒး ဟွံမွဲကဵုဗၞတ်ဗ္ၜတ်မ္ဂး ဒးဒှ်ဖဵုလလေၚ်ဂၠိုၚ်တုဲ ခရိတ်ၚုဟ်ရာန်ဝဲါဓါတ်ဂှ်လေဝ် ဒးအုိုတ်ဂၠိုၚ်ကီုရ။ စကာဒးဝဲါအဝ်ဂေဏေတ်ဂၠိုၚ်ဂှ် ဟွံဒှ်အန္တရာဲမွဲသာ်တုဲ စကာဂွံအာ သၞာံလအ်မ္ဂး ဒှ်ဖဵုဂၠိုၚ်တိုန်ဂၠိုၚ်တိုန်ရ။ စပ်ကဵုစကာဝဲါအဝ်ဂေဏေတ် (ဝဲါသဘာဝ) တုဲ ဟွံဒးဓမံက်ထ္ၜးအာ သၠောဲသၠောဲလးလးကီုလေဝ် စပ်ကဵုပရူဝဲါဓါတ်ပိဂကူ (N,P,K) တုဲ နနဲလဵု ဂွံစကာအာထေက်ရောဂှ် မိက်ဂွံပ္တိုန်ထ္ၜးကဵု ဗွဲခမၞောန်ပၠန်ရ။
အခါစကာဝဲါဓါတ်မ္ဂး သ္ဂောံဒှ်ဂုဏ်ဖဵုဂၠိုၚ်ဂှ် …
ဂကူဝဲါဓါတ်လဵုဒှ်ဒှ် အခါစကာမ္ဂး နူရိုဟ်တၞံဂမၠိုၚ် ဗွဲမပြဟ် သ္ဂောံစသုၚ်ဓါတ်အဟာရမာန်ဂှ် သဘဴဍေံဂှ် ဒးဒှ်ပရေၚ်လာဲလုပ်ဇိမ်လုပ် (ပျော်ဝၚ်မှု =dissolved) ညံၚ်သ္ဂောံခိုဟ်ဂှ် ဒှ်ပၟိက်ဇၞော်အိုတ်ရ။
ဂကူဝဲါဓါတ်နို်က်ထရဝ်ဂျေန်ဂမၠိုၚ် (Nitrogen fertilizers) ဝွံ ပ္ဍဲဂတှေ်ရှ်တိဂှ် ဓါတ်ဍာ်နွံဍိုက်ပေၚ်ဒၟံၚ်မ္ဂး ဂြာတ်စုတ်ဝဲါဓါတ် လအ်ဂွံဗၞတ် (၂-၃) တ္ၚဲတုဲ ၜိုန်ရတၞံဂမၠိုၚ် စသုၚ်မာန်ဒှ်ကီုလေဝ် ဓါတ်အဟာရဗၞတ် (၃၀%-၅၀%) ဂှ် လာဲလုပ်၊ ဇိမ်လုပ်ဟွံမာန်တုဲ ဒးဟဳဇွောဝ်အာ ပ္ဍဲဍာ်ကီု၊ နကဵုသၟုဟ် ဒဴတိတ်အာကီု၊ ဇိမ်လုပ်အာ ပ္ဍဲတိတုဲ ဒးကၠေံအာမာန်အိုတ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ အခါရစုတ်ဝဲါ ဗစဝဲါ “ပုလဲ” (ကော်) ဝဲါနိုက်ထရဝ်ဂျေန်မ္ဂး ညံၚ်ဟွံဒးကၠေံအာ နဲနာနာသာ်ဂှ်မ္ဂး ဒးသၞဴကဵုအိက်ဂၠဴ၊ ဒးသၞဴကဵုဝဲါတိ (မြေဆွေး) ကေုာံ ဒးသၞဴကဵုဝဲါပဝ်တိတ်တုဲ စုတ်အာပ္ဍဲတိမ္ဂး ဒှ်ခိုဟ်အိုတ်ရောၚ် သ္ဂောံဆဵုကၠုၚ်လဝ် သွဟ်နူတၠပညာတံ ကၠောန်လဝ်သုတေသနရ။
ဝဲါဓါတ်ဖအ်သဖါရာပ် (Phosphorus fertilizers) ဝွံ သွက်တၞံဂမၠိုၚ် သ္ဂောံစသုၚ်မာန်အာ ဗွဲမစိုပ်ဒတုဲမာန်ဂှ် အခါစုတ်ကဵုဝဲါ (P) မ္ဂး ဒးကြပ်ကဵုရိုဟ်၊ ဒးစုက်ကဵု(နီးဖို႕)ရိုဟ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ထေက်ရ။ (အမြစ် (သို႕) အပၚ်နှၚ့် အနီးဆုံးထည့်ပေးရန်)၊ အခါစုတ်ကဵု ဝဲါဖအ်သဖါရာပ်မ္ဂး တိဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်ဓါတ်တိပ္ဍုၚ်ဖျး (PH5) လၟိဟ်အောန်စှေ်အာနူဂှ်ကဵုဒှ်၊ ဟွံသေၚ်မ္ဂး လၟိဟ်ဂၠိုၚ်အာနူ (PH8) ဂှ်ကဵုဒှ်၊ ကတဵုဒှ်ကၠုၚ် အကာဲအရာ သာ်ဏံမ္ဂး ဓါတ်ဖအ်သဖါရာပ်ဝွံ ဒးဒုၚ်ထိၚ်ချုက် (fixation) ကၠေံ နကဵုဓါတ် (Fe,Al,Mn,Ca) ဂမၠိုၚ်မာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ အခါစကာ ဝဲါဓါတ်ဖအ်သဖါရာပ်မ္ဂး တိဝွံ ဒှ်ဒၟံၚ်တိဗ္စးမ္ဂး ဒးစုတ်ကဵု သီုခပဵု (Liming) တုဲမှ ကလေၚ်စုတ်ကဵု ဝဲါဖအ်သဖါရာပ်ဂှ် ဒှ်ခိုဟ်အိုတ်ရ။
ဝဲါဓါတ်ပဝ်တိတ် (Potash fertilizers) ဝွံ ပ္ဍဲတၞံဂမၠိုၚ် ဗွဲမလောဲသွာ ဂိုၚ်ဒေပ်လဝ်မာန်တုဲ အခိၚ်စသုၚ်တေံ လေဝ် ဗွဲမလောဲသွာစသုၚ်မာန်ကီုရ။ ပ္ဍဲတိဗတဳ(သဲဆန်မြေ)ဂှ် အခါစကာအာ ဝဲါဓါတ်နိုက်ထရဝ် ဂျေန် (ဟွံသေၚ်) ဝဲါဓါတ်ဖအ်သဖါရာပ် ပ္ဍဲတိမ္ဂး ဒးဒုၚ်ဟောံလေၚ် (လေလွၚ့်) အာ ပ္ဍဲဍာ်ဂှ်နွံဂၠိုၚ်တုဲ အခါစကာ ဝဲါဓါတ်ပဝ်တိတ်မ္ဂး အကာဲအရာဝဲါဓါတ် N ကေုာံ P ဒးဒုၚ်ဟောံလေၚ်အာဂှ်လေဝ် အောန်အာ၊ သာအာမာန်ကီုရ။ အတိုၚ်သၟာဗ္ၚတံတီလဝ်ဂှ် သွက်သတ်ဒကောၚ်ဂမၠိုၚ် ညံၚ်လၟိဟ်ဂွံတိတ်ဂၠိုၚ်မာန် (သီးနှံအထွက်တိုးစေရန်) မ္ဂး ဒးစကာ ဝဲါဓါတ်နိုက်ထရဝ်ဂျေန် (N) ကေုာံ ဝါဲဓါတ်ဖအ်သဖါရာပ် (P) လၟိဟ်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်မာန်ဂှ် ဒှ်အဓိက တီလဝ်အိုတ်ရ။ နနဲစုတ်ကဵုဝဲါ (N) ကေုာံ (P) ဂှ်ကီု ဂကူဝဲါဓါတ်ပဝ်တိတ် (K) ဂှ်လေဝ် ဒးစုတ်ကဵုကီုဂှ် ဒှ်ပၟိက်ဇၞော်ကီုရ။ သၟာၚ်နူဂှ် ဂကူဝဲါဓါတ်ပဝ်တိတ်ဝွံ ဒုၚ်ဒဝ်ဘဲစၟစၟန်မာန်ကီု၊ သီုဒုၚ်ဒဝ်ဘဲဥတုရာသဳမာန်ကီုတုဲ သၟာၚ်နူဂှ် သတ်ဒကောၚ်ဂမၠိုၚ်လေဝ် စရာဲဍာ်ဒကေဝ် ညံၚ်ဂွံခို်ဟ်တိုန်ကီုဂှ်လေဝ် ဒတုဲကဵုဖဵုမာန်ကီုရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဂကူဝဲါဓါတ်ပဝ်တိတ်ဝွံ ဒှ်ဂကူဝဲါဓါတ်ကဵုဖဵုကဵု တိ၊ တၞံ၊ သတ်ဒကောၚ်ဂမၠိုၚ်မာန်ကီုရောၚ်။

Categories
ကဗျ ပရိုၚ်

တတ်ကၠောံဂံၚ်မှ ပိုဲတီဂၠံၚ်

ဗြဲဂူဍာ်ဇၞော် ကြုၚ်စောဝ်ပေၚ်ကၟိုဟ်
ဒၞာဲဝၚ်ဇြိုဟ်ဂှ် သှ်တီဟွံလောဲ
စိုပ်က္ညၚ်ဍာ်အောန် ကၟောန်အာဒဵုစိုပ်
ဝၚ်ဇြိုဟ်ဝၚ်ဍာ ပိုဲအာမှ ပိုဲတီထေက်။

ကၠအ်ပိုဲ ပိုဲတဵု ဂုဏ်ဖဵုဍေံနွံပ္ဍဲပိုဲ
ပယျဵုညးပိုဲဟွံၜက် သွက်ညးပိုဲဟွံကၠောန်
တၞံဂမၠိုၚ်ဂွံဍိုပ်ဍဴ သွက်ပိုဲဟေၚ်သ္ဒးလွဳတဴ
ဂကူပိုဲ ပိုဲဆာန် ညးတၞဟ်ဘပဠလေဝ် ပိုဲဟွံကြာန်။

ပါၚ်သၟးဟီုမံၚ် လ္ၚဵုချပ်ပါ်ဂၠံၚ်
ပြယာဲဂၠိုၚ်နဲ အရေဝ်ညးမွဲလ္ပပတှေ်
ညးဂးမွဲဗီု အဲဂးမွဲဗီု အာရီုပိုဲလ္ပပြးဆာဲ
စွံသတိတုဲဗ္ဒဗ္ဒဲါ ဂၠာဲဒၞာဲလက်သဏ်ခိုဟ်။

ဟတုံပလိုၚ်တုဲမှ ဗက်ဂၠာဲဂြဲချောဲ
ဍာ်စိုပ်ကအ်မှ က္လအ်ဖျေံမေတ္တာကဵုကျာ်
ထိုၚ်တေၚ်ဝိဝိၚ် လဟိၚ်ဝိုတ်မံၚ်ဓဝ်သတိ
ဂၠိုၚ်သာ်ဆဵုဘဲ ဝဲနူအတိက်ဟေၚ်။

သတ်ဗဳဖတုံကၠာ ထေၚ်ပၟာတိခြိုဟ်
ဟွံချပ်ပါ်ပဲါ ဂၠာဲသ္ကအ်ဂြိပ်ဒဴ
ညးလ္ၚဵုပတှေ်ဟေၚ် ဗွဲတၟေၚ်ဂြိပ်ဗက်
ညးတၠပညာ ဆဵုဟာချိုတ်ပၠိုတ်
တတ်ကၠောံဂံၚ်ၚ်မှ ပိုဲတီဂၠံၚ်ဍာန်ဗွဲစၟတ် …

ရာမည ဆီမန်တၠ
ဇီုပရိုက်

Categories
ပရိုၚ်

ဂကောံသၟတ်မန်လညာတ်တၟိ MYPO ပေၚ် (၂၀) သၞာံ

ဝဏ္ဏမာန်၊ နဝ်ဝေမ်ဗာ ၁၂၊ ၂၀၂၁

ကောံဓရီုဇၞော် ဂကောံသၟတ်မန်လညာတ်တၟိ (Mon Youth Progressive Organization – MYPO) ပေၚ် (၂၀) သၞာံဂှ် ဟိုတ်နူအကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ဟွံကၠောန်ဗဒှ် နကဵုအသေအဟာန်ဇၞော်ဇၞော်ရရောၚ် ညးအုပ်ကာ နာဲဟံၚ်ပြာ် ဟီုရ။
ဂကောံသၟတ်မန်လညာတ်တၟိ (Mon Youth Progressive Organization – MYPO) ဂှ် ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ (၁၈) ဏံမ္ဂး အာယုက်ဂကောံ ပေၚ်ကၠုၚ် (၂၀) သၞာံရ။ ဟိုတ်နူအကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ အကြာညးတာလျိုၚ်တၟိကဵု မၞိဟ်တာလျိုၚ်တြေံ ကၠောန်အာ ပေဲါဆဵုဂဗ နကဵုအန်လိုၚ် (Zoom) မွဲေရောၚ် သ္ဂးရ။
“ကောံဓရီုဇၞော် ဂကောံသၟတ်မန်လညာတ်တၟိ ပေၚ် (၂၀) သၞာံဏံဂှ်တှေ် ဟိုတ်နူအကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကီု ပိုဲဟွံကၠောန်ဇၞော်ဇၞော်ရ၊ ကာလပေၚ် (၂၅) သၞာံတေံမှ ကလေၚ်ကၠောန်ဇၞော်ဇၞော်ပၠန် ချပ်လဝ်သာ်ဂှ်၊ ပ္ဍဲဂှ်တှေ် ကောန်ဂကောံတြေံကီု၊ ကောန်ဂကောံတၟိကီု ညးတာလျိုၚ်တြေံကီု ဖအိုတ် ပိုဲကၠောန်ပေဲါဆဵုဂဗ နကဵုအန်လိုၚ် (Zoom) မွဲရောၚ်” နာဲဟံၚ်ပြာ် ဟီုရ။
ဂကောံသၟတ်မန်လညာတ်တၟိ (Mon Youth Progressive Organization – MYPO) ဝွံ ၜါသၞာံမွဲဝါ ကၠောန်သ္ပကောံဓရီုဇၞော်တုဲ ပ္ဍဲကောံဓရီုဇၞော်ဂှ်မ္ဂး ကလေၚ်ရုဲစှ်ခါန်ကၞက် ညးတာလျိုၚ်တၟိရ။
“တၚ်ရန်တၟံ ပေဲါဆဵုဂဗ ညးတာလျိုၚ်တြေံတေံကဵု မၞိဟ်တၟိဏံ ကၠောန်ပေဲါဆဵုဂဗဏံဂှ်တှေ် ညးတအ်ကၠောန်လဝ်တုဲတုဲကၠုၚ်တေံ မုတၚ်ဆဵုဂဗညးတအ်နွံ၊ ဗီုလဵုပိုဲဒးဆက်ကၠောန်အာထေက်၊ ဗီုလဵုပိုဲဆက်ပံၚ်တောဲအာညးသ္ကံ မပတံ သာ်ဏံ ပိုဲသဳကၠဳအာနွံဏောၚ်” ညးအုပ်ကာဂှ် ဆက်ဟီုထ္ၜးရ။
ဂကောံသၟတ်မန်လညာတ်တၟိဝွံ မပ္တံကဵု ပရေၚ်ကမၠောန် ပံက်လညာတ်သၠုၚ်ပတိုန်ဍာ်ဒကေဝ်သၟတ်၊ ပရေၚ်ကမၠောန်ဗတိုက်သရိုဟ်ဂဥုဲၜူမာဲ၊ ပရေၚ်ကမၠောန်ထိၚ်ဒဝ်ပွဳပွူသဘာဝ၊ ပရေၚ်ကမၠောန်တြးတက်ပတိတ်လိက်ကၞပ် ကဵုပညာဗဟုသုတကဏ္ဍနာနာ၊ ချဳဓရာၚ်ပ္ဍဲတ္ၚဲတၟေၚ်၊ ပရေၚ်စန်ဒက်ဂကောံသၟတ် စတံချဳဓရာၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ် အလုံဒေသရးမန်ရ။
ဂကောံသၟတ်မန်လညာတ်တၟိ (Mon Youth Progressive Organization – MYPO) ဝွံ သွက်ဂွံလွဳၜံၚ်အာ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်အနာဂတ်ဂးတုဲ စတံနူ သၞာံ (၂၀၀၁) ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ (၁၈) ဂှ် ဒက်ပတန်ကၠုၚ်လဝ် ပ္ဍဲဒေသပယျဵု ကွာန်ဝၚ်က (သြၚ်သေံ) ရ။

Categories
ပရိုၚ်

ပ္ဍဲဗွိုၚ်လိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ချပ်ဇန်ဒၟံၚ် သွက်ဂွံဒက်ပတန် ဂကောံလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဗဟဵုနွံ

ဝဏ္ဏမာန်၊ နဝ်ဝေမ်ဗာ ၁၂၊ ၂၀၂၁

ပ္ဍဲကဵုဗွိုၚ်ဂကောံလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဂမၠိုၚ် ပံၚ်ကောံတုဲ ချပ်စဳဇန်ဒၟံၚ် သွက်ဂွံဒက်ပတန် ဂကောံလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဗဟဵုနွံရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။
“သွက်ဂွံဒှ် ဂကောံလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဇၞော်ဇၞော် ဗီုကဵုဂကောံဗဟဵုမွဲဂှ် အဃောပိုဲတအ် ချပ်ဇန်ပညဳဒၟံၚ်ဖိုဟ်ရ။ စှေ်စိုတ်ညးသ္ကံ ယဝ်သဒှ်တှေ် ဂကောံလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဖအိုတ်ဏံ ပိုဲပကောံတုဲ ဒးကၠောန်ကောံဓရီုမွဲရောၚ်၊ တုဲတှေ် ဖျေံအာဗီုပြၚ် ဂကောံလိက်ပတ် သ္ပစၞးဂကူမန် မွဲဇၞော်ဇၞော်မွဲရောၚ်” သာ်ဝွံ အ္စာကၞေဟ်နာဲအံၚ်ဇၞး (ဥက္ကဌဂကောံအ္စာကၞေဟ်မန်) ဟီုရ။
ပ္ဍဲကဵုဂကောံလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဗီုပြၚ်ဂကောံဗဟဵုမွဲဂှ် တုဲကၠုၚ်တေံလေဝ် ဂကောံလိက်ပတ်ပွိုၚ်ဍုၚ်ဂမၠိုၚ်၊ ဂကောံမဟာဇန်ဂမၠိုၚ်၊ ဂကောံသုခုမ ဇာတ် ဂဳတဂမၠိုၚ် ပံၚ်ကောံတုဲ ဒက်ပတန်လဝ် “ဂကောံပံၚ်ကောံလိက်ပတ် ယေန်သၞာၚ်မန်ဗဟဵု” လေဝ် နွံဒၟံၚ်ကီုရ။ ဆဂးဂှ် ပရေၚ်ကမၠောန် ဂကောံပံၚ်ကောံလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဗဟဵုဂှ် ပရေၚ်ချဳဓရာၚ် ဟွံမွဲရ။
“ပ္ဍဲမန်ဂှ် ဂကောံကမ္မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဗဟဵုမွဲ ဒးနွံထေက်၊ ဂကောံချဳဓရာၚ်ဒၟံၚ် သွာၚ်လိက်ပတ်သီုဖအိုတ် ပကောံတုဲတှေ် ဒးဒက်ပတန်ထေက်၊ ပမံၚ်ညိညိဟွံဂွံရ၊ ဂကောံဏံ ဒှ်တုဲတှေ် ဗီုပြၚ်ဂကောံစှေ်ကဵုသၞောတ်ဒးဒှ်၊ ဒးနွံကဵုရုၚ်ချိုတ်ချိုတ်ပၠိုတ်ပၠိုတ်ဏောၚ်၊ ဒးကၠောန်ကမၠောန် အခိၚ်ရုၚ်ပေၚ်ပေၚ် ဗီုကဵုရုၚ်ဌာနပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်ကီု ဍေံဒးဒှ်” ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် နာဲရတ်ဂကူ (အ္စာဇြေ) ဟီုရ။
သွက်ဂွံစန်ပကောံ ဂကောံလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဗဟဵု (ဝါ) ကမ္မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဗဟဵု လမျီုဂွံလုပ်ဂှ် ညးအာက္ဍိုပ်သွာၚ်ဂကောံလိက်ပတ်လ္ၚဵု ချဳဓရာၚ်စန်ဒက်ဒၟံၚ် ညးအာက္ဍိုပ်သွာၚ်လိက်ပတ်တအ်နွံရ။
ပ္ဍဲမန်ဂှ် ကမ္မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ် ရးလ္ဂုၚ် ရးတၞဟ်တၞဟ်ကီု၊ ဗီုဂှ်ကီု ကမ္မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် တွဵုရးကရေၚ်၊ ကမ္မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ပွိုၚ်ဍုၚ်ဂမၠိုၚ် ပံက်ဒက်ပတန်လဝ်နွံတုဲ ကမ္မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် သ္ပစၞးအလုံဂကူမန် ဗီုပြၚ်ဂကောံဇၞော်အိုတ်မွ္ပဲဂှ် ဟွံမွဲဏီရ။
ဗွိုၚ်ဂကောံလိက်ပတ်မန်ဂှ် စတံနူကဵု ဂကောံဗ္တောန်လိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် အလုံဒေသရးမန် ရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ် ဘာဥတုကညၚ်၊ ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် ရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ် ဘာကောန်ဂကူမန်၊ ဂကောံရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ် ပရေၚ် ဗ္တောန်လိက်မန် ပ္ဍဲဘာတန်အလဵုအသဳ၊ ဂကောံအ္စာကၞေဟ်မန်၊ ဂကောံတက်တြးပတိတ်ဒၟံၚ် လိက်မဂ္ဂဇြေန်၊ ဂျာနေဝ်၊ လိက်ပရိုၚ်ဂမၠိုၚ်၊ ဂကောံလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ် နူဂကောံခရေတ်ယှာန်မန်၊ ဂကောံရေၚ်တၠုၚ်လိက်မန် ပ္ဍဲ ကွတ်စက်ဂမၠိုၚ်၊ ဂကောံအာဲကၟာဲယေန်သၞာၚ်မန် ကေုာံ ဂကောံဂဳတ ပေဲါဇာတ်ဂမၠိုၚ် ဆေၚ်စပ်ကဵု ဂကောံရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ် ပရေၚ်လိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်အိုတ်သီု ပံၚ်ပကောံတုဲ ညးအာက္ဍိုပ်သွာၚ်လိက်ပတ်လ္ၚဵု တအ် ချဳဓရာၚ်ဗက်ကေတ်ဒၟံၚ်လညာတ် သွက်ဂွံဒက်ပတန် ဂကောံလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဗဟဵု (ဝါ) ကမ္မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဗဟဵုနွံရ။

Categories
ပရိုၚ်

ဘာကောန်ဂကူမန် စဳဇန်ဒၟံၚ် သၞောတ်ဗ္တောန်လိက် Home Learning ပ္ဍဲသ္ၚိ

သၞံၚ်တိုၚ်၊ ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ ၁၂၊ ၂၀၂၁

သွက်ကွးဘာဗ္တောန်မံၚ်ပညာ ပ္ဍဲဘာကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ်တံဂှ်ဝွံ နဲကဲ ညံၚ်ဂွံဗ္တောန်အာလိက် ပ္ဍဲသ္ၚိ Home Learning ဂှ် စဳဇန်လဝ်နွံရောၚ် ဒုညးတာလျိုၚ် ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် မိကြက်နန် ဟီုရ။
သွက်ကွးဘာ နွံမံၚ်ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်၊ ကွာန် ယဲကိုဝ်ဝေဒ်ဟွံယအ်ဏီတအ် သွက်ဂွံဗ္တောန်အာလိက် ပ္ဍဲကဵုသ္ၚိ Home Learning ဂှ် စဳဇန်လဝ်ရ။
“ဘာတံ ညံၚ်ဂွံပံက်ဗီုတြေံဂှ် စဳဇန်လဝ်ရ၊ ပံက်အာဗီုတြေံ ဟွံဂွံတှေ်လေဝ် နဲကဲသွက်ဂွံဗ္တောန်အာ ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ်လေဝ် စဳဇန်လဝ်ရ၊ အေ ၜါသာ်ဂှ်တှေ် မွဲဂှ် ဘာတံ တိုန်ဗီုတြေံဂွံတှေ် ကလေၚ်ကဵုတိုန်ရောၚ်၊ ဟွံဂွံတှေ် သၞာံဏံဂှ် ပိုယ်တံအာ နကဵုနဲကဲ Home learning ရောၚ်” သာ်ဝွံ ညးဟီုဂးဏာရ။
ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ်ဍုၚ် ပရေၚ်ကၠောံထၞာန်ယဲကိုဝ်ဝေဒ် အောန်စှေ်ဂမၠိုၚ်ဂှ်မ္ဂး စနူကဵုဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ (၁) ဂှ် ဘာတံ ကလေၚ်ပံက်ကၠုၚ်လဝ် ဗီုတြေံဂှ်ကီု၊ ကွးဘာဗ္တောန်လိက် ပ္ဍဲသ္ၚိတံဂှ်တှေ် အခိၚ်ဗ္တောန်လိက် မွဲတ္ၚဲမ္ဂး (၅) နာဍဳ စၟတ်လဝ်ကီု၊ ပ္ဍဲကဵုသ္ၚိမွဲမွဲသ္ၚိဂှ် စဵုကဵုကွးဘာ (၃) တၠ ဗ္တောန်လိက်မွဲစွံမာန်ရောၚ်ဂှ်လေဝ် ညးဟီုလဝ်နွံရ။
“ဟိုတ်နူကဵု ပရေၚ်ကၠောံထၞာန်ယဲ ဟွံယအ်ဍိုန်စှေ်ကၠုၚ်ဏီဂှ်ကီု၊ အကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လေဝ် ဟွံညိၚ်ဝတ်ဏီကီုဂှ်ရ ယဝ်ရ ဒးကဵုကောန်ၚာ်တံ တိုန်ဘာဏောၚ်တှေ် ဒးဂွိၚ်မံၚ်ရောၚ်၊ ဘာတံလေဝ် ဟွံကလေၚ်ပံက်ဏီပုဟ်၊ ယဝ်ဂွံအခေါၚ်ဗ္တောန်လိက်ပ္ဍဲသ္ၚိတှေ် ခိုဟ်ကွေံရ” ဂှ်လေဝ် မိမကွးဘာ နူပွိုၚ်ဍုၚ်ကျာ်မြဟ်မွဲတၠ ဟီုရ။
ကွးဘာတိုန်မံၚ်ဘာ ပ္ဍဲဘာကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲတွဵုးရးဍုၚ်မန်တံဂှ် ဟွံဂွံထပက်လဝ် ဂဥုဲစဵုဒၞာယဲကိုဝ်ဝေဒ်ဏီဖိုဟ်ဂှ်လေဝ် ဂွံတီကေတ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ထိၚ်ဒဝ်လဝ်ဂှ်ကဵု တွဵုးရးဍုၚ်မန်၊ ကရေၚ်၊ ရးတၞၚ်သဳ ဒၞာဲကွာန်မန်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် ပံက်ကၠုၚ် ဘာကောန်ဂကူမန်နွံတုဲ ဘာ Post -10 (၁) ဘာ၊ ဘာတန်သၠုၚ် (၃) ဘာ၊ ဘာတန်လဒေါဝ် (၁၈) ဘာကီု သီုကဵုဘာတန်မူလ ပံၚ်ဖအိုတ် ကၠံဘာပြၚ်နွံရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။

Categories
ပရိုၚ်

လတူကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ်တအ် ကော်သဳကၠဳလဝ် ကိစ္စသၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ (PR) ဂှ် နကဵုဗော်ညဳသၟဟ်မန် မုပတိုန်လဝ်ဟွံမွဲဏီ

မိလတိုပ်၊ နဝ်ဝေမ်ဗာ ၉၊ ၂၀၂၁

နူကဵုကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိ်န်ဍုၚ်တအ် ကော်ဘိက်ဆဵုဂဗလဝ် ကုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်တအ် သဳကၠဳကိစ္စ သၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ နကဵုဗၞတ်ဗ္ၜတ် (အချိုးကျစနစ်) (Proportional Representative-PR) တုဲကၠုၚ်နဝ်ဝေမ်ဗာ (၅-၆) ဂှ်မ္ဂး နကဵုဗော်ညဳသၟဟ်မန် မုလေဝ် သဳကၠဳဟွံမွဲ၊ ပတိုန်လဝ်လိက်စံၚ် ဟွံမွဲရောၚ် ဖက်ဆောညးအုပ်ကာ ဗော်ညဳသၟဟ်မန် နာဲသာန်တေန် ဟီုရ။
“နကဵုဗော်ညဳသၟဟ်မန်ပိုဲဂှ် ပိုဲတိုန်အာ ညးၜါ၊ မုလေဝ် ပရေၚ်သဳကၠဳ ပရေၚ်ပတိုန်ထ္ၜး ဟွံမွဲပုဟ်၊ နကဵုဗော်ပိုဲလေဝ် ပတိုန်လဝ် လိက်စံၚ်ဟွံမွဲပုဟ်၊ စိုပ်အတေံဂှ် ၜိုတ်ဆဗှ်လိက်စံၚ်ရ ပရေၚ်သဳကၠဳလေဝ် ဟွံမွဲပုဟ်” ဖက်ဆောညးအုပ်ကာ နာဲသာန်တေန် ဟီုထ္ၜးရ။
စပ်ကဵုသၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ ပဳအာ (Proportional Representative-PR) နူကဵုကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ်တအ် ပြုပြေၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ်ဂှ် ပေဲါရုဲမာဲဂတဏံ နကဵုဗော်ညဳသၟဟ်မန် ဒုၚ်တဲဟာ ဒစဵုဒစးဟာဂှ် ဟွံဟီုဓမံက်ဏီတုဲ သွက်ဒးသဳကၠဳအာ ပ္ဍဲကဵုကောံဓရီုကမ္မတဳဗဟဵု ဂတဏံနွံရောၚ် သ္ဂးရ။
“ကိစ္စသၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ ပဳအာဏံဂှ် နကဵုဗော်ညဳသၟဟ်မန်ပိုဲ မုလေဝ်ပတိတ်လဝ်လစွံစိုတ် ဟွံမွဲဏီပုဟ်၊ ခြာဟွံလံ ဏံ ကောံဓရီုကမ္မတဳဗဟဵု ပိုဲနွံမံၚ်ဏောၚ်၊ ကိစ္စဏံ ပိုဲသဳကၠဳအာ ပ္ဍဲကမ္မတဳဗဟဵုပိုဲဏောၚ်၊ အခိၚ်ဂှ်မှ ဗီုလဵုဗော်ပိုဲစွံစိုတ် ဂှ် ဟီုမာန်” နာဲသာန်တေန် ဆက်ဟီုရ။
လတူသၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ နကဵုသၞောတ်ဗ္ၜတ် (အချိုးကျစနစ်) ကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ်တအ် ချပ်ဇန်ဒၟံၚ် (Proportional Representative-PR) လၟုဟ်ဂှ် ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ် ဟွံစှေ်စိုတ်နွံတုဲ ရမျာၚ်ဒစဵုဒစးလေဝ် မံက်ကၠုၚ်မံၚ်နွံရ။
စပ်ကဵုကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ်တအ် ဖန်ဇန်ပြၚ်ပြေၚ်ဒၟံၚ် သွက်ဂွံကၠောန်ဗဒှ်ပေဲါရုဲမာဲ ဂတဏံ (၂၀၂၃) ဂှ် ညးတအ် သွက်ဂွံပြံၚ်လှာဲအာ သၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ (Proportional Representative-PR) တွဵုရောၚ်ဂှ်လေဝ် ဖက်ဆောညးအုပ်ကာ ဗော်ညဳသၟဟ်မန်ဂှ် ဟီုရ။
ကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ် ဆဵုဂဗကုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တအ်ဂှ် သွက်ဂွံသဳကၠဳပတိုန်ထ္ၜး လိက်စံၚ် စပ်ကဵုသၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ (Proportional Representative-PR) ဂှ်တုဲ ကၠောန်ဏာလဝ် ပ္ဍဲကဵုရုၚ်အလဵုအသဳ ရးလ္ဂုၚ် (ရန်ကုန်တိုၚ်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ႕ရုံး) ဂှ် ညးစၞး မွဲဗော် (၂) တၠ၊ ဘိက်လဝ်ဗော်သီုဖအိုတ် (၉၃) ဗော်ဂှ် (၅၀) ဗော်တိုန်စိုပ်တုဲ သၟေဟ်တံဂှ် ဟွံတိုန်စိုပ်ရ။
ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ မွဲဒမြိပ် စနူ (၂၀၁၀) ကီု၊ (၂၀၁၅) ကီု၊ (၂၀၂၀) ကီုဂှ် သုၚ်စောဲကၠုၚ်လဝ် သၞောတ်ပေဲါရုဲမာ ညးဂွံမာဲဂၠိုၚ် ညးဇၞး (First Past The Post) (FPTP) ရ။

Categories
ပရိုၚ်

ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်ဂှ် ရန်တၟံသွက်ဂွံပံက်အာ တက္ကသဵုကောန်ဂကူမန် (Mon National University) ရောၚ်

မိလတိုပ်၊ နဝ်ဝေမ်ဗာ ၁၀၊ ၂၀၂၁

ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူန်ဂှ် ရန်တၟံသွက်ဂွံပံက်အာ တက္ကသဵုကောန်ဂကူမန် (Mon National University) ရောၚ် နူကဵုကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် သွာၚ်သုတေသနကဵု ဆက်စၠောံ နာဲရတ်ဂကူ (အ္စာဇြေ) ဟီုရ။
“ဘာၜိုပ်ထဝ်ပိုဲဏံ သၠုၚ်တိုန်မွဲအဆံၚ်ဏောၚ်၊ ပိုဲသ္ပ (Mon Community College) ဘာကဝ်လုက်ကောန်ဂကူမန်ဏောၚ်၊ အဵုနူဂှ်မွဲအဆံၚ်တုဲတှေ် ရန်တၟံပိုဲဂှ် ပိုဲသ္ပ တက္ကသဵုကောန်ဂကူမန် (Mon National University) ဏောၚ်၊ ပိုဲပတှေ် တက္ကသဵုအလဵုအသဳဗၟာဏံမွဲဓဝ် ပိုဲဟွံရုမ်ဂပ်ပုဟ်” သာ်ဝွံ နာဲရတ်ဂကူ (အ္စာဇြေ) ဟီုရ။
ပ္ဍဲကဵုဘာပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်ဂှ် ဆက်စၠောံလဝ်ကဵု ဘာအလဵုအသဳတုဲ ပ္ဍဲကဵုလုပ်သွဟ် (၁၀) တန် ပ္ဍဲဘာ အလဵုအသဳဂှ် လၟိဟ်ကွးဘာကောန်ဂကူတအ် လၟိဟ်အံၚ်အောန်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် လၟေၚ်လၟေၚ်သၞာံရ။ ဟိုတ်နူဂှ်တုဲ မၞိဟ်လ္ၚဵုထံက်ထ္ၜးကၠုၚ် ညံၚ်ဂွံခၞံဗဒှ်ပတိုန် ဘာတန်သၠုၚ်၊ ဘာတက္ကသဵုဇကုကဵုဇကုဂှ် ကဵုကၠုၚ်ကသပ်နွံရ။
“ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် ပိုဲဏံဂှ် ပိုဲဒးပလေဝ်ဏောၚ်၊ ပရေၚ်ပညာ ဗှ်ကေတ်ပါၚ်တိုက်ဟွံသေၚ်၊ ပညာလ္ၚတ် ဍာံဍာံ ကၠောန်သုတေသနဍာံဍာံ၊ ပရေၚ်ပညာဗီုဂှ် ပိုဲဂွံကၠောန်ကေတ်ဂွံဏောၚ်တှေ် တက္ကသဵုပိုဲကဵုပိုဲ ဒးနွံရောၚ်၊ လတုဲပၠန် လိက်မန် ဝၚ်မန်ပိုဲ ဒးကေတ်သ္ပ “မေဂျာ” မွဲမွဲကီုဏောၚ်တှေ် ဒးကေတ်တက္ကသဵုဇကုရဒှ်မာန်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပိုဲဒးပလေဝ်ပလေတ်စ အဵုနူကဵု ဘာၜိုပ်ထဝ်ဏံရ ပိုဲဂှ် သၠုၚ်ပတိုန်အဆံၚ်၊ ပြဟ်ဟ်ဏံတှေ် ပိုဲသ္ပလဝ် ဘာကဝ်လုက်မန်ကၠာ၊ ပ္ဍဲပိုဲဇြဟတ်ဍေံ ဍိုက်ပေၚ်ကၠုၚ်ဏောၚ်တှေ် ပိုဲပတိုန်အဆံၚ် တက္ကသဵုကောန်ဂကူမန် (Mon National University) ရောၚ်” နာဲရတ်ဂကူ (အ္စာဇြေ) ထပ်ဟီုရ။
ဘာပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် လၟုဟ်ဝွံ ကွးဘာတအ် အံၚ် (၁၀) တန်တုဲ နွံပၟိက်မိက်ဂွံတိုန်ဘာၜိုပ်ထဝ်မ္ဂး တိုန်ကတ်လ္ၚတ်ပ္ဍဲညဳသာ (ဗဟဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ) ရ။
ဘာကောန်ဂကူမန်ဂှ် ဘာၜိုပ်ထဝ် (စှ်တန်တုဲ-ကဝ်လုက်မန်) (၁) ဘာ၊ တန်တန်သၠုၚ် (၃) ဘာ၊ ဘာတန်လ္ဒောဝ် (၈) ဘာ၊ ဘာတန်မူလ (မူလလောန်) ကီု သီုဖအိုတ် နွံကၠံဘာပြၚ်တုဲ လၟိဟ်အ္စာဘာ (၇၀၀) တၠပြၚ်ကဵု လၟိဟ်ကွးဘာ ဗၞတ် (၂၅၀၀၀) တၠနွံရ။

Categories
ပရိုင်ပတောံ: Fact-Checking ပရိုၚ်

ညံင်စိုတ်ဟွံဂွံလုပ်စအာလ္တူပရိုင်ပတောံ ကဵု နဲကဲပိုဲဒးကၠောန်သ္ပထေက်(၅)တင်

ပ္ဍဲခေတ်ကာလလၟုဟ်ဂွံ ဒှ်မံင်ခေတ်Social Mediaမွဲတုဲ ရဲသုင်စောဲ Social Mediaတအ်လေဝ် ဂၠိုင်မံင်ဂှ်ရ ပရိုင်ကောလဟာလ၊ ပရိုင်အလီ၊ ပရိုင်ဗၠေတ်တ်တအ်လေဝ် ဗွဲမသကာတ်မြဟ် မံက်ဂတဝ်တိတ်ကၠုင်မံင်ဂှ် ပိုဲတအ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။

ပရိုင်ကောလဟာလ၊ ပရိုင်ဗၠေတ်တ်တိတ်မံင်တအ်ဂှ် ညံင်ပိုဲဂွံတီကၠး၊ ပါ်ပါဲမာန်ဂှ် ပိုဲစွံသတိ၊ ကၠောန်ရံင် နကဵု နဲကဲ(၅)တင်ဏံကၠာမ္ဂး ပိုဲတီကၠိုဟ်ကေတ် လ္တူပရိုင်ပတောံတအ်မာန်ရ။

တင် (၁) ရဲချူပရိုင်တအ်ကီု၊ ရဲပတိုန်ဒၟံင်ပရိုင်ကောလဟာလတအ်ဂှ် ညးဂှ်မွဲရောဂှ် ပိုဲဒးဂၠိက်ဂၠာဲ၊ စၟဳစၟတ်ရံင် ချိုတ်တ်ဗၠိုတ်တ်ကၠာရ။ တုဲပၠန် စၟဳစၟတ်ရံင် Facebook profileဍေံတအ်ကၠာညိ။

တင် (၂) ပရိုင်ဇကုဆဵု၊ ပရိုင်ဇကုဂွံလဝ်တင်နင်တအ်ဂှ် ပကိတ်ရံင်ကဵုဌာနပရိုင် လုပ်ကဵုသၞောဝ်တအ်ညိ။ ဗက်ဗှ်ရံင်ပရိုင်ဇဂှ်ကၠာညိ။

တင် (၃) ဆဵုပရိုင်မွဲမွဲ ကၠာဟွံဂွံဗှ်ဏီဂှ် ဗဵုရံင်စၟတ်တ္ရဲကၠာညိ။ စၟတ်တ္ရဲဂှ် ဒှ်ဒၟံင်စၟတ်တ္ရဲ သၞာံတုဲတုဲကၠုင်တေံရဟာ၊ စၟတ်တ္ရဲလၟုဟ်ရဟာဂှ် ပိုဲစၟဳစၟတ်ရံင်ကၠာညိ။

တင် (၄) ဆဵုတမ်ရိုဟ်ပရိုင်မွဲမွဲပိုဒ်မ္ဂး ဗှ်ထောံ စဵုကဵုအိုတ်ကၠာညိ။ ပရိုင်ချူပတိုန်ထ္ၜးလဝ်ဂှ် ကိတ်ညဳမံင်ကဵု က္ဍိုပ်ပရိုင်ဂှ်ကီုရဟာ၊ ဟွံကိတ်ညဳပုဟ်ဟာဂှ်လေဝ် ဒးစၟဳစၟတ်ရံင်ကၠာရ။

တင် (၅) အာဗက်သၟာန်ရံင် ညးစဳစာန်လ္တူပရိုင်တအ်ကၠာညိ။ တမ်ရိုဟ်ပရိုင်ဂှ်ဍာံ၊ ဟွံဍာံ သၟာန်ရဲစဳစာန် လ္တူပရိုင်တအ်တှေ် ပိုဲတီကေတ်မာန်ရ။

ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ယဝ်ခါရပိုဲတအ် ဟွံဂွံကၠောန်သ္ပ ပကိတ်ရံင်ကဵု အတိုင်ဗွဲလ္တူ (၆)တင်ဏံဒှ်မ္ဂး ပရိုင်ဂှ် လ္ပပတှေ် စှေ်စိုတ်ပြဟ်ဏီညိ၊ လ္ပပါ်ပရအ်ကဵုညးတၞဟ်ကၠာဏီဂှ် မိက်ဂွံဖတိုက်ဖၟောဝ်ဏာကီုရ။

Categories
ဂလာန်ညးဒါန်လိက် ပရိုၚ်

သၟိၚ်လိက်ပတ်မန် နွံကဵုအဝဵုအဆံၚ် ဒးနွံထေက်

လိက်ပတ်မန်ဂှ် စကာကၠုၚ်မံၚ် နူကဵုအခေတ်တမၠာ ပြာကတ်ကၠုၚ် အလုံလိုက်ရ။ စရာဲလိက်ပတ်မန်သၠုၚ် နွံကၠုၚ်ကဵုဝၚ်ရ။ လိက်မန်အဆံၚ်သၠုၚ် ပ္ဍဲရုၚ်စကာကၠုၚ်လဝ်ရ။
အခိၚ်လၟုဟ်ဝွံ လိက်မန်ဂှ် ရံၚ်ကဵုအ္စာနိဿဲ၊ ပြကိုဟ်နိဿဲ၊ ရံၚ်ကဵုပူဂဵုကၠိုဟ်ခၠၚ်တံ လယျောဝ်ဗက်တုဲ လၟောဝ်ဗီုတံ ဟွံဒှ်မွဲမူရ။ မူညးကဵုညး ဗီုညးကဵုညး ချူခၞံဇန်တပ်မံၚ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ လိက်မန်ဂှ် တိုၚ်ခဳဟွံမွဲ သံၚ်ဗြံၚ်ကၠုၚ်မံၚ်ရ။
တၠပညာဂကူမန် ညးစိစောန်လိက်မန်တံ လိက်မန် ညံၚ်ဂွံဒှ်မွဲသၞောတ်ဂှ် ဖျေံကၠုၚ်လဝ် ဗီုပြၚ်နွံရ။ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ပေဲါသဳကၠဳလိက်ပတ်မန်တုဲ မလိက်၊ ဝေါဟာရ ဒှ်သၠေဟ်ပၟာ၊ ဒှ်ဝိဝါဒတံဂှ် ဂစာန်ပ္ညပ်ကၠုၚ် ညံၚ်ဂွံဒှ်မွဲရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် စပ်ကဵုပရေၚ်ပ္ညဳပ္ညပ်ဂှ် ဟွံပြေပြံၚ်တုဲ အတိုၚ်ချပ် ဟွံဍိုက်ပေၚ်၊ ဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ် ဟွံမာန်ရ။ အခိၚ်အိုတ် သြန်အိုတ်တုဲ ကလိဂွံသတ်ကၟဝ်ဇဝ်ပ္ကဴ ပေဲါအံၚ်ဇၞးဂှ် အောန်နူကဵုဗ္ၜတ်ရ။
လိက်ဗၟာလေဝ် နိဿဲကဵု လိက်မန်တုဲဟေၚ် ခၞံဗဒှ်ကၠုၚ်လဝ်ရောၚ် လိက်ဝၚ်တံ သ္ဂးလဝ်ရ။ အခိၚ်လၟုဟ် လိက်ဗၟာဂှ် ခိုၚ်ကၠိုက် ချိုတ်ပၠိုတ် ဗိုန်ဗတ်မံၚ်ယျ။ ဂွံဗိုန်ဗတ်ဂှ်လေဝ် သၟိၚ်ဗၟာတံ ဍိုက်ကဵုအဝဵုတုဲ ဖျေံကၠုၚ်လဝ် ဗီုပြၚ်နွံရ။ အတိုၚ်ဂကောံလိက်ဗွဟ်ဗၟာတံ ပ္တိတ်ကၠုၚ်လဝ် ပြကိုဟ်နဲဗီုလဇံက်အက္ခရ်တံဂှ်တုဲ ညးတံချူဗက် ဒှ်အာမွဲသၞောတ်ရ။ ကိုပ်ကၠာတေံ ညးလ္ၚဵု ဟွံဒုၚ်တဲကီုလေဝ် ဗွဲကြဴဏံ ညးတးပဲါဟွံမွဲ စကာကၠုၚ် အတိုၚ်သၞောတ်ဂှ်ရ။
ပိုဲဒးပတောံဗက် အတိုၚ်ဏံ ဟွံသေၚ်မံၚ်ရ။ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ဂကောံလိက်ပတ်၊ အ္စာကၞေဟ်၊ အ္စာလိက် ကေုာံ ညးဆက်စပ်ကဵု လိက်ပတ်မန်တံတုဲ ဂကောံသၟိၚ်လိက်ပတ်မန် ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဗီုပြၚ်ဂကောံကမ္မေယှေန် လိက်ပတ်မန် မနွံကဵုအဝဵုမွဲ ဒးမံက်တိုန်ထေက်ရ။ သ္ပအဓိက တၚ်သဳကၠဳ တိတ်နူကဵု ပေဲါသဳကၠဳလိက်ပတ်မန်၊ လိက်စံၚ်ပ္တိုန်ထ္ၜး စပ်ကဵုလိက်ပတ်မန်၊ သုတေသနလိက်ပတ်မန်တံတုဲ ဝေါဟာရ ဒှ်မံၚ်ဝိဝါဒတံဂှ် ညံၚ်ဂွံဒှ်မွဲ ဒးဖျေံအာ သ္ဂုတ်သွာတ်ထေက်ရောၚ်။
အတိုၚ်ဂကောံသၟိၚ်လိက်ပတ်မန် (ဝါ) ကမ္မယှေန်လိက်ပတ်မန်တံ ဖျေံကဵုနၚ်လဝ်ဂှ် ညးချူခၞံလိက်မန်တံ ဒ္ဂေတ်ဗက်အာမ္ဂး အနာဂတ်တေံ လိက်ပတ်မန်ဂှ် ဍေံစှေ်ကဵုမူပၞောန်၊ သၞောတ်ဝ်တံမာန်ရောၚ် မိက်ဂွံသ္ဂးရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ အခိၚ်ကၠောန် ပေဲါသဳကၠဳလိက်ပတ်မန်မာန်မ္ဂး ညံၚ်ဂွံဒက်ပ္တန် ဂကောံမနွံကဵုအဝဵု ဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်မာန်ဂှ် ထေက်ရောၚ်။ ညံၚ်ညးဂမၠိုၚ် ဂွံဒုၚ်တဲမာန်ဂှ်လေဝ် ဒးရုဲစှ်မၞိဟ်ထေက်ရောၚ်။ ညံၚ်ဂွံဒှ်တိုန်မာန်ဂှ်လေဝ် ဂကောံလိက်ပတ်အဆံၚ်နာနာ၊ ဂကောံအ္စာကၞေဟ်၊ ဂကောံပတိတ်လိက်ကၞပ်၊ ဂျာနေဝ်၊ လိက်ပရိုၚ်၊ ဂကောံသုခုမ ဂဳတ ပေဲါဇာတ်နာနာတံကီု သီုကဵုကောန်ဂကူမန်တံ ဘိုၚ်ကဵုဇြဟတ် ဘိုၚ်ပတဝ်ကဵုဂၠံၚ်အိုတ်ညိဂှ် ဖတိုက်ဖအောဝ်ဏာရ။

Categories
ပရိုင်ပတောံ: Fact-Checking ပရိုၚ်

သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်လလောင်ပရိုင်တြေံ ဥုယျေဝ်ထောဋ် ဒးဒုင်ရပ်ထောံဂးတုဲ ပရိုင်ကောလဟာလမံက်တိုန်

ပ္ဍဲဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ စၟတ်တ္ရဲ(၁၀) အခိင်နူဂယးဂှ် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်လလောင်ပရိုင်တြေံ ဥုယျေဝ်ထောဋ် ဒးဒုင်ရပ်ထောံဂးတုဲ ရဲထံက်ဂလာန် လ္ပဂံင်ဇဳပၞာန်တအ် ပတိုန်လဝ်လ္တူမုက်လိက် Facebook ကဵု Telegram Channelဂှ်တုဲ ပရိုၚ်ကောလဟာလ ပြးတိတ်ကၠုၚ်ရ။

စပ်ကဵုကိစ္စပရိုင်ကောလဟာလ ပြးတိတ်ဒၟံင်တအ်တုဲ ဥုယျေဝ်ထောဋ်ဝွံ နူကဵုအကံက် Facebookညးမွဲကဆံင် ပ္ဍဲစၟတ်တ္ရဲ(၁၀) ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ အခိင်နူဂယးဂှ် ညကလေင်သောင်ကလးလဝ်နွံရ။ ရံင်ကေတ်ညးမုက်လိက် ညးသောင်ကလးဂှ်တုဲ ပရိုင်ဏံဂှ် ဒှ်မံင်ပရိုင်ပတောံမွဲဂှ် ဂွံတီကေတ်ရ။ တုဲပၠန်နူကဵု Page People Mediaတအ် လေဝ် ဆက်ဖုင်တုဲ ကလေင်သၟာန်လဝ်interviewကဵုညးနွံရ။

‘’ အဲဂှ် ညးမွဲလေဝ် ဟွံကၠုင်ရပ်လဝ်ပုဟ်။ ပရိုင်ကောလဟာလဇဂှ် မံက်တိုန်ကၠုင်ဂှ်ရ စပ်ကဵုကိစ္စပရိုင်ဂှ်တုဲ မၞိဟ်တအ် သၟာန်ဆက်ကၠုင်မံင်ဖုင်ကဵုအဲရ။’’သာ်ဝွံ နူကဵုPage People Mediaတအ် သၟာန်လဝ်ညးရ။

ပရိုင်ဂှ်နူကဵုဌာနပရိုင် Agencyလ္ရဵုတအ် ပတိုန်ဒးလဝ် တုဲတုဲတအ်ဂှ် ဒဒှ်ရပတိုန်ဒးအာ ပရိုင်ဗၠေတ်တ်မွဲဂှ်လေဝ် ညးတအ်ကလေင် သောင်ကလးလဝ်တုဲ ပရိုင်ညးတအ်ပတိုန်လဝ်ဂှ် ညးတအ်ကလေင်ပလီုထောံရ။

ပရိုင်ဗီုဏံ ယဝ်ခါရပိုဲတအ် ဆဵုဒးမ္ဂး ကၠာဟွံဂွံစှေ်စိုတ်ဏီဂှ် ပိုဲတအ်ဒးဗက်ကၠာဲဗဵုရံင် ပရိုင်နွံကဵုသၞောဝ်တအ်ညိ။ ဗက်ကၠာဲဗဵုရံင်တုဲ ပိုဲဟွံဂွံတင်နင်ပရိုင်ဂှ် ချိုတ်တ်ဗၠိုတ်တ်ဏီတှေ် ဗက်သၟာန်ရံင် မၞိဟ်စိစောန်လ္တူပရိုင် ကဵု နူchat box ဌာနပရိုင်လုပ်ကဵုသၞောဝ်တအ်ကၠာတုဲမှ ပတှ်ေစှ်ေစိုတ်ညိဂှ် မိက်ဂွံဗတိုက်ဖၟောဝ်ဏာရ။

References>>တွေးပြီးမှယုံ-Think Before You Trust