နန်တၠနာဲ
ဍုၚ်မန်သဓီု လီုအာတုဲ မန်တအ် ကလေၚ်ပၠန်ဂတး အံၚ်ဇၞး သ္ဂောံပ္တန်ကၠုၚ် ဍုၚ်ဟံသာဝတဳ ဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ်မန် မာန်ကၠုၚ်ပၠန်ရ၊ ဍုၚ်ဟံသာဝတဳလီုတုဲ စဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ် ပၠန်ဂတး ရပ်လွဟ် တဝ်စၞေဟ်မံၚ် သွာၚ်နာနာ သွက်ဂွံကလေၚ်ပ္တန် ကၟိန်ဍုၚ်မန် မၞုံကဵုအခေါၚ်ဇကု ဇကုဖန်ဖက် ကေတ်တ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ခေတ်ကာလ ဇၟောဝ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် တ္ၚဲဏံ ပိုဲဒးညဳသာ သၟဟ်သၟန် ပိုဲဒးပကောံလဝ် ဇြဟတ် နူဂကောံ စုံစုံဇဳဇဳ ဇြဟတ်သွာၚ်နာနာတံမ္ဂး တိုၚ်ပကဴအံၚ်ဇၞးဂှ် ဂကူပိုဲ သ္ဂောံၜှ်ပလှ်ကေတ် မာန်ရောၚ်၊ အတိုၚ်ညးတာလျိုၚ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ကမ္မတဳဗဟဵု နာဲယက္ခ (ဒုလျိုၚ်ဌာန ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်) ဟီုလဝ် ပ္ဍဲဒိတ္ထဳ(27. 6. 21) ပ္ဍဲကွာန်မွဲကွာန် ဌာန်ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ် သၟဝ်ကျာဂှ်မ္ဂး “ဇြဟတ် ပၠန်ဂတးကီု ဇြဟတ်ညးဍုၚ်ကွာန်ကီု ညံၚ်ဂွံဒှ် မွဲဇြဟတ် ဒးကောံကလောံဏောၚ်၊ ဇြဟတ်ပၞာန်ပိုဲ ဒှ်တိုန်လၟိဟ် (၂/၃) ဠက်တှေ် ၚဴတအ်လေဝ် ဍေံဖေက်ကၠုၚ်ပိုဲ၊ သၞတံလေဝ် ဍေံဟွံဂံၚ်ဗ္တိုက်ကဵု ပိုဲတုဲ အခိၚ်ခိုဟ်မ္ဂး ပိုဲဒးကေတ်အခေါၚ်တုဲ ညံၚ်ဂွံပ္တန်ဍုၚ်မန်မာန်ဂှ် တာလျိုၚ်နွံမံၚ် အလုံဂကူမန် ညးဍုၚ်ကွာန် မန်တအ်ဖအိုတ်ရ” နဂလာန် မြဴသာ်ဝွံ ညးမြော်လဝ် နွံရ။
တုဲညးဆက်ဟီုလဝ် ညိပၠန်ဂှ် “အကာဲအရာလၟုဟ်မ္ဂး လ္ပာ်ဗော်ရပ်လွဟ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် စိုတ်ဓါတ်က္တိုၚ်ကၟဟ် ကဵုကၠုၚ်ဇြဟတ် နူကဵုစပၠန်ဂတး ၁၉၄၈ တေံ စဵုကဵု အခိၚ်လၟုဟ်ဏောၚ် ဟီုတှေ် အကြာ (2020-2021) ပံက်ဘာပၞာန်ကီု ပံက်ဘာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကီု ယဝ်ဒုၚ်တဲမၞိဟ်ဂၠိုၚ်ၚ်မ္ဂး ဒၞါဲမံၚ်ဟွံရုံဂပ် ဟိုတ်ဂှ်ရ ဒးချိၚ်လဝ် ဗၞတ်ဗ္ၜတ်တုဲ ဒးဒုၚ်မံၚ်တဲ ကွးဘာတအ်ရ” ဂလာန်ဗီုဏံ ညးဟီုလဝ် နွံပၠန်ရ။
ညးဍုၚ်ကွာန်မန် ထံက်ဂလာန်ကဵု ဗော်ရပ်လွဟ် (ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ) မ္ဂး ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ကလိဂွံဇြဟတ် သတ်ကၟဝ် ဇဝ်ပကဴ တအ်တုဲ သ္ဂောံကလေၚ်ပ္တန် ဍုၚ်မန်ပၠန်ဂှ် ဍေံဟွံဝါတ်ရ၊ အကြာ ဍေံကဵုဍေံ ဇဵုညးသ္ကံဂှ် ဇကုလ္ပကြအ်ဗက်ဍေံညိ၊ အရၚ်အကွက် ဂွံပ္တန်ဍုၚ်မန်ဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ကေုာံ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မန်တအ်ဟေၚ် သိုၚ်ခၞံ ဒက်ပ္တန် ထၜိုၚ်ကၟိန်ဍုၚ်မန် သွက်ဂွံမၚ်မွဲ ညးဍုၚ်ကွာန်မန်တအ်မာန်ရ၊ အဓိကဂှ် ပကောံဇြဟတ်ညိ၊ ထံက်ပၚ်ညိ၊ မၚ်မံၚ်ဒွန်ညိ၊ အခိၚ်အခါ ဗြဲခိုဟ် ကျာဒးရးမ္ဂး အခေါၚ်ဗၠးၜးဂကူဂှ် သ္ဂောံၜှ်ပလှ်ကေတ် ဗွဲစၟတ်ရောၚ် စှေ်စိုတ်ရ။
ဂကူအေဿရေတအ် ၜိုန်ရ ဍုၚ်ကၠေံအာ ဗၞတ် (၂၀၀၀) သၞာံကီုလေဝ် အခိၚ်အခါပြဲ မဟာမိတ်ခိုဟ်တုဲ သ္ဂောံကလေၚ် ဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ် ညးတအ်မာန်ပၠန်ရ၊ ဂကူမန်ပိုဲလေဝ် မဟာမိတ် ပ္ဍဲဍုၚ်ကီု မ္ၚးဍုၚ်တေံကီု သ္ဂောံဗိုန်ညောန် တံၚ်တဲ ဗန်ကအ်ကၟောန်န် ကၠောန်ဍာံဍာံမ္ဂး တိုၚ်ပကဴအံၚ်ဇၞး ပ္တန်ဍုၚ်မန်ဂှ် ကလိဂွံ ဗွဲစၟတ်မာန်ရ၊ ဇၟာပ်ဂကူမန် ဇၟာပ်ညးဍုၚ်ကွာန်မန် သွက်ဂွံကေတ်ဗၠးၜးဂှ် ဒှ်မံၚ်တာလျိုၚ်ပေၚ်ၚ်ရ၊ သွာၚ်ညးခံၚ်ဂှ် ညးကၠောန် ပၞာန်ဒုၚ် ပၞာန်ထ္ပက် သ္ဂောံဆက်ဇက်တိုန်အာ မွဲကရောံ မွဲစွံဂှ် ဓဝ်ညဳသၟဟ် စွံလဝ်တၚ်ပ္တဝ်က္ဍိုပ်တုဲမ္ဂး လျးတေံပံက် ဗၟံက်တေံဗု ဗရုတိုန်ရမျှာၚ်တက်သၞေၚ် ကလေၚ်ပဝ်စဴ ဍုၚ်မိတိမ အိုတ်စိုအ်၊ နူဘဝဍိက်ဂှ် ပြံၚ်ထောံဘဝတၠနာဲ အိုတ်စိုအ်ညိဂှ် မိက်ဂွံကသေအ်ကၟဝ်ဏာ အလုံဂကူမန် ရာမညတအ်ရ။
မြာ်တအ် ဇာဒိသိုၚ်တအ်ဂှ် ဒှ်အပါအရၚ် မိအရၚ် ဟွံသေၚ်ရ၊ ဒှ်မိခွီု အပါခွီု သီုၜါရ၊ အပါခွီုလေဝ် ၜုၚ်တက်၊ မိခွီုလေဝ် လက်ဒေါန် ခညောန် ခညက်၊ မုလေဝ် ဟွံတၟေၚ်ကုပိုဲရ၊ အပါအရၚ် မိအရၚ် ဇေတ်တ် မတွံဂး ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ပတှေ်ညိ ဗ္ဒဗ္ဒာဲစ္ၜုဲစ္ၜော်ညိ၊ ရီုဗၚ်ထံက်ပၚ်ညိ ကေတ်ဗၠးၜး လုပ်ပေါဲဗ္တိုက် မွဲကရောံ မွဲစွံကဵု မိအရၚ် အပါအရၚ်မ္ဂး သၞိၚ်ဂကူ ယာဲအပါအရၚ်ပိုဲ ဂွံဇူမ္ဂး ၜိုဟ်သြိုဟ်ရာၚ်ဆာဲ ဒှ်စရာဲသုခ အရေဝ်ညးတမၠာ ဟီုလဝ်နွံမံၚ်ရ။ “ဓဝုဲခရေၚ် အခိၚ်တိချဳဂတဝ် အဃောပေါဲရုသံၚ် လးသ္ကဝ်” ညိ၊ ပ္ဍဲပ္ၚံက် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တ္ၚဲဏံ အခါဍေံကြပ်ကၟိုၚ် ဇိုၚ်ဍေံယာမ္ဂး ပကောံလဝ်ဇြဟတ်ဗလ ဗွဲမထတ်စောန် မြက်စာတုဲ ကၟိုၚ်ထောံသၞသတြုတအ်ညိ၊ လ္ပကဵုဝါဲ လ္ပဆာဲဍာ်ကုဍေံညိ၊ အရၚ်သွက်ဂကူဇကု ဂွံခိုၚ် သ္ပလဝ်တိုၚ်ခဳတုဲ ဒးဝေၚ်နဲကဲ မဟာဗျူဟာ နဲဗျူဟာမ္ဂး တၟးဇး ဂွံဗၠးၜးလောဲရ။
အတိုၚ်ဂလာန် အ္စာကၞေဟ်ဒယှ် ဒေကာနေက်ကျဳ ညးချူလဝ်ဂလာန် ပ္ဍဲလိက်ကၞပ်ညး မိတ္တဗလဋဳကာ မွဲပိုဒ်မ္ဂး “မိက်ဂွံလေပ်တှေ် ဇကုဒးကၠောန်ကေတ်တ် ညးတၞဟ်ကၠောန်ကဵုဟွံဂွံ၊ ဇကုရုန်ဂစာန်မှ စိုပ်တိုၚ်ပကဴ အံၚ်ဇၞးမာန်ဏောၚ်” ထံက်ရံၚ်ကဵု ဂလာန်သာ်ဝွံတုဲ ပ္တန်ဍုၚ်မန်မ္ဂး ဂကူမန် အလုံအိုဿီုဂှ် ဒှ်အဓိကဇၞော်အိုတ်ရ၊ ဂကူပိုဲကေတ်ဗၠးၜးဏောၚ်မ္ဂး သ္ဒးဂွံဗၠးၜးဏောၚ်ဂှ် ဟွံဒးတော် ဗေဒၚ်ဟောရာ ရ။
လ္တူနူမိဿဟာဲခိုဟ်ပြဲဂှ် ဇြဟတ်ကေတ်ဗၠးၜး ဂကူမန်ဇၞော်ဇၞော် နွံရ၊ သီဗ္ၜောဝ်လဝ် သရာဲပၞာန်ဂၠိုၚ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ခိုၚ် မဟာဇန် ကောံဗိုၚ် ရုန်ဂစာန်ညဳညဳ လွဳကဵုစိုပ်ပ်မ္ဂး တၚ်ရန်တၟံ ကလိဂွံမာန်ရ၊ ရန်ကဵုဂလာန် တၠဂုန်အ္စာအဇ္ဇ “ပ” ပိမ မတွံဂး ပညာ,ပိုန်ဒြပ်,ပၞာန် ကေုာံ “ဂ” ပိမ မတွံဂး ဂိုဟ်လေပ်, ဂိလေပ်,ဂွလေပ် ဒုၚ်ကေတ်ဒၠေါံဗ္တောန် ကၠောန်ဗပေၚ်စုတ် ခိုဟ်ဟ်တှေ် ဍုၚ်မန်ဂှ် ဒက်ပ္တန်ဗွဲမလောန်သွာ မာန်ရ။
ထံက်ရံၚ်ကဵု ဂကူဗဳယေတ်နာမ် ဒးမံၚ်ကၠုၚ်သၟဝ်တဲ ဨကရာဇ်ဍုၚ်ကြုက် လုကဴ (၁၀၀၀) သၞာံ ကီုလေဝ် ဂကူညးတအ် ကောံကလောံ မၚ်မွဲ အရေဝ် လိက်ပတ် ယေန်သၞာၚ်သၟးဟွံက ဂကူညးတအ်လေဝ် ဗြေဝ်ဗြော် ဇၞော်မောဝ် လၟိဟ်ဂၠိုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ရ၊ ဗွဲကြဴ လုပ်ပေါဲဗ္တိုက်ကဵု ဨကရာၚ်ဍုၚ်ကြုက် ဇရေၚ်ပရၚ်ၜဳမွဲဒၞါဲတုဲ ညးတအ် ကလိဂွံ ပေါဲအံၚ်ဇၞးရ၊ ဗွဲကြဴဏံ ညးတအ် ဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ် နန်ထဝ် ဨကရာဇ် တၠနာဲဇကု ပွိုၚ် (၂၀၀) သၞာံပြၚ်တုဲ ကလေၚ်ဒှ်ဍိက် ဂကူပြၚ်သေတ် ဗၞတ် (၈၀) သၞာံပၠန်ရ၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် စိုတ်ဆာန်ဂကူ ကောန်ဂကူဗဳယေတ်နာမ် ကလေၚ်တဝ်စၞေဟ်ကဵု ဂကူပြၚ်သေတ်တုဲ ဗဳယေတ်နာမ် သ္ကုတ်သၟဝ်ကျာ ကလေၚ်ဂွံပေါဲအံၚ်ဇၞးရ၊ မွဲအဆက်ဓဝ် ထပ်တဝ်စၞေဟ်ကဵု ဗဳယေတ်နာမ် သ္ကုတ်သၠုၚ်ကျာ ကုအမေရိကာန်တအ်တုဲ ဗွဲကြဴဏံ ကလိဂွံအာ ပေါဲအံၚ်ဇၞး ဗၠးၜးဂကူဗဳယေတ်နာမ် ပံၚ်ကောံအာ သီုသၠုၚ်ကျာ သၟဝ်ကျာရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးမရၚ်တၠုၚ်မံၚ် သွက်ဂကူ ဂွံဗၠးၜးဂှ် ထေက်ကြိုက်မံၚ်ကဵု တိုၚ်ပကဴအံၚ်ဇၞးလၟိုန်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ တၠပညာဂကူဂရိ(တၠပညာဒဿန) မၞုံယၟု အရေဿတိုဝ်တေဝ် ဟီုလဝ်ဂလာန် ရဴဝွံမ္ဂး “ဂကူဇကု မိက်ဂွံတန်တဴမံၚ် ပ္ဍဲလိုက်ဏံမ္ဂး နူဘဝဍိက်ဂှ် ပၠန်ဂတးညိ၊ ဂကူဟွံဂံၚ်ပၠန်ဂတး နူဘဝဍိက်ဂှ် ဒှ်ဂကူ ဟွံသှ်ၜေက် ပ္ဍဲလိုက်ဏံရ”၊ ဂကူမန်ပိုဲလေဝ် မိက်ဂွံသှ်ၜေက် ဆက်အာတၞောဝ်ဝံသ ဂကူမန်ဏီမ္ဂး ဒးဂံၚ်ပၠန်ဂတးရောၚ်၊ ဂံၚ်ပၠန်ဂတးမှ ဍေံဗ္စိုပ်ကဵု တိုၚ်ပကဴဗၠးၜး ဏောၚ်၊ ဟွံဂံၚ်တဝ်စၞေဟ် မိက်ဂွံမံၚ်အာ ၜိုဟ်ဟ်သိုဟ်ဟ်မ္ဂး ဂကူဂှ် ဟွံကလိဂွံ အခေါၚ်ဖန်ဖက်ဇကုတုဲ ကၞောတ်တဲ အုပ်ကၠေံနိဂီု လမျီုယၟုဂကူ ကၠေံဗ္ဒန်အာ ပ္ဍဲဂၠးတိဏံရ။
“လ္တူဂၠးတိဏံ ဂကူဒးမံၚ်သၟဝ်တဲ သြဇာဂကူတၞဟ် ဒးထုဲနှဴရဴမံၚ်ကဵု ဂကူမဂွံလဝ်အဝဵုတအ်ဂှ် ဗွဲစၟတ် သ္ဒးကၠေံကၠက်အာ ဍာံဍာံရောၚ်” နာဲဟဵုချဳမေန် သမ္မတဗဳယေတ်နာမ်တြေံ မြော်ကၠုၚ်လဝ် ဂလာန်ဏံရ၊ ဂကူမန်ပိုဲလေဝ် ညံၚ်ဂွံဒှ် ညးတၠသြဇာဘဝနာဲ-ကမ်ကုသိုလ်ခိုဟ်ဆာဲ ဖန်ဖက်ကေတ်တ်ဂှ် အဓိက ဂကူမန်ပိုဲတအ်ရ၊ ဂကူမန် မိက်ဂွံဗၠးၜးတိတ် နူဘဝဍိက်မ္ဂး ပၠန်ဂတးဂံၚ်ၚ်တှေ် ကလိဂွံတီကၠး ညာတ်တၟးလဝ်တုဲတုဲရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ တိုၚ်ပကဴအံၚ်ဇၞးဂှ် ဍေံမၚ်မံၚ် သွက်ညးမိက်ဂွံ တိတ်ဗၠး နူဘဝဍိက်ရ၊ ယဝ်မိပ်အာကဵု ဘဝဍိက် ဆက်ဒုၚ်ဇိက်အာမ္ဂး ဂကူကၠက်အာ ပ္ဍဲဂၠးကဝ်ဏံမာန်ရ။
ဘဝဍိက်လ္ၚီတ္ၚဲဂှ် ဟွံသၟဟ်ကဵု ဘဝတၠနာဲမွဲတ္ၚဲရ၊ ပိုဲမန်ဂှ် ဂကူအရိုၚ်ဟွံသေၚ် ဂကူနွံကဵုရာဇဝၚ်, လိက်ပတ်, အရေဝ်, ယေန်သၞာၚ်, ဨကရာဇ် က္ဍိုၚ်ဗ္တာၚ်နန်ထဝ် ညးမပိုၚ်ပြဳတိဍာ် နွံကဵုပယျဵုဓနက်ပေၚ်ၚ် မွဲရ၊ ဟိုတ်နူညးသၠဲတိတအ် ပၠံၚ်တသိုၚ်ကေတ် ဍုၚ်မန်တုဲ ဂကူပိုဲ ဒးအာစိုပ် ဘဝဍိက်ရ၊ အာဲကၟာဲ ဇုဇဗဴလပိုဲ သွက်ပိုဲဂွံကလေၚ်ဗ္တိုက်ကေတ်ဂှ် စိုပ်အခိၚ်ရ၊ သွက်ဂွံဒက်ပ္တန် ကၟိန်ဍုၚ်ရာမည မဍိုက်ပေၚ်ကဵု အဝဵုပိတန်ဂှ် ဝၚ်တေံ ကဵုမံၚ်တာလျိုၚ်ဣရ၊ အလုံဂကူမန် သွက်ဂွံကလေၚ်ပ္တန်ဍုၚ်မွဲဝါပၠန်ဂှ် စိုပ်အခိၚ်ဣရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ပၞောဝ်ကဵုသၞိၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် သၞိၚ်ဂကူလေဝ် ဒှ်သၞိၚ်ဇူ မၜိုဟ်သိုဟ် မွဲကီုရ၊ ဂကူပိုဲ ညံၚ်ဂွံဆာဲ သ္ဒးစုတ်ဝါဲ ဆာဲဍာ်လွဳပရာ စေအ်ပေါတ် ရံၚ်စံၚ်ခိုဟ်တှေ် သၞိၚ်မတွံဂး တၞံဂကူဂှ်သဓုံသဓဴ ဍိုပ်ဍဴမံၚ်မ္ဂး ဝံသရာမာန်တအ် မံၚ်ၜိုဟ် သ္ဂောံဒှ်သုခ မပြဲရ၊ ဂကူမန်တအ် မိက်ဂွံဗၠးၜးပြဟ်ဟ်မ္ဂး ပိုဲကၠောန် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကဵုဒှ် သွံရာန်ဗၞိက်ကဵုဒှ် ကၠောန်ဂူယာ ဝါဗ္ၚ ကၠအ်သွဝ်ကဵုဒှ် ပရဲပရၚ်ဍေံ ကလိဂွံလဝ်တအ် ပါ်စွံထောံ သွာၚ်နာနာတုဲမ္ဂး အရၚ်သွက်ဂကူဂွံဗၠးၜးလေဝ် ဒးပါ်စွံလဝ်ကီုဏောၚ်၊ သြန်တအ်ဂှ် ထံက်ပၚ် သွာၚ်ပညာ,သွာၚ်ပၞာန်, သွာၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်, အရပ်စပ် ကပေါတ်ဂတာပ်ခေတ်မ္ဂး ဂကူပိုဲ ဂွံပ္တန်ဍုၚ်မန် ဗွဲစၟတ်ရောၚ်။
