Category: ပရိုၚ်

အံက်သာ၊ ဂိတုအဝ်ဂါတ် ၂၅၊ ၂၀၂၂

ခရိုၚ်ရေဝ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ် အကြာကာလဏံ ဟိုတ်နူပရေၚ်ရုသံၚ် ကတဵုဒှ်ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်တုဲ ရုၚ်အုပ်ဓုပ်ခရိုၚ်ရေဝ် ရန်ကဵုညးဍုၚ်ကွာန် ဂွံတန်တဴဗွဲတသိုက်ဂးတုဲ အပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ် ညံၚ်သ္ဂောံနွံကဵု ပရေၚ်ညိၚ်ဝတ်ကဵု ပရေၚ်ဂီုကၠီု ပရေၚ်သၞောဝ်အုပ်ဓလီုဂးတုဲ ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ (5.8.2022) ဂှ် သီုတၚ်နၚ် ပွမ္ဒးဒ္ဂေတ်ဗက် တၚ်ဇၞော် (၇) တၚ် ပတိတ်လဝ် လိက်ပၟိၚ်ဒေသန္တရရ။
ပ္ဍဲကဵုတၚ်ဇၞော် (၇) တၚ်ဂှ် တၚ် (၁) အာကၠုၚ်ၜက်အာနူတိဍာ်(နယ်ကျော်)မ္ဂး ကာဒ်စၟတ်သမ္တီကောန်ဍုၚ် (ဟွံသေၚ်မ္ဂး) လိက်ထံက်ဂလာန် နူအုပ်ဓုပ်ကွာန်/အရာပ်ဟၟဲမ္ဂး အာကၠုၚ်ဟွံဂွံရောၚ်။ တၚ် (၂) အပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ် သဗ္ဗကွဳစက်၊ သဗ္ဗကွဳလိုန်ဓာတ်၊ သဗ္ဗမၞိဟ်လဵုမွဲဟွံဟီု စနူအခိၚ်ဗတံ (၈) နာဍဳ စဵုကဵု အခိၚ်ပယျဵုယး (၄) နာဍဳ အခေါၚ်အာကၠုၚ်ဟၟဲရောၚ်။ တၚ် (၃) ဂၠံၚ်စၟတ်လဝ်တတ်အာကၠုၚ်ဟွံဂွံတံဂှ် သအာၚ်နူကွဳစက်ဂွံလဝ်အခေါၚ်တုဲ ယြဴကွဳစက်၊ ယြဴမၞိဟ်လဵုမွဲ အခေါၚ်တတ်အာကၠုၚ်ဟွံဂွံရောၚ်။ တၚ် (၄) အတိုၚ်သၞောဝ်မပတိတ်လဝ် သွက်ညးဍိုက်ကွဳလိုန်ဓာတ်တံ မ္ဒးဒ္ဂေတ်ဗက်ဂှ်ဟေၚ် ဍိုက်ကွဳလိုန်ဓာတ်ဂွံရောၚ်။ တၚ် (၅) အပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ် ကွဳစက်၊ ကွဳလိုန်ဓာတ် ပွမဒဳမြက်က်ကီု၊ ဂကောံစၟဳစၟတ်တံ ဗဒေါံဟွံဒေါံကီုတံဂှ် သ္ပဟွံဂွံရောၚ်။ တၚ် (၆) ကွဳစက်မတတ်ဒဒန်ဇၞော်ရေဝ်ကီု၊ ဒဒန်သၞေဟ်ကာကီုတံဂှ် သအာၚ်နူညးဒဳကွဳစက်တုဲ ဇၟာပ်မၞိဟ်မ္ဒးစှေ်နူကွဳစက်တုဲ မ္ဒးကွာ်တတ်ဒဒန်ရောၚ်။ ကွဳစက်အဃောမတတ်ဒၟံၚ်ဒဒန်ဂှ် ဒၟါနူဟိုတ်သာ်လဵုလေဝ် အခေါၚ်ဒေါံလ္တူဒဒန်ဟၟဲရောၚ်။ တၚ်(၇) အပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ် ဇၟာပ်သၞေဟ်ၜဳဂဒေါံ ဂၠုၚ်စက်မတိတ်နူသြၚ် စရၚ်ယၟုညးဍိုက်ဂၠုၚ်တံသီုဖအိုတ်ဂှ် မ္ဒးပတိုန်ထ္ၜးကဵု သ္ကိုပ်အုပ်ဓုပ်ကွာန်/အရာပ်တုဲမှ ဂၠုၚ်တိတ်ဂွံတုဲ အခိၚ်က္လေၚ်စဴစိုပ်သြၚ်ဂှ် မ္ဒးကဵုသမ္တီပၠန်ရောၚ်။
ပ္ဍဲကဵုအပ္ဍဲတၚ်ဇၞော် (၇) တၚ် ပ္ဍဲကဵုတၚ် (၃) ဂှ် ဂၠံၚ်ပ္ဍဲလ္တူဍုၚ်ရေဝ် ဂၠံၚ်(၆)ဂၠံၚ်/သ္ကုတ်ကၟာတ်လဝ်ဟွံကဵုအခေါၚ်ကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံ တတ်အာကၠုၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကဵုတၚ် (၄) ဂှ် တၚ်ကွဳလိုန်ဓာတ်မ္ဒးဒ္ဂေတ်ဗက် နွံ (၄) တၚ်ရ၊ တၚ် (၁) ဂှ် ကွဳလိုန်ဓာတ်မွဲဖ္ဍိုက် မၞိဟ်တြုံၜါတၠ ဍိုက်ဟွံဂွံရောၚ်။ တၚ် (၂) ဂှ် မၞိဟ်ဗြဴဍိုက်ဂတတုဲ မၞိဟ်တြုံဍိုက်ဍုတ်(လက္ကရဴ)ဟွံဂွံရောၚ်။ တၚ် (၃) ဂှ် မၞိဟ်တြုံဍိုက်ဂတတုဲ ညးဗြဴဍိုက်ဍုတ်(လက္ကရဴ)ဂွံရောၚ်။ တၚ် (၄) ဂှ် မၞိဟ်ဗြဴၜါတၠဍိုက်ဂွံရောၚ်။ တၚ် (၇) ဂှ် ယၟုသၞေဟ်ၜဳဂဒေါံ ကွာန်သၞေဟ်ကာ၊ ဂဒေါံကၠောံကွာန်ကအ်ဍောတ်-ကွာန်သၞေဟ်ခရေၚ် ဂဒေါံကၠောံကအ်ဍောတ်-ကအ်လ္ဂုတ်တံ ပါလုပ်ရ သာ်ဝွံ ပတိတ်လဝ်သၞောဝ်ရ။
အတိုၚ်လိက်ပၟိၚ်ချူဓမံက်လဝ်ဂှ် စနူစၟတ်တ ္ၚဲ(5.8.2022) စဵုကဵု (12.8.2022) ဂှ် ဒှ်အခိၚ်ကဵုပညာတုဲ လောန်ၜက်အာနူတ္ၚဲဂှ် က္လိလောန်ဖံက်ပ္ကဝ်သၞောဝ်မ္ဂး အတိုၚ်ဥပဒေမတန်ကြန်ကီု၊ အတိုၚ်ၝောံပိုဒ် (၁၈၈) ကီု ကေတ်အာဒုဟ်ရောၚ်ဂးရ။ လိက်ပၟိၚ်ဂှ် လုကဴလိက်ပၟိၚ်တၟိ ဟွံမံက်တိတ်ကၠုၚ်ဏီမ္ဂး တန်ကြန်ဒၟံၚ်လၟိုန်ရောၚ်ဂှ် ချူဓမံက်လဝ်ရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။
ဟိုတ်နူပၟိၚ်ဒေသန္တရတုဲ ညးဒေသရေဝ် နူကွာန်ရးတံ ဂွံလုပ်ဍုၚ်ရေဝ်ဂှ် ဟွံတီလဝ်ယၟုဂၠံၚ် ဂၠံၚ်လဵုဒှ်ဂၠံၚ်ကၟာတ်လဝ် ဟွံကဵုအခေါၚ်ကဵုအာဂှ် မၞိဟ်နူကွာန်ရးတံ ဗွဲမဂၠိုၚ် ဒှ်မံၚ်ဗဟေက်တုဲ မၞိဟ်အာကၠုၚ်အောန်ရ၊ “ဍုၚ်ရေဝ်ပိုဲ လၟုဟ် လ္ၚုမှလ္ၚု၊ ဗတံဂှ် လ္ပဟီုဏီ အခိၚ်ဒေါဝ်တ္ၚဲဂှ် မၞိဟ်အာကၠုၚ် အောန်လောန်အာဟဂှ်ရ” သာ်ဝွံ ကောန်ဍုၚ်ရေဝ်မွဲတၠ ဟီုရ။

ထဝ်လျိုၚ်မွဲဒကေဝ် ကြပ် (၃၀) ကိုဋ်၊ ၚုဟ်ကၠေၚ်ဓာတ်မွဲလဳတာ ကြပ် (၃၀၀၀)၊ ကၠေၚ်ဒဳဇြေဝ် ကြပ် (၄၀၀၀)၊ ၚုဟ်လှာဲသြန် သြန်ဗၟာ (၁) ဒကေဝ် သြန်သေံ (၁၀၀) ၝာတ်ဂှ် ဟွံကေၚ်မိၚ်မွဲလှေ် တ္ၚဲဏံ ဂွံမိၚ် ဂွံဆဵုကၠုၚ်ဣရ။
နကဵုအသိၚ်အလိုန် ပရေၚ်ဗွဝ်ဖျာတိုန်ဂှ်တုဲ မပ္တံကဵု ကပေါတ်အရပ်စပ်မၞိဟ်တအ်၊ စၞစ စၞသုၚ်တအ်၊ ဗၞိက်ဖျာနာနာသာ်ဂှ် ၚုဟ်က္ဍၚ်သၠုၚ်တိုန်ဒၟံၚ်ဖိုဟ်ရ။
ဟိုတ်နူပရေၚ်ဗွဝ်ဖျာ သၠုၚ်က္ဍၚ်တိုန်သာ်ဂှ်တုဲ အကြာဂၠံၚ်ဍာန်ဂှ် ယာန်ကွဳစက်တအ်အောန်စှေ်ကၠုၚ်၊ ပ္ဍဲဆေၚ်သွံရာန် ဗၞိက်တအ် မၞိဟ်အောန်ကြဳစှေ်ကၠုၚ်၊ ဆေၚ်ဖျာသွံရာန်ကပေါတ်အရပ်စပ်နာနာသာ်ဂှ် မၞိဟ်အောန်ကြဳစှေ်ဒၟံၚ်သိုက် သိုက်ရ။
ပရေၚ်ဗွဝ်ဖျာကတဵုဒှ်သာ်ဏံတုဲ လ္တူဍုၚ်လ္ၚဵု ပ္ဍဲကွာန်လ္ၚဵု ပရေၚ်ကၠတ်ဂၠံက်ဒြပ်အရပ်အရာ၊ ပရေၚ်ပၠံၚ်ၜးကွဳလိုန်ဓာတ်၊ ပရေၚ်ဗတိုက်ထဝ်သြန် ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်ဆက်ဆက်ရ။
ပ္ဍဲကဵုဂြောဝ်ဂတာ(သ္ၚိကၟိန်) မွဲမွဲဂှ် သြန်လုပ်ဂှ်လၟိဟ်အောန် သြန်လ္ပာ်တိတ်ဂှ် လၟိဟ်ဂၠိုၚ်ရ။ သြန်လ္ပာ်လုပ်ဂှ် အောန်စှေ် တုဲ လအ်တိုန်ညိမ္ဂး ခက်ခုဲ၊ ဒးဇီုကပိုက်ကၠုၚ်ကဵု ပရေၚ်စသုၚ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ပၟိက်ဇၞော်ဟွံမွဲ မွဲသာ် ကမၠောန်ကေၚ်ကာသြန်ဒးတိတ်ဂှ် ၜိုတ်ဖအောန်ဖျေံဂွံ ဒးဖအောန်ဖျေံထေက်တုဲ ပေဲါသဘၚ်ပရေၚ်အခိုက်ကၞာ ပ္ဍဲကွာန် ပ္ဍဲဒေသတအ်ဂှ် ၜိုတ်ဖအောန်ဖျေံဂွံ ဒးဖအောန်ဖျေံထေက်ရ။
ပရေၚ်ဗွဝ်ဖျာဂှ် ဆက်ထလာ်တိုန်အာဒၟံၚ် အတိုၚ်ဏံမ္ဂး ဟွံလအ် သွက်ဒးဒှ်ဒဒိုက်၊ သွက်ဒးဒှ်ခက်ခုဲကဵု ပရေၚ်စသုၚ်တုဲ ညးဒိုက်ဂတ်တအ် ပရေၚ်ကၠောဝ်ဗျဵု ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်မာန်ရ။
ဟိုတ်အဆက်စပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ဟိုတ်ဆက်စပ်ဗွဝ်ဖျာဂၠးတိတုဲ ၚုဟ်ထဝ်တိုန်၊ ၚုဟ်ဖျာတိုန်၊ ၚုဟ်ကပေါတ်ကြိ ယာတိုန် ဗွဝ်ဖျာတိုန်ဒၟံၚ်ဗီုဏံဂှ် လ္ပကဵုဆက်ထလာ်တိုန်အာ ဒဵုစိုပ်မတ်ဗြဲညိဂှ် ဗယာပ်ဖျေံဏာမေတ္တာရ။

Download Guiding star Vol.10, No.16, August.16, 2022

ညးပ္တိုန်ထ္ၜး – မိဝံသမန်

သၟာန် ။ ။ မ္ၚဵုရအဴ၊ အခိၚ်လၟုဟ်တှေ် သၟတ်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူကဵု ပရေၚ်ယဲကပ်၊ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဇီုကပိုက်ကၠုၚ်တုဲ ဍေံသာဲတိတ်အာ နူဗွိုၚ်ပရေၚ်ပညာ၊ ဍေံဇူထောံနူဘာဂၠိုၚ်မံၚ်လေဝ်၊ ဗွဲတၟေၚ်တှေ် ကွးဘာတက္ကသိုလ်တံ ကွးဘာတန်သၠုၚ်တံဂှ် ဒှ်စဂၠိုၚ်ညိ။ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု အကာဲအရာဏံတုဲတှေ် ညံၚ်ဍေံတံ ဂွံစိုပ်ကၠုၚ်ဂၠံၚ်ခိုဟ်ဂှ် ဗီုပြၚ်လဵုဒးဖန်ထေက် လညာတ်နွံဗီုလဵုကီုရော? ဟီုထ္ၜးကဵု ဗွဲကိုပ်ကၠာညိ။
သွဟ် ။ ။ စပ်ကဵုပရေၚ်ပညာတ္ၚဲဏံဂှ်တှေ် ယဝ်ရဒးလဴ ဒးဟီုဏောၚ်တှေ် ခက်ဒၟံၚ်တၟာဂလိုၚ်ရ။ မုရောဟီုတှေ် ယဝ်ရ ပိုဲလ္ပဟီု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မွဲသာ် ပိုဲချပ်ရံၚ် ပရေၚ်ပညာဟီုတှေ် ဇှ်ဍေံလောဲမွဲဗီု၊ ပရေၚ်ပညာတံဏံတှေ် ဘဝမၞိဟ်ပိုဲ ဍုၚ်ကွာန်ဂွံဖောအ်ဗြေဝ် ဂွံတက်တဴအာ ပညာဂှ် ဍေံဒှ်အဓိကရ။ ကိစ္စတၞဟ်ဟ်၊ ကေၚ်ကာတၞဟ်ဟ် ပိုဲဒေံါစွံလဝ်ဂွံဟီုဂှ်လေဝ် ပညာဂှ် ဒေံါဟွံဂွံရ။ ကာလပ္ဍဲဍုၚ်ပိုဲတ္ၚဲဏံဟီုဂှ် ပြသၞာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် အဓိကမွဲရ ဣညအ် ညးဂလိုၚ်တံလေဝ် တီမံၚ်ရ။ အေဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ကိစ္စတံဏံတုဲ ဒှ်အာၜါလွးရ။ လ္ၚဵုဂှ် အလဵုအသဳလဵုတိုန်န်၊ ဆေၚ်စပ်ကဵု ပရေၚ်ပညာဂှ် ပိုဲဒးဗ္တောန်ဏောၚ်၊ အလဵုအသဳတြေံတြေံလေဝ် ဗ္တောန်လိက်ဏံရ။ အလဵုအသဳတၟိတၟိလေဝ် ဗ္တောန်လိက်ဏံရ။ ကောန်ပိုဲ ဂွံလေပ်လိက် အခိၚ်လေဝ် ညံၚ်ဟွံဂွံအိုတ်ဂှ် ပိုဲစွံဏောၚ် အလဵုအသဳလဵုဒှ်ဒှ် အေဇှ်မွဲလညာတ်၊ တုဲမွဲလညာတ်ပၠန်ဟီုဂှ် အခိၚ်ကာလပၞာန်အလဵုအသဳ သီလဝ်အဝဵုတံဏံဂှ် အဓိက လညာတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ထံက်ဂလာန်ဟွံမာန်၊ ဒုၚ်တဲဟွံမာန်၊ ရဲတံဏံ ပြုပြေၚ်မံၚ်ပညာတံဏံဂှ် ပိုဲကတ်လဝ်အဓိပ္ပဲါဟွံမွဲပုဟ် ညာတ်ကေတ်ဗီုဂှ်လေဝ် နွံမံၚ်မွဲလွး၊ ညးဂှ်ဒးရော ညးဂှ်ဗၠေတ်ရောဟီုဂှ် လညာတ်ညးကဵုညး ဒးမံၚ်ဖအိုတ်ရ။ စနူအဲဟီုတှေ် ညးဂမၠိုၚ်တံလေဝ် တီမံၚ်ရ၊ အဲဒုၚ်ရုဲလဝ်မာဲ ပ္ဍဲသၞာံ (၂၀၂၀) ဏံဂှ် နကဵုသၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မွဲ ဒးဟီုတှေ် ပိုဲဟီုပညာဟာ၊ ပိုဲဟီုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဟာ ဟီုဗက်ဟွံဂတာပ်ဂှ် ဍေံခက်အာရ။ ယဝ်ရ လညာတ်အဲရတှေ် ဆေၚ်စပ်ကဵုပညာဏံဂှ် ဒၞာဲလဵုဒှ်ဒှ်၊ ညးလဵုဒှ်ဒှ်၊ ညံၚ်ရဴကောန်ၚာ်တံ သ္ဂောံဂွံအခေါၚ်အရာ ဂွံကတ်ပညာဂှ် ညးတာလျိုၚ်တံ ကေတ်လျိုၚ် ဒးဖန်ဇန်မာန် ထေက်ဏောၚ်။ မုဟိုတ်ရောဟီုတှေ် ညးတာလျိုၚ်တံ ဥပမာ – နွံမံၚ်ပ္ဍဲကဵုပွဳဗွိုၚ်အလဵုအသဳတှေ် ၜိုတ်က္ဍစိုပ်ဂွံဂှ် အလဵုအသဳတံ ဒးဖန်ကဵုဏောၚ်။ နွံမံၚ်ဗွိုၚ်ပ္ဍဲပၠန်ဂတးတေံတှေ် ရဲပၠန်ဂတးတေံ ဒးဖန်ကဵုဏောၚ်။ အလဵုအသဳ နွံမံၚ်ဌာန်သ္ၚောဲတေံဂှ်လေဝ် ဗီုညးကဵုညး ဒးဖန်ကဵုဖအိုတ်ဏောၚ် အဲညာတ်ကေတ်ဟဂှ်။ ပရေၚ်ပညာဂှ် ညးဂှ်ဖန်ကဵုမှ ဒှ်ကၠုၚ်ပညာ ဟဂှ်ဟွံသေၚ်၊ ညးဂှ်ဖန်န် ပရေၚ်ပညာဂှ် ပရေၚ်ပညာရ။ အလဵုအသဳလၟုဟ်ဏံလေဝ် နကဵုတာလျိုၚ်အလဵုအသဳ ဆက်ကၠောန်မံၚ်၊ ဘာလေဝ် ၜိုတ်ထေက်ကြိုက်ဂှ် ပံက်မံၚ်ရ။ ကွးဘာလေဝ် ၜိုတ်ထေက်ကြိုက်ဂှ် နွံမံၚ်ရ။ လၟုဟ်လေဝ် ပ္ဍဲကဵုအလဵုအသဳ အေန်ယူဂျဳဟီုဟီု၊ ဗီုပြၚ်ညးကဵုညး ကၠောန်မံၚ်ရ။ ညးဂှ်ဒး ညးဂှ်ဗၠေတ် ပိုဲလ္ပဟီုမွဲသာ် ယဝ်ရ ပိုဲညာတ်အာ ရံၚ်အာကောန်ၚာ်တံ ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်ဍုၚ်ကွာန်နာနာသာ် ယဝ်ရ ပိုဲတံရေၚ်တၠုၚ်ကဵုဟွံမာန်ပုဟ် မၞိဟ်ရေၚ်တၠုၚ်ကဵုမာန် ဒၞာဲလဵုဒှ်ဒှ်၊ ဌာန်လဵုဒှ်ဒှ်၊ အခေါၚ်ကောန်ၚာ်တံ ဍေံနွံဏောၚ်၊ အခေါၚ်ကတ်လ္ၚတ်နွံဏောၚ်ဟီုတှေ် ပိုဲတံ ထေက်ကဵု ဟွံကၟာတ်လဒဵုပုဟ် အဲညာတ်ဟဂှ်။ ကာလတ္ၚဲဏံ အလဵုအသဳပၞာန်တံ ခိုဟ်ကီု ပရေံကီု ပိုဲလ္ပဟီုရ ညးဂလိုၚ်တီ၊ ဆေၚ်ကဵုပညာဏံ ပိုဲဆဵုဂဗမံၚ် အကြာသၟတ်တံ၊ မၞိဟ်ဍောတ်တ်တံ၊ ကောန်ၚာ်တံတ္ၚဲဏံဂှ်တှေ်၊ နကဵုလညာတ် ကောန်ၚာ်တံ ဍေံတံတီကၠုၚ် ဍေံတံဇၞော်တိုန်ယျဟီုတှေ် သ္ဂုတ်သွာတ်ညးကဵုညး သ္ဂုတ်သွာတ်မာန်၊ ကောန်ၚာ်ဍောတ်တ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဆေၚ်စပ်မံၚ်ကဵု မိမတံ နွံတၟာဂလိုၚ်ရ။ မိမတံ ဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်တုဲ ကောန်ၚာ်တံ ဍေံဗက်အာဂှ် ဒှ်ဓမ္မတာရ။ လၟုဟ်ကလေၚ်ရံၚ်အာ ကွးဘာတံ ကလေၚ်တိုန်ဘာ ပ္ဍဲကဵုဘာအလဵုအသဳတ္ၚဲဏံဂှ်တှေ် ရံၚ်ကဵုတၟံကၠံဟီုမ္ဂး ဍေံအောန်စှေ်အာတၟာဂလိုၚ်ရ။ ဆဂး ဍေံအောန်စှေ်တၟာဂလိုၚ်ကီုလေဝ် ဒေံါမံၚ်ဟာဟီုဂှ် ဍေံဟွံဒေံါအာပုဟ် ဍေံဆက်အာဟဂှ်ရ၊ ဍေံဆက်အာဟီုတှေ် စိုပ်မွဲအခိၚ် ပိုဲဗက်ဟွံစိုပ်၊ ဗက်ဟွံဂတာပ် ဍေံဒှ်ကၠုၚ်တှေ် အကြာကောန်ၚာ်ကဵု ကောန်ၚာ်တံ ဍေံဟအာ၊ အာယုက်မွဲစွံတုပ်တုပ်ဖိုဟ်ရ ဍေံဂွံအာ ကွတ်ဟီုဟီု၊ လညာတ်ဟီုဟီု ဍေံတၞဟ်ခြာအာလေဝ် နွံရ။ တုဲပၠန် မၞိဟ်လ္ၚဵုတံဟီုဂှ် ပညာဏံ လေပ်လိက်ဘာမှ ဂွံတန်ဟီုဂှ် ပညာဟွံသေၚ် ပိုဲလေဝ်ကၠိုဟ်၊ ညးဂလိုၚ်တံလေဝ်ကၠိုဟ်၊ ၝဏံမွဲ ဟွံမွဲဍေံဟွံတုဲရ၊ ပညာဏံ လေပ်လေဝ်မုဟွံတၟေၚ် ဟီုကီုလေဝ် ဠပိုဲကၠောန်ကမၠောန်မွဲမွဲသာ်မ္ဂးတှေ် တဆိပ်ကြာ မုပိုဲဂွံလဝ်နွံ၊ အေဇှ်လေဝ် တၚ်သၟာန်ဍေံနွံမွဲကီုတုဲ ၝဏံ ပၟိက်ဇၞော်မံၚ်ကီုဏောၚ် ပိုဲညာတ်ဟဂှ်၊ မုဒှ်ဒှ် မိမတံကီု၊ အ္စာတံကီု၊ သၟာပရေၚ်ဍုၚ် ကွာန်၊ ညးတာလျိုၚ်တံကီုဂှ်တှေ် ဗီုလဵုဒှ်ဒှ် အကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ အကာဲအရာ ယဲကပ်ကီုဂှ် ညံၚ်ကောန်ၚာ်တံ သ္ဂောံဂွံကတ်အခေါၚ်ဗ္တောန်ဂှ် ပိုဲဒးဂ္စာန်ကဵုထေက်ဏောၚ်၊ ကောန်ၚာ်တံလေဝ် ဒၞာဲဇကုကြပ်ဂှ် ဇကုဒးဗ္စိုပ်ဏာ ဌာနဗ္တောန်ပညာဏံ၊ ဘာလဵုဒှ်ဒှ် ညံၚ်ဂွံစိုပ်ဂှ် ထေက်ကဵုဒးဆဝ်မ္ၚုဟ်ဏောၚ် အဲညာတ်ကေတ်ဟဂှ်၊ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ပရေၚ်ပလီုပလာ်နာနာသာ်ဂှ် အကာဲအရာတ္ၚဲဏံဟီုဂှ် ပိုဲလေဝ်ဆဵုမံၚ် ဘပဠဟီုဟီု ဍေံနွံကၠုၚ်ဂှ် ၝဏံ ဍေံဒှ်ဟွံထေက်၊ ပိုဲဝေၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ဝေၚ်ပရေၚ်ပၞာန်ဟီုဂှ် ပဲါနူကဵု ဗွိုၚ်ပညာ ဏံတုဲ ဗီုလဵုဝေၚ်ၚ်၊ ဗီုလဵုသ္ပသ္ပ၊ စပ်ကဵုဗွိုၚ်ပညာဏံတှေ် မိက်ဂွံကဵုဗၠးဗၠးၜးၜး ဆက်အာညိ လညာတ်အဲ နွံဗီုဂှ်ရ။
သၟာန် ။ ။ စပ်ကဵုအကာဲအရာ ပရေၚ်ဂီုကၠီုလေဝ် မိမကွးဘာတအ် ဖေက်လကိုတ်မံၚ်နွံ၊ လ္တူဏံရော ဗီုလဵု ညာတ်ကီု?
သွဟ် ။ ။ စပ်ကဵုမိမတံ ဖေက်လကိုတ် လ္တူဂီုကၠီုတ္ၚဲဏံဂှ် ဓဝ်ဍာံရ။ ဇၟာပ်မိမဂှ် ကောန်ဂၠံသြိုဟ်ညးတံ ဗီုလဵုဟီုဟီုရ ဒှ်စအန္တရာဲမွဲသာ် ၜါအရာဏောၚ်ဟီုတှေ် ပညာလေဝ် ညးတံသၠာဲကဵုကောန်ညးတံဟွံမာန်ဂှ် အၝေ ဏံ ဓမ္မတာရ။ တုဲပၠန် ပရေၚ်ဖေက်လကိုတ်ဏံ ညံၚ်ဂွံအောန်အာဟီုဂှ် အလဵုအသဳပ္ဍဲဏံကဵုဒှ်၊ အလဵုအသဳနွံဌာန်သ္ၚောဲတံကဵုဒှ်၊ ညးဂှ်ဒှ်ဒှ် ဆေၚ်ကဵုပရေၚ်ပညာဏံ နကဵုသဘဴဓရ်ဟီုဟီု ပရေၚ်ဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ် ဒ္တူလိုၚ်မွဲမွဲ လဴကလးလဝ်ညးသ္ကံကၠးကၠးတှေ် ခိုဟ်အိုတ်ရ။ ဆဂး ဗီုလဵုစွံစိုတ်ရော။ နကဵုအဲ မိက်ဂွံသ္ဂးဂှ် ကောန်ၚာ်တံ ဗ္တောန်ပညာညိ ၜိုဟ်ဟ်သိုဟ်ဟ်၊ မုလေဝ်ဟွံပယှုက်ပထုဲပုဟ် ၜိုတ်အဆံၚ်ဂှ် လဴလဝ်ညးသ္ကံ လလောၚ်လဝ်ညးသ္ကံမာန်တှေ် မိမတံ ဓဝိၚ်ညးတံအောန်ညိ။ တုဲပၠန် ညးတာလျိုၚ်တံသီုဖအိုတ် အလဵုအသဳဏံကဵုဒှ်၊ ဆေၚ်ကဵုအ္စာတံဒှ်ဒှ်၊ သဘာဝအိုဿီုဂှ် ပရေၚ်ဂီုကၠီုကောန်ၚာ်တံ ဒးကေတ်လျိုၚ်မာန် ဏောၚ်။ ယဝ်ရ ဟဂှ်ဟွံသေၚ်တှေ် ဓဝ်ပတှေ်မိမတံ အောန်ကၠုၚ်ရ။ အေဇှ်တှေ် ပိုဲကေတ်တာလျိုၚ်မှ ဍေံပြေပြံၚ်ရ။ ဆဂး ပိုဲကေတ်လျိုၚ်မာန်ဟီုဂှ် ပရေၚ်ဏံ ညးဂှ်ကၠောန်၊ ညးဂှ်သ္ပပရေံဂှ် ပိုဲညာတ်ကေတ်ဟွံမာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ခေတ်ဏံ ကာလဏံ မုလေဝ်ပိုဲပတှေ်စဖအိုတ် ပတှေ်ဟွံဂွံပုဟ်တှေ် ပရေၚ်ဖေက်လကိုတ် မိမတံဂှ် ဍေံနွံဏောၚ်၊ ညးတာလျိုၚ်တံ ညံၚ်ဂွံကေတ်လျိုၚ်မာန်၊ မွဲပၠန်ဂှ် ညးဆက်စပ် ရဲဝေၚ်မံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ပရေၚ်ပၠန်ဂတးဏံဂှ် ဆေၚ်ကဵုပရေၚ်ပညာဏံဂှ် ပိုဲဟွံပယှုက်ပထုဲပုဟ် ယဝ်ရ ပိုဲဂံၚ်လလောၚ် ၜိုတ်အဆံၚ်ဂှ်မာန်ဏောၚ်တှေ် မိမတံ ဓဝိၚ်ညးတံအောန်အာမာန်ဏောၚ်။
သၟာန် ။ ။ အတိုၚ်ပိုဲကေၚ်ဟီုလဝ်ကၠာတေံဂှ်ရ ကောန်ၚာ်တံဂှ် ယဝ်ရသ္ၚောဲခြာနူပရေၚ်ပညာတှေ် ဂွံစိုပ်အာ လ္ပာ်ဂၠံၚ်ခိုဟ်ဂှ် အောန်မံၚ်ဏောၚ်၊ ညးလ္ၚဵု စကာဂဥုဲၜူမာဲလေဝ် နွံမံၚ်ကၠးကၠးဏောၚ်၊ အေလ္တူအကာဲအရာဏံဂှ် မိမတံ ဗီုပြၚ်လဵု ဒးထိၚ်ဒဝ်အာထေက် လညာတ်နွံသာ်လဵုတုဲ လဴစကဵုညိ?
သွဟ် ။ ။ ကောန်ၚာ်တံ အဝဲဗ္တောန်ပညာ စနူအာယုက် ၜိုတ် (၅) သၞာံ စဵုကဵု (၁၆/၁၇) သၞာံ ဟီုစ၊ ကာလအဝဲဍေံတံ သွက်ဂွံဗ္တောန်လိက်သ္ဇိုၚ်ဟွံမွဲ၊ ကောန်ၚာ်တံဏံဂှ် ယဝ်ရ ဍေံဟွံဂွံမံၚ်ဘာတှေ် ဍေံယောၚ်ယာနွံတွဵုရ၊ ခိုဟ်အိုတ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံစိုပ်အာ ဌာန်ဗ္တောန်မွဲမွဲသာ် အေတံဏံဂှ် ပိုဲဒးဂၠာဲနဲရ။ တုဲပၠန် မိမလ္ၚဵုတံဂှ် ဟိုတ်နူပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဟွံခိုဟ်တုဲ ဟွံမိက်စွံဘာကဵုကောန် အေဇှ်ဂှ် ဓမ္မတာရ။ ဆဂး ဟိုတ်နူပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပိုဲဟွံမိက်စွံဘာအလဵုအသဳပုဟ်ဟီုတှေ် အလဵုပိုဲစွံ ဒးဂၠာဲလဝ်ဒၞာဲဏောၚ်၊ ပရေၚ် အခိၚ်ကောန်ၚာ်ဟီုဟီု ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်ဟီုဟီု နာနာသာ် မွဲမွဲဒၞာဲ ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်ဂှ် ဍေံဒးနွံဏောၚ်။ လၟုဟ်ဟီုဂှ် အခေါၚ်ဗ္တောန်လိက်ဂှ် ဍေံနွံမံၚ်ရ။ ဥပမာ – ဟီုစတှေ် ဟွံမိက်စွံဘာအလဵုအသဳတှေ် ဘာတန်ဗ္တောန်တၞဟ်ဟ် မပ္တံကဵုအ္စာကျူယှေန်ပ္ဍဲသ္ၚိ ဍေံနွံဏောၚ်၊ ယဝ်ရဗီုဂှ် စွံဟွံမာန်ပုဟ်ဟီုလေဝ် ဘာလ္ၚဵုဂှ် ညးတံကေတ်ခရိတ် ၜိုတ်ထေက်ကြိုက်တုဲတှေ် ညးတံဗ္တောန်မံၚ်ကဵု၊ အေဗီုတံဂှ်လေဝ် ပိုဲစွံဂွံ။ ဥပမာ ဗီုဘာ (ရာမညရဌ) တံ ကောန်ၚာ် အဝဲဍေံ အဝဲဍေံ ညးတံ ကဵုဒၟံၚ်တန်ဗ္တောန်ဂှ်လေဝ် ဍေံနွံ၊ ဘာကဵုမံၚ်တန်ဗ္တောန်၊ ကွတ်ဗ္တောန်တံ နွံမံၚ်နာနာသာ်တှေ် အေဒၞာဲတံဏံ ပိုဲထေက်ကဵု ဒးစွံလဝ်ရ။ ယဝ်ရ ဗီုဂှ်ဟွံသေၚ်ပုဟ် နွံပ္ဍဲသ္ၚိဇကုရ ဍေံပြးမံၚ် အကြာကွာန်၊ အကြာအရာပ်ဏောၚ်ဟီုတှေ် ပိုဲညာတ်ကေတ်ဖအိုတ် ဟွံမာန်ပုဟ်လေဝ်၊ ကောန်ၚာ်တံဂှ်တှေ် ဍေံအာကဵုသ္ကံရဲဍေံဏောၚ်၊ သ္ကံရဲခိုဟ်ဟ်နွံတှေ် ဍေံခိုဟ်အာဏောၚ်၊ သ္ကံရဲပရေံပရေံတှေ် ဍေံပရေံအာဏောၚ်။ ဆဂး ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ်တှေ် ဒေသတိဍာ်မန်ပိုဲ စပ်ကဵုပရေၚ်ဂဥုဲၜူမာဲဟီုဂှ် ဍေံဂၠိုၚ်ကၠုၚ်မံၚ်ရ။ ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ဏောၚ်ဟီုတှေ် ညးဂှ်လေဝ် ထိၚ်ဟွံမာန်၊ အလဵုအသဳလေဝ် ကေတ်ဟွံမာန်၊ ကာလတ္ၚဲဏံဂှ် အေဍေံဒှ်မံၚ်ဟဂှ်တှေ် ဘိုအ်ဂွံလီုဂှ် ဍေံဂၠိုၚ်အာဏောၚ်။ သရောပ်မ္ဂး မုဒှ်ဒှ် ဌာနဗ္တောန်လိက်၊ ဗ္တောန်ပညာမွဲမွဲဒၞာဲ၊ ဒၞာဲဇကုကြပ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံစွံဍေံတံ ဘာအလဵုအသဳဒှ်ဒှ်၊ ဘာကောန်ဂကူဒှ်ဒှ်၊ ဘာလဵုဒှ်ဒှ် စွံဍေံတံ မွဲမွဲဒၞာဲဏောၚ်ဟီုတှေ် ဍေံစုက်လုက်မံၚ်ကဵု ကိစ္စပရေၚ်တန်ဗ္တောန် လၟိုန်အခိၚ်တှေ် ကောန်ၚာ်တံ ဍေံဟွံလီုလာ်ဂၠိုၚ်စကွေံပုဟ် မိက်ဂွံကဵုကသပ် ဖ္တိုက်ဖၟောဝ် အေဗီုဂှ်ရ။
သၟာန် ။ ။ စပ်ကဵုပရေၚ်ပညာတုဲတှေ် အရေဝ်ဂလာန်တၞဟ်ဟ် မုမိက်ဂွံဟီုနွံဂှ်လေဝ် ဟီုဗပေၚ်ကဵုညိကီု?
သွဟ် ။ ။ ပရေၚ်ပညာဟီုဂှ် ပၟိက်ဇၞော်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ပိုဲဏံ အခိၚ်တ္ၚဲဏံ ဍေံက္တဵုဒှ်မံၚ် ဂၠံၚ်လ္ပာ်ပရေံဟီုဟီု၊ နာနာသာ်တံဂှ် ဍေံဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ပညာဖအိုတ်ရဏောၚ် ပိုဲညာတ်ကေတ်ဟဂှ်လေဝ်။ ပညာနွံ၊ ဓဝ်စၚ်ခြၚ်ဍေံနွံ ဏောၚ် ပရေၚ်နာနာသာ်ဂှ်တှေ် ဗီုလဵုဟီုဟီု သ္ဂုတ်သွာတ်မွဲမွဲဂှ် ဍေံဂွံဗၠေတ်ဂှ်အောန်၊ ပရေၚ်ဍုၚ်ကီု၊ ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်ကီု နာနာသာ်ဂှ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ပညာဖအိုတ်ရဏောၚ်ဟီုဂှ် ပညာဂှ် တ္ၚဲဏံ ပိုဲဗ္တောန်မံၚ်မှ ယးတေံ ကဠဳတေံ အနာဂတ်တေံ ပိုဲဂွံပြုပြေၚ်အာမာန်တှေ်၊ အေအခေါၚ်အရာဗ္တောန်ဏံဂှ် ပိုဲဒးဖန်ဗဒှ်လဝ်ကဵု ကောန်ၚာ်တံထေက်၊ တော်အာကဵု အခေါၚ်အရာကောန်ၚာ်တံဟီုဟီု၊ အခေါၚ်အရာမၞိဟ်တံဟီုဟီု၊ ကိစ္စဏံဂှ် ဟလဵုပလေဝ် ဍေံဒးနွံမံၚ်ဏောၚ်၊ မၞိဟ်တာလျိုၚ်တံ ဒးဖန်ဗဒှ်ကဵုဏောၚ်၊ အေဂှ်တှေ် မုဒှ်ဒှ် မိမတံလေဝ် အကြာခက်ခုဲ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံဏံ လညာတ်ဇကု ဗီုလဵုနွံနွံ၊ ဒ္တူလိုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံဏံ ပိုဲဝိုတ်ထောံ တုဲတှေ် လ္တူလညာတ်ပညာတံဏံဂှ် မိက်ဂွံကဵုစွံထောံတၞဟ်ခြာ ပညာဂှ် နွံပၟိက်မိက်ဂွံညာတ်ပညာရ။ ဟဂှ်ဟွံ သေၚ်တှေ် တ္ၚဲဏံ ဍေံခက်ခုဲအာဗက်ဂတာပ်တှေ် ပ္ဍဲအနာဂတ်ဂတတေံ ဍုၚ်ပိုဲတေံ ပရေၚ်နာနာသာ် ဍေံခက်ခုဲ အာဂၠိုၚ်ရ။ နကဵုပိုဲလေဝ် ဗီုလဵုဟီုဟီု မွဲလ္ပာ်တေံဂှ် ရံၚ်အာကဵုတာလျိုၚ်တှေ် ပရေၚ်ဒုၚ်လျိုၚ် ကေတ်လျိုၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံဟီုဂှ် ၜိုတ်ထေက်ကြိုက် ပိုဲစွံလဝ်စိုတ်နွံကီုလေဝ် မုလေဝ်သ္ပကဵုဟွံဂွံ၊ ဠတှေ် စိုတ်ဂှ် ဍေံဟွံခိုဟ် မံၚ်ကီုရ။ ဆဂး ပရေၚ်ဖ္တိုက်ဖၟောဝ်မ္ၚးမ္ၚးဂှ်တှေ် ၜိုတ်ပိုဲသ္ပမာန် ပိုဲသ္ပမံၚ်ဖိုဟ်၊ အကာဲအရာတ္ၚဲဏံ ဍေံပရေံမံၚ်ဗီုဏံဂှ် ပိုဲလေဝ် ဟွံခယျလဝ်ပုဟ်၊ ပိုဲလေဝ် ဟွံစၟဳစလဝ်ဗီုဏံပုဟ်၊ ဗီုဏံလေဝ် မွဲလှေ်လေဝ် ဟွံကေၚ်မံၚ်ကၠုၚ် ဍေံဒှ်ကၠုၚ်ဟဂှ်တှေ် အေပ္ဍဲကဵုခက်ခုဲနာနာသာ်ဏံ သ္ဂုတ်သွာတ်မိမတံ ညံၚ်ဂွံသ္ဂုတ်သွာတ်အာ သွက်ကောန်ၚာ်ဍေံတံ ဍေံဂွံဒှ်အာ ဂၠံၚ်တရဴခိုဟ်ဟ်မွဲဂှ်တှေ် အဲမိက်ဂွံဖ္တိုက်ဖၟောဝ်အာ ဆၜိုတ်ဏံရ။

နာဲစူလာနန် (NMSPSO)

ကေတ်အခေါၚ်အရာဂှ် ကေတ်ဍုၚ်မန်ရ သာ်ဝွံ ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ ဘဒ္ဒန္တပါလိတ မဟာထေရ် ညးမစိုန်ဒှ်တဴ အ္စာသၠပတ်မန်တြေံ အဃောညးမၞုံပြာကတ်တေအ် မသက်ဂတာပ်လအ် ကေၚ်ဟီုမြော်လဝ်နွံရ၊ ဂကူမန်ပိုယ် မွဲအခိၚ်တေအ်ဂှ် ကေၚ်ကျကၠုၚ် က္ဍိုၚ်ဗတာၚ်နန်ထဝ် သၟဝ်တဲဂကူဗၟာတအ် ဂၠိုၚ်ကဵုအလန်ကီုရ၊ ဆဂး ဂကူမန်ကျဍုၚ်တုဲ ဗၞတ်ခြာဟွံလအ် ပကောံဇြဟတ်ဇကုတုဲ စဝ်အဘိသိက် ကလေၚ်ဒက်ပတန် ကၟိန်ဍုၚ်နန်ထဝ်ဇကု သၟိၚ်ဨကရာဇ်ဇကု ချူခၞံကၠုၚ် သၞောဝ်ဓမ္မသာဒ်ဇကု မွဲဝါမာန်ကၠုၚ်ရ၊ ယဝ်ကလေၚ် လ္ၚတ်ရံၚ်ဝၚ် ခေတ်ဟံသာဝတဳမ္ဂး ပထမဟံသာဝတဳလီုတုဲ ပ္ဍဲ အေဒဳ (၁၃၆၉) မဒှ်တၠညးစိၚ်ဗတာၚ် သၟိၚ်ဗညာဥု မအံက်တၠညးရာဇာဓိရာဇ် နူဍုၚ်မုတ္တမဂှ် ပြံၚ်ကၠုၚ် ကလေၚ်ဒက်ပတန် ဒုတိယဟံသာဝတဳ ဒုတိယဟံသာဝတဳလီုတုဲ ပ္ဍဲအေဒဳ (၁၇၄၀) သၟိၚ်မန်ဗုဒ္ဓကေဟိ ကလေၚ်ဒက်ပတန် တတိယဟံသာဝတဳ စဵုကဵုစိုပ်လက်ထက် ဗညာဒလ လက္ကရဴအိုတ်ဏအ် မဒှ်တုဲ ဟိုတ်ဂှ်ရ စပ်ကဵုကိစ္စ ဒက်ပတန်ဍုၚ်ဂှ် ပ္ဍဲဂကူမန်ပိုယ် ပရေၚ်ဆဵုဂဗကီု ခန်လ္ၚတ်ကီု မၞံုဒၟံၚ်တုဲတုဲရ သာ်ဝွံ မိက်ဂွံသ္ဂးရ။
စိုပ်လက်ထက်ပိုယ်ဏအ် ရန်ကဵုသွက်ဂွံဒက်ပတန် ကၟိန်ဍုၚ်မန် အလန်စတုတ္ထ မိက်ဂွံဟီုဟီု အလန်လက္ကရဴအိုတ်ဏအ် မိက်ဂွံသ္ဂးသ္ဂး ကြဴနူပေါယ်ပၞာန် ဂၠးတိအလန်ဒုတိယ တုဲဒှ်အာတုဲ နူဂကူမန် ဒှ်ဍိက်ဗၟာ တုဲ လက္ကရဴဏံ မန်ဆက်ဒှ်ဍိက်အၚ်ကလိက် ဂျပါန် ဗၠးၜးနူဍိက်အၚ်ကလိက် ဂျပါန်တုဲ ဂကူဗၟာဂှ် ဇြဟတ်ဍေံ ကလေၚ်ဇၞော်ကၠုၚ်ပၠန်တုဲ ဂကူမန်တအ် ထပ်ကလေၚ်ဒှ်ဍိက်ဗၟာ မွဲဝါပၠန်ရ သာ်ဝွံ ဝၚ်ပၠန်ဂတးမန် ထံက်ထၜးကၠုၚ် ထပ်ကဵုထပ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ကီုရ၊ ဗွဲကြဴဝွံ ပ္ဍဲကောန်ဂကူမန် ရန်ကဵုဂွံဆက်ထိၚ်ဒဝ်အာလိက်ပတ် ယေန်သၞာၚ်မန်ကီု သွက်သ္ဂောံပကောံပကေဝ်အာ ဇြဟတ်ကောန်ဂကူဇကု တၞဟ်ဟ်တုဲ ဂကောံ (ရာမည တိုၚ်းလုံးဆိုၚ်ရာ အဖွဲ႕ချုပ်) စဒက်ပတန်လဝ်ရ၊ ဗွဲကြဴဝွံ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဗၟာတအ် လစွံစိုတ်ဟွံယျဵုလ္ဂူ အကြာမွဲဂကူကဵုမွဲဂကူတုဲ မန်ကဵုကရေၚ် စရပ်လွဟ် ပၠန်ဂတးကိုပ်ကၠာအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲသၞာံ (1958) ဂိတုဂျူလာၚ် ဂှ် ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် လှာဲထောံလွဟ်ကဵု ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတုဲ စၞးဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ပ္ဍဲသၞာံ (1958) ဂိတုဂျူလာၚ်ဂှ်ဟေၚ် ဆက်တုဲ ချဳဒရာၚ်လုပ်ဒၟံၚ် ပေါယ်ဗတိုက် နကဵုဂၠံၚ်တရဴ ရပ်လွဟ် စဵုပွိုၚ်တ္ၚဲဏအ်ရ။
ကြဴနူကၟိန်ဍုၚ်ပိုယ် ကလိဂွံသၠးပွးတုဲဂှ် အလဵုအသဳပၞာန်ဗၟာ အုပ်ဓုပ်ကၠုၚ် ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ ဗၞတ် ( ၅၆ ) သၞာံပြၚ် အလဵုအသဳဍုၚ်ကွာန် ကော်ဂး အလဵုအသဳအရာပ် ( ၁၉ ) သၞာံ မဒှ်တုဲ ပေါယ်ပၞာန်ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် အကာဲအရာ အယောၚ်အလာ ဘိုအ်ဂွံၜိုဟ်လလံအာ လောဲလောဲသွာသွာဟွံသေၚ် မဒှ်တုဲ အကာဲအရာတအ်ဂှ် ပဵုတုဲ သှ်ၜေက် ထပ်မံက်ကၠုၚ်တၟိဂၠိုၚ် သာ်ဝွံ ညာတ်ကေတ်ရ၊ ဟီုမွဲနယ်ပၠန်မ္ဂး ကြဴနူ (နစက) ပၞာန်သီအဝဵုတုဲဂှ် ရဲဂကောံဒစဵုဒး စပ္တံဒပ်ရပ်လွဟ် ပဳတဳအေက်ဖ် သၟဝ်ပၠတရဴ အေန်ယူဂျဳတအ် ထပ်မံက်ဂတဝ်ကၠုၚ် မွဲၜါဂကောံပၠန်ရ၊ ပ္ဍဲအကာဲအရာဝွံ ဗော်မန်ပိုယ် ဒပ်ရပ်လွဟ်မန်တအ် ဒး Follow ဗက် အတိုၚ်ပ္ၚံက်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဗၟာတအ် ပြံၚ်လှာဲကၠုၚ် ပ္ဍဲအခိၚ်အခါ မလံလကာဖာဂှ် အခိၚ်တ္ၚဲဏအ်မ္ဂး သ္ဒးအာစိုပ် အာယုက်ပၠန်ဂတးမန် မကြံၚ်ဍုဟ် အကြာ ( ရ၀ ) သၞာံပြၚ်ကီုရ၊ ယၚ်ဝွံ ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု လ္တူအကာဲအရာတေအ်တုဲ ပေါယ်ဗတိုက် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ပွမပၠအ်ထောံအခိၚ် ဗွဲသၞာံမလံလကာဖာကီု ပ္ၚံက်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဂကူဗၟာတအ် ဝေၚ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဒဒှ်ရဟွံယျဵုလ္ဂူတပ်တး လ္တူမွဲဂကူကဵုမွဲဂကူတုဲ သၟတ်မန်တအ်ဗွဲမဂၠိုၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် မန်တအ် လ္ၚဵုဂှ် ပွမကလေၚ်ဒက်ပတန် ဍုၚ်မန်အလန်လက္ကရဴဏအ်ဝွံ ဇၟာပ်မန် ထေက်ကဵုဒးပလေဝ်စ ဒပ်ဇကုကဵုဇကုရဟာတီ သာ်ဝွံ လညာတ်လုပ်ကၠုၚ်ဗီုဏအ်အိုတ်ရ။
ကိုပ်ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲအခေတ် အလဵုအသဳဖဆပလ အုပ်ဓုပ်ကၟိန်ဍုၚ် ပ္ဍဲ (၁၉၄၇) သၞာံ ဂိတုဂျူလာၚ်အိုတ်ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်တအ် ကေၚ်အာတ်မိက်ကၠုၚ် အခေါၚ်အရာတုပ်သၟဟ် ကုအလဵုအသဳ ဖဆပလ တအ် ( ရ ) တၚ်ကီုရ၊ ဆဂး လ္တူတၚ်အာတ်မိက် ( ရ ) ဂှ် မန်ကဵုဗၟာတုပ်ပ်ရ သာ်ဝွံ ညးစၞးဂကောံဖဆပလတအ် ဂးကၠုၚ်ရ၊ ကြဴနူဂှ် ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် လုပ်စိုပ်အာပ္ဍဲသၞောဝ် ဥပဒေဍေံ ပွိုၚ်( ၄ ) သၞာံ အခိၚ်လအ်အာတုဲ ပ္ဍဲ (၁၉၆၂) ဂိတုမာချ်ဂှ် ပၞာန်စသီကၠုၚ်အဝဵုရ၊ နူအခိၚ်ဂှ် ပရေၚ်တက်ကျာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် စပ်ကဵုပရေၚ်ၜိုဟ်လလံဂှ် ဒေါအ်ဒေၚ်အာရ၊ ဝေၚ်ကၠုၚ်ပေါယ်ပၞာန် သီုၜါလ္ပာ် ညးမွဲကေတ်ဇၞးကျ ဟွံမာန် ကၞောတ်တဲ ပ္ဍဲ (၁၉၉၅) သၞာံကီု ပ္ဍဲ (၂၀၁၈) ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳဂှ်ကီု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဒေါအ်ပန်ပှော် အလုံကၟိန်ဍုၚ် ထပက်စၟတ်တဲ ကော်ဂး NCA ပၠန်ရ၊ စနူဒေါအ်ပန်ပှော် ညးကတအ်တုဲဂှ် ရမျာၚ်လွဟ် သ္ၚိဟ်ဇြအာ မွဲချိုန်ခဏကီုရ၊ ပ္ဍဲဗၞတ်အခိၚ်သၞာံမလံလဂှ် ပကောံဇြဟတ်မွဲကရောံကဵု ဂကောံရပ်လွဟ်ဟလိုၚ်ဂှ် မွဲဗီု လုပ်စိုပ်ပ္ဍဲဍုၚ် ဒေါအ်ပန်ပှော်တုဲ ဒတူလိုၚ်မွဲကရောံ EAO,s ဂှ် မွဲလ္ပာ် ကၞောတ်တဲ ပ္ဍဲတမ်သၞာံ (၂၀၂၁) ဍေံကဵုဍေံ ဒှ်သေက်ဇဵု ပၠံၚ်အဝဵုညးသကအ်တုဲ အဝဵုအိုတ်သီုဂှ် ကလေၚ်စိုပ်အာ သၟဝ်တဲဒပ်ပၞာန်ဍေံပၠန်ရ၊ အဝဵုအိုတ်သီုဂှ် ကလေၚ်စိုပ်အာ သၟဝ်တဲဒပ်ပၞာန်ဗၟာပၠန်တုဲ အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ကလေၚ်ဆုတ်စိုပ်အာ အတိုၚ်ၚ်သၞောဝ်တြေံတေအ်ပၠန်ရ သာ်ဝွံ ဟီုမာန်ရ။
ပ္ဍဲသၞာံဏအ် အကြာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဗၟာ ထုဲထံၚ် ကလိုက်ကမဵုမံၚ် အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ပ္ဍဲဂိတုမေတုဲကၠုၚ်ဏအ်ဂှ် ရန်ကဵုဍေံဂွံထိၚ်ဒဝ်အာ အဝဵုကၟိန်ဍုၚ်ကီု သွက်သ္ဂောံရပ်စပ်အာ ဂကောံရဲဒစဵုဒစး ကေုာံ ဂကောံဒပ်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်တုဲ နူကဵုအလဵုအသဳ (နစက) တအ် ကော်ဘိက်တက်ကျာ အကြာဂကောံရပ်လွဟ် မဒေါအ်ပန်လဝ်ပှော်ဂမၠိုၚ်နွံရ၊ ဆဂး ဗီုကဵုဒေသတိဍာ် ကရေၚ် KNU တအ်ဂှ် ဟိုတ်ဒေသညးတအ် ပေါယ်ဗတိုက် ကတဵုဒှ်ဒၟံၚ် သကာတ်သကာတ်မြဟ်ဟ်တုဲ ညးဟွံကလိဂွံ အခေါၚ်တိုန်စိုပ်ကီုရ၊ ပ္ဍဲဂကောံဒပ်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ် ( ၁၀ ) ဂကောံ ဆဵုဂဗတက်ကျာကဵု အလဵုအသဳ (နစက) ဂှ် ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ (၂၃-၂၄-၂၅) ဂိတုမေ (၂၀၂၂) ဂှ် ညးစၞးဗော်ဍုၚ်မန်တၟိလေဝ် ပါလုပ်မွဲဂကောံ ဆဵုဂဗကဵု အလဵုအသဳ (နစက) သာ်ဝွံ ဂွံတီကေတ်ရ၊ ပ္ဍဲဂှ် မုသွဟ်မွဲ တိတ်ကၠုၚ်ရော ယဝ်လ္ၚတ်မ္ဂး သွက်ဂွံဒက်ပတန် ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဖေတ်ဒရာ ကေုာံ သၞောဝ်ဒဳမဝ်ဗော်ဇဳဂှ် ကလိဂွံတၚ်တုပ်စိုတ်ကီုရ၊ ဆဂး ညံၚ်ဂွံသ္ပသမ္တီကဵု တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် ဂွံဒှ်တ္ၚဲကၟာတ်ကဵုရုၚ်ညိဓဝ်ဂှ် ဟွံကလိဂွံတၚ်တုပ်စိုတ်ကီုရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲအရာကိစ္စ အလဵုအသဳဗၟာတအ် ဟီုဂးဒၟံၚ် အနာဂတ်ဏအ် သွက်ဂွံဒက်ပတန် ဍုၚ်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ဖေတ်ဒရာဂှ် ပိုယ်ပတှေ်စဂွံဟာ၊ ဟီုမွဲသာ်ပၠန်မ္ဂး ပကတိရုပ် အလဵုအသဳဍုၚ်ဗၟာ ကၠောန်ၜိုတ်မံၚ် ဇၟာပ်ညးအဲတီမံၚ်ရ၊ ပ္ဍဲဍုၚ် ပ္ဍဲကွာန် ဍေံဟီုမံၚ်ဖေတ်ဒရာ ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ပေၚ်က္ဍတ်မံၚ်ရ၊ ဆဂး ကမၠောန်ဍေံကၠောန် နဇိုၚ်နတဲ မိက်ဂွံဖအိုတ်ဖအးဒၟံၚ် ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဝေၚ်မံၚ်ပေါယ်ပၞာန် စဵုပွိုၚ်တ္ၚဲဏအ်ရ၊ လတုဲ မွဲသာ်ပၠန် မၞိဟ်မံၚ်လက္ကရဴ ညးဂှ်ရော ထေက်ကဵုဒးသမ္တီလဝ်ညိကီုရ၊ မိဿဟာဲဍေံ မဟာမိတ်ဍေံဇေတ်တ်ဂှ် ကြုက်ကဵု ရုရှာ နွံဒၟံၚ်လက္ကရဴဍေံပေၚ်ၚ်ဂှ် သာ်ဝွံ မိက်ဂွံကဵုချပ်ဗစာညိကီု။
ဂကူမန်တအ် အာတ်မိက်ကၠုၚ်အခေါၚ်အရာဂှ် ဂကူမန်တအ် မိက်ဂွံကလေၚ်ဒက်ပတန် ဍုၚ်မန်တၟိမွဲဝါပၠန်ဂှ် ဇၟာပ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗၟာတအ် ဒးဖေက်လကိုတ်စိုတ်ဓာတ်ပိုယ်ရ သာ်ဝွံ ဂံၚ်ကြီုဟီုမာန်ရ၊ ဂကူမန်ဟီုဂှ် ဒှ်စိုတ်ဓာတ် ဂံၚ်သၠး ဂံၚ်တဝ်စၞေဟ် ဂံၚ်ဒက်ပတန် ကၟာၚ်နန်ထဝ်ဇကု နကဵုဓဝ်သတိ ဂံၚ်ၚ်သကာသကာမွဲရ သာ်ဝွံ ပ္ဍဲရာဇာဝၚ်မန် ပိုယ်ထံက်ထၜးကၠုၚ်ဂှ် ဒှ်သက်သဳဂကူပိုယ် အခိၚ်တ္ၚဲဏအ်ရ၊ အတိုၚ်ဝၚ်မန်တြေံသ္ဂး ပ္ဍဲတိဍာ်ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာလၟုဟ် သကုတ်ဒေသသၠုၚ်ကျာဏအ် မွဲကရေက်ဂှ် ဒှ်တိဍာ် အာဲကၟာဲဂကူမန် ကေၚ်ပိုၚ်ပြဳလဝ် မွဲအခိၚ်တေအ် ပေၚ်ၚ်ရောၚ် ညးမွဲဟွံဂံၚ်တးပါယ်ရ၊ ဆဂး အခိၚ်လၟုဟ်ဂှ် ဟိုတ်နူအကာဲအရာ လၟိဟ်ဇြဟတ် ကောန်ဂကူဇကု ဍိုန်လျကီု ဟိုတ်နူအကာဲအရာ ပရေၚ်ပြံၚ်လှာဲဂၠးတိတအ်ကီု လၟုဟ်တိဍာ်ဇကုအရၚ် ကောန်ဂကူဇကု ဂွံစၟဳစအဓာန်ဂတတေအ်ဂှ် သှေ်သၟေဟ်ဒၟံၚ် တမာဂတာတဲဍောတ် ( ၁၀ ) ပွိုၚ်ဍုၚ်ဓဝ်ရ၊ အပ္ဍဲတိဍာ် ဗၞတ်တမာဂတာတဲဏအ်ဂှ် ကောန်ဂကူဇကု နွံတန်တဴဒၟံၚ်ဗၞတ် (၃၈.၇%) တၟံကၠံ ဂကူဗၟာ နွံတန်တဴဒၟံၚ်ဗၞတ် (၃၇.၆%) တၟံကၠံ မပ္တံဂကူကရေၚ် ပအိုဝ် ဂလာတအ်လေဝ် တန်တဴဒၟံၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ကီုရ၊ လၟိဟ်မၞိဟ်ကောန်ဂကူဇကု အောန်အာနူဂကူညးတၞဟ်ဗက် သီုဒးဒုၚ်ပြံၚ်လှာဲထောံ ယၟုတွဵုရးဇကုဏီ သာ်ဝွံ ပ္ဍဲသၞောဝ်ဥပဒေ ဒက်ပတန်ဍုၚ်ဍေံ အခန် ( ၁ ) မှောံပိုဒ် ( ၉ ) ( ဂ ) ဂှ် ဍေံချူထမံက်လဝ်နွံ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဂကူမန်တအ် စွံသတိကီုရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ အခိၚ်တ္ၚဲဏအ် ယဝ်ခါရပိုယ်ဟီုစ ကေတ်ဍုၚ်မန် လုပ်ပေါယ်ဗတိုက် သွက်ဂကူမန်ဇကု ဂွံဗၠးၜးအိုတ်စိုအ် ဇၟာပ်ဂကူမန်ဂှ် တာလျိုၚ်နွံဒၟံၚ်သီုဖအိုတ်ရ၊ ဒှ်ဂကူမန်တုဲ တာလျိုၚ်ညံၚ်သ္ဂောံပြေဂှ် ဂကူမန် ညံၚ်ဟွံဂွံကၠေံကၠက် ဂွံဆက်တန်တဴအာ လအ်လကာဖာ စွံအဓိကတုဲ သွာၚ်ဇကုခံၚ် ကမၠောန်ဇကုဒးစိုတ် သွက်ဂကူမန်ဇကုဂှ် ဘိုၚ်ရေၚ်တၠုၚ် ကၠောန်အာကီုညိ၊ ဍုၚ်မန် ယဝ်ပိုယ်မိက်သ္ဂောံ ကလိဂွံမ္ဂး အတိုၚ်ဂၠံၚ်တရဴ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်တအ် လးထၜးလဝ်ဂှ် လုပ်ပေါယ်ဗတိုက်ညိ ကၠောန်အာညိ နွံ ( ၂ ) တၚ်သွက်ဂွံကၠောန်အာ သွက်ဂကူပိုယ် ဂွံဗၠးၜးပြဟ်ဟ်ဂှ် နယ်ကယ်ၜတ်တ် ကဵု နယ်ကယ်ကြံၚ်ကြံၚ် ဟီုမွဲနယ်ပၠန်မ္ဂး ( ၁ ) နယ်ကယ် ကဆံၚ်သၠုၚ်အိုတ် နကဵုဂၠံၚ်တရဴရပ်လွဟ် ပူဇဴလမျီုဆီပဠက် ( ၂ ) နကဵုနဲကဲလုပ်ပေါယ်ဗတိုက် ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ် လုပ်ဒုၚ်ရုဲမာဲ ဇၞးမာဲတုဲ ဒှ်အမာတ် ညးစၞးကၠတ်ထဝ် အာတ်အခေါၚ်အရာမန် ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ် ( ဝါ ) ကေတ်ဍုၚ်မန် ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ် မဒှ်ရ။
က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်ပိုယ်ဂှ် ရန်ကဵုကၟိန်ဍုၚ်မန်တၟိ ညံၚ်သ္ဂောံကလိဂွံဂးတုဲ အတိုၚ်ဂၠံၚ်တရဴၜါတၚ်ဏအ် ရုဲစှ်ကေတ်တုဲ ရဲတိတ်ဂြိုပ်မာန် ဂှ် တိတ်ဂြိုပ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန် သှေ်သၟေဟ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် ကၠောန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲဍုၚ် ကော်ဂး Ethnic Political Parties ပံၚ်ကောံကဵု ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ် ညးကဆံၚ်ဘဝတုပ်ကဵုဇကု မဒှ်ရ၊ ပ္ဍဲဂကူမန်ပိုယ် စပ္တံကော်ဂး ဗော်မန်ဒဳမဝ် ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၉၀) စပံက်ဒက်ပတန်ကၠုၚ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန် ဗွိုၚ်ပ္ဍဲဍုၚ် စဵုစိုပ်အခေတ် လက္ကရဴဏအ် ဗော်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳအလုံဒေသရးမန် ဗော်ညဳသၟဟ်မန် အခိၚ်တ္ၚဲဏအ်ကီုရ၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်မန်တြေံတြေံ ရဲသၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဝှ်ကြံၚ်ၚ်ဂမၠိုၚ် စပ္တံနူကဵု အ္စာနာဲထဝ်သောန် အ္စာနာဲၚိုယ်တုၚ်တအ်ဂှ်လေဝ် ပြဟ်လလုဲအာအိုတ်ရ၊ အ္စာဇၞူမန် သၟာချုဒွက်ဒယှ် ညးမပတန်လဝ် ဗော်ဒဳကရေဇြဳအလုံဒေသရးမန် (AMDP) ပ္ဍဲလက်ထက်ပေါယ်ရုဲမာဲ (၂၀၁၀) တေအ်လေဝ် လၟုဟ်ညးအာယုက်ဇၞော် ဗျုဇရာမံၚ်ယျ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ယဝ်ပိုယ်ကလေၚ်ကျောဝ်ရံၚ် တၚ်ရန်တၟံဂကောံ ဗော်တအ်ဂှ်ဂှ် ကၞောတ်တေအ်ဂှ် ကေတ်ဍုၚ်မန်သၠးပွး သာ်ဝွံ ဇၟာပ်ဗော် ဂွံညာတ်ကေတ်ကီုရ၊ မိက်သ္ဂောံကလိဂွံ ဍုၚ်ဇကု အဝဵုဇကု သၞောဝ်ဓမ္မသာဒ်ဇကုတှေ် ဒးကၠောန်ရေၚ်တၠုၚ်အာ နကဵုနယ်ကယ် ( ၂ ) တၚ်လ္တူဏအ်ရ၊ မိက်ဂွံသ္ဂးဂှ် ပြဟ်ဟ်ဏအ် အဝဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန် ပ္ဍဲတဲဇကုဟွံမွဲဏီ မဒှ်တုဲ ဗီုမိက်ဂွံဒှ် ဗီုမိက်ဂွံကၠောန်ဒတုဲဖဵု ကောန်ဂကူဇကုဂှ် ဒးတက်ကၠောံအာ အကြာဗော်ဗၟာ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ညးမကလိဂွံလဝ် အဝဵုအုပ်ဓုပ် ကၟိန်ဍုၚ်ဇကုတုဲ ဍေံတအ်ကဵုအခေါၚ်အရာတှေ် ပိုယ်ကလိဂွံ အခေါၚ်အရာ ဍေံဟွံကဵု အခေါၚ်အရာတှေ် ပိုယ်မုလေဝ်ကတဵုကၠောန်ဟွံဂွံ၊ ဟီုမွဲသာ်ပၠန်မ္ဂး အဝဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂကူဇကု ဟွံမွဲမ္ဂး ပရေၚ်ဂီုကၠီုပ္ဍဲဂကူဇကု ဟွံမွဲ ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်ပ္ဍဲဂကူဇကုဟွံမွဲ၊ ပဵုနူဂှ်ပၠန် ဂတနူဏအ် အန္တရာယ်ဂကူပိုယ်ဇၞော်ဇၞော်ဂှ် သှေ်ဒၟံၚ်ဗဝ်သအဝ်ဏီ မဒှ်တုဲ သာ်ဝွံ မိက်ဂွံကဵု ကောန်ဂကူမန်တအ် တီလဝ်ကၠးကၠးဖ္ဍးဖ္ဍးကီုရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ သရောပ်ကၠေံတုဲ မိက်ဂွံဟီုဂှ် ဍုၚ်မန်ဇကု အာဲကၟာဲဂကူဇကု ညံၚ်သ္ဂောံကလိဂွံပြဟ်ဟ် ဂကူမန် ညံၚ်သ္ဂောံဒှ် ပ္ဍဲဂၠးတိဏအ် Super Power ဂှ် ဂိုတ်ဂစာန်အာ ဗွဲကိုပ်ကၠာညိ ကဵုဖျုန်ကိုပ်ကၠာညိ အဝဵု ( ၃ ) တန် အဝဵုအုပ်ဓုပ်ဂကူမန်နွံ အဝဵုချူသၞောဝ်ဂကူမန်နွံ အဝဵုကုတ်သၞောဝ်ဒန်သၞောဝ် ပ္ဍဲဂကူမန်နွံမ္ဂး ပိုယ်ကော်ခေါစ ကံကုသဵုဂကူမန် ဂကူမန် ညံၚ်ဂွံဖန်ဖက်ကေတ်ကေတ်မာန် မုအရာကမၠောန်ဒတုဲဖဵုမွဲ သွက်ကောန်ဂကူဇကု မိက်သ္ဂောံကၠောန်ကၠောန် စပ်ကဵုလိက်ပတ်မန် ယေန်သၞာၚ်မန်ကီု စပ်အဝဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန် ဒှ်တမ် ကဵုညးမွဲလေဝ် ပိုယ်ဟွံဒးအာတ်မိက် အခေါၚ်အရာရ၊ ကၟာၚ်ဍုၚ်မန်ဇကု ဒက်ပတန် စဵုစိုပ်ဗြီုအကာနိဌာဟဍေံ ကဵုညးလဵုမွဲ ပိုယ်ဟွံဒးရောံဓညရ။

နာဲအံၚ်ဇၞး (ရုတ်တံၚ်)

မြဝွံ မဒှ်အဓိကတမ်ရိုဟ် သွက်ဂကူမန်တံ သ္ဂောံကၠောန်ကမၠောန် ဂူယာ ဝါဗ္ၚ သွက်ဂွံဂယိုၚ်လမျီုရ။ မြမွဲ ဟွံမွဲမ္ဂး ကမၠောန်ဂယိုၚ်လမျီု သွာၚ်ဂူယာဝါဗ္ၚဂှ် ကၠောန်ဟွံဂွံရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ၜုန်မြမုဲတံဂှ် ဒှ်အပေါတ်ကြိယာ သွက်မန်တံ ဂွံဂျိုၚ်လမျီုရ။ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၁၁၉) တေံ မန်တံကျအာပၞာန်ဗၟာ အံၚ်ဇဲယျတုဲ ဒးဒုၚ်ဍဵုဍိုက် ၜုၚ်တက်ဗာ်ဂစိုတ် ဗွဲမဓဇန်ဓဇောတ်တုဲ မန်ဒဴလုပ်ဍုၚ်သေံဟွံမာန်တံဂှ် ဂြိပ်ပါဲဒဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲဂြိုပ်ပ္ဍဲဝါတုဲ ဗွဲကြဴ ဗၟာကော်ကဵုကလေၚ်စဴလုပ် ဍုၚ်ဗ္ဂော-လ္ဂုၚ်တုဲ ကောံစဴကၠုၚ်အိုတ်ရ။ မန်စဴကောံဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်တံဂှ် ပၞာန်ဗၟာအံၚ်ဇဲယျတံ ပ္တိတ်ပၟိၚ် မန်စှ်သ္ၚိ ဂွံရပ်မြမွဲရ။ မူဟိုတ် ပၞာန်ဗၟာတံ မဂွံဖျေံပၟိၚ်ကဵုမန်တံ သာ်ဝွံရော? သွက်ဍေံတံ မဂွံၚိတ်ကမၠက်မန် နဲၜတ်တ်ရ။
မန်တံဟွံမွဲကဵုဍုၚ်၊ ဟွံမွဲကဵုသၟိၚ်တၠဇကု မွဲလ္စုတ်ဓဝ်ဂှ် အခေါၚ်အရာမန် ဗၞတ်မြမွဲကီုလေဝ် အခေါၚ်ပိုၚ်ပြဳဟွံမွဲရ။ မန်စှ်သ္ၚိ အခေါၚ်ဂွံပိုၚ်ပြဳမြမွဲဟေၚ်ရ။ ချပ်ဂွံအာ ဝၚ်အတိက် ဂကူမန်တံမ္ဂး မန်သှေ်ဒၟံၚ် အခိၚ်လၟုဟ် စိုတ်ဂိ-စိုတ်ဂွ ဟွံမံက်တိုန်ဏီဖိုဟ်ဟာ၊ မိက်ဂွံဗ္ဒဗ္ဒာဲဒၟံၚ် ဂကူဗၟာတံဏီဟာ၊ မန်စှ်သ္ၚိ ဂွံလဝ်မြမွဲရမ္ဂး တ္ၚဲယး ညးဂး ညးကေတ်ကၠာ၊ အဲဂး အဲကေတ်ကၠာ ဟိုတ်နူမြတုဲ ဓဝ်ညဳသာမန်တံ လီုကၠုၚ်ရ။ ပၠံၚ်မြ သွက်သ္ဂောံကၠောန်ကမၠောန်ဇကုကၠာတုဲ ဇကုကဵုဇကု ပြသၞာပရေၚ်မၞိဟ် ဟွံပြေပြံၚ်ညးသ္ကံ ပၞာန်ဗၟာတံတီတုဲ ဍေံထပ်ပ္တိတ်ပၟိၚ် မွဲဗီုပၠန်ရ။ သ္ၚိမန် မိက်ဂွံပိုၚ်မြမွဲကီုမ္ဂး ကောန်ဝုတ်ဇကု သ္ပအိန်ထံၚ်ကဵုပၞာန်ဗၟာတံညိ။ ဂကူကၠာဲဏောၚ်ဂှ် ချပ်ဟွံဒးရ။ သွက်ဂွံကၠောန်ဝါဗ္ၚ လမျီုဂွံဂျိုၚ်တဴတုဲ သ္ၚိကောန်ဝုတ်နွံတံဂှ် ပအပ်သ္ပအိန်ထံၚ်ကဵုပၞာန်ဗၟာတုဲ မဂွံအခေါၚ် ပိုၚ်ပြဳမြမွဲရ။
သဇိုၚ်ကမၠောန်မန် နူတံတေံ သ္ပလဝ်သဇိုၚ်ကဵု တိဗ္ၚဂူယာတုဲ မြမုဲဟွံမွဲမ္ဂး ကမၠောန်တိဗ္ၚဂူယာတံဂှ် ကၠောန်ဟွံအာစိုပ်ဒတုဲရ။ ရန်တၟံသွက်ဂွံကၠောန်ကမၠောန် တိဗ္ၚဂူယာတုဲ ကောန်ဝုတ်ဖျုန်ဂြိုဟ်ဇကု မ္ဒးပၟပ်ဏာကဵု ပၞာန်ဗၟာတံရ။ သ္ပတံနူဂှ်တုဲ ဂကူမန်တံ မ္ဒးကၠာဲ မဒှ်အာဗၟာ ဒဵုလၟုဟ်ဏံရ။ အရေဝ်ကၠာဲမ္ဂး ဂကူဂှ် ဟွံလံမွဲသာ် မ္ဒးကၠေံအာမာန်ရ။ ကၠေံတုဲကၠက်ရ။ အရေဝ်မန် မကၠာဲအာ အရေဝ်ဗၟာဂှ် ဗၟာၚိတ်လေဝ်နွံ၊ မန်ၚိတ်ကမၠက်ထောံ အရေဝ်မန်လေဝ်နွံရ။ ခေတ်ဂတမတ် ဆဵုဒၟံၚ်လၟုဟ်ဏံ မန်ၚိတ်ကမၠေံဂကူမန် နွံဂၠိုၚ်ရ။ မိမမန်- ကောန်,စဴ ဒှ်အာဗၟာဂှ် မန်ၚိတ်မန်ရ။ မန်ဟွံစွံၚုဟ်မးကဵု အရေဝ်မန် လိက်မန်ဂှ် နွံကၠုၚ် နူခေတ်အၚ်္ဂလိက်တေံရ။
ဂွံဗှ်လဝ် လိက်ဝၚ်နာဲထဝ်လဵု မွဲဒကုတ်မွဲဒကဴ ညးတံချူလဝ်- နာဲထဝ်လဵု ဟွံဒုၚ်အသံသၟိၚ်ဗၟာ မစဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဂှ်တုဲ သၞာံခရေတ် (၁၈၂၇) ဂှ် ကော်ပကောံကေတ် ကောန်မန် မနွံပွဳပွူ လ္ဂုၚ်,ဗဂေါ၊ ဗၞတ် (၂၀၀၀၀) ၜါဠက်ပြၚ်ၚ်တုဲ ကၠုၚ်ပ္တန်ဍုၚ်မတ်မလီုရ။ ရှေ်သှေ်ဒၟံၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာဂုဏလၚ်္ကာရ။ နာဲထဝ်လဵု ကေုာံ ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဟွံသ္ပအဓိက ဟွံဇြိုဟ်နက် ဟွံစွံၚုဟ်မး လ္တူအရေဝ်မန် လိက်မန်တုဲ ဗၞတ် (၂၈) သၞာံ မန်မနွံပ္ဍဲဍုၚ်မတ်မလီုတံ ကၠာဲဒှ်အာဗၟာ ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။ မန်မကၠာဲဒှ်အာဗၟာဂှ် နူကဵုခေတ်အၚ်္ဂလိက် ပိုၚ်ပြဳလဝ်ဍုၚ်ဏံရ။ ဗၟာတံၚိတ်တုဲမန်ကၠာဲအာဟွံသေၚ်၊ မန်ဟွံစွံၚုဟ်မးကဵု အရေဝ်မန် လိက်မန်တုဲ မန်ကၠာဲဒှ်အာဗၟာရ။
ဂကူမန်ဍုၚ်ကၠေံ ဨကရာဇ်ကၠက် ဟွံမွဲကဵုအခေါၚ်အဝဵုအာဏာဂှ် ဂိဟွံလေပ် ဂွဟွံလေပ် ဂိုဟ်ဟွံလေပ်ရ။ စိုတ်ဓါတ် ယဝ်ဂိလေပ် ဂွလေပ် ဂိုဟ်လေပ်မ္ဂး ဟွံဒးဒှ်ဒဝိၚ်ကဵုဂကူမန်ကၠက်ရ။ စရၚ်ဂကူမန်တံသှေ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲစရၚ်သ္ဂာတ္ၚဲ ဗၟာတံကံက်လဝ်စရၚ်ဂှ် နွံလၟိဟ် (၇၄၃၀၀၀) တၠရ။ စိုပ်ခရေတ် (၂၀၅၀) သၞာံမ္ဂး ဂကူမန် ဘိုအ်ဂွံကၠက်အာနွံဒၟံၚ်ရောၚ် တၠပညာဂၠးတိတံ တော်ညာတ်လဝ်နွံရ။ ဂလာန်ဏံ သၚ်မန်တံကီု ညးဍုၚ်ကွာန်မန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံကီု ဟွံဒုၚ်တဲ ဟွံပတှေ်ရ။ သ္ပရံၚ်သုတေသန ပ္ဍဲအရေဝ်မန်မ္ဂး သွက်ဂွံကၠက်ဂှ် မ္ဒးဒှ်ဒဝိၚ်ဇၞော်ဇၞော်ရ။ ပ္ဍဲအရေဝ်မန် အရေဝ်ဗၟာပြံက်နှဴဒၟံၚ် ၜိုတ်(၅၀%)တၟံကၠံရ။ သၚ်တံ တွံဓဝ်လေဝ် အရေဝ်ဗၟာပြံက်နှဴ၊ အ္စာကၞေဟ်ချူလိက်တံလေဝ် အရေဝ်ပြံက်နှဴ၊ ပရေၚ်ပြံက်နှဴဏံ ဟွံစဵုဒၞါ ဟွံပခိုၚ်ပ္တိုန် အရေဝ်မန်မ္ဂး စိုပ်သၞာံ (၂၀၅၀) တေံမ္ဂး ဒှ်ဒဝိၚ်ကဵု မန်ကၠက်ဇၞော်ဇၞော်ရ။
ဗၟာကဵုမန်ဝွံဂှ် နူတံတေံ ဟွံကေၚ်ဒှ်လဝ် မိတ်ပတှေ်ညးသ္ကံရ။ ဂကူဗၟာတံ ဒှ်ဂကူ မတီဂုန် ဂကူမန်တံဟွံသေၚ်ရ။ မ္ဒးထ္ၜးသက်သဳမ္ဂး သၟိၚ်အနဝ်ရထာ ဗ္တိုက်သီဏာ ပိဋကတ်မန် သီုတၠပညာ ခမဳသၚ်မန် နူဍုၚ်သဓီုဂှ် အလုံမွဲဂၠးတိ အ္စာဝၚ်တံ တီကၠးမံၚ်ဖၟိုတ်ကီုလေဝ် အ္စာဝၚ်ဗၟာခေတ်လၟုဟ်ဏံ ဟီုတွံဒၟံၚ်၊ ချူဓမံက်ဒၟံၚ် သာသနာထေရဝါဒ ကၠုၚ်စိုပ်ဍုၚ်ဗကာံဂှ် ဂွံနၚ်နူမန်တံဟွံသေၚ်၊ ဂွံနၚ်နူဂကူပျူတံရောၚ် အ္စာဝၚ်ဗၟာတံ နကဵုစိုတ်ဣဿာ ဂံၚ်ဟီုပ္တိတ်ဒၟံၚ်ဏီဖိုဟ်ရ။ အလုံမွဲဍုၚ်ဗကာံ ရပ်စပ်စကာဒၟံၚ်လိက်မန်၊ လိက်မန်ချူလဝ် ပ္ဍဲတၟံတိုၚ် သီုမနွံပြာကတ်ဒၟံၚ်ဖိုဟ်၊ ဟွံတၚ်ဂုန်ကဵုမန်-ဂံၚ်လီလာန် မဂွံနၚ်နူပျူတံရောၚ်။
တော်ချပ်ဗ္စာရံၚ်ကဵုဝၚ်အတိက် ဗီုဗၟာတံဍဵုဍိုက်ကၠုၚ်မန်- မန်စှ်သ္ၚိ ဂွံရပ်မြမွဲကီု၊ ဗီုမန်တံ ပတှေ်ဗၟာတုဲ မ္ဒးကၠုၚ်အလီ ဂၠိုၚ်ကဵုဝါကီု၊ သ္ပဂုန်ဟွံဒှ်မိတ်တံကီုတုဲ သၟတ်တၠပညာမန် ခေတ်တၟိတံ ထေက်ကဵု မ္ဒးလွဳစိုတ်ဓါတ် (ဂ) ပိမ စိုတ်ဂွ၊ စိုတ်ဂိ၊ စိုတ်ဂိုဟ် ထေက်ရရောၚ်။ အရေဝ်မန် မန်ဟွံဟီုဂှ် ဒးဂွထေက်ရ။ ဒးဒုၚ်ပလီုပလာ်ဒၟံၚ် အခေါၚ်ဗ္တောန်လိက်မန်၊ မန်အထေၚ်ဍောတ်သောဲကဵု ယေန်သၞာၚ်အခိုက်ကၞာမန်တုဲ မ္ဒးကၠေံကၠက်အာတံဂှ် ဒးဂိုဟ်ထေက်ရ။ အလုံဂကူမန် စိုတ်ဂွ,ဂိ,ဂိုဟ် ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်မ္ဂး အခေါၚ်ဂကူမန် မန်တံကၠောန်ကေတ်တ်ဂွံရ။

နာဲတိုၚ်ပ္ကဴဍုၚ်

ပၠန်ဂတးမန်ဂှ် ပေၚ်အာ (၇၅) သၞာံရ။ ဆဂး တိုၚ်ပ္ကဴ ကောန်ဂကူမန်ဂှ် မန်တံ ဟွံကလိ်ဂွံဏီရ။ ရံၚ်အာဝၚ်အဆက်က်မ္ဂး ကြဴနူကဵု မန်ကျဍုၚ်တုဲဂှ် ဒြဟတ်ပၞာန်မန် ဒြဟတ်ပၠန်ဂတးမန် ဍိုန်လျကၠုၚ်တုဲ ပၞာန်ဗၟာတံ သီကေတ်ဍုၚ်မန်အိုတ်တုဲ မန်တံ ဒးဒုၚ်ၚိတ်ကမၠက်ရ။ မန်တံ ဒးဂြိပ်ဒဴရ။ ပ္ဍဲအကာဲအရာပၠန်ဂတး ပစ္စုပ္ပန်ပၠန်လေဝ် ဒြဟတ်ဇကု ဟွံဍိုက်ပေၚ်ရ။ ရံၚ်ကဵုအကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တ္ၚဲဏံတုဲ ဒးဗပေၚ်ဒြဟတ်ပၠန်ဂတးမန် ဒြဟတ်ပၞာန်မန်ထေက်ရောၚ်။

မုဟိုတ် မန်ကျဍုၚ်
ဂကူမန်ပိုဲတံဝွံ ဒှ်ဂကူ နွံကၠုၚ် ယေန်သၞာၚ်သၠုၚ် မဇိပ်ဂၠိပ်တဴ ပ္ဍဲရှေ်သှေ်သာသနာရ။ ဂကူမိက်ဂွံစ ၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ် အခိ်ၚ်ကသီု မုဟ်ကျာ ကၠောန်ဗ္ၚတဵုသြောံတုဲ အခိၚ်ကညၚ် မိပ်မြဟ်ဝေၚ်သဘၚ် သ္ပကုသဵု ကဵုဒါန်ရ။ ဆဂး ဂကူမန်တံ နွံတဴကြပ်မံၚ်ကဵု ဂကူဗၟာတံ ဂကူဗက်ပၠံၚ်ၜးဍုၚ်မန်တုဲ လက္ကရဴအိုတ် ဍုၚ်မန်ဂှ် ကၠေံကၠက်အာရ။
မုဟိုတ် ဂကူဗၟာတံ နွံပၟိက်ကဵု ဍုၚ်မန် တိဍာ်မန်တံရော။ တိဍာ်ဒေသဗၟာတံဂှ် ဒှ်ဒေသတိကှ်ဂၠိုၚ် ဥတုရာသဳလေဝ် ဟွံခိုဟ်ရ။ ဗြဲဍာ်တံ အောန်နူကဵု ဒေသမန်ပိုဲတံရ။ သြောံသ္ၚု ၚုဲက ၜဵုခ္ၚံက် သတ်ဆုသတ်ဒုန်တံ တိတ်ခိုဟ်တုဲ သၟိၚ်ဗၟာတံ မိက်ဂွံကလိဂွံဍုၚ်မန်၊ ဍုၚ်မန်ဂှ် ညးတံ မိက်ဂွံစွံအာ သၟဝ်တဲညးတံရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကာလသၟိၚ်ဨကရာဇ်ဗၟာတံ ဒြဟတ်ဇၞော်မ္ဂး လုပ်ဗတိုက်ဍုၚ်မန်ရ။ အခိၚ်တေံ ဟီုဂှ် ပ္ဍဲကဵုသ္ကုတ်သၟဝ်ဏံ လၟိဟ်ဂကူမန်ပိုဲ ဂၠိုၚ်နူကဵု ဂကူဗၟာတံဏီရ။ ဆဂး မန်ပိုဲ ပြးဇးဒၟံၚ်တုဲ ဍုၚ်ညးညးမံၚ်ရ။ ဗုိုၚ်ဒၞာညးသကအ် ဟွံမွဲရ။ လၟိဟ်မၞိဟ် ဂၠိုၚ်ကီုလေဝ် ဒပ်ပၞာန်ဂှ် ဟွံခိုၚ်ရ။
ရံၚ်အာဝၚ် ကၠာအခိၚ်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳလီုတေံကီု စဵုကဵု သက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၁၁၉) ကီု ဂကူမန်ပိုဲတံဂှ် ဒုၚ်ခဳတုဲ ဒုၚ်စဵုဒၞာဍုၚ်မန်ဂှ် အောန်ရ။ ကျတှေ် ဂြိပ်ဒဴဂှ် ဂၠိုၚ်ရ။ ဒပ်ပၞာန်ခိ်ုၚ်ၚ်ကၠိုက်က်လေဝ် ဟွံမွဲ၊ ဒှ်ပေဲါဗတိုက် ကုဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံမ္ဂး ပရေၚ်ညဳသၟဟ်လေဝ် ဟွံမွဲတုဲ လက္ကရဴအိုတ် ဂကူမန်တံ ကျဗၟာတုဲ ဒဴလုပ်အာဍုၚ်သေံဂှ် ဗၞတ် (၉) အလန်ရ။ ကြဴနူကဵု ဍုၚ်မန်ဟံသာဝတဳ ဒးဒုၚ်မန်တံ ဒးဂြိပ်ဒဴတိတ်အာ ဍုၚ်မန် ကဝက်ပြၚ်ၚ်တုဲ စိုပ်အာဍုၚ်သေံရ။ ဒြဟတ်ဂကူမန် သှေ်ပ္ဍဲဍုၚ်မန် အောန်တဴရ။ နူအခိၚ်တိက်တေံရ ဂကူမန်တံဂှ် မိက်ဂွံမံၚ်စံၚ် ၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ် ရှေ်သှေ်ဘာသာသာသနာ ၜက်ကာဲတုဲ အရာပရေၚ်ဂီုကၠီုဂကူဂှ် စိုတ်လုပ်စအောနု်ရ။ မ္ၚးနူအခိၚ် ဨကရာဇ်မန် ရာဇာဓိရာဇ် အဆက်ဨကရာဇ် လက္ကရဴဏံ ဒက်ပတန်လဝ် ဒပ်ပၞာန်ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက် ဟွံမွဲတုဲ စဵုဒၞာဍုၚ် ဟွံမာန်ကီုရ။
မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ဟိုတ်နူကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဓဇန်ကြာန်တုဲ မန်ပိုဲ ဖေက်ဗၟာကွေံကွေံရ။ အတိုၚ်လိက်ဝၚ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ် (History of Rangoon) ချူလဝ်မ္ဂး ဍုၚ်ဟံသာဝတဳလီုတုဲ လက္ကရဴဏံ ဗၞတ် (၁၀) သၞာံပြၚ်ဂှ်တှေ် ကောန်ပၞာန်မန် ဗၞတ် (၃၀၀) တၠတံ ကတဵုတိုန် ပုန်တုဲ မွဲဝါတုဲ ညးတံ သီလဝ်ကျာ်လ္ဂုၚ်ရ။ အဃောဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဗိုၚ်လဝ်ကျာ်လ္ဂုၚ် ပန်စုတ်ကဵု အမၠံက် ရပ်ဂွံသပုန်ကောန်ပၞာန်မန်တံတုဲ ဂစိုတ်ထောံ သီုဖအိုတ် ပ္ဍဲကဵုကုန်ကျာ်လ္ဂုၚ်ဝွံရ။ ညးဍုၚ်ကွာန်မန်တံ ဆဵုဒး မိၚ်ဒးတုဲ ဂိတဴစိုတ်ရ။ မွဲအခိၚ်ဓဝ် ဖေက်အာရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ မဇဨကရာဇ်မန် မဇသ္ကိုပ်ပၞာန်မန်တံ အခိၚ်တေံတှေ် ညးတံ ဂြိပ်ဒဴလုပ်အာ ဍုၚ်သေံအိုတ်ရ။ စဵုကဵုလၟုဟ် ဒတောဝ်တၞောဝ်မဇ မန်ဍုၚ်သေံတံဂှ် ရိုဟ်ရေၚ်မံၚ် ပရူဗၟာတံ ဓဇန်ရ။

ဒြဟတ်ပၠန်ဂတးမန် – မန်ၜါဍုၚ် ဆက်စပ်ညးသကအ်ဟွံဂွံ
မန်ဍုၚ်သေံ ဒတောဝ်တၞောဝ်မဇ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗညာစိၚ်ဂှ် ဒှ်ဒတောဝ်လက္ကရဴအိုတ် ပုန်ကဵုသၟိၚ်ဗၟာတံရ။ ဍုၚ်ဟံသာဝတဳကျတုဲ ဗၟာတံ ဓရတ်ညးတေံ ကဵုက္ဍိုက်ပ်ဒပ်ပၞာန်မန်ကဵုဗၟာတံ ပံၚ်နှဴလဝ်ရ။ အခိၚ်ကောန်ပၞာန်မန်တံ ပုန်တို်န် ပ္ဍဲကျာ်လဂုၚ် ဒးဒုၚ်ဂစိုတ်ဂှ် ညးတေံ မိၚ်တုဲ စိုတ်ဟွံမိပ် စိုတ်ဟွံခိုဟ်ရ။ လက္ကရဴဏံ ဨကရာဇ်ဗၟာတံ စကာညးတံ ကဵုဇက်အာပၞာန်ဍုၚ်သေံ သွက်ဂွံလုပ်သီကေတ် ဍုၚ်အယုဒ္ဓယျရ။ အခိၚ်စိုပ်ပယျဵုကျာ်ပိ-ဝၚ်ကဂှ် ညးတေံ ဖံက်ပၠန်လတူအမိၚ်ဨကရာဇ်ဗၟာတုဲ ကသေအ်ဂွံကောန်ပၞာန်မန်တံ ကဵုဂစိုတ်ထောံ ကောန်ပၞာန်ဗၟာတံဖအိုတ်ရ။ နူဂှ် သၟိၚ်ဗညာစိၚ်ကဵု ကောန်ပၞာန်မန်တံ ဒဴလုပ်အာ ဍုၚ်သေံရ။ ဨကရာဇ်သေံ အခိၚ်တေံဂှ် စွံဓရ်မေတ္တာတုဲ ကဵုဇူဒီု ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်သၞေဟ် (၇) သၞေဟ် (အခိၚ်လၟုဟ် ပ္ဍဲခရိုၚ်ကာန်ချနပူရီကဵု ရာပ်ပူရဳ) တုဲ ကာလဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ လုပ်ဗတိုက် ဍုၚ်သေံ သွက်ဂွံဗိုၚ်စဵုဒၞာရ။ လက္ကရဴဏံ သၟိၚ်ဗၟာတံ လုပ်ဗတိုက်ဍုၚ်သေံဂှ် မန်တံ ဗိုၚ်ဗတိုက်ကဵုတုဲ ဂုဏ်မန်တံဂှ် နွံပ္ဍဲဍုၚ်သေံရ။ မဇတောဝ်တၞောဝ် ဨကရာဇ်မန်တံကီု သၟိၚ်ပၞာန်မန်တံကီု ဒးဒုၚ်ကလေၚ်ခါန်ကၞက် ညးဒုၚ်ကာသၟိၚ်ဨကရာဇ်တၠတိသေံ နဒဒှ်အမာတ်ဒဴဗညာ သ္ကိုပ်ပၞာန်ရေၚ်ၚ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲကာလ (၁၉၄၈) ဂကူမန်တံ စတုဲ ကၠောန်ပၠန်ဂတးဂှ်မ္ဂး ပ္ဍဲကဵုဂကူမန်ဂှ် ညးလေပ်လဝ်ကွတ်ပၞာန် ညးနွံမံၚ် အပ္ဍဲကဵုပၞာန်ဂှ် ဟွံမွဲရ။ ဟွံတုပ်ကဵု ကရေၚ်တံရ။ ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်တံဂှ် ဍေံတံဒက်လဝ် တံဒပ်ကရေၚ် သၟဝ်အၚ်္ဂလိ်က်တံတုဲ ကာလရပ်လွဟ်ပၠန်ဂတးဂှ် တိတ်အာ အတိုၚ်မွဲဒပ်ရ။ ပၠန်ဂတးမန်ဂှ် သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် တၠပညာတံ ဆဝ်ဗ္ၚုဟ်တုဲ သၟတ်တံ စတံရပ်လွဟ်ရ။ ဆဂး ပ္ဍဲကဵုသၟဝ်ပၠတရဴ ‘ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်’ ဂှ် အခိၚ်တေံ ကောန်ပၞာန်မန်တံ လၟိဟ်နွံမံၚ် ကြပ် (၁၅၀၀) တၠ နူကဵုဒေသဘာအၚ် စဵုကဵုစိုပ် ဒေသဍုၚ်ရေဝ်တေံရောၚ်ဟီုတှေ် တော်ရံၚ် အပ္ဍဲကဵုအခိၚ်တေံဂှ် ဒြဟတ်ဂၠိုၚ်ကွေံရောၚ်။
အခိၚ်ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်တေံတှေ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်တံ အာကၠုၚ် ဆဵုဂဗကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်ဍုၚ်သေံတံ လောဲသွာရ။ ပၠန်ဂတးမန်တံ ကေတ်အရီုအဗၚ် နူကဵုမန်ဍုၚ်သေံတံ လောဲသွာရ။ အခိၚ် အာစာထောန်တိ်ၚ်ကဵု မိနှေန်တံ ဆဵုဂဗကု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်ဍုၚ်သေံတံတှေ် ညးတံ ညာတ်ကေတ် ပၠန်ဂတးဂှ် ဒးအာဍာ်ဇမၠိၚ်ရောၚ် သွက်ဂွံလွဳၜၚ်ပတိတ် သၟတ်တံ တၠပညာသွာၚ်အုပ်ဓုပ် သ္ကိုပ်ပၞာန်တံဂှ် ညးတံ ကေတ်ကဵုတာလျိုၚ်ရောၚ် ဂးရ။ ဆဂး ကေၚ်ကာ ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် အခိၚ်တေံဂှ် ရန်တၟအ်လဝ် သွက်ဂွံကၠောန်ပၠန်ဂတး ဍာ်ဇမၠိၚ်ဟွံသေၚ်၊ အခေါၚ်ခိုဟ်တှေ် လုပ်ကၠောန် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်တုဲ ပဲါတးထောံ ကသပ်မန်ဍုၚ်သေံရ။ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်ဍုၚ်သေံတံ စိုတ်ဟွံခိုဟ်ရ ရဴဝွံ အဲအာစာကၞေဟ် ကေၚ်မိၚ် အကြာမန်ဍုၚ်သေံရ။ လက္ကရဴဏံ ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် ပအပ်လွဟ် (ဖျေံလွဟ်) ကဵု အလဵုအသဳဗၟာရောၚ် မိၚ်ဂှ် မန်ဍုၚ်သေံတံ ဗဒေံါမံၚ်ကီုရောၚ် အာစာထောန်တိၚ် က္လေၚ်လဴထ္ၜးစ ပ္ဍဲကေၚ်ကာ ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်ရ။ လက္ကရဴအိုတ် အရေဝ်ကဵုကသပ်မန်ဍုၚ်သေံတံဂှ် ဟွံဒှ်ရှ်သာတုဲ ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် ဖျေံလွဟ် (၁၁၁၁) ဇကု ကုဒပ်ပၞာန်ဗၟာရ။ ယဝ်ရ အခိၚ်တေံ ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် ပံၚ်ဗစပ်ကဵု မန်ဍုၚ်သေံ ဂွံပကတ်ပကေၚ် တၠပညာ ကေုာံ သ္ကိုပ်ပၞာန် ပၠတရဴအာ ပၠန်ဂတးမ္ဂး နူဒြဟတ် (၁၅၀၀) တၠဂှ် စဵုကဵု (၁၅၀၀၀) တၠ ဒှ်မာန်ရ။
(၁၉၅၈) ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်တုဲ ကေၚ်ကာဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် သှေ်မံၚ်မွဲတၠ ဥက္ကဌဇၞော် နာဲယှိုဲကျေန်ဂှ် က္လေၚ်ဒက်ပတန် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိတုဲ ပၠန်ဂတးညံၚ်ဟွံဂွံပိုတ်အာ ထိ်ၚ်လဝ်ကီုလေဝ် ဂွံက္လေၚ်ဒှ်တိုန်ဒြဟတ်မွဲဝါပၠန်ဂှ် ဒးကေတ်အခိၚ် ကြပ် (၁၀-၁၅) သၞာံပြၚ်ရ။ သက္ကရာဇ် (၁၉၇၀) ပြၚ်ဂှ် ကွးဘာတံ လုပ်ကၠုၚ်ပၠန်ဂတးဂၠိုၚ်တုဲ ဒြဟတ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိကီု ဒြဟတ်ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူမန်ဂှ် ခိုၚ်ကၠိုက်ကၠုၚ်ရ။ အခိ်ၚ်ဒြဟတ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ သၟဝ်ပၠတရဴ ဥက္ကဌ နာဲယှိုဲကျေန်ကဵု နာဲနလ္လာတံဂှ်တှေ် မန်ဍုၚ်သေံတံ ကဵုကၠုၚ်ဒြဟတ်နွံရ။

ဒြဟတ်ဍိုန်လျစှေ် ကြဴနူကဵု ဒေံါပန်ပှော် (၁၉၉၅)
ပ္ဍဲကဵုအခိၚ် (၁၉၉၀) တေံတုဲ သွက်ဂွံဖဍိုန်ဖျေံ ဒြဟတ်ပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ စကာကၠုၚ် နဲကဲပြယာဲမွဲဗီုရ။ အခိၚ်ဂှ်မ္ဂး သ္ကိုပ်ပၞာန်ခေန်ညောအ်ဂှ် အာစာကၠီ ဇၞော်အိုတ်ရ။ ညးတံဂှ် ရန်တၟအ်လဝ် သွက်ဂွံလီကေတ် ဒပ်ပၞာန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဖအိုတ် ညံၚ်ဟွံဂွံဇၞော်အိုတ်ဂှ် ထိၚ်ထောံကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် အခေါၚ်အရာတၟေၚ်တံတုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံဗတိုက် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ထောံလဝ်ရ။ လတုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် အာဗတိုက် ဒပ်ပၞာန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်ဟ်တံရ။
အခိၚ်လက်ထက် (၁၉၉၅) ဂှ်မ္ဂး အခိၚ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဒေံါပန်ပှော်တုဲဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ကဵုတိကဵုကၠအ်ကဵုသ္ၚိ ကု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ သုီုကဵုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တံတုဲ ထိၚ်ထောံ လတူဍုၚ်ရ။ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်တံ ဂွံအခေါၚ်ဆဵုဂဗ ကုခမဳသၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်တံကီုလေဝ် မွဲအခိၚ်ဓဝ် ပၠန်ဂတးမန်ဂှ် ဍေံဟွံတုဲဒှ်ဏီရ။ ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု တၚ်တုပ်စိုတ် ဒေံါပန်ပှော်တုဲ ဒပ်ပၞာန်မန်ကီုှ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဗော်ကီု ဒးရုပ်ပတိုန် နူကဵုပလိုတ်ဍာန်ကွဳပၟတ် ရေဝ်-ထဝဲါတုဲ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဗော်ကီု ပရေၚ်စဵုဒၞာညးဍုၚ်ကွာန်ကီု အကံက်အခေါန်တံကီု ဍန်ဂြက်စှေ်အာကီုရ။
မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် အခိၚ်ခေန်ညောအ် နွံအဝဵုဂှ်မ္ဂး ဍေံကဵုအခေါၚ်ကူသာန်ပၠောပ်ကွဳစက်တံ နွံတုဲ ကောန်သ္ဂံၚ်ကီု ဗိုလ်ပၞာန်တံကီု ပါလုပ်မွဲစွံကဵု ရဲသၟာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ရ။ အခိၚ်ဂှ်တှေ် သၟာပၠန်ဂတးတံ တီအာရှ်သာ ကၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ရ။ ညးတာလျိုၚ်ကီု ကောန်ဗော်ကီု ကောန်ပၞာန်တံကီု နုက်တိ်တ်အာ နူဗော်ကီုရ။ ဟိုတ်နူကဵု အခိၚ်ဒးပၠန်ဂတး ဒးဗတို်က်ပၞာန် ဟွံမွဲတုဲ ကောန်ဗော် ကောန်သ္ဂံၚ်တံဂှ် ရံၚ်ကဵု ပရေၚ်အိန်ထံၚ်ကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံတုဲ တိ်တ်နူကဵုပၞာန်ကီုရ။ လက္ကရဴဏံ ကြဴနူကဵုသက္ကရာဇ် (၂၀၁၀)၊ ဍုၚ်ဂှ် ပံက်တိုန် အခေါၚ်သၠးပွးနွံတိုန် အခေါၚ်ကၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဒှ်တိုန်တုဲ ကောန်ဗော်တံကီု ကောန်သ္ဂံၚ်တံကီု ဆက်တုဲဒေံါဇူအာကီုရ။ ဒြဟတ်ဗော်သၟးဟွံသေၚ် ဒြဟတ်ဒပ်ပၞာန်လေဝ် ဍိုန်လျစှေ်အာကီုရ။
နကဵုလညာတ်မွဲ သၟတ်တံ သွက်ဂွံလုပ်ယိုက်ဂၠေၚ်ပၞာန်ရ။ လညာတ်ခိုဟ်မွဲရ။ ဆဂး ပြသၞာဍေံဝွံ ဆၜိုတ်လၟိဟ်ကောန်ပၞာန်ဂၠိုၚ်သၟးဟွံတုဲ လွဟ်လေဝ် ဗွဲမရုံဂပ် ဒးဗဂပ်ကဵုတုဲ ခရိတ်စတံလေဝ် ဒးဗပေၚ်ကဵုရောၚ်တုဲ လျိုၚ်ဇၞော်ဒၟံၚ်ရောၚ်။ ဆဂး မုဒှ်ဒှ် ဒြဟတ်ဇကုနွံမ္ဂး ညးတၞဟ်တံ ဟွံထေၚ်သောဲရ။

မုဟိုတ်ဒးချပ် ဒးဗပေၚ်ဒြဟတ်ပၞာန်၊ ဒြဟတ်ပၠန်ဂတး
မန်ပိုဲ အာတ်ကၠုၚ် ဍုၚ်မန် အခေါၚ်အရာဂကူမန် နူကဵုသက္ကရာဇ် (၁၉၄၈) ရရောၚ်၊ လၟုဟ် ပေၚ်အာ (၇၅) သၞာံကီုရ။ ရံၚ်အာအကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တ္ၚဲဏံ က္လေၚ်သီကေတ်အဝဵုမွဲဝါပၠန်တုဲ အခေါၚ်အရာ ဒက်ပတန်ကၠုၚ်တွဵုရးဍုၚ် နွံကဵုကံကုသဵုဇကု ဇကုဖန်က်ကေတ် ပ္ဍဲကဵုကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ဇေတ်တ်ဂှ် ဍေံဟွံလောဲသွာရ။ ပၞာန်ဗၟာတံ ပတေၚ်ဏာ သၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) ရောၚ်။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်ဟ်တံ တီကၠး အခိုက်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံတုဲ လုပ်ပေဲါဗတို်က် တိဍာ်ဒေသဇကု ဇကုဂွံသီကေတ်ရ။ သီတုဲမ္ဂး သမၠဲပတိတ် ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ကီုရ။ ဂကူမန်ပိုဲလေဝ် ဂတဏံမွဲမွဲတ္ၚဲ ဒးကွာ်အာဂၠံၚ်ဏံရောၚ်။ ပတှေ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ကဵုဖေဝ်ဒရေဝ်ရောၚ်တှေ် ဒှ်ဝါတ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံဗပေၚ်ဒြဟတ်ပၞာန် ဒြဟတ်ပၠန်ဂတးဂှ် စိုပ်အခိၚ်ရောၚ် မိက်ဂွံဆဝ်မ္ၚုဟ်ဏာကဵု ကောန်ဂကူမန်တံရ။ အခိၚ်ဗၟာကဵုဗၟာ ဒှ်ပဋိပက္ခဂှ် တိဍာ်ဇကု ဇကုက္လေၚ်သီကေတ်မာန်တုဲ ဖျေံပရေၚ်အုပ်ဓုပ်မာန်မ္ဂး ခိုဟ်အိုတ်ရောၚ် ပတိုန်ထ္ၜးဏာရ။