Category: ပရိုၚ်

Download Guiding star Vol.10, No.15, August.1, 2022

သၟာန် ။ ။ ကိစ္စသိုၚ်နန်ဏံဟီုဂှ် နကဵုစိုတ်ဆန္ဒအ္စာ သာ်လဵုနွံဂှ်လေဝ် လဴစကဵုညိ?
သွဟ် ။ ။ နွံပၟိက် သိုၚ်နန်ဟီုဂှ်တှေ် ဟိုတ်နူဨကရာဇ်မန်ပိုဲ ဟွံမွဲတုဲ ကောန်မန်ပိုဲ ယဝ်ရ ညာတ်ဒးနန်မ္ဂး စိုတ်ဓါတ်ဆာန်ဂကူနွံကီု၊ စရာဲကီု၊ ဇြဟတ်ကီု မုက်မတ်ဟွံဒးဍောတ်စကွေံ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အဲအာဆဵုကဵု ထပိုဲဍောတ်တုဲ ဟီုဂးလဝ်ဂှ် ကျာ်ဇၞော်ရ ဒှ်မၞိဟ်ဇြဟတ်နွံ၊ အခိၚ်လၟုဟ်ဏံ သွက်ဂွံသိုၚ်နန်ဟီုဂှ် လိက်တၟံလေဝ် ပြာကတ်ဒၟံၚ်၊ ယၟုနန်လေဝ် ပြာကတ်ဒၟံၚ်၊ ဟိုတ်နူဍိုက်ပေၚ်ကၠုၚ်ဗီုဏံဂှ်ရ ပိုဲတံ မိက်ဂွံဓမံက်ရုပ်ရဴ သိုၚ်နန်ရ။ လိက်တၟံပြာကတ်ဂှ်ရ ဟီုမာန်၊ လိက်တၟံဟွံမွဲတှေ် သိုၚ်နန်ဟီုဂှ် မုအဓိပ္ပဲါဟွံမွဲပုဟ်။ ပ္ဍဲဗၟာတံ လိက်မန် (ရေႊနန်းကျော့ရှၚ်) ‘ဝ’ နွံမံၚ်၊ ညးလေဝ်ပ္တန်လဝ်နန်ကီု (ရေႊနန်းကျော့ရှၚ်) သက္ကရာဇ် (၇၀၀) ပြၚ်ၚ်နွံမံၚ်။ လိက်ညးဂှ် ဒဵုကဵုလၟုဟ် ပ္ဍဲကဵုဗၟာလေဝ် ပြာကတ်ဟွံဂွံ၊ ဗ္တောန်လေဝ်ဟွံဂွံ၊ ယၟုနန်လေဝ် ဟီုဟွံမာန်ပုဟ်၊ ပရောနန်ညးသိုၚ်လဝ်ဂှ် လိက်လီုမံၚ်၊ ဟိုတ်နူလိက်လီုမံၚ်တုဲ ပရောနန်ညး ညးမွဲမှ ပ္ဍဲကဵုလိက်ပတ် ဟီုအရေဝ် ဟွံဂွံပုဟ်၊ လိက်ဂကူပိုဲတံဂှ် ဟိုတ်နူပြာကတ်မံၚ်၊ လိက်ညး ဒိုဟ်ဗၟံက်၊ ပလိုတ်၊ ဒၞာဲလဵုဒှ်ဒှ် သီုဖအိုတ် ဍိုက်ပေၚ်မံၚ်၊ နန်ညး ဒယိုၚ်နွံမူစိ၊ ဗီုလဵု ယၟုတအ်စဂှ် တုဲတှေ် ဇိုၚ်သ္ကဲ၊ ဇိုၚ်ဒေါဝ်၊ မွဲအခိၚ်တေံ ဇိုၚ်ဒေါဝ်ဏံဂှ် ဒဵုဏောၚ်၊ လၟုဟ်ပိုဲတံဟီုဂှ် ဇိုၚ်ဒေါဝ်ဂှ် ဒဵုဟွံသေၚ်ပုဟ်၊ ဒဵုဟီုတှေ် ပ္ဍဲနန်ဏံ ဝေါဟာဒဵု လုပ်ကၠုၚ်မ္ဂး ပိုဲတံ ဟွံတီ တမ်ကၞောတ်ပုဟ်၊ လၟုဟ် ကၠးအာဂှ် ဒဵုဟွံသေၚ်ပုဟ်၊ ယၟုနန်ဏောၚ် ဟီုကဵုကျာ်ဇၞော်ရ။ မိက်ဂွံသိုၚ်နန်ဟီုဂှ် ကိစ္စဒၞာဲတံဂှ် ဗီုလဵုဖန်လဝ်ကီုရော၊ ပိုဲဍိက်ဟီုဂှ် (၂) ဧက ဟွံသေၚ်တှေ် (၃) ဧက ၜိုတ်ဂှ်ဂွံတှေ် နန်ပိုဲဍိက်တံ ကၠောန်ဗဒှ်မာန်၊ အိုတ်လေဝ်ဟွံဒးအိုတ်စကွေံပုဟ်၊ ပြာသာဒ်မှ နွံ (၅/၆) မရ။ ပြာသာဒ်တံဂှ် ဒယိုၚ်ကဵု စဵုဒၞာ ကဵုကၟဳ ၜိုတ်ဂှ်ရနွံ၊ ကယျိုၚ်အပ္ဍဲဂှ် ဇကုမိက်ဂွံစုတ်တှေ်စုတ် ညးဂှ် ဟွံစၞောန်ထ္ၜးလဝ်ပုဟ်၊ ပြာသာဒ် သိၚ်္ဃသိမ် ပြာသာဒ် ၊ ဗၟာတံဟီုလဝ်ဂှ်တှေ် (ရာတရပုလ္လၚ်း) ပၞၚ်မွဲရ ပိုဲဍိက်တံ ဒးပတ်ရုပ်ရဴ ဒးကၠောန်ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်၊ ပဲါနူဂှ် စဵုဒၞာကဵု ပါၚ်တြၚ်တံဂှ် ဟွံအိုတ်စကွေံပုဟ်ကျာ်၊ စပ်ကဵုသိုၚ်နန်ဏံဂှ် ပ္ဍဲညးလေဝ်သိုၚ်ဂွံ၊ ဒၞာဲတၞဟ်ဟ်တံလေဝ် သိုၚ်ဂွံ၊ ပၟိက်ဒၞာဲဇကုကဵုဇကု၊ ဂကောံဇကုကဵုဇကု၊ ပ္တန်နန်တံဂှ် မွဲဒၞာဲဓဝ်ဟွံသေၚ်ပုဟ်၊ လၟုဟ် ပြာကတ်မံၚ် ပ္ဍဲကဵုဇို်ၚ်ဒဵု ကအ်ဂေါန် (ထီုကအ်ဂေါန်) အေဇှ်လေဝ် ဂၞကျာ်(မုတ္တမ) ဏံ ညးဒှ်ဂၞကျာ် ပ္ဍဲဍုၚ် (ဒုၚ်ဝေါအ်) ဇိုၚ်ကအ်ဂေါန် မိက်ဂွံပြာကတ်မံၚ်၊ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ဒုၚ်လဝ်ၜဳ အဓိပ္ပဲါနွံမံၚ်ဗီုဂှ်၊ တၟံနန် ဒၞာဲနန်မံၚ် ဒးသိုၚ်ဟွံသေၚ်၊ ပိုဲဍိက်တံ ဂွံဒၞာဲဒးရး သိုၚ်တှေ် မန်ပိုဲတံ လုပ်တိတ် စိုတ်ဓါတ် ဟွံသဝ်နူညးတၞဟ် မုက်မတ်ဟွံဒးဍောတ် မိက်ဂွံစၟတ်လဝ်ဗီုဂှ်၊ အေဂှ်ရ ပိုဲမန်တံ (၃) ကွာန်မွဲနန်၊ ဖအိုတ်မှ နန်နွံမံၚ် (၉)၊ မုက်နွံမံၚ် (၁၁)၊ နန်ဂှ် ပြာသာဒ်ပါ၊ မုက်ဂှ် ပြာသာဒ်ဟွံပါ၊ ဒယိုၚ်တှေ်တုဲ ဍောတ်ဇၞော်တံလေဝ်ဂွံ၊ ဒးလေဝ်ဟွံဒးစဵု ဇှ်တုဲ ကၟဳရ။ ခေတ်လၟုဟ် ပြာသာဒ်လ္တူဍေံဂှ် အာကဵု မူ စဝ်တုဲတှေ် တိုန်ကၟဳတေံ ခိုဟ်လေဝ်ခိုဟ်၊ ဒုၚ်လေဝ်ဒုၚ်၊ ဆဂး ပိုဲဍိက်တံ ရံၚ်ကဵုကာလဒေသဟီုဂှ် ခိုဟ်နူကဵုဆု၊ ခိုၚ်ကၠိုက်နူဆု၊ ယဝ်ရ ဆုတှေ် တဴမာန်မံၚ်၊ ပိုဲဍိက်တံ ပလီုပလာ်လေဝ်လောဲ၊ ပိုဲဍိက်တံ ကၠောန်ဏောၚ်ဟီုတှေ် ခေတ်လၟုဟ် ကၠောန်ကဵုတိဗဳလာတ်တုဲ သိုၚ်တှေ်ဂပ်ဝ်၊ ပိုဲဍိက်ကေၚ်မိၚ်မံၚ် ဍုၚ်ဂျပါန် ဍေံတံလေဝ်ဗီုဂှ်ကီုရ၊ ဂကူဍေံတံ ဟိုတ်နူနန်ဨကရာဇ် မွဲဒၞာဲကဵုမွဲဒၞာဲ၊ ဍေံတံလေဝ် ဨကရာဇ်ဍေံ နွံတၟာဂလိုၚ်ကီု၊ ညးတံဒးစိုတ် အရာပ်ညး ညးသိုၚ်၊ ဆဂး ညံၚ်ဂွံတုပ်ဂှ် ဒးပတုပ်ရ။ ဆပိုဲဍိက်တံ လိက်ဂှ် ပြာကတ်မံၚ်၊ လိက်ကဵု တၠုၚ်လအာတုပ်တှေ် သက်သဳတုပ်ဂၠိုၚ်၊ သိုၚ်တုဲ ဍေံတံပ္တိုန်အာတ်အခေါၚ် (ကမ္ဘာ့အမေႊနှစ်) နန်ပ္ဍဲဍုၚ်ဂျပါန်၊ ဍေံသိုၚ်လဝ် ဆုဟွံသေၚ်ပုဟ်၊ သိုၚ်လဝ်ကဵုတိဗဳလာတ်ရ။ အေဂှ်တှေ် ဍေံတံဆက်မၚ်မွဲအာ ညံၚ်ဟွံဂွံလီုလာ်ဂှ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဏံ နွံရ။ လၟုဟ် ပ္ဍဲဍုၚ်ပိုဲ နန်ဟွံသေၚ်ပုဟ် ဂအာၚ်တိခဲါလဝ်ကၟာၚ်ဍိုတ်စဂှ် အေဇှ်လေဝ် ယဝ်ရ ချိုတ်ပၠိုတ်တှေ် ညးတံ ကၠုၚ်မၚ်မွဲကဵုမံၚ် ဍေံနွံမံၚ် ပ္ဍဲကဵုဍုၚ် ပြန် အာဲကၟာဲပျူ ညးတံဟီုဟဂှ်တုဲတှေ် နကဵုသၟိၚ်တံ ညးတံအာတ်တုဲ ဍေံကၠုၚ်ရံၚ် အေဇှ်ဂှ် လိက်လေဝ်ဟွံပြာကတ်ပုဟ်၊ ဆဂး ဂအုံဍိုတ်တံဂှ် တၟံတံဂှ် ကၟိုၚ်ဗၠာ်မံၚ်တံဂှ် သက်သဳၜိုတ်ဂှ်ရနွံ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပိုဲဍိက်တံ လိက်ပြာကတ်မံၚ်၊ နူလက်ထက်အေၚ်္ဂလိက်တံရ၊ ညးတံရ စကၠာဲ စဗှ်ကဵုမံၚ် ပ္ဍဲတက္ကသဵုတံ ဒုၚ်မံၚ်တဲဖအိုတ်ရ ကိစ္စလိက်ဏံဂှ်၊ နကဵုမန် ကလေၚ်လ္ၚတ်တုဲတှေ် လိက်ဏံ ကၠိုဟ်ဂၠိုၚ်တိုန်၊ ရုပ်ရဴနွံပ္ဍဲလိက် ၜိုန်ရနန်ကၠေံအာကီုလေဝ် လိက်ဂှ် ဓမံက်တိုန်မံၚ်၊ ပၞာန်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံ ဗီုလဵုမံၚ် ညးချူလဝ်ပ္ဍဲလိက်တၟံဂှ် နန်တံဏံ ကၠေံအာမာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးပတန်လဝ် ပ္ဍဲလိက်တၟံဏံနွံတုဲ ဟွံကၠေံ၊ ပိုဲလၟုဟ် ဂတာပ်မံၚ်ဏီ စိုတ်ဓါတ်နွံဏောၚ်ဟီုတှေ် နန်ဏံ ဗဒှ်ကဵုထေက်ဏောၚ် အဲလဝ်စိုတ်ဗီုဏံလေဝ်။
သၟာန် ။ ။ ဂွံသိုၚ်နန်ဏံမာန်ဂှ် ဗီုလဵုဂွံကေတ် နဲကဲကွတ်ပညာသိုၚ် အာတ်ရီုဗၚ်နူညးဂှ်ရောဂှ် အ္စာလဴစကဵုညိ?
သွဟ် ။ ။ ကပေါတ်ဂွံသိုၚ်နန် ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်ဏံဂှ် ပ္ဍဲကဵုဗကာံတေံ နွံမံၚ်တၟာဂလိုၚ်ဏီ၊ ဟွံလီုလာ်ဏီပုဟ်၊ ဥပမာ ပ္ဍဲကဵုပြာသာဒ် သ္ၚိစၠတ် နွံမံၚ် (၂၈)၊ သ္ၚိ ပိုဲတော်ဂှ် ပြာသာဒ်မွဲမွဲထပ်တှေ် ပန် ပန် နွံမံၚ်။ (၂၈) ထပှ်ထပ် ပြာသာဒ်နွံမံၚ် ဣဂှ်လေဝ် ပြာကတ်မံၚ်။
ညးသိုၚ်လဝ်ထပှ်ထပ် ညးချူလဝ် ပ္ဍဲလိက်ညးနွံရ။ ဒၞာဲညး ဖန်ဖက် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ပၠန်လေဝ် သ္ကဲၜါလ္ပာ်ဂှ် နန်နွံမံၚ်၊ နန်မၞိဟ်တြုံမွဲက္ဍိုပ်၊ နန်မၞိဟ်ဗြဴမွဲက္ဍိုပ် ဒးစွံလဝ် သၞောတ်ညး အေဇှ်လေဝ် ပြာကတ်မံၚ်ရ။ ဂၠံၚ်လ္ပာ်ကၟဳတံဂှ်လေဝ် ဗၟာတံကော် (ဒုရၚ်) မန်ကော် (ဒညၚ်) အာရံၚ်ပ္ဍဲဗကာံတှေ် ပြာကတ်မံၚ်၊ အေဇှ်ဂှ် ကျာ်ဨကရာဇ်ပ္တန်လဝ်ရ။ လၟုဟ်ဂှ် နွံမံၚ်ဖိုဟ် ဆဂး ဟွံပြာကတ်ရ။ ဒယိုၚ်ပၠန်လေဝ် မူစိတၞုၚ်ရောဟီုပၠန်လေဝ် ညးစၞောန်ထ္ၜးလဝ်နွံမံၚ်၊ သၟိၚ်မန်ကော် ပုဝရဓမ္မရာဇာ ဗၟာကော် (အလောၚ်းစည်းသူ) ကျာ်ညးပ္တန်လဝ် ပြာကတ်မံၚ်၊ ဗၟာကော် (ဒုရၚ်ပုထိုး) မန်ကော် ကျာ်ဒညၚ် အေဇှ်လေဝ် ပြာကတ်မံၚ်ကီုရ။
ဒယိုၚ်ပၠန်လေဝ် နွံမံၚ် ဒယိုၚ်တၟေၚ်ဂှ် နွံ (၁၂)၊ ဒယိုၚ်သတိက်ဂှ် နွံ (၈)၊ ပ္ဍဲ (၈) ဂှ် ဒကဴ (၄) တြၚ်ဂှ် (၄) ဒှ် (၈) ဣဂှ်လေဝ် ပြာကတ်မံၚ်။ ဒက်ပ္တန်ဒယိုၚ် ပြာသာဒ် အေဇှ်လေဝ် ချိုတ်ပၠိုတ်မံၚ်၊ လၟုဟ် ဟိုတ်နူကဵုဟွံကၠိုဟ်လိက်ဏံ ဗၟာတံ ဍေံတံသိုၚ်ကီု စပ်ကဵုသိုၚ်နန်ဂှ် ဗီုလဵုလေဝ် ဟွံစှေ်သၞောတ်ပုဟ်၊ ညးမွဲမှလေဝ် လဴစဟွံမာန်တုဲ ဟွံပြာကတ်ကၠုၚ်ပုဟ်၊ မန်ဇကုဂှ် လိက်ပြာကတ်မံၚ် နန်ဟွံမွဲကီုလေဝ် လိက်နွံမံၚ်၊ မိက်ဂွံပ္တန်တှေ် နူလိက်ဂှ် ကလေၚ်ဗဒှ်နန်ဂွံမံၚ် ကိစ္စဣညအ် ခိုၚ်ကၠိုက်မံၚ်ရ။ လိက်ဏံ ပိုဲဟီုစ ဒှ်ကၠုၚ်ပၞာန်တှေ် လိက်တံဏံ ဒးပလီုဏောၚ်ဟီုတှေ် ပိုဲဂိရ။ ညံၚ်ဟွံဂွံလီုဂှ် လိက်ဏံ အခိၚ်လၟုဟ် ပြာကတ်မံၚ်ရ။ ပိုဲသိုၚ်နန်ကၠာလေဝ် ယဝ်ဒှ်ပၞာန် ဍေံကၠုၚ်ပလီုမာန်ဏောၚ်၊ သိုၚ်လဝ်ကဵု တိုက်တှေ် ဍေံပလီုဟွံလောဲ၊ ဍေံစံၚ်ဟွံလောဲ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ စၞးဆုဂှ် အန္တရာဲလေဝ် ခိုၚ်ကၠိုက်၊ ခေတ်လၟုဟ်ဏံ တိဗဳလာတ်လေဝ် ခိုဟ်မံၚ်၊ ပြာသာဒ်လေဝ် ဗြဲဟွံဒးဂွိၚ်၊ ခေတ်လၟုဟ်ဏံဂှ် ဍာ်ဂဥုဲလေဝ် ခိုဟ်မံၚ်ရ။ ယဝ်ရ သိုၚ်မာန်တှေ် ဗလးကဵုမၞိဟ်ကျောဝ်ဏောၚ်၊ ပိုဲမွဲဓဝ် ကျောဝ်ဟွံသေၚ်ပုဟ်၊ ညးတၞဟ်လေဝ် ကၠုၚ်ကျောဝ် ဂွံမံၚ်ဏောၚ်၊ သီုဂွံခရိတ်ဏီ၊ ပိုဲဘိုၚ်ကဵု ညံၚ်ဂွံကျေဝ်ရ။ တုဲပၠန် ပ္ဍဲကဵုပွဳပွူဂှ် မုကၠောန်န်၊ ကၟာဍာ် ဒးကၠောန်မွဲတွဵုဏောၚ်၊ ပ္ဍဲကဵုလိက်ဗုဒ္ဓဝၚ်တေံပါမံၚ်ရ။ နူလက်ထက်ဗောဓိသတ်တံ အခိုက်ညးတံ ကၟာဟုမ်ဍာ်နွံမံၚ်၊ လၟုဟ်လေဝ် ပ္ဍဲဍုၚ် ‘ဝ’ ဂှ် ဨကရာဇ် (မၚ်းတုံး) တံ (သီပေါ) တံ၊ ပ္ဍဲနန်ညးတံ ကၟာဟုမ်ဍာ်နွံမံၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပိုဲသိုၚ်နန်တှေ် အေပ္ဍဲဂှ် ပိုဲဒးစုတ်ကၟာဟုမ်ဍာ် ၜိုတ်ထေက်ကြိုက် ဒးနွံဏောၚ်။ ပိုဲမန်တံ အဃောဗ္တောန်မံၚ်လိက် ကဵုကၠုၚ်ကသပ် (၃) ကွာန် (၁) နန်၊ (၅) ကွာန် (၁) နန်လေဝ်ဂွံ၊ နဲညးကဵုညး မၚ်မွဲညးသ္ကံလေဝ် ဂွံမံၚ်ရ။ စိုတ်ဓါတ်ဂကူပိုဲရ ပိုဲဒးကေတ်ဇြဟတ်၊ စပ်ကဵုလိက်ပၠန်လေဝ် ပိုဲတံ ကၠိုဟ်ကၠုၚ်ရ။ ကၠိုဟ်ကၠုၚ်တုဲ ညးတံလေဝ်လ္ၚတ်ဂွံ လိက်ကဵု နန်ဏံ ဍာံ၊ ဟွံဍာံ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ နွံပၟိက် အခိၚ်ဇြဟတ်နွံ၊ ကပေါတ်ဂှ်လေဝ် ခိုဟ်မံၚ်ဏီတုဲ သိုၚ်နန်ဟွံဝါတ်ကွေံရ။ ကပေါတ်တံဂှ် ပ္ဍဲဗကာံတေံ နွံမံၚ်ဖအိုတ်ရ။ ဂအၚ်လဒဵု မန်တံကၠောန်လဝ်နူကၠာတေံ အခိုက်ဗီုတြေံတြေံဂှ် ဟွံကၠေံဏီပုဟ်၊ သှေ်မံၚ်ဏီ၊ အခိၚ်ဏံ ပိုဲတံကၠောန်လဝ်ကဵုတှေ် မန်လက္ကရဴမ္ဂး မုက်မတ်ဟွံဒးဍောတ်ကွေံရ။
သၟာန် ။ ။ အလန်လက္ကရဴအိုတ်ဏံ စပ်ကဵုပရေၚ်မၚ်မွဲဝၚ်ကီု၊ အာဲကၟာဲမန်ကီု၊ လိက်ပတ်မန်ကီု မုအ္စာမိက်ဂွံဟီုဗကန်ကဵု ဂကူမန်တံ နွံကီုရော?
သွဟ် ။ ။ ဂကူပိုဲ မှာစမွဲဝါရ။ ပ္တန်ကၠုၚ်ဨကရာဇ် ဗညာဒလတုဲတှေ် ကသပ်ဂၞန် စိုတ်ဓါတ်ညးဂှ် ဗၠေတ်အာ၊ မုဗၠေတ်အာရောဟီုတှေ် နွံဒၟံၚ်ကဵုဂွန်ဇကု ဇကုပလေဝ်ပလေတ်ဒၟံၚ်လၟိုန်တုဲ စိုပ်လက်ထက်ညးဂှ် စပ်ကဵုဂွန်တှေ် ဗၠေတ်မှာယောၚ်ယာအာ တၟာဂလိုၚ်ရ။ လက်ထက်ဨကရာဇ် ရာဇာဓိရာဇ်တေံဂှ် ပလေဝ်ပလေတ်ဂွန်ဇကု ညံၚ်ဂွံဗိုန်ဗတ်တုဲ၊ နူအဆက်ဂှ်ရ ညးပလေဝ်ကၠုၚ် ပလေဝ်ကၠုၚ်တုဲ ပိုဲမန်တံ နွံကဵုဨကရာဇ်၊ နွံကဵုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ခိုဟ် တုဲ မံၚ်လေပ်ကၠုၚ်ရ။ ဆဂး လက္ကရဴဏံ စိုပ်ကၠုၚ်လက်ထက် ဨကရာဇ်ဗညာဒလဂှ်တှေ် ဇြဟတ်ပၞာန်မန်ပိုဲတံ ဍိုန်လျကၠုၚ်တုဲ ဇြဟတ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဇၞော်ကၠုၚ်ရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ဍေံတံ ကၠုၚ်ဗတိုက်ဍုၚ်မန်ပိုဲတုဲ မန်ပိုဲတံ ဒးဂြိံပ်ဒဴအာ၊ ပြးဇးအာ ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ဂတဏံ ညးအာက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံ စွံသတိတုဲ အာတှေ် ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရ။ ပိုဲတံဒးရံၚ်သ္ၚောဲသ္ၚောဲညိ၊ ရံၚ်ကြပ်ပ်တှေ် ဗီုဗညာဒလ မွဲအခိၚ်တေံ ရံၚ်ကဵုဝၚ်တှေ် ပိုဲဂိအာဒၞာဲဂှ်ရ။ ဟဂှ်ဟွံသေၚ်တှေ် ဍုၚ်မန်ပိုဲ ပိုဲဟွံဒးအာတ်ပုဟ်၊ နွံမံၚ်ပကတိရ။ ညးမွဲမှ တဝ်စၞေဟ်ကဵုဂွန်ဇကု ဟွံမာန်ရ။ ပိုဲမၞိဟ်တံဏံဟီုဂှ် ဥပမာ အန္တရာဲနွံဂှ် ဇကုတီ၊ ဇကုတီတှေ် ဒးထ္ၜးမိတ်၊ ၜိုန်ရဒှ်သၞဇကုကီုလေဝ် ညံၚ်ရဴကဵုမိဿဟာဲ ဒးစွံစိုတ်လေပ်တုဲ သၞဂှ် ဍေံလေၚ်အာ၊ ဍေံလေၚ်လေဝ် ဂွန်ဇကုဇကု ဗဗိုန်လဝ်တှေ် ပိုဲမန် ကလေၚ်ဇၞော်မောဝ်တိုန်ဏောၚ် လဝ်စိုတ်ဗီုဂှ်ကီုရ။

မာံရဲထဝ်

တၞံၜဴမ္ဂးဂှ် ……..
ဘာသာမန်=တၞံၜဴ၊ ဘာသာဗၟာ=ကြံပၚ်၊ ဘာသာအၚ်္ဂလိက်=Suger cane၊ ယၟုရုက္ခဗေဒ=Saccharum officinarum၊ ယၟုတမ်မ=Gramineac၊ မူလဒေသ=နူဍုၚ်နယူဂဳနဳ ကေုာံ ဍုၚ်အိန္ဒိယျရောၚ် တၠပညာတံ ဓမံက်လဝ်ရ။ တၞံၜဴဂှ် ဒးဂၞပ်ကဵု ဥတုရာသဳကတူကတာန်တုဲ ဓါတ်ဍုက်ဍေက်နွံတဴဂှ် ဒှ်သွက်တၞံၜဴ ကတဵုဒှ်မာန်၊ ကၠုတ်တိုန်မာန်၊ ဖောအ်ဗြေဝ်တဴတက်မာန်ရ။ တၞံၜဴဝွံ တုပ်ဒၟံၚ်ကဵုတၞံချောဲတုဲ လုပ်ဒၟံၚ်ဒတောဝ်တၞောဝ်ဂကူတၞံချောဲ (မြက်မျိုးရၚ်းဝၚ်အပၚ်) ရောၚ်ဂှ် တၠပညာရုက္ခဗေဒတံ သ္ဂုတ်ပ္တန်လဝ်ရ။ ပ္ဍဲဒတောဝ်တၞောဝ်တၞံချောဲဂှ်မ္ဂး တၞံသြောံ၊ တၞံဂျုၚ် ကေုာံ တၞံသတ်ဂန်လေဝ် ပါလုပ်ဒၟံၚ်ကီုရ။ ဂကူတၞံၜဴဂှ် တမ်မပါ် (မျိုးရၚ်းခွဲ) Saccharum ဂှ် ပါဒၟံၚ်ပ္ဍဲတမ်မ Poaceae ကီုရ။
လ္ၚတ်ရံၚ်တၞံၜဴမွဲတၞံမ္ဂး ဗွဲမဂၠိုၚ်တၞံၜဴနွံကဵုစရာဲဍာ်ဒကေဝ်ခိုဟ်မွဲတၞံဂှ် သၠုၚ် (ဇမၠိၚ်) ဍေံနွံဒၟံၚ် နူ (၉ ပေ) စဵုကဵု (၁၅ ပေ) နွံမာန်တုဲ ဗွိုက်အဝယ်တၞံ (ပၚ်စည်လုံးပတ်) ဂှ် နွံဗၞတ် (၂ ၝောံတဲ) တုဲ ပ္ဍဲတမ်တၞံၜဴဂှ် လၟိဟ်ဗၠိုၚ်တၞံ သွက်ဂွံကၠုတ်တိတ်ကၠုၚ်ပၠန်ဂှ် နွံဒၟံၚ်ကီုရ။ ဂကူတၞံၜဴဝွံ ၜိုန်ရဒှ်တဴ ဂကူတၞံၜတ်ၜတ်ကီုလေဝ် ပါလုပ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲဂကူတၞံ အာယုက်ဂၠိၚ်မွဲဂကူကီုရ။ တၞံၜဴဂှ် လ္ၚတ်ရံၚ်မ္ဂး ရိုဟ်ၜဴ၊ တၞံၜဴ၊ တၞးၜဴ၊ ပ္ကဴၜဴဂှ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်ကၠးကၠးမာန်ရ။ တၞံၜဴ (ပၚ်စည်) ဂှ် ကော်မွဲနဲပၠန်မ္ဂး ဒှ်ဇုတ်ဓရံၚ်ၜဴ (ကြံရိုး) ရ။ တၞံၜဴ အခါရစိုပ်ကၠုၚ်အဝယ်ကြံၚ်ဍုဟ် (အပၚ်ရၚ့်ချိန်) မ္ဂး ပ္ဍဲတၞံၜဴမွဲတၞံဂှ် ဗၞတ် (၇၅%) ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်ဇုတ်ဓရံၚ်ၜဴ (ကြံရိုး) ရ။ တၞံၜဴမွဲတၞံ အခါစိုပ်အဝယ်တၞံဇၞော်ဇၞော်မ္ဂး ကတေၚ်ဖျုန်ၜဴ (အမျှၚ်ဓါတ်) ဂှ် ပါဒၟံၚ်ဗၞတ် နူ (၁၁%) စဵုကဵုဗၞတ် (၁၇%) တုဲ ဂကူသဂြာလာဲလုပ်လောဲ (ပျော်ဝၚ်လွယ်သောသကြားဓါတ်) ဂှ် ပါလုပ်ဒၟံၚ်ဗၞတ် နူ (၁၂%) စဵုကဵု (၁၆%) မာန်ရ။ နကဵုဒဒှ်ဓါတ်ဍာတ်ဍာတ်ဟွံသေၚ်၊ ဒှ်ဂကူဓါတ် တၞဟ်ခြာဂမၠိုၚ် နူ (၂%) စဵုကဵု (၃%) ပါလုပ်ဒၟံၚ်ကီုရ။ သၟာၚ်နူဂှ် ပ္ဍဲတၞံၜဴမွဲတၞံဂှ် ဗၞတ်ဓါတ်ဍာ် (ဓါတ်သဂြာ) ပါလုပ်ဒၟံၚ်ဗၞတ် နူ (၆၀%) စဵုကဵု (၇၀%) မာန်ရ။
သၞောတ်တဵုတၞံၜဴ ညံၚ်သ္ဂောံဂွံလၟိဟ်တၞံၜဴဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်၊ ညံၚ်သ္ဂောံဂွံလျိုၚ် (ဍာ်ၜဴ၊ ဍာ်သဂြာ) ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်မာန်ဂှ် စွံလဝ်ရန်တၟအ်တုဲ မ္ဒးတဵုပ္တိတ်အာ တၞံၜဴဂမၠိုၚ်ထေက်ရ။ သၞောတ်တဵုတၞံၜဴဝွံ ဒးတဵုအာ ဂကူမၜဴခိုဟ်၊ ဂကူမၜဴဓါတ်သဂြာနွံဂၠိုၚ်၊ လျိုၚ်တိတ်ဂၠိုၚ်ဂှ် ဒးစကာရ။ ဥတုရာသဳ ဒးရးကဵု တၞံၜဴ၊ ဂကူတိ ဂပ်ဝ်ဒးရးကဵုတၞံၜဴ၊ ဒးစကာ ဝါဲသဘာဝ၊ ဝါဲဓါတ်၊ ဂွံဍာ်မာန်ကီု ဒးဒှ်ရ။ ပရေၚ်စဵုဒၞာ စၟစၟန်ယဲဘဲလေဝ် ဒးစဵုဒၞာကဵုရ။ ဗွဲမဂတာပ်အခိၚ်၊ အခိၚ်ဗါ်ၜဴ၊ အခိၚ်သီၜဴဂှ် သၟာဗ္ၚ၊ သၟာတဵုၜဴတံ ဒးဖျေံလဝ် သၞောတ်ချိုတ်ချိုတ်ပၠိုတ်ပၠိုတ်တုဲ ဒးကၠောန်အာရ။ စနူတဵုတၞံၜဴ၊ ဗါ်သီတၞံၜဴတုဲ စဵုကဵုပလံၚ်ဗ္စိုပ် ဇရေၚ်စက်ကၠောန်ပ္တိတ်သဂြာတေံဂှ် လၟေၚ်ကမၠောန်မွဲမွဲ ညံၚ်ဟွံသ္ကုတ်အာဂှ် ဒးကၠောန်အာရ။
စပ်ကဵုတဵုတၞံၜဴမ္ဂး ပ္ဍဲဂၠးတိဏံ ဍုၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် တဵုဒၟံၚ်တၞံၜဴနွံအိုတ်ရ။ စပ်ကဵုကမၠောန်တဵုပ္တိတ်ၜဴတုဲ အရာတဵုပ္တိတ်ၜဴ လၟိဟ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ဂှ် သ္ကုတ်တ္ကအ်အေယှဏံမ္ဂး ဍုၚ်အိန္ဒိယျ၊ ဍုၚ်ကြုက်၊ ဍုၚ်သေံ (ထိုၚ်)၊ ဍုၚ်ဖိလေတ်ပါၚ် ကေုာံ ဍုၚ်အေန်ဒဝ်နဳယှာဂှ် ဒှ်ဍုၚ်တဵုပ္တိတ်တၞံၜဴ လၟိဟ်ဂၠိုၚ်အိုတ်တုဲ ဍုၚ်ဗရာဇြဳ (Brazil) ဝွံ ဒှ်ဍုၚ်တဵုပ္တိတ်ၜဴလၟိဟ်ဂၠိုၚ်အိုတ် လ္တူဂၠးတိဏံရောၚ်ဂှ် သ္ဂောံတီကေတ် နူလိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် ပရေၚ်သွံရာန်သဂြာရ။
ဂကူမတၞံ ဂကူတၞံၜဴ တဵုဒၟံၚ်ဂမၠိုၚ်
ဂကူတၞံၜဴဂှ် နွံတဴနာနာသာ်တုဲ ဍုၚ်ညးကဵုညး၊ ဒေသညးကဵုညး ဂကူတၞံၜဴကိတ်ညဳကဵု တိဍာ်ဥတုရာသဳညး တံဂှ်ဟေၚ် လေပ်တဵုဒၟံၚ်အိုတ်ရ။ ဂကူၜဴလဵုဒှ်ဂကူခိုဟ်ရောဂှ် ဂွံဓမံက်ပ္တိတ်ကဵု၊ ဂွံစၞောန်ထ္ၜးကဵုဂှ် ဟွံလောဲသွာရ။ ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဏံမ္ဂး စပ်ကဵုဂကူတၞံၜဴမ္ဂး နွံၜါဂကူရောၚ် သ္ဂုတ်ပ္တန်လဝ်ရ။ ဂကူၜဴ ဇြောတ်စ (စုတ်ကြံ) ကေုာံ ဂကူၜဴဗုတ်ကဵုစက် (ကြိတ်ကြံ) ဒှ်ရောၚ်။ ဗွဲမဂၠိုၚ်တဵုဒၟံၚ်ဂကူတၞံၜဴ (အညာကြံ၊ ကြံနက်၊ ကိုၚ်းကြံ၊ ကျောက်ကောၚ်းကြံ) လေဝ်နွံရ။ ပြဟ်ပြဟ်ဏံ ဂကူတၞံၜဴ (ပျဉ်းမနားကြံနီ) ကေုာံ (တောၚ်ၚူကြံဝါ) ဂှ် ညးတဵုဂၠိုၚ်ရ။ ဂကူတၞံၜဴ ပၠုပ်ကၠုၚ်လဝ်နူဍုၚ်သၟာၚ် နွံတၟာဂလိုၚ်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲဂှ် ဂကူတၞံၜဴ ပဳ၊ အဵု၊ ဂျေ၊ (၂၈၇၈) ကေုာံ ဂကူ ပဳ၊ အဵု၊ ဂျေ (၂၇၂၇) ဂှ် လၟိဟ်တၞံၜဴလေဝ်တိတ်ဂၠိုၚ်တုဲ လၟိဟ်(လျိုၚ်)သဂြာတိတ်လေဝ် ဂွံဂၠိုၚ်ဒၟံၚ်ရောၚ်ဂှ် သ္ဂောံတီကေတ်ရ။
ရာသဳဥတု
ဂမ္တဴနွံဒၟံၚ် (၂၀ံc , ၄၂ံc) ဂှ် တဵုတၞံၜဴမ္ဂး တၞံကတဵုဒှ်ခိုဟ်ရ။ ဒးဂၞပ်ကဵု ဂွံပယျးတ္ၚဲဂုၠိၚ် (ဒးပယျးတ္ၚဲအခိၚ်ဂၠိၚ်) ရ။ တၞံၜဴဂွံဖောအ်ဗြေဝ်တဴတက်ခိုဟ်ဂှ် နွံပၟိက်ကဵု ဂွံဍာ်ဗြဲလၟိဟ် (၇၀” ၝောံတဲ၊ လၟိဟ် ၁၀၀” ၝောံတဲ) ကီုရ။ ဒၞာဲဒေသဂွံဍာ်လောဲ၊ ပၠုပ်ဍာ်လောဲဂှ် အခိၚ်ဟွံရုဲ အတိုၚ်ပွိုၚ်မွဲသၞာံဂှ် တဵုတၞံၜဴဂွံမာန်ုရ။ အခိၚ်မုဟ်ကျာ ယဝ်ဒှ်ဒၟံၚ်ဂမ္တဴ (၆ံc, ၈ံ c) ကီု ကေုာံ အခိၚ်က္ညၚ်ဂှ် ဂမ္တဴ (၄၀ံ c ,၄၂ံ c) ကီု၊ ၜိုန်ရအကာဲအရာဂမ္တဴသၠုၚ်သဝ် (အောန်ဂၠိုၚ်) ဒှ်ဒၟံၚ်ကီုလေဝ် တၞံၜဴဂှ် ဒုၚ်ဘဲဒဏ်ဂမ္တဴအောန်ဂၠိုၚ်ဂှ်မာန်တုဲ ဆက်ဂျိုၚ်တဴမာန်၊ ဆက်ဖောအ်ဗြေဝ်တဴတက်မာန်ဒၟံၚ်ကီုရ။
ဂကူတိ ကေုာံ ဂတှေ်ရှ်တိ
ဂကူတိ၊ ဂကူရှ်တိ ယဝ်ထိၚ်ဒဝ်လဝ်ကဵု ပမာဏဓါတ်ဍာ် ရုမ်ရုမ်ဂပ်ဂပ် သွက်တၞံၜဴမာန်မ္ဂး ဂကူတိ၊ ဂကူ ဂတှေ်ရှ်တိလဵုဟွံဟီု တဵုတၞံၜဴဂွံမာန်၊ တၞံၜဴဖောအ်ဗြေဝ်တဴတက်မာန်ကီုရ။ ဒှ်ဂကူတိ မၞုံကဵုအဟာရဍိုက်ပေၚ်ဂှ် ဒှ်ဂကူတိ၊ တိကောန်တိဂၠိုၚ် ဖျုန်တိဂၠိုၚ် (နုန်းမြေ)၊ ဂကူတိကောန်တိသၞဴဒၟံၚ်ကဵု တိဗ္တဳ (သဲနုန်းမြေ) ကေုာံ ဂကူကောန်တိဂၠိုၚ်တုဲ ဒှ်ဒၟံၚ်တိလဠေတ် (မြေစေး) ဂှ် တၞံၜဴဖောအ်ဗြေဝ်ခိုဟ်ရ။ တၞံၜဴလေဝ် တိတ်လၟိဟ်ဂၠိုၚ်မာန်ရ။ ဂကူတိနွံ ဓါတ်တိပ္ဍုၚ်ဖျး (PH) အကြာစၟတ် (၅-၈) မ္ဂး တဵုတၞံၜဴခိုဟ်ရ။ တၞံၜဴဝွံ ဟိုတ်နူနွံအာယုက်တၞံ (၁၁ ဂိတု၊ ၁၂ ဂိတု) တုဲ လ္ၚဵုဂှ် စဵုကဵု (၂၀) ဂိတုစွံလဝ် ပ္ဍဲကၠအ်ၜဴဂှ် နွံဒှ်ကီုရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဂကူတိတဵုၜဴဂှ် ဒးဒှ်ဂကူတိ ထိၚ်ဒဝ်ဍာ်ခိုဟ်၊ ဒးဒှ်ဂတှေ်ရှ်တိခိုဟ်ကီုရောၚ်။ ယဝ်ရတဵုတၞံၜဴ လၟိဟ်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်၊ လၟိဟ်တိဨကဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်မ္ဂး ဒ္စးဒုၚ်တုဲ စမ်ၜတ်လဝ်တိ ချိုတ်ချိုတ်ပၠိုတ်ပၠိုတ်တုဲမှ တဵုအာတၞံၜဴဂှ် ဒှ်ခိုတ်အိုတ်ရ။
ထောဲဇိက်တိ ပလေဝ်တိ
စပ်ကဵုကမၠောန်ထောဲဇိက်တိ သွက်ဂွံတဵုတၞံၜဴမ္ဂး တၞံၜဴဝွံ ဒှ်ဂကူတၞံအာယုက်ဂၠိၚ် နွံအာယုက်မွဲသၞာံပြၚ်တုဲ စပ်ကဵုကမၠောန်ထောဲဇိက်တိ ပလေဝ်တိတေံဂှ် သာတုဲဒးခိုဟ်၊ သာတုဲဒးချိုတ်ပၠိုတ်ရ။ ခေတ်လၟုဟ်ဏံ ဟိုတ်နူဒှ်အခေတ် စကာကရိယာစက်မာန်တုဲ တိတဵုတၞံၜဴဂှ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ကၠောန်မာန်ရ။ တိဒးဇြိုဟ် ခိုဟ်၊ တိဒးဍိုတ်ခိုဟ်ဂှ် ဒှ်အဓိကရ။ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ထောဲကဵုစက်ဂှ် ဒှ်သွက်ဂွံဂစိုတ်လဝ်ချောဲတုဲ လအ်ဂွံမွဲဂိတုမ္ဂး အလန်ဒုတိယဂှ် ကလေၚ်ထောဲတိဇြိုဟ်ဇြိုဟ်ပၠန်ညိ။ အလန်တတိယဇိက်တိဏံဂှ် ဝါဲသဘာဝ ကေုာံ ဝါဲဓါတ် (ဝါဲသၠသၟဝ်တိ=မြေခံမြေသြဇာများ) ဂှ် စုတ်တုဲ ဒးဇိက်ထဍိုတ်ကဵု စက်ထောဲတိ (ၚက်ဂရး ၁၆) ရ။ လ္တူတိဇိက်လဝ်ဍိုတ်ဍိုတ်ဂှ် ကလေၚ်ပညဳလဝ်တိညိ။ မွဲအဆက်ဂှ် ဓဇက်ကရုၚ်တုဲ တဵုတၞံၜဴဂှ်မာန်ရ။
သၞောတ်တဵုတၞံၜဴ
တၞံၜဴသ္ပမဂှ် ဒးရုဲကေတ် တၞံၜဴကြံၚ်ခိုဟ်၊ စၟစၟန်ဟွံကိတ်၊ ယဲဘဲအးအးဂှ် ဒးရုဲကေတ်တုဲ ဒးကုတ်ထပိုတ်လဝ် သ္ကုတ်မၜဴ (ကြံမျိုးပိုၚ်း) ရ။ သ္ကုတ်မၜဴလ္ၚဵုဂှ် ပလုန်လဝ်စဵုကဵုတၞးတိတ်မှ တဵုလေဝ်နွံ၊ လ္ၚဵုဂှ် တဵုစုတ်တိုက်ရိုက်လေဝ်နွံရ။ သ္ကုတ်မၜဴကၠာနူဟွံတဵုဏီဂှ် ဒ္စးဒုၚ်တုဲ ကုတ်ထပိုတ်လဝ်မ္ဂး ဒှ်ခိုဟ်ရ။ ဒ္စးဒုၚ်တုဲ ဟိုတ်ဒးကုတ်လဝ် သ္ကုတ်မၜဴဂှ်မ္ဂး သ္ကုတ်မၜဴ ညံၚ်ရဴကဵုဇြဟတ်ဓရိုဟ် ဂ္စာန်ပ္တိတ်ကဵုတၞုၚ်တၞး နူသ္ကုတ်မၜဴဂှ်ကီုဒှ်ရ။ အခါကုတ်သ္ကုတ်မၜဴမ္ဂး ပ္ဍဲသ္ကုတ်မၜဴမွဲသ္ကုတ်ဂှ် မတ်ၜဴ (အဖူးအတက်) ညံၚ်သ္ဂောံပါလၟိဟ် (၂) မတ်၊ (၃) မတ်ဂှ် ဒးကုတ်ထပိုတ်ကေတ် ဇမၠိၚ်မွဲပေ ဒးနွံကီုရ။ လ္တူတိထောဲဇိက်လဝ်တုဲတုဲ (စိုက်သမန်းမြေ) ဂှ် ထောဲဏာဗီုပြၚ်ဗရံၚ် နွံလျိုဟ် (၆” ၝောံတဲ)-(၁၂”ၝောံတဲ) တုဲ ပ္ဍဲဗရံၚ်ဂှ် တဵုစုတ်သ္ကုတ်မၜဴ သၞောတ်သ္တိတ်တဵုအာ (အလျှားလိုက်ချစိုက်စနစ်) ကေုာံ သၞောတ်ၜံက်ကတိုၚ်တုဲ တဵုစုတ်သ္ကုတ်မၜဴ ဗီုပြၚ်ဒစေၚ်ဒစေၚ် (၄၅ ဒဳကရဳ) ပ္ဍဲကတိုၚ် (တွၚ်းချစနစ်) ဂှ် လေဝ် တဵုမာန်ရ။ ပ္ဍဲတိမွဲဨကဂှ် သ္ကုတ်မၜဴလၟိဟ် (၆၀၀၀) စဵုကဵု (၈၀၀၀) သ္ကုတ် ဒးတဵုစုတ်ရ။
သၞောတ်စွံတၞံ (လွဳပ္တိုန်) တၞံဓဂဵု
တၞံၜဴ တဵုလဝ်သၞာံပထမဂှ် ဗါ်သီတုဲ ဓဂဵုၜဴဂှ် ကလေၚ်လွဳတိုန်တၞံပၠန် သွက်သၞာံဒုတိယဂှ် ဗၟာတံ ကော်စ (ကြံ လမိုၚ်းစိုက်ပျိုးစနစ်) ရ။ တၞံၜဴနူသၞာံဒုတိယဂှ် ကလေၚ်ဗါ်သီတုဲပၠန် ဓဂဵုဍေံဂှ် ကလေၚ်လွဳပ္တိုန်တၞံပၠန် သၞာံတတိယဂှ် ဗၟာတံ ကော်ဒၟံၚ် (ကြံလမက်စိုက်စနစ်) ရောၚ်။ ဓဂဵုတၞံၜဴဂှ် လွဳလွတ်အတိုၚ်သၞောတ်တၞံတၟိတၟိမာန်မ္ဂး တၞံတိတ် (ကြံထွက်) အတိုၚ်သၞာံပထမမာန်ရောၚ်ဂှ် ညးတဵုၜဴတံ ဟီုလဝ်နွံရ။
စုတ်ဝဲါ၊ ကဵုဝဲါနာနာသာ်
တၞံၜဴဝွံ ဒှ်ဂကူတၞံစဝါဲဂၠိုၚ်ရ။ ဒးစုတ်ကဵု ဂကူဝါဲနာနာသာ်ထေက်ရ။ အခိၚ်ပလေဝ်တိတေံဂှ် ဝါဲသဘာဝ နာနာသာ်ဂှ် ဗၞတ်ၜိုတ်စုတ်မာန်ဂှ် စုတ်ကဵုညိ။ မွဲဨကမ္ဂး ဝါဲဓါတ် (N) နိုက်ထရဝ်ဂျေန်၊ နကဵု (ထိုၚ် ၅၀ ကဳလဝ်) ဂှ် (၂) ထိုၚ်၊ သူပါဖအ်သဖိတ် (P) ထိုၚ် (၅၀) ကဳလဝ်ဂှ် (၁) ထိုၚ်၊ ပဝ်တိတ် (K) ထိုၚ် (၅၀) ကဳလဝ် (၁) ထိုၚ် စုတ်ကဵုထေက်ရ။ ဂကူဝါဲဓါတ်သီုပိဂကူဏံဂှ် အခိၚ်းဒးရး၊ ဗၞတ်ဒးရး (အချိန်အခါ၊ အချိုးကျ) ပါ်တုဲစုတ်ကဵုညိ။ အခိၚ်ကၠောန်ပလေဝ်တိတေံ (မြေခံအဖြစ်) ကီု အခိၚ်တၞံဍောတ်တေံ၊ အခိၚ်တၞံဖောအ်ဗြေဝ်တေံဂှ် ဒးသ္ပအဓိကကဵု ဝါဲဓါတ် (N) ရ။ ပါ်အခိၚ်ပါ်အလန်တုဲ ဒးစုတ်ကဵုကီုရ။ ဝါဲဓါတ်သူပါဖအ်သဖိတ်ဝွံ ဍေံကဵုဖဵုကဵုတၞံၜဴ ညံၚ်သ္ဂောံဗြေဝ်တိတ်မာန်ကီု၊ ရိုဟ်ဂမၠိုၚ် ညံၚ်သ္ဂောံထတ်ကြံၚ်မ္ၚိုဟ်ကီုရ။ သၟာၚ်နူဂှ် ဝါဲဓါတ်ပဝ်တိတ်ဝွံ ဒှ်သွက်တၞံၜဴ ဂွံလ္ၚတ်လာဲ လေၚ်ကေတ်စၞမာန် (အစာချေချက်ခၚ်း) ကေုာံ တၞံဂမၠိုၚ် ညံၚ်ဟွံဒေါမ်စှေ်အာဂှ် စဵုဒၞာကဵုတုဲ သ္ဂောံပရံၚ်ပခိုၚ်ကဵု တၞံမာန်ကီုဒှ်ရ။ ၜဴဂွံတိတ်ဂၠိုၚ်မာန်ဂှ် တန်တဴကဵုတိခိုဟ်၊ တန်တဴကဵုဂွံဍာ်ခိုဟ်၊ တန်တဴကုကဵုဝါဲ စုတ်ဝါဲဍိုက်ပေၚ် ကေုာံ လွဳလွတ်တၞံခိုဟ်ဂှ် ဒှ်အဓိကရ။ တၞံၜဴခိုဟ်မွဲဨကဂှ် တၞံၜဴ လျိုၚ်တာန် (၄၀ တာန်) စဵုကဵု (၆၀ တာန်) တိတ်မာန်ရောၚ်။

စေတနာ လှာၜိုပ် (၂၁-၇-၂၀၂၂)

ပိုဲမၞိဟ်တံ ဂျိုၚ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲလိုက်လောက မွဲခဏဂှ် ပြိုၚ်ပ္ကာန်ဒၟံၚ်ဘဝ ကျမာန် ဝါတ်လောဲ အိုတ်ရ။ ၜိုန်ဇကုပြိုၚ်ဒၟံၚ် ဂၠံၚ်တရဴဏံကီုလေဝ် ပရေၚ်ပရဟ်ဒုၚ် သွက်ဘဝဂှ် ဗီုညးကဵုညး တဵုပယျေဝ်ဒၟံၚ်အိုတ်တုဲ တတ်ထပါဒၟံၚ် သွက်ဘဝဂွံဇၞော်သၠုၚ်၊ ဒုၚ်ဒဒိုက်တုဲ ဂၠာဲဒၟံၚ်အခေါၚ်အရာနာနာ ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
မၞိဟ်တံ ဂျိုၚ်တဴဒၟံၚ်လမျီုအိုဿီုဂှ် အစောံစရာဲ သတ္တိ ဗျတ္တိ လညာတ် ညးကဵုညး ဂယိုၚ်တဴလမျီု သွက်ဘဝဇကုမွဲပ္ၚံက် ဂွံယးတၟးဍိုပ်ဍဴ ပ္ဍဲဂၠးကဝ်ဏံ ဗီုညးကဵုညး တဵုပယျေဝ်ဒၟံၚ် ၚုဟ်မးဘဝတုဲ သီုဟွံဒုၚ်ကျအခိၚ် ဘဝဂွံသၠုၚ်ပြဲ ပ္ဍဲဘုံမၞိဟ်ဂးတုဲ လ္ၚဵုပတှေ်ပညာ လ္ၚဵုစကာလိက်ပတ်အိုတ်ရ။
ညးဆာန်ပညာဂှ် ဘဝညးတံ ၜိုန်ဟွံလေပ်လိက်ကီုလေဝ် စကာကၠေၚ်က္ဍဟ် ချူဗဒှ်ဝၚ်ခိုဟ် စိုတ်ဓါတ်ပေၚ်ကၟိုဟ် ကၠိုဟ်ပရေၚ်ကေၚ်ကာကမၠောန် သွက်ဘဝညးကီု သွက်ဂကူကီု ရေၚ်တၠုၚ်ဏာ ကမၠောန် နတဲမာန် ပတှေ်ကေတ်ကၠေၚ်က္ဍဟ် ဇကုကဵုဇကုအိုတ်ရ။ “လ္ၚဵု” သွက်ဘဝညးတံဏံ ပညာဂှ် ဟွံဒးဗ္တောန်ကဵုညးတံမွဲသာ် အလဵုအလဵု သမ္တီညးကဵုတၚ်ရန်တၟံညး မံက်ဒှ်ကၠုၚ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။ လ္ပာ်ဒ္ဂေတ်ဝတ်မၞိဟ်လေဝ် တီကၠိုဟ်ကၠုၚ်၊ စေတနာလေဝ် ဗုအးလ္တူညးဂမၠိုၚ် သီုကဵုဒှ်အထိုၚ်အသး ဂွံဒုၚ်ယၟုခိုဟ် ပ္ဍဲစရၚ်ဘဝမၞိဟ် ဘုံလောကဏံရ။
က္လေၚ်ကျောဝ်အာ ဘဝညးတံညိမ္ဂး ထေက်ကဵုဒးအံသဝ်ရ။ ဘဝညးတံ ၜိုန်ဟွံလေပ်လိက်ကီုလေဝ် လညာတ်သမ္တီညးတံကဵု စရာဲဍာ်ဒ္ကေဝ်ညးတံ တန်ဒှ်ကၠုၚ်တုဲတုဲကီုရ။
ပ္ဍဲဂကူပိုဲ ညးလေပ်လိက်အောန်ဒၟံၚ်တုဲ အခါရချပ် ပရေၚ်ကမၠောန် ဖေါအ်ဗြေဝ်ဂကူမ္ဂး ခက်ခုဲကၠုၚ်ကဵု ညးလေပ်လိက်တံရ။
ရံၚ်ကဵုဂလာန်ဏံတုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် တၠပညာ ခမဳသၚ် ညးဆာန်ဂကူဂမၠိုၚ်တံ သမၠုၚ်ပ္တိုန်ဒၟံၚ် ကွတ်ပညာ ဂလိုၚ်ပ္တိုန်ဒၟံၚ် ညးလေပ်လိက်တံ ပ္ဍဲအရာကမၠောန်ဂကူ မံက်ကၠုၚ်မ္ဂး ဒၞါဲညးကဵုညး ဒၞါဲအဲကဵုအဲ ညံၚ်ဂွံရေၚ်တၠုၚ်အာမာန် ဂိုတ်ဂစာန်ပ္တိတ်ကၠုၚ်ဇြဟတ် အနာဂတ်လမျီုဂကူ ဂွံတောတက်မာန် ပတဝ်ကၠုၚ် ဂၠံၚ်တရဴဏံအိုတ်ရ။
အကာဲအရာတ္ၚဲဏံ ဘာတန်ဗ္တောန်ကဵုပညာဂှ် မတ်ဍေံစုၚ် သမၠုၚ်ဒၟံၚ်လညာတ်ဘဝမၞိဟ်တုဲ လေပ်လိက်ဘာသာမိဇကုမှ တီကၠိုဟ်တဴ ရှ်သာဂကူ မိက်ဂွံဂး။ ယဝ်ဟွံလေပ်လိက် ဟွံလေပ်ပညာ ဇၟာပ်ညးတၞဟ်စကာ ဇကုဒးဒုၚ်ဇိက် ပၟိက်ဇကု ဒၞါဲလဵုလေဝ် အခေါၚ်ဟၟဲရ။
စိုတ်ဓါတ်မိမ လ္တူကောန်ဇာတ် ခေတ်ကာလတ္ၚဲဏံ ဟွံကဵုကောန်ကတ်ပညာဂှ်အောန်၊ ဇၟာပ်မိမ နွံပၟိက်ကဵုကောန်ဇကု ဍိုဟ်ကေက်၊ နွံပၟိက်ကဵုကောန်ဇကု လေပ်လိက်အိုတ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုခေတ် အာဲ.ထဳ မံက်ဂတဝ်ဒၟံၚ်ဏံ ညးဂမၠိုၚ်ဟီုဒၟံၚ် ဂၠးကဝ်ပြံၚ်သၠာဲ၊ ဍာံဍာံတေံဂှ် တၠပညာသိပ္ပံ ညးလေပ်လိက်တံ သၠုၚ်ပ္တိုန်ဒၟံၚ်အဆံၚ်ဘဝမၞိဟ် သမၠုၚ်ပ္တိုန်ဒၟံၚ် အဆံၚ်လညာတ်သမ္တီ ကၠေၚ်က္ဍဟ် ပိုဲမၞိဟ်တံရ။ ဇၟာပ်ပိုဲမၞိဟ်တံ ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲ ကၠေၚ်က္ဍဟ်ဂှ် မံက်ဂတဝ် ဗီုညးကဵုညးအိုတ်ရ။ (ပြဟ်မြက် ဂတာပ်အခိၚ် ဂတာပ်စိုတ် ဟီုဂးတဴအိုတ်)။
ညးလေပ်လိက် ကေုာံ ညးဟွံလေပ်လိက် ကၠောန်ဒၟံၚ်ကမၠောန် စကာဖုၚ်၊ ကမၠောန်နာနာ ၜိုတ်ဓမ္မတာပြေပြံၚ်၊ စနူကောန်ၚာ် မွဲသၞာံပြၚ်ၚ်ဂှ် ဝေၚ်ဂိမ်-ပဠောံဖုၚ် လေပ်ကၠုၚ်အိုတ်ရ။ အကြာဂှ် မိမ မွဲကဵုမွဲလေဝ် အထေၚ်ဇၞော် ဟီုထ္ၜကောန်ဇကု ထိုၚ်သးမိပ်သၠောၚ် လအ်ကၠုၚ် ဂွံအယုက် ၜိုတ် (၅) သၞာံပြၚ်ၚ် ကဵုကောန်မံၚ်ဘာ အခါဂှ် မိမတံ ဒှ်ကၠုၚ်ပရေၚ်ခက်ခုဲ (တၚ်ကော်ဆော)ကဵု ကောန်အိုတ်ရ။
ကောန်ဂှ်မံၚ်ဒၟံၚ်ဘာဟီုကၠာရလေဝ် လ္ပာ်လိက်ဂှ် ဟွံစောဲလာံကွေံကွေံရ။ တီဆမိပ် ချပ်ဒၟံၚ်လ္ပာ်ဖုၚ် အပ္ဍဲသ္ၚိ၊ ကောန်ၚာ်ဂှ် ဂွံအယုက် (၁၀၊၁၅) သၞာံမ္ဂး တန်ဂှ် ၜိုန်သၠုၚ်တိုန်ကီုလေဝ် ဍာ်ဒ္ကေဝ်လိက်ပတ်ဂှ် နွံၜိုတ် (၃၀)တၟံကၠံ၊ အာရီုလ္ပာ်လိက်လေဝ် အောန်စှေ်ကၠုၚ်၊ စဴကၠုၚ်နူဘာ စိုပ်သ္ၚိမ္ဂး ဒးက္လအ် ဒးလ္ၚောဝ်မိမ၊ ဒးသၟးဇ္ၚး ပ္ဍဲသ္ၚိဏောၚ်ဂှ်သ္ၚောဲ ဝိုတ်အာအိုတ်ရ။
စိုပ်သ္ၚိမ္ဂး ဖုၚ်ဂှ် ဒးရပ်ကၠာဏောၚ်၊ ဟီုမွဲဗီုပၠန်မ္ဂး ဒှ်ဂဥုဲစိုတ်ဓါတ်ဇၞော်ဇၞော်မွဲ၊ ကမၠောန်တၞဟ် ကပေါတ်တၞဟ် ဝိုတ်အာကီုလေဝ် လ္ပာ်ဖုၚ်ဂှ် ဟွံဝိုတ်ရ။ လအ်ကၠုၚ်မ္ဂး လိက်ပတ်ဂှ် စိုပ်အာအဆံၚ် တက္ကသိုလ်တုဲ (တိုန်ဒဵုကၠဇျှာ် စှေ်ဍာ်ကျာံကိတ်) သၟိၚ်လိက်ပတ် ကျာ်ဇၞော်ပါလိတ ဟီုတွံလဝ် ကြက်ဂလာန် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲဂကူပိုဲရ။
ကောန်လ္ၚဵု ယဵုဖျဴနၚ် တဆိပ်ကြာ (ဘွဲ႔) သၠထဝ် သၠသြန်၊ ကောန်လ္ၚဵုပၠန် ဟွံအံၚ်တုဲ မိမစိုတ်လီု၊ ကောန်ဂှ်စိုတ်ပြး၊ လညာတ်မိမဂှ် မိက်ဂွံကဵုကောန် အံၚ်လိက် အဆံၚ်သၠုၚ်၊ မိမ ၜိုန်ဒုၚ်ဒဒိုက် ဇက်လဝ်ပ္ကဴသြန် သ္ၚိညးတၞဟ်ကီုလေဝ် စိုတ်ဓါတ် ကဵုကောန်ကတ်ပညာဂှ် နွံဒၟံၚ်တွဵုရ။ “ကျမွဲလ္ပဒုၚ်ဝၚ် ရေၚ်တၠုၚ်ကေတ် ပရေၚ်အံၚ်ဇၞးတွဵု ပၠုပ်လမျီုစိုတ်ဓါတ် သွက်ကောန်တုဲ ဇၟာပ်ညးပ္ဍဵုပ္ဍိုက်ဇကု ဇကုဟွံဒှ်ဒဒိုက်၊ တသိုက်ဂှ် ရေၚ်တၠုၚ်မံၚ် သွက်ဘဝကောန်တံရောၚ်၊ မိမဂှ် စၞောန်ပၠလဝ် ဂၠံၚ်တရဴမေတ္တာ သိက္ခာ လ္တူကောန်လၟိုန်ရ။
ကောန်ကဵုတသိုက်တံဂှ် ဒၠေၚ်မိမဇြိုၚ်ၚ် ကောန်ဒုၚ်ယိုက်ဂၠေၚ်ကေတ်တုဲ ကၟောန်ဂစာန် ဒဵုကဵုဝတ်တာလျိုၚ်ပြေ၊ ကောန်တီဂုဏ်ဗီုဏံဂှ် မိမဂွံတသိုက်၊ တာလျိုၚ်ဘဝကောန် ပ္ဍဲသ္ၚိကၟိန်ပိုဲဏံ ပြေပြံၚ်မ္ဂး နကဵုဆန္ဒကတိပါၚ် ပါကၠုၚ်နူဂဝ်ဂၞဴမိ ညိဆီဟွံပြံက်နှဴ တာလျိုၚ်ဂကူလေဝ် လုပ်ယိုက်ဂၠေၚ် ရေၚ်တၠုၚ်မာန်ကီု၊ ဒုၚ်ယဵုကေတ်လဝ် သွက်ဂကူတုဲ၊ မိမမိပ်စိုတ် သၠောၚ်သပဝ် ထိုၚ်သးလ္တူကောန်ကီု အလုံဂကူမန်ပိုဲလေဝ် ထိုၚ်သးကေတ်ဂုဏ်စရာဲရ။
မၞိဟ်မ္ဂးဂှ် တၚ်ပ္တဝ်က္ဍိုပ်ဇကု ကဵုလညာတ်စိုတ်ဓါတ်ဂှ် ဒှ်အဓိကဏောၚ်၊ ကမၠောန်မွဲမွဲ ဇကုချပ်လဝ် နကဵုလညာတ် ပတဝ်လဝ်က္ဍိုပ်ကဵုကမၠောန် စိုတ်ဓါတ်ဇကု ကၟောန်ခိုၚ်ဗိုန်မ္ဂး လ္တူကမၠောန်ဂှ် ဆဵုအာသွဟ်ဍေံ အံၚ်ဇၞးရောၚ်။
မၞိဟ်ကော်ဆောကဵုဇကုလေဝ် အလဵုအလဵု စေတနာဍေံ ကဵုဖဵုကုဍေံရောၚ်။ တၚ်ရန်တၟံဇကု ဟွံတၞဟ်ခြာအာ နူလညာတ် စိုတ်ဓါတ်ဇကုမ္ဂး ပရေၚ်ဒးဒုၚ်ဂိ ပ္ဍဲကမၠောန်မွဲမွဲဂှ် ဒှ်အ္စာကၠာရ။ ဇကုဂှ် ဒှ်ညး ဒးဒုၚ်သ္ပဂၞန်ကၠာရ။ ပရေၚ်အံၚ်ဇၞးဘဝဂှ် အာၜှ်ပလှ်ကေတ် ညံၚ်ခၞေဝ်ကေဝ်၊ အာဗာ်ကေတ် ဗီုၜၚ်ဍုန်သွ ဂွံဟွံသေၚ်၊ ဇကုဇကု ဒးပြေၚ်လဝ် မအက္ခရ်စိုတ်ဓါတ်ဇကုရ။
အဃောဘဝဇကု တၞးကၠေၚ်ခၟောံဇဝ် ညးတၞဟ်ကၠဟ်နၚ် သတ်အရေဝ် ‘ကၠာ်’ အကြာဂှ် ဒးဗ္စာ ဒးတီလဝ်ထေက်၊ ဇၟာပ်ပၟတ်ညးတၞဟ်ဗဂဵု ဇကုလ္ပဂဵုဗက်၊ ညးပလီုဘဝသိက္ခာဇကုဂှ် မၚ်ဒုၚ်တၠုၚ်မံၚ် စိုတ်ဓါတ်ပိုဲရ။ ပ္ဍဲလောကဏံ အလုံမၞိဟ်ဖအိုတ် ဂွံဒှ်စိုတ်မွဲဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ရ။ ဇကုဆာန်ကမၠောန် အဓိကမွဲမွဲမ္ဂး ကမၠောန်ကဵုဖဵု သွက်ဘဝဇကု ဂွံဇၞော်မောဝ် ညးဂမၠိုၚ်လေဝ်ထိုၚ်သး မိမ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် တၠပညာတံလေဝ် ထိုၚ်သး ကောန်ကဵုတသိုက်စိုတ် လ္တူဂကူ လ္တူမိမဂှ် ဒှ်ဇြဟတ်ဂကူ ဗွဲမဇြိုဟ်နက်ရ။
ကောန်ဟွံကဵုတသိုက်တံဂှ် နူဘဝကောန်ၚာ် ဟွံအံၚ်လိက်၊ ပၟိက်ကောန်ဂှ် စိုတ်ဓါတ်ပြံၚ်၊ ကၠောန်ဣဏံဂှ် ခိုဟ်ဟာ၊ ကၠောန်ဣတေံဂှ် ခိုဟ်ဟာ၊ ဂွံပံၚ်ကဵုရဲဇကု မဂွံလဝ် တဆိပ်သၠထဝ် သၠသြန် ပၠန်လေဝ် ဂွတိုန်ပ္ဍဲစိုတ်ဇကုတုဲ စိုတ်ဇကုဂှ် ဒးစံၚ်တူမံၚ်ပြး ထိၚ်ဟွံမာန် ဒှ်လေပ်ရ။ လ္တူမိမတၠပညာတံ ဂွိၚ်ကဵုဘဝမၞိဟ်မွဲမွဲ ဆောံလေၚ်တုဲ နကဵုစေတနာ မိက်ဂွံကဵုခိုဟ်စ သွက်ဘဝ အလဵုအလဵုစိုတ်ဇကုဂှ် သာဲအာနူကဵုမိမ အ္စာ သ္ကံရဲ အိုတ်ရ။ (စိုတ်ဇကု ဍေံဒှ်ဒၟံၚ် မၞိဟ်ပံၚ်စိုတ်သာ မိက်ဂွံဂး) ရ။
ကမၠောန်ခိုဟ် ညးဂမၠိုၚ် ကဵုနၚ်ကသပ်ဂှ်ပၟိက်အောန်၊ ကမၠောန်ပရေံဂှ် ပၟိက်ဍေံ အလဵုအလဵု မံက်ဒှ်ကၠုၚ်ရ။ လ္ပာ်ပရေံဂှ် မၞိဟ်တံၜိုန်ဟွံဆာန်လေဝ် ဍေံတန်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲစိုတ်ခန္ဓပိုဲမၞိဟ်တံရ။ ကမၠောန်ခိုဟ်ဂှ်လေဝ် မၞိဟ်တံၜိုန်ဟွံဆာန်လေဝ် ဍေံတန်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲခန္ဓစိုတ်ပိုဲမၞိဟ်တံဖအိုတ်ရ။ ပွဗၠေတ်တ်ဂှ် ညးတၞဟ် ဟွံဒးဗ္တောန်ကဵုမွဲသာ် စိုတ်ဇကု ယိုက်လေပ်အိုတ်ရ။
ဇၟာပ်ညး ဟီုခိုဟ်ပရေံ ဟွံဗ္စာတုဲ ကၠောန်ဒးတုဲမ္ဂး မိမတံ ဒှ်ဒဒိုက်စိုတ် လ္တူကောန်ပၠန်ရ။ မိမတံ လျိုၚ်ဇြိုၚ်အိုတ် လ္တူကောန်ဇာတ်ဂှ် သိက္ခာဘဝပၠိုတ် ဇၞော်အိုတ်ရ။ ဇၟာပ်မိမ အာကၠုၚ် ညးတၞဟ် ဟီုပရော စောဒက လ္ပာ်ကောန်ပရေံ မိမဂွ စိုတ်ဂှ်ဟွံဒှ်တသိုက်ရ။
ပ္ဍဲလောကဏံ (ဂွ,ဖေက်,စိုတ်လီု) ဣဒ္ဓိဍေံဇၞော်အိုတ်ရ။ ကုညးရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ် ကမၠောန်ဘဝ ကမၠောန်ဂကူပိုဲအိုဿီုဂှ် လ္ပကဵုဒးဆဵုညိ။ တတ်ထပါ်အာ ဂံၚ်ၚ်ညိ။ ဇကု ၜိုန်ဟွံလေပ်လိက် ဟွံလေပ်ပညာ ကၠာလေဝ် တတ်ထပါ်အာဂံၚ်ၚ် လ္ပယံၚ်၊ ခေတ်ဏံဂှ် ဟီုဒၟံၚ် အာဲထဳ ဂတာပ်ဒၟံၚ်ခေတ်ဟေံဂှ် ဇကုစကာလေပ်မှ ဂတာပ်ခေတ်၊ သၟတ်တံလေဝ် ဂတာပ်ခေတ် ဟီုဒၟံၚ် ဆဵုဒၟံၚ်နမတ်အိုတ်ရ။ (သီုဖအိုတ်ဟွံသေၚ်)။ သၟတ်တံ ဟီုဒၟံၚ် ရမျှာၚ်ဆာန်ဂကူ လ္တူကျာဂှ် ကေတ်တဴဂုဏ်စရာဲရ။
သၟတ်လ္ၚဵု ဝိဝိၚ်ကဵု ဂဥုဲၜူမာဲတုဲ ဟီုဒၟံၚ်စိုတ်ဓါတ်ဆာန်ဂကူ- ဂဥုဲဂၟာဲက္ဍဟ် လုပ်ဂွံပ္ဍဲခန္ဓတုဲ ကြောဒၟံၚ်ပ္ဍဲဂၠံၚ် ရံၚ်လာၚ်ဖုၚ်တုဲ ပစူတဲ အတိုၚ်အရေဝ်ဍေံ ပၟိက်စိုတ်ဍေံ၊ ဆဵုညးတၞဟ်ကၠောန် ပရေၚ်ဂကူမ္ဂး ဇကုဇြိုၚ်စိုတ် ဒးဘိုၚ်ကဵုဇြဟတ် သွက်ဂကူဂှ် ဇကုဟွံရေၚ်တၠုၚ်၊ အထေၚ်သောဲကဵု ညးအာဂတ ကမၠောန်ဆာန်ဂကူဂှ် ဒှ်ကမၠောန်ဍာံရဟာ။
တၚ်သၠေဟ်ပၟာစိုတ်ဇကုဂှ် ညာတ်ကၠုၚ်လ္တူညးရ။ ဟီုဒၟံၚ်ဟွံတီပိၜါ ဗြုဒၟံၚ်ညံၚ်ဗုံဂှ် ဒှ်ညးပၠေၚ် ဘဝဂကူ ဒှ်ညးပလီုဘဝမၞိဟ်မွဲဏောၚ်၊ ဒၟါနူဇကုလီုအကြာဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တ္ၚဲဏံ ကဵုမိမတံ လ္ပကဵုဒးချပ်ညိ။
အရေဝ်ဏံ ဟီုဟွံတုဲ မိမကၠုၚ်ပအပ်ကောန်ဇာတ်၊ ကောန်ကၠုၚ်ပအပ်အပါ၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တံ ဒးထိၚ်ပၠန်ရ။ ရဲတံဏံဂှ် မၞိဟ်တီကၠိုဟ် ပရေၚ်ဂကူ၊ ညးလေပ်လိက် လေပ်ပညာတုဲ ဇကုဍေံ ဍေံလီုဟွံလေပ်၊ အထေၚ်ဇၞော်ကဵုဇကုဍေံ အိုတ်ရ။ (မၞိဟ်လီု မၞိဟ်လီု လီုဗီုနစာ်ဟွံသေၚ်) ဘဝဇကုဂှ် သ္ပတၟေၚ်တုဲ အိုတ်ကၞောတ်မှာဂှ် က္လေၚ်ဒုၚ်ဂုဏ်ဟွံဂွံရ။
လေပ်လိက် လေပ်ပညာ ဇကုအဲ အဲဒးပါ်ပါဲကၠာရ။ လေပ်လိက်ဂှ် ပၟိက်ဍိုက်ပေၚ် ဟီုကၠာလေဝ် ဂွံလဝ်တဆိပ် ဒဳဂရဳ ဍောတ်ဇၞော် ကွက်ထ္ၜးလဝ်ပ္ဍဲဗ္ဒၚ်၊ က္လေၚ်ရံၚ်ဘဝမ္ဂး ၚုဟ်မးဟွံသၠုၚ် ဒုၚ်ဒဒိုက်တုဲ လုပ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက်ကဵု ဂဥုဲၜူမာဲ၊ ဖအိုတ်အခိၚ်ဘဝတုဲ ဂံၚ်ပြိုၚ်ကၠုၚ်၊ လ္ပာ်ဂကူလေဝ်ဟွံချပ် လ္ပာ်ဘဝလေဝ်ဟွံညာတ် ကဵုဒၟံၚ်ဒဒိုက်စိုတ် လ္တူမိမ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တံဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ဂၠိုၚ်ရ။
မိမတံ ဝေတ်ဗ္တောန် ခိုဟ်ဟ်လေဝ် ဟွံပၠုပ်ပ္ဍဲက္ဍဟ်၊ ဗီုစိုတ်ဇကုဒှ်ရ ဇကုဗလးဏာဂှ် ဒှ်ဘဝမၞိဟ်မွဲတုဲ ပရေၚ်ပရေံပရေံဂှ် ဂစာန်ဆာန်ဂၠိုၚ်တုဲ လ္ပာ်ခိုဟ် အရၚ်ညးဂလိုၚ် ဂွံဒှ်တသိုက်ဂှ် ဂၠာဲဟွံလေပ်၊ ပၞော်ဂၠံၚ်ဇကုဂှ် ညာတ်ဒၟံၚ်အတ္တကဵုအန္တရာဲရောၚ်။
ရုပ်နာံဇကု ၜိုန်ဂျိုၚ် ၜိုန်ဍိုက်ပေၚ်ကဵု လက္ချှန်မၞိဟ်ကီုလေဝ် ဒ္ဂေတ်ပွ သိက္ခာဇကုဂှ် ဒတုံစှေ်ဒၟံၚ် သၟဝ်ဂၠးဂတာဇိုၚ် ညးတၞဟ်အိုတ်ရ။ ၜိုန်ဂျိုၚ်တဴကဵုဘဝမၞိဟ်ကီုလေဝ် မုဟွံတၟေၚ်၊ ၜိုန်မှာလဝ် ဆဇကုမွဲကၠာလေဝ် ညးဂမၠိုၚ် ညံၚ်ဟဂွံမှာဗက်ဂှ် ဇကုဇကု ထေက်ကဵုဒးတီကေတ်ကၠာရ။
ဇကုလေဝ်တၠပညာ ညးလေပ်လိက်မွဲ မၞိဟ်ကၠိုဟ်ပရောပရာမွဲ၊ အနာဂတ်ဂတတေံတၟးဂှ် ဇကုတီညာတ် ကၠာနူညးတၞဟ် ကမၠောန်ကဵုဖဵုပၠန်လေဝ်ဇကုတီ၊ ကမၠောန်ကဵုအန္တရာဲ သွက်ဘဝဇကု သွက်ဂကူဇကုဂှ် ဝေၚ်ပါဲဒး အရာအရာအိုဿီုဂှ် ပြဟ်တီ ဇိပ်ဂၠိပ် တၟးကေဝ် ပ္ဍဲစိတ္တညာဏ်ဇကုတုဲ လ္ပဖအိုတ်အခိၚ်ကဵုဂဥုဲပလီုက္ဍဟ်၊ ချူဗဒှ်ဝၚ်ခိုဟ် ဝၚ်ပြဲ ပ္ဍဲဂကူဇကုတုဲ ဇကုလေဝ် ညးလေပ်လိက် အဆံၚ်သၠုၚ်မွဲရတှေ် ဇကုဇကု ဒးဗ္စာကေတ်တ်ရ။
ညးလေပ်ပညာဂှ် ၜိုတ်ဇြဟတ် အစောံစရာဲညးညာတ်လေဝ် ဂစာန်ဂါံအာဒၟံၚ် လၟေၚ်ၚ်တုဲ ညးလေပ်လိက်လေဝ် အဃောပညာကေက် ၚေက်ကၞေဟ်ဂြိပ် သၠဒ္ကေဝ် ပၟိက်ဂကူညဳသာမ္ဂး ကမၠောန်ဂကူ တော်တက် တ္ၚဲယးရ။
ယွံမန်တံ ခံက်တဲဗန်ကအ် တာလျိုၚ်ပိုဲတ္ၚဲဏံ လ္ပရံၚ်ဗဵု ဒၞါဲခလံက်ဂှ်ဗဝ် ဒၞါဲသဝ်ဂှ်သမၠုၚ် ဒုၚ်ကေတ်တာလျိုၚ် ဂကူနွံကဵုနန် ယၟုမန်မွဲမစိုအ်။

နာဲတိုၚ်ပ္ကဴဍုၚ်

ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ အာတ်မိက် အခေါၚ်အရာဖေဝ်ဒရေဝ် ပတန်အဝဵုတွဵုရးညးကဵုညးဂှ် ဍေံလအ်ကၠုၚ် ဗၞတ် (၇၅) သၞာံကီုရ။ ဆဂး အလဵုအသဳပၞာန်ကီုဒှ် အလဵုအသဳဒဳမဝ်ကရေဇြဳ အခိၚ်တုဲကၠုၚ်ကီုဒှ် ဟွံမိက်ကဵုကၠုၚ် အခေါၚ်အရာဝွံတုဲ ပေဲါပၞာန်အပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် ဍေံဟွံသ္ၚိတ်ဇြအာရ။ ရဲရပ်လွဟ်ပၠန်ဂတးတံဂှ် ဗတိုက်အာ ပတန်အာ အဝဵုတွဵုရးညးကဵုညး နွံရ။

ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ကေၚ်ပတန်လဝ်အဝဵု
ကၠောန်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ဟီုဂှ် သွက်ဂွံပတန်အဝဵုရ။ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဝွံ ပတန်ကၠုၚ်လဝ် နူကဵုသက္ကရာဇ် (၁၉၅၈) တေံ လၟုဟ် စိုပ်သက္ကရာဇ် (၂၀၂၂) ဏံဂှ် ဂွံကၠုၚ်အာယုက် (၆၄) သၞာံရ။ တော်ကဵုအခိၚ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဒယှ်တှ် ပတန်အဝဵု သွက်ညးဍုၚ်ကွာန် ဒတုဲဖဵုညးဍုၚ်ကွာန် စဵုဒၞာညးဍုၚ်ကွာန်မာန်ဂှ် အခိၚ်ကၠာဟွံဂွံစိုပ် သက္ကရာဇ် (၁၉၉၅) ကၠာဟွံဂွံဒေံါပန်ပှော်တေံ ဟီုစဂွံရောၚ်။
အခိၚ်တေံတှေ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ညးတံ ဖျေံပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ညးတံ နူကဵုအဆံၚ်ပွိုၚ်ဍုၚ်၊ အဆံၚ်ခရိုၚ်တုဲ ဖျေံပရေၚ်အုပ်ဓုပ် လတူညးဍုၚ်ကွာန်တံ နွံရ။ ပ္ဍဲကဵုသၟဝ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ဗိုၚ်ဖန်ကဵု ပရေၚ်ကမၠောန် စပ်ကဵုပရေၚ်ပညာ၊ ပရေၚ်ထတ်ယုက်၊ ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ် အိုဿီုတံ နွံရ။ ဟီုစတှေ် တိဍာ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် သၠဲလးတိတ်အာ ဂၠိုၚ်ကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်ရ။ နူကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ် စဵုကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်ဍာ်ဗု၊ ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးကရေၚ်မ္ဂး ပွိုၚ်ဍုၚ်သၠာဒကှ်ကဵု ပွိုၚ်ဍုၚ်ကအ်ကြိက်တံရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူမန်လေဝ် ညးတံ စဵုဒၞာကဵု သၞသတြုတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဂွံမံၚ် ဂွံကၠောန်စ ၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ်ရ။
မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ကၠောန်ၜိုတ်ကၠုၚ် ပရေၚ်သၞောဝ်ဓရ်တုဲ ကောန်ညးဍုၚ်ကွာန် ဒးကၠုၚ်စၟဳစၟတ်ဂဗုတ် နွံရ။ ညးဍုၚ်ကွာန်တံဝွံ ၜိုန်ရရုၚ်ဂဗုတ် နွံမံၚ်အကြာဒဵု အကြာဇြဟ်ကီုလေဝ် ကၠုၚ်စိုပ် ဒုၚ်စၟဳစၟတ်ပရူဂဗုတ်ညးတံရ။
ကြဴနူကဵု တက်ကျာပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော် (၁၉၉၅) တုဲဂှ် အတိုၚ်တၚ်တုပ်စိုတ်ဟေၚ် ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်၊ ပရေၚ်သၞောဝ်ဓရ် ကေုာံ ပရေၚ်စဵုဒၞာညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ဒးဒုၚ်ပၠောပ်ထောံ အပ္ဍဲကဵုဗွိုၚ်တိဍာ် ဒေံါပန်ပှော် ဗၟံက်ဍာန်ကွဳစက်မတ်မလီု-ထဝဲါရ။ ကွာန်မန်တံဂှ် နွံမံၚ် ပလိုတ်ဍာန်ကွဳစက် ဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ ကွာန်တံဂှ် လိုက်အာ သၟဝ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်ဗၟာ (အခိၚ်တေံ နဝတ) ရ။ သက္ကရာဇ် (၁၉၉၅-၁၉၉၈) ဂှ် ဍေံစကာညးဍုၚ်ကွာန် ကြာန်န်ဓမာန်ဓမာန် အရာကၠောန်ဍာန်ကွဳပၟတ် ရေဝ်-ထဝဲါရ။ သက္ကရာဇ် (၂၀၀၀) ဂှ်မ္ဂး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ထပ်သီကေတ်ထောံ တိကၠအ်ညးဍုၚ်ကွာန် ဆဆဵုပၠန်ရ။ အဝဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် သှေ်မံၚ်ဆညိညကီုရ။

နဲကဲပတန်အဝဵု ဒပ်ရခေၚ်အေအေ
ဒပ်ပၞာန်အေအေတံဂှ်မ္ဂး ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၂၀၁၈) လုပ်ကၠုၚ်ပေဲါဗတိုက် ကုဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ။ အဃောလုပ်မံၚ်ပၠန်ဂတးဂှ် ဒပ်ပၞာန်အေအေတံ စန်ဒက်ကၠုၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူရခေၚ် သွက်ဂွံဗၠးၜးတိတ် နူကဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ် အလဵုအသဳဗၟာရ။ ဂကူရခေၚ်တံ ထံက်ဂလာန် လတူဒပ်ပၞာန်ရခေၚ်ရ။ မွဲအခိၚ်ဓဝ် ဒပ်ပၞာန်ရခေၚ်တံ ထဍေၚ်ပတိတ်ထောံ ညးမအုပ်ဓုပ် အလဵုအသဳ ပ္ဍဲကဵုဒေသညးတံတုဲ ခါန်ကၞက်ပတိုန် ဂကူရခေၚ်တံ သွက်ဂွံအုပ်ဓုပ်အာရ။
ပၞာန်ဗၟာတံ သီအဝဵုတုဲဂှ် ဍေံတံ ဒးပံက်မုက်ပၞာန် ကုအေန်ယူဂျဳ ပဳဒဳအေပ်တံတုဲ ဍေံတံ ဟွံဂံၚ်ပံက် မုက်ပၞာန်ကဵု ဒပ်ပၞာန်အေအေတံရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကြဴနူကဵု သီအဝဵုတုဲဂှ် သွက်ဒပ်ပၞာန်အေအေတံ ဂွံအခေါၚ်အရာတၟေၚ်ရ။ ညးတံ လုပ်တိတ်အာကၠုၚ် ဍုၚ်ကွာန်ဂကူရခေၚ်တံ လောဲသွာရ။ ဒေံါပန်ပှော် ဒပ်ပၞာန်အေအေကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဒေံါလဝ်ကဵုပါၚ်ရ။ ထပက်လဝ်စၟတ်တဲ ဟွံမွဲ၊ ကၠောန်လဝ် အသေအဟာန် ဟွံမွဲ၊ သက်လဝ်ပယျဵုဒၞက် ဟွံမွဲရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဒပ်ပၞာန်ရခေၚ်တံ ကေတ်အခေါၚ်ခိုဟ်တုဲ ဖျေံကၠုၚ် သၞောဝ်ဓရ်စၟတ်ဂဗုတ်ညးတံရောၚ်။
နကဵုဒပ်ပၞာန်အေအေတံ ညးတံ ခၞံပတိုန် ရုၚ်သၞောဝ်ဓရ် ပ္ဍဲကဵု (၁၁) ပွိုၚ်ဍုၚ်တံ ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ကၠုၚ်စိုပ် ဒုၚ်စၟဳစၟတ်ဂဗုတ် နွံကီုရ။ ပရေၚ်သၞောဝ်ဓရ်ဂှ် ဍေံဆက်အာကဵု ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်တုဲ ကာလ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ နွံပၟိက် ပရေၚ်ပညာ ပရေၚ်ထတ်ယုက် ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်တံ ဗိုၚ်ဖန်ဇန်ကဵုရ။ လက္ကရဴအိုတ် ရုၚ်အုပ်ဓုပ် ရုၚ်သၞောဝ်ဓရ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ် လ္ၚုလ္ၚန်အာရ။ ညးအာစိုပ် ဟွံမွဲရ။

ဗီုကရေၚ်၊ ကရေၚ်ဍာဲတံ ပတန်အဝဵု
ဗော်သွးအလုံဂကူကရေၚ် (ကေအေန်ယူ) ကဵု ဗော်တဴတက်ကရေၚ်ဍာဲ (ကေအေန်ပဳပဳ) တံဂှ် အဓိ်က ညးတံ က္လေၚ်သီကေတ်တိဍာ်ညးတံ ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးညးတံရ။ ဗော် (၂) ဗော်ဏံဂှ် အဃောတက်လဝ်ကျာ ဒေံါပန်ပှော်တေံဂှ် ညးတံ ဟွံတက်ကျာလဝ် ပရူသက်စေဝ်တိဍာ်တုဲ ဒၞာဲဒပ်ပၞာန်ဗၟာနွံဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ မံၚ်အာ ဒၞာဲဒပ်ပၞာန်ညးတံနွံဂှ် ညးတံ မံၚ်အာ ပသောၚ်လဝ်ညးသကအ် သာ်ဂှ်နွံရ။
ဆဂး ကြဴနူကဵု ဒေံါပန်ပှော်တုဲဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ထ္ၜးဟိုတ်နာနာသာ်တုဲ လုပ်ကၠုၚ်တိဍာ်ညးတံ နွံရ။ ဆဂး ဒပ်ကရေၚ်ကီု ကရေၚ်ဍာဲကီု ဟွံဒုၚ်တဲတုဲ ပန်ညးသကအ် မွဲဏှမွဲဏှ နွံရ။ ဥပမာ – ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဍေံလုပ်အာ ပ္ဍဲကဵုၝောံဒပ်မဟာ ကေအေန်ယူ လၟိဟ် (၅) ဂှ်တုဲ ဒှ်ပေဲါဗတိုက်ကုဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်ရ။ ကေအေန်ယူတံ ဟွံကဵုအခေါၚ်ကၠောန်တုဲ ဒှ်ပၞာန်ရ။ လက္ကရဴအိုတ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ လုပ်ဟွံဂွံရ။ တိဍာ်ကရေၚ်ဍာဲလေဝ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ သ္ပလဝ်ကမ္မဏဳဗါ်ဆုတုဲ လုပ်အာဂှ် ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်ဍာဲတံ ဒၞာတုဲ ဒှ်ပေဲါဗတိုက်ရ။
လၟုဟ်မ္ဂး ညးသၟတ်ထ္ၜးဆန္ဒတံ ဗွဲမဂၠိုၚ် လိုက်ကၠုၚ်တိဍာ်ပၠန်ဂတး တွဵုရးဍုၚ်ကရေၚ်ကဵု တွဵုရးဍုၚ်ကရေၚ်ဍာဲတုဲ ရဲပၠန်ဂတးတံ ကလေၚ်ပ္ကတ်ပ္ကေၚ်ကုဍေံတံတုဲ ကဵုဗတိုက်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံရ။ ကရေၚ်ကီု ကရေၚ်ဍာဲကီု က္လေၚ်ဗတိုက် ဗဒိုပ်ပၞာန်ဗၟာတံ လုပ်ဂွံလဝ် ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ညးတံကီုရ။ ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်ကဵု ကရေၚ်ဍာဲ ဗတိုက်မွဲမွဲဒေသတုဲမ္ဂး စပ်ကဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ် အလဵုအသဳဂှ် ညးတံ ထဍေၚ်ပတိတ်တုဲ လုပ်ဖျေံ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ညးတံရ။ နနဲသာ်ဝွံ တိဍာ်ညးတံ ညးတံ က္လေၚ်ကလိဂွံတုဲ ပတန်အာ အဝဵု (၃) တန်ညးတံ အကြာပေဲါပၞာန်ရ။
တုပ်တဴညံၚ်ရဴ ဗော်ပၠန်ဂတးကရေၚ်ကဵု ကရေၚ်ဍာဲကီု ဗော်ပၠန်ဂတးကချေၚ် ဗော်ပၠန်ဂတးချေၚ်တံလေဝ် ကၠောန်အာဗီုဂှ်ကီုရ။ ရံၚ်အာမ္ဂး ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ပတန်ကေတ် အဝဵုပိတန် နကဵုဒြဟတ်လွဟ် ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ညးတံဂှ် ညးတံ ဟွံတိုန်စိ်ုပ် ပေဲါတက်ကျာသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ရ။ ညးတံ ဟွံပတှေ်စ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တုဲ ဟွံတက်ကျာကီုရ။ သောၚ်မံၚ်ရ၊ ကမၠောန်ညးတံဟေၚ် ညးတံ ဆက်ကၠောန်အာရ။

ဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ် အာတ်ကေတ်ဟွံဂွံ
ပၞာန်ဗၟာဝွံ နူကဵုသက္ကရာဇ် (၁၉၆၂) တေံ ဍေံတံ သီအဝဵုတုဲဂှ် ဍေံတံဟေၚ် ဒးကေတ်အဝဵုရောၚ် စှေ်လဝ်စိုတ် သာ်ဂှ်ရ။ ဍေံဟွံမိက်ကဵုဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ်ရ ဍေံဗတိုက်ကေတ် တိဍာ်တွဵုရး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ။ ဍေံတံ ဂၠံက်ကေတ်ထောံ သံယဇာတ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံတုဲ ပၞာန်ဗၟာတံ ဒြဟတ်ဇၞော်တိုန်ရ။
တ္ၚဲဏံဂှ် ဒှ်အခေါၚ်ခိုဟ် သွက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ။ အခိၚ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာကဵု ဒပ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဗၟာတံ ဒှ်မံၚ် ပဋိပက္ခ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ဂှ် တိဍာ်ဇကု ဇကုသွက်ဂွံသီကေတ်ဂွံလဝ် ပၟိက်ဇၞော်ရောၚ်။ မွဲအခိၚ်မ္ဂး ဒးစိုပ်အခိၚ် ပေဲါတက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ရောၚ်။ အခိၚ်ဂှ်မ္ဂး တိဍာ်ဇကု ဇကုပိုၚ်ပြဳလဝ်မ္ဂး အရာဒက်ပတန်ဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ် တက်ကျာလောဲသွာရောၚ်။

အံက်သာ (တံၚ်ပရၚ်)

လောန်ကၠုၚ်ၜါသတ္တဟဏံ ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ပလိုတ်တံကီု သီုကဵုဍုၚ်အကြာဒေသပိုဲတံ ညးမဒှ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ် က္လေၚ်ထပ်ဂၠိုၚ်တိုန် မွဲဝါပၠန်ရ၊ ဍာံဍာံတေံ ယဲကိုဝ်ဝေဒ်လပှ်စတုတ္ထဂှ် မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ကၠောံကၠုၚ်နူယဲအိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) ရ၊ အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) မံက်တိုန်မွဲချိုန်ခဏတုဲ က္လေၚ်သ္ၚိတ်ဇြေကၠံအာဂှ် လၟုဟ်က္လေၚ်ဂေတ်စိုပ်ကၠုၚ် မွဲဝါပၠန်ရ၊ အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) မဂေတ်စိုပ်ကၠုၚ်ပၠန်ဏံဂှ် ညံၚ်ဟွံဂွံလုပ်စိုပ်ကၠုၚ်ဇကုပိုဲဂှ် ဒ္စးဒုၚ်တုဲ မုပိုဲ သ္ဒးပလေဝ်ပလေတ်လဝ်ထေက်ရော ရန်တၟံတုဲ လ္ၚတ်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ပရေၚ်စပ်ကဵုအိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) တုဲ ချူလဝ်လိက်ပရေၚ်ဝွံရ။
ကာလလၟုဟ်ဏံ အပ္ဍဲဍုၚ်ပိုဲဏံလေဝ် ဆဵုမံၚ်မၞိဟ်ယဲဣရ၊ ဍုၚ်ဇိုၚ်ဝုတ်ဒိုဟ်ပိုဲဏံလေဝ် နူကဵုဂိတုမာတ်လ္ပာ်ဏံဂှ် စဆဵုကၠုၚ်ညးဒှ်ယဲတံတုဲ အခိၚ်လၟုဟ် ဗြဳဂၠိုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ရ၊ ဍုၚ်သၚ်္ဂပေါဝ်လေဝ် လောန်ကၠုၚ်အကြာၜါသတ္တဟဂှ် မၞိဟ်ယဲစဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ရ၊ လောန်ကၠုၚ်ခြာဟွံလအ်ဂှ်ရ ဍုၚ်သေံ က္လေၚ်ပံက်ကၟုဲအာကၠုၚ်တံတုဲ ယဲက္လေၚ်ဂၠိုၚ်တိုန်ကၠုၚ်တုဲ စပလေဝ်ပလေတ်ပတိုန် ဒၞါဲထိၚ်ဒဝ် ညးဒှ်ယဲတံပၠန်ဣရ၊ လ္ပာ်ဍုၚ်ပလိုတ်တေံလေဝ် ညးယဲဆဵုစၟတံဂၠိုၚ်ကၠုၚ် ပြဟ်ဟ်ပြေဟ်ဟ်ရ၊ လောန်ကၠုၚ် အပ္ဍဲပွိုၜါသတ္တဟဓဝ်ဂှ် အလုံလိုက်မွဲ ညးယဲဆဵုစၟယဲအိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) ထပ်ဂၠိုၚ်ကၠုၚ် (၃၀%) ပိစှော်က္ဍိုပ်ကၠံရောၚ် နူကဵုဌာနပရေၚ်ထတ်ယုက်ဂၠးကဝ် (WHO) လလောၚ်တြးပတိတ်လဝ်ရ။
အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) မံက်တိတ်ကၠုၚ်တၟိဟာ?
အလန်ဏံဂှ် ဍုၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံဂှ် အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) BA.4 ကေုာံ BA.5 တံသၟးရ၊ စၟဏံဂှ် ဒှ်ဂကူစၟပါ်တိတ် အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) တြေံ မကၠောံဒၟံၚ်မၞိဟ်တံ ပ္ဍဲကဵုယဲကိုဝ်ဝေဒ် လပှ်စတုတ္ထတေံရ၊ ထပ်တုဲဆဵုဒၟံၚ် BA. 2. 75 ဂှ်လေဝ် အခိၚ်လၟုဟ် အဃောထပ်လ္ၚတ်ဒၟံၚ်ဖိုဟ်ရောၚ်။
အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) ဏံ ထပ်တုဲကြမ်ကြတိုန်မာန်ဟာ?
အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) ဂှ် ယဝ်ခါရ ပတုပ်ကဵုစၟကိုဝ်ဝေဒ်တၞဟ်မ္ဂး လက်သဏ်ဍေံ သ္ဂောံတၟေၚ်တၟဟ် တၞဟ်ခြာကွေံကွေံဂှ် ဟၟဲရ၊ ဇြဟတ်ကၠောံထၞာန်ကဵု ဇြဟတ်သ္ကာတ်မြဟ်ယဲဂှ်ရ တၞဟ်ခြာဒၟံၚ်ညိညိရ၊ အတိုၚ် CDC အမေရိကာန်ဟီုမ္ဂး အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) BA.4 ကေုာံ BA.5 မကတဵုဒှ်အလန်ဏံဂှ် ဇြဟတ်ကၠောံထၞာန် မြက်ဇက်နူကဵု စၟယဲအိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) တြေံတေံရောၚ် စၟတ်လဝ်သာ်ဂှ်ရ၊ ဇြဟတ်သ္ကာတ်မြဟ်ယဲတံဂှ် တော်တၟော်ရံၚ်ကဵု မၞိဟ်ယဲသ္ဒးတိုန်ရုၚ်ဂဥုဲကီု၊ ဇြဟတ်ညးယဲစုတိကီုမ္ဂး အောန်နူကဵု ယဲကိုဝ်ဝေဒ်တြေံတြေံတေံရောၚ်ဂှ် စၟတ်လဝ်သာ်ဂှ်ရ၊ ဆ္ဂးဂှ် မ္ဒးရံၚ်မ္ဒးချပ်မွဲသာ်ဂှ် မၞိဟ်ဒှ်ယဲတံဂှ် ကေၚ်ထ္ပက်လဝ်ဂဥုဲစဵုဒၞါဟာ? အဃောကၠာဂှ် ကေၚ်ဒှ်လဝ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ်ကီုဟာ? အဝဲအာယုက် ကေုာံ ယဲခန္ဓပ္ဍဲမၞိဟ်ယဲဂှ် နွံဗီုလဵုရောဂှ် ပၟိက်ဇၞော်တဴမံၚ်ကီုရ။
သာ်လဵုသ္ဂောံတဝ်စၞေဟ်အာကဵု အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) မက္လေၚ်ကၠုၚ်မွဲဝါဏံပၠန်ရော?
မ္ဒးက္လေၚ်က္လၚ် ကဝးဒွက်တြေံတေံပၠန်ရောၚ်၊ (ဝါ) အတိုၚ်မကေၚ်လုပ်ကၠုၚ်လဝ်ပေါဲဗတိုက် ကုယဲကိုဝ်ဝေဒ်တြေံတေံဂှ် မ္ဒးတဝ်စၞေဟ်အာကဵု အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) ဏံပၠန်ရောၚ်။
မ္ဒးထပ်ထပက်ကဵု ဂဥုဲစဵုဒၞါရောၚ်
မၞိဟ်ဟွံဂွံထပက်လဝ် ဂဥုဲစဵုဒၞါမွဲလှေ်ဏီမ္ဂး မ္ဒးထပက်ကဵု ဂဥုဲစဵုဒၞါရောၚ်၊ (ထ္ပက်ဂှ် ဒးထ္ပက်ရောၚ်)၊ မၞိဟ်ထပက်လဝ်ဂဥုဲတုဲတံဂှ် လောန်ၜက်အာ (၆) ဂိတုတုဲမ္ဂး မ္ဒးက္လေၚ်ထပ်ထ္ပက်ကဵု ဂဥုဲစဵုဒၞါပၠန်ရောၚ်၊ ဗွဲတၟေၚ် မ္ဒးကဵုဖျုန်ကုညးအာယုက်ဇၞော်တံ၊ ညးမၞုံကဵုယဲခန္ဓတံ၊ ညးဒှ်ဒၟံၚ်ယဲဇမၠိၚ်တုဲ ဇြဟတ်ဆုတ်စှေ်မံၚ်တံဂှ် မ္ဒးထပက်ကဵု ဂဥုဲစဵုဒၞါကၠာရောၚ်၊ ဂဥုဲစဵုဒၞါ မ္ဒးက္လေၚ်ထပ်ထ္ပက်တံဂှ် ပၟိက်ဇၞော်တဴဒၟံၚ်ရောၚ်၊ ညးကေၚ်ထပက်လဝ်ဂဥုဲစဵုဒၞါတုဲတံဂှ် သီုကဵုဟွံချပ်လဝ်မွဲသာ် ယဲကၠောံကၠုၚ်မ္ဂး ယဲညံၚ်ဟွံဂွံသ္ကာတ်မြဟ်ဂှ် ဍေံမလုပ်စဵုဒၞါကဵု ခန္ဓဇကုရောၚ်ဂှ် နူကဵု Vanderbilt University Medical Center တၠပညာယဲကၠောံထၞာန် Dr. William Schaffner ဟီုဂးလဝ်ရ။
မၞိဟ်ထ္ပက်လဝ်ဂဥုဲၜါတၞိၚ်တုဲ ယဝ်ဟွံဂွံက္လေၚ်ထပ်ထ္ပက်လဝ်ဏီတံဂှ် ယဝ်ယဲကၠောံထၞာန်မ္ဂး ဇြဟတ်ယဲသ္ကာတ်မြဟ်နူကဵု ညးမက္လေၚ်ထပ်ထ္ပက်လဝ် ဂဥုဲစဵုဒၞါတံဂှ်ဏီတုဲ ဒးဒုၚ်ဘဲဒဏ်ယဲသ္ကာတ်မြဟ်ရောၚ်ဂှ် နူကဵု New York-Presbyterian/Columbia University Medical Center ဒါရာ်တာ Dr. Craig Spencer ဟီုကဵုလဝ်သတိရ။
စဵုဒၞါ နကဵုအလဵုဇကုဇကုညိ
ဟွံဒးမၚ်ညးသအာၚ်မွဲသာ် နကဵုဇကုဇကု စဵုဒၞါကေတ်ဂွံဂှ် ပွမဝေၚ်ပါဲ ဒၞါဲမၞိဟ်ကောံ ဒၞါဲမၞိဟ်ဂၠိုၚ်ၚ်၊ ပွမက္လေၚ်ကြာတ်တဲ၊ ပွမကၟာတ်ယာတ်ဂြောပ်မုဟ်ပါၚ်၊ အခိၚ်လၟုဟ် မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ် သီုကဵုဟွံကၟာတ်မုဟ် ကၟာတ်ပါၚ်မွဲသာ် အာကၠုၚ်ဒၟံၚ် ဂွံဆဵုကေတ်တုဲ နကဵုဇကုအာ၊ တိတ်မ္ၚးမ္ဂး ကေတ်ယာတ်ကၟာတ်မုဟ်/ပါၚ်တုဲ ကၟာတ်ကဵုချိုတ်ပၠိုတ်တုဲ အာကၠုၚ်ညိ၊ ဗီုကဵုတြေံတေံပၠန် က္လေၚ်ဒ္ဂေတ်ဗက် သၞောဝ်စဵုဒၞါယဲတုဲ မံၚ်အာညိဂှ် ဆဝ်ဗ္ၚုဟ်ဏာရ။
ပ္ဍဲဇကုဇကု ဒှ်သၠေဟ်ပၟာမ္ဂး စၟဳစၟတ်ယဲညိ
ပ္ဍဲဇကုဇကု ညံၚ်ကဵုဒှ်မံၚ်လက်သဏ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ်ဟာရောတီ ယဝ်ဒှ်မံၚ်ပ္ဍဲစိုတ်မ္ဂး စၟဳစၟတ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ်ညိ၊ ကာလဏံ ၜိုန်ရဒှ်အခိၚ်ယဲမနက် (တုက်ကွေ) ကီုလေဝ် ဒှ်သၠေဟ်ပၟာမ္ဂး စၟဳစၟတ်လဝဲါဂှ်ညိ၊ စမ်တုဲဆဵုစၟ (ပအ်သတေတ်) မ္ဂး မံၚ်ပါ်ခြာကဵု မၞိဟ်မံၚ်မွဲသ္ၚိကၟိန်တံဂှ်ညိ၊ ဇူထောံနူကေမၠာန်ညိ၊ နကဵုနဲကဲဏံဟေၚ် ပရေၚ်ကၠောံထၞာန်ယဲ ယအ်စှ်အောမာန်ရောၚ်။
လောန်ကၠုၚ်တေံ ဒှ်ယဲအိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) တုဲရ၊ ထပ်ဒှ်မာန်မံၚ်ဏီဟာ?
အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) B.5 ဂှ် ကၠောံထၞာန်လောဲသွာတုဲ လောန်ကၠုၚ်တေံ ၜိုန်ကေၚ်ဒှ်လဝ်ယဲတုဲကီုလေဝ် က္လေၚ်ဒှ်ယဲအိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) မာန်ရ၊ ဗွဲတၟေၚ်ဟီုမ္ဂး ကေၚ်ဒှ်လဝ် ၜက်အာလဝ် (၉၀) တ္ၚဲတုဲ ဇြဟတ်ဒုၚ်ဒဝ်တံ အောန်ယအ်ကၠုၚ်တုဲ သာတုဲကၠောံထၞာန်လောဲရ၊ လောန်ကၠုၚ်တေံ ကေၚ်ဒှ်ကၠုၚ်လဝ်တုဲ အခိၚ်လၟုဟ် ညံၚ်ရဴဟွံဂွံက္လေၚ်ဒှ်ဂှ် စဵုဒၞါကဵုမာန်ဟွံသေၚ်ရောၚ် နူကဵု New York, Mount Sinai Health System ဒါရာ်တာ Dr. Bernard Camins ဟီုရ၊ နွံမွဲသာ်ဂှ် ယဝ်ခါရ ထပ်ကၠောံထၞာန်မ္ဂး ဇြဟတ်ယဲဟွံသ္ကာတ်မြဟ် ဗီုဒှ်ကၠုၚ်တုဲတုဲတေံရောၚ် စၟတ်လဝ်သာ်ဂှ်ရ။
သွက်အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) မက္လေၚ်စိုပ်ကၠုၚ်ပၠန်ဂှ် မုပိုဲသ္ဒးပလေဝ်ပလေတ်ဖျေံလဝ်ရော?
အဓိကဂှ် က္လေၚ်ထပ်ထ္ပက်ကဵု ဂဥုဲစဵုဒၞါညိ၊ ကြာတ်ကဵုတဲ မွဲဏှေံမွဲဏှေံညိ၊ ဂြောပ်ယာတ် ကၟာတ်မုဟ်/ပါၚ်ညိ၊ ဒှ်သၠေ ဟ်ပၟာမ္ဂး စၟဳစၟတ်ညိ၊ ဆဵုယဲမ္ဂး ပါ်မံၚ်တၞဟ်ခြာညိ၊ အဲကေၚ်ဒှ်လဝ်တုဲရ ဂးတုဲ လ္ပသာသ္ပအ်ညိဂှ် ထပ်တုဲဆဝ်ဗ္ၚုဟ် ဖတိုက်ဖအောဝ်ဏာ ဂကူမန်ပိုဲတံရအဴ… ။

ဝဏ္ဏမာန်၊ ၁၃၈၄၊ ဒ္ဂိုန်

ပ္ဍဲကဵုသၞာံ (၂၀၂၂) ဏံ ညံၚ်ဂွံဂွံပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တအ် ဖျေံလဝ်ပရေၚ်ကမၠောန်ဂှ်တုဲ စနူဂိတုအေဗရဴ သွက်ဂွံသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ကော်ဘိက်ကၠုၚ် ဂကောံပၠန်ဂတးကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်နွံရ။ ပ္ဍဲကဵုပေဲါဆဵုဂဗဏံဂှ် နွံပၟိက်မိက်ဂွံဆဵုဂဗ ကုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂကောံရပ်လွဟ်တအ်ရောၚ် ဇကုသ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် မေန်အံၚ်လှာၚ် လၟိၚ်လၟိဟ်ကၠုၚ်တုဲ ဂကောံထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲ လိက်ကသုက်အေန်ဇြဳအေကီု၊ ဂကောံဟွံဂွံထပက်လဝ် လိက်ကသုက်အေန်ဇြဳအေကီု ဖအိုတ် (၁၀) ဂကောံ သွက်ဂွံဆဵုဂဗသဳကၠဳနွံ ကဵုလဝ်စရၚ်တုဲ နကဵုလၟေၚ်လၟေၚ် ဒှ်ဆဵုဂဗသဳကၠဳကၠုၚ် မွဲဂကောံတုဲမွဲဂကောံရ။
လ္တူကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကော်ဘိက်လၟိၚ်လၟဟ်ကၠုၚ်ဂှ် ကိုပ်ကၠာအိုတ် ဂိတုဂျောန် (၂၀) ဂှ် ဥက္ကဌ ကံၚ်ဇြဳကလေၚ်ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်သေံ-ဒပ်ပၞာန်သေံ (RCSS/SSA) သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်ယတ်သေတ် က္ဍိုက်က္ဍိုပ် တိုန်ဆဵုဂဗ ပ္ဍဲနေပျဳဒဝ် ကၠာအိုတ်ရ။
အတိုၚ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်မေန်အံၚ်လှာၚ်ဟီုမ္ဂး တၚ်သဳကၠဳပ္တိုန်ထ္ၜးတအ်ဂှ် တၚ်တာဒၞာလဝ်ဟွံမွဲ ပၟိက်စိုတ် ပ္တိုန်ထ္ၜးသဳကၠဳမာန် ပံက်လဝ်တြၚ်ရ။
ဂကောံသေံတုဲဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ၊ “ဝ” (UWSA)၊ ဂကောံမာၚ်ဠာ (NDAA)၊ ကရေၚ် (DKBA)၊ ရခေၚ် (ALP)၊ ကရေၚ် (KNU/KNLA-PC)၊ ပအိုဝ် (PNLO) တအ် တိုန်စိုပ်ဆဵုဂဗသဳကၠဳအိုတ်ရ။ လ္တူတၚ်နၚ်ဆဵုဂဗတအ်ဂှ် ပ္ဍဲပရိုၚ်ဂှ် ဗွဲယျေဘုယျဟေၚ် ဂွံဆဵုကေတ်တုဲ တၚ်နၚ်သဳကၠဳပတိုန်ထ္ၜး ကၠးကၠးမးမးဂှ် လ္ပာ်ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်တအ်ကီု၊ လ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တအ်ကီု ဗၟံက်ထ္ၜးလဝ်ဟွံမွဲရ။
ဗီုဆဵုဂဗလဝ်ကဵု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိမ္ဂး ဂွံတၚ်တုပ်စိုတ် (၇) တၚ်၊ ပ္ဍဲကဵု (၇) တၚ်ဂှ် စပ်ကဵုဒက်ပ္တန် ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရာ၊ စပ်ကဵုသၞောတ်ဒက်ပ္တန်ဗော်ဇဳ၊ စပ်ကဵုပေဲါရုဲမာဲ၊ စပ်ကဵုပရေၚ်ဂကူမန် ဗွဲယျေဘုယျ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဗၟံက်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲပ ရိုၚ်ရ။
ကြဴဂှ် နူကံၚ်ဇြဳပၞာန်တအ် ထပ်ပ္တိတ်လိက်ကော်ဘိက် ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် မသှေ်ဒၟံၚ်တအ်ပၠန်ဂှ် စဵုတ္ၚဲဏံ ဂကောံလဵုလေဝ် တိုန်စိုပ်ဆဵုဂဗရောၚ်ဂှ် ကလေၚ်လဝ်ပရိုၚ်ဟွံဆဵုရ။ ထပ်ဆဵုအာ အတိုၚ်ဂကောံတြေံ (၁၀) ဂကောံဂှ်ပၠန်ဟာ၊ ဗီုပြၚ်လဵု ဆက်လးအာ အစဳဇန် သဳကၠဳတက်ကျာဂှ် ဗၟံက်လဝ်ပရိုၚ်ဟွံဆဵုဏီရ။
ပေဲါသဳကၠဳတက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် သုတ်ပထမဂှ် သဳကၠဳတုဲအာတုဲ အစဳဇန်သဳကၠဳလ္တုန်ဒုတိယဂှ် သာ်လဵုစပေဲါသဳကၠဳဂှ် အလဵုအသဳကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဟွံလလောၚ်ဏီရ။
ပ္ဍဲကဵုအလဵုအသဳကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကော်ဘိက်လဝ် သွက်ဂွံတက်ကျာပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ကရေၚ် ကေအေန်ယူ၊ ကရေၚ်ဍာဲ ကေအေန်ပဳပဳ၊ ချေၚ် သဳအေန်အေဖ်တအ် ဟွံတိုန်စိုပ်ဆဵုဂဗရောၚ် ဟီုဗၟံက်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
သာ်ဂှ်ကီု ကချေၚ် ကေအိုၚ်အိုဝ်၊ ကရေၚ်ဍာဲ ကေအေန်ပဳပဳ၊ ဒပ်ကဝ်က အေမ်အေန်ဒဳအေအေ၊ ပလံၚ် တဳအေန်အေဝ်အေ၊ ရခေၚ် အေအေ တိုန် / ဟွံတိုန် ဟွံဟီုဗၟံက်ပ္တိတ်တုဲ အခါရတိုန်ရောၚ်ဂှ်လေဝ် မုလေဝ်ဟွံဟီုဗၟံက် ပ္တိတ်ရ။
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တိုန်အုပ်ဓုပ်ဍုၚ်တုဲ ပ္ဍဲအကြာဂကောံရပ်လွဟ်ပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ဂှ် ဇြဟတ်လ္ၚဵုဂှ် နူစကံၚ်ဇြဳပၞာန်တိုန်တုဲ အေန်ဇြဳအေ လီုအာဒၟံၚ်တုဲတုဲရရောၚ်ဟီုကၠုၚ်နွံ၊ ဇြဟတ်မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် ဆက်ပၠောပ်လမျီုကဵု အေန်ဇြဳအေတုဲ ဆက်အာဒၟံၚ် အတိုၚ်ဂၠံၚ်တရဴ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်လေဝ်နွံရ။
ဇြဟတ်ဂကောံ အာလ္ပာ်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်အေန်ဇြဳအေဂှ် ကောံဓရီုအဆက်ဆက် ပ္တိတ်ကၠုၚ်လိက်ဂှ် ညးတအ်အာ ဂၠံၚ်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်တုဲ သဳကၠဳပညဳပညပ်အာ နနဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဟေၚ် ညးတအ်လလောၚ်တြးလဝ်တုဲ ပ္ဍဲကဵု သဳကၠဳပညဳပညပ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ဂကောံဆက်စပ်သီုဖအိုတ် ညံၚ်ဂွံပါလုပ်မာန် ဖ္တိုက်ဖၟောဝ်လဝ်ရ။
ဆဂး လ္တူဇြဟတ်အေန်ဇြဳအေတအ် ဆဝ်ဗ္ၚုဟ်ဖ္တိုက်ဖၟောဝ်လဝ်ဂှ် အခါတ်အကာဲကေတ် လ္တူပေဲါဆဵုဂဗသဳကၠဳတက် ကျာ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တအ်ကဵု ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဆဵုဂဗလဝ် (၁၀) ဂကောံတုဲကၠုၚ်ဏံဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ် ဟွံဂွံဇြဟတ်တုဲ ဂကောံတၟိ ဂွံပါလုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲစၚ်ပေဲါသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကော်ဘိက်လဝ်ဂှ်လေဝ် ဝါတ်ခဲါဒၟံၚ်ဏီရ။
ရံၚ်ကေတ် ဇြဟတ်ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်မ္ဂး လ္ပာ်သကုတ်ဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာ ဆက်စပ်ရးဒေသရးမန်ဏံ အဓိက ဂကောံကရေၚ် ကေအေန်ယူတအ်ဂှ် အာဂၠံၚ်လ္ပာ်ဗတိုက်သရိုဟ်ညးသ္ကအ်တုဲ မန် (ဗော်ဍုၚ်မန် တၟိ) ဂှ် အာလ္ပာ်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ရ။
သကုတ်ဒိုဟ်သၟဝ်ကျာတအ်ဂှ် အဓိက ဂကောံကချေၚ် ကေအိုၚ်အိုဝ်၊ ဂကောံရခေၚ် အေအေဂှ် နကဵုကွတ်ကီု၊ နကဵုကပေါတ်အထံက်အရီုကီုဂှ် ရီုဗၚ်ထံက်ပၚ်ဒၟံၚ် ကုဇြဟတ်ပၠန်ဂတးဒစဵုဒစးဒၟံၚ် ကုကံၚ်ဇြဳပၞာန်နွံတုဲ လဆောဝ်လဆောဝ်မ္ဂး ဒှ်ပေဲါဗ္တိုက်လေဝ်နွံရ။
ဗွဲတၟေၚ် ဒပ်ရခေၚ် (အေအေ) တအ် ဂျူလာၚ် (၁၈) ဂှ် ပန်ဗ္တိုက်ဗၠာဲသၟိၚ် (ကံၚ်ဇြဳပၞာန်) ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်မာၚ်တဝ် အကြာကွာန် (ဆောၚ်ပညာ) ကဵု (ကွာန်နန်႕စံကာပၚ်းရၚ်း) (မောၚ်တောမြို႕နယ်) ဂှ်တုဲ ဒပ်ဗၠာဲသၟိၚ်တအ် ပြဟ်လလုဲ ဒးအာဝပ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ သီုဒးဒုၚ်ရပ်ကဵု အေအေတအ် (၁၄) တၠနွံရောၚ် ပရိုၚ်ဂမၠိုၚ်တအ် ချူလဝ်ရ။
ပေဲါဗတိုက်လ္ပာ်ဒေသရခေၚ်ဂှ် နူကၠာကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဟွံတိုန်အုပ်ဓုပ်ဍုၚ် (၂၀၂၁ ဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁) ဂှ် ကေတ်လဝ်ဓဝ်ၜိုဟ်လလမ် ဗဒေံါလဝ်ပၞာန်တုဲ (၂၀၂၂) တုဲဂှ် အကြာမွဲလ္ပာ်ကဵုမွဲလ္ပာ် တေၚ်ကြံၚ်မ္ၚိုဟ်ကၠုၚ်ညးသ္ကအ် နွံကၠုၚ်ရ။
အကြာဒပ်ရခေၚ် (အေအေ) ကဵု ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တအ် တေၚ်ကြံၚ်ဒၟံၚ်သာ်ဏံဂှ် တုဲကၠုၚ်ပေဲါဗတိုက် ဒေသဗဒဲါဗြဝတဳ (ဥကရစ်ထ) ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တအ် ဝေၚ်ပၞာန်ကဵု က္ၜၚ်ကျာပၞာန်ထောံဗမ် ဒးအာဗဒိုပ် ဒပ်ပၞာန်ရခေၚ် (အေအေ) မဖျေံလဝ်သ္ဇိုၚ်ဂှ်တုဲ ကောန်သ္ဂံၚ်ဒပ်ပၞာန်ရခေၚ်တအ် ဒးပြဟ်လလုဲအာ (၆) တၠရ။
သွက်ဂွံကလေၚ်ပလန် ကောန်သ္ဂံၚ်ညးတအ် ဒးပြဟ်လလုဲအာ ပ္ဍဲဒေသကရေၚ်ဂှ်တုဲ ပ္ဍဲဂိတုဂျူလာၚ် (၁၈) ဂှ် ပေဲါဗတိုက်ကလေၚ်ပလန်ညးသ္ကအ် က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ရ။
အဃောကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကော်ဘိက်ဒၟံၚ် ကုဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ဂှ် ပေဲါဗ္တိုက်ဒေသကရေၚ်ဂှ်ကဵု ပေဲါဗတိုက်ဒေသရခေၚ်တအ်ဂှ် ဒှ်သွက်ဂွံအခါတ်အကာဲစမ်ၜတ် ဟွံသေၚ်မ္ဂး သွက်ဒးမၚ်ရံၚ်လ္တူဏံတုဲ သာ်လဵု ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကလေၚ်ပလန်ပၠန်ရော? လ္တူပေဲါသဳကၠဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဏံ ပတဝ်အာဂၠံၚ်လဵုရောဂှ် ဒးဆက်ကျောဝ်ဗဵုအာပၠန်ရောၚ်။

ကြာတ်ကြဴဘဝ
မာနဒးဖျဝ်
ဓဝ်လအေၚ်ဒက်ပ္တန်
ဖန်ဆဵုကုသဵု
ဖဵုခိုဟ်ဂ္စာန်ပ္တုဲ
ပါရမဳဒှ်ၚုဟ်မး
ဗၠးဘဲအန္တရာဲ
နာဲမိဂစာန်ကၠောန်
ကမၠောန်ထာဝရကုသဵု
ဖဵုနိဗ္ဗာန်မံက်
တော်ဒးဗၠးဒဒိုက်
တသိုက်ခိုဟ်ကလိဂွံ
ဇွောံမကုသဵု
ကျာ်ကဵုလဝ်အာဲ …

စေတနာ လှာၜိုပ်

မိလတိုပ်၊ ဂိတုဂျူလာၚ် ၂၉၊ ၂၀၂၂

တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် သဘၚ်ရတ်ဗိုတ် (၇၅) ဝါဏံဂှ် ရန်ကဵုပရေၚ်ဂီုကၠီုတုဲ ဗီုပြၚ်ဗွိုၚ်ခ္ဍန်ခ္ဍန် ကၠောန်အာ ပ္ဍဲၝောံခန်မွဲမွဲဒၞာဲရရောၚ် ညးနွံလျိုၚ်ကမ္မတဳကၠောန်ဗဒှ်မွဲတၠ ဟီုလဴထ္ၜးသာ်ဝွံရ။
“ပိုဲရံၚ်ကဵု ပရေၚ်ဂီုကၠီုတုဲတှေ် အသေအဟာန် တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် မရနုက်ကဵု (၇၅) ဝါ (သဘၚ်ရတ်ဗိုတ်) သၞာံဏံ နကဵုဗွိုၚ်ခ္ဍန်ခ္ဍန် ကၠောန်အာပ္ဍဲၝောံခန် မွဲမွဲဒၞာဲရောၚ်၊ ပ္ဍဲဘာရာမညရဋ္ဌ ဠဒှ်တှေ် ဒှ်ရောၚ်၊ ဟွံသေၚ်ပုဟ်တှေ် ပ္ဍဲဟဝ်တေဝ်မွဲမွဲဒၞာဲဟာ ပိုဲဇန်လဝ်ဗီုဂှ်ဍေံနွံ” နာဲစိစောန် ဟီုရ။
ပ္ဍဲကဵုအသေအဟာန် တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် သဘၚ်ရတ်ဗိုတ် (၇၅) ဝါဂှ် အစဳဇန်တၟေၚ်ကွေံကွေံ ဟွံမွဲရောၚ်ဂှ်လေဝ် နာဲစိ စောန် ဆက်ဟီုသာ်ဝွံရ။
“အစဳဇန်တၟေၚ်တၟေၚ်ဂှ်လေဝ် ဟွံသေၚ်ပုဟ် ဗီုပြၚ်ဝေၚ်ဇြဟတ်တေအ်ဗဝ်ဟာ၊ တုဲတှေ် ပ္တိတ်အာဒွက်စၟတ်သမ္တီ သဘၚ်ရတ်ဗိုတ် (၇၅) ဝါဏံနွံ၊ ပဲါနူဂှ်ပၠန်တှေ် ဗီုပြၚ်သၟာန်သွဟ်မွဲမွဲဟာ? ရမျာၚ်သၟတ်တအ် သၚ်တအ် ညးဍုၚ်ကွာန် တအ် ညံၚ်ဂွံပါဇဳ ဗီုဏံချပ်လဝ်ဂှ်နွံ၊ ပဲါနူဏံပၠန် မုဒးကၠောန်ထေက် ပ္ဍဲကောံဓရီုဂတဏံ ပိုဲထပ်ချပ်အာပၠန်ဏောၚ်” နာဲစိစောန် ဆက်ဟီုထ္ၜးရ။
ရမျာၚ်အကြီု တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် သဘၚ်ရတ်ဗိုတ် (၇၅) ဝါ သၞာံဏံ “လညာတ်ပၠန်ဂတးမၞး ဒးဒှ်သွက်ဂကူ” ဂှ် နူကဵုကမ္မတဳကၠောန်ဗဒှ်တအ် ဖျေံလဝ်နွံရ။
တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန်ဝွံ စတမ်နူကဵု ဗိုလ်တုၚ်ကဵု နာဲပါန်တာ ကေုာံ သၟတ် (၂၀) တၠတအ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၃၁၀)၊ ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ်ဂှ် စသီလွဟ် ပ္ဍဲဗဒိုပ်ဗၠာဲသၟိၚ် ကွာန်ထဝ်ပၠၚ် (ပွိုၚ်ဍုၚ်ဘာအၚ်) တုဲ ဂကူမန်တအ် စၟတ်သမ္တီကၠုၚ် တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် ပ္ဍဲလိက်ဝၚ်ရ။
တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် လၟေၚ်သၞာံတုဲတုဲကၠုၚ်တေံမ္ဂး ဂကောံနာနာ နူဒေသဇဳ ဇက်ကောံအာ သ္ပဂါရဝ ပ္ဍဲကုန်အာဇာနဲ ကျာ်ဒဵုဝၚ်ဝိၚ် ဇရေၚ်ကျာ်ပံက်ၜါ ပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်ဂှ်တုဲ အသေအဟာန် ဖျေံပ္ကဴကဝး၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်လ္ၚဵု ဟီုဂလာန်၊ ဗှ်ဝၚ်ပၠန် ဂတး ရဴသာ်ဝွံ ကၠောန်ဗဒှ်ကၠုၚ် အစဳဇန်နွံရ။