Category: လိက်ပရေၚ်

အံက်သာ (တံၚ်ပရၚ်)

အခိၚ်အခါကာလ ခေတ်လၟုဟ်ဏံ အလုံဂၠးတိမွဲ ဍုၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံ ရပ်စကာဒၟံၚ် သၞောတ်ဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲကဵုသၞောတ်ဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ် ဇၟာပ်ဍုၚ် သွက်ဂွံအုပ်ဓုပ် ကောပ်ကာဲဍုၚ်ဂှ် သ္ဒးတတ်ကၠောံ ပေါဲရုဲမာဲဖအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲဂှ်ဟေၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ကဵုသ္ဂုတ်သွာတ် နကဵုမာဲပၞုက် သွက်ဂွံရုဲစှ်ပ္တိုန် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် စၞးညးဍုၚ်ကွာန်တံ သ္ဂောံချူခၞံသၞောဝ်ဥပဒေ၊ သ္ဂောံအုပ်ဓုပ်ဍုၚ်ကွာန်၊ သ္ဂောံကုတ်သၞောဝ် ဒန်သၞောဝ် ပ္ဍဲအရာစဳရေၚ်ဂဗုတ်တံအိုတ်ရ၊ ညးမချူခၞံသၞောဝ်၊ ညးမအုပ်ဓုပ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ညးမစဳရေၚ်ဂဗုတ်တံဂှ် သ္ဒးဒှ်စၞးညးဍုၚ်ကွာန်ဍာံဍာံ၊ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ရုဲစှ်ပ္တိုန်လဝ်ဟေၚ်မှ ဒှ်ဍုၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳရ။
ဒှ်သာ်ဂှ်မ္ဂး ဍုၚ်မန်ဗၟာပိုဲဏံ ပိုဲက္လေၚ်ဇွိတ်သပေါတ်ရံၚ်စိုအ်၊ ဍုၚ်ပိုဲဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တံ ဟီုဂးဒၟံၚ် ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ် ဗီုပြၚ်လက်သန် သၞောတ်ဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဒှ်ဒၟံၚ်ကီုဟာ? နွံဒၟံၚ်ကီုဟာ? နူပေါဲရုဲမာဲ (၁၉၉၀) တေံ တုဲဒှ်အာတုဲ တၠအဝဵုပၞာန်တံ ဟွံပအပ်အဝဵု ကုဗော်မဇၞးလဝ်မာဲတံရ၊ ထ္ၜးဟိုတ်ကဵု သၞောဝ်သဇိုၚ်အုပ်ဓုပ်ဍုၚ် ဟွံမွဲဏီဂးတုဲ ဟွံပအပ်အဝဵုရ၊ ကော်ကသေံကၟဝ် ဗော်ဇၞးမာဲတံ သွက်ဂွံချူ သၞောဝ်ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်ကၠာရ၊ ချူခၞံသၞောဝ်ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်တုဲမှ အပ်အဝဵုရောၚ် ဂးရ။ ဗော် NLD မဂွံလၟိဟ်မာဲ ဂၠိုၚ်အိုတ်ဂှ်လေဝ် “ဗော်ပိုဲဏောၚ်ဇၞးမာဲ ပိုဲဏောၚ် ဒှ်စၞးညးဍုၚ်ကွာန်၊ သၞောဝ်သဇိုၚ် ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်ဂှ် ပိုဲဟေၚ်ရ ဒးချူ” သာ်ဏံ က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ဟိုတ်တုဲ တၠအဝဵုပၞာန်တံ ဟွံအပ်အဝဵုရ။
ပတွဵုနူအခိၚ်ဂှ်တုဲ တၠအဝဵုပၞာန်တံ ကေမ်ဇျှာပ်ထောံအဝဵု၊ ဂစာန်ချူကၠုၚ် သၞောဝ်ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ (၂၀၀၈) ဂှ် သ္ပဒ္တန်သၞောဝ်သဇိုၚ် (၂၀၀၈) နကဵုဆန္ဒမာဲ ဟွံတပ်တး (မာဲအလီ) ရ၊ ပိုဲက္လေၚ်ဇွိတ်သပေါတ်ရံၚ်မ္ဂး သၞောဝ်သဇိုၚ်ဂှ် ချူဓဇက်လဝ် နကဵုမၞိဟ်စၞး ညးဍုၚ်ကွာန် ဍာံဍာံဟွံသေၚ်မ္ဂး ဍေံဗၠေၚ်တိတ်အာ နူသၞောတ်ဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳရ၊ အတိုၚ်ဗၠေၚ်ၚ်ဂှ်ရ တၠအဝဵုပၞာန်တံ ဒုၚ်ယၟုဒက်ပ္တန် ဍုၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတုဲ ကၠောန်ဗဒှ်ကဵုပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၀)၊ ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၅) ရ၊ ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၅) ဂှ် သွဟ်ပေါဲရုဲမာဲ က္လေၚ်ဂတးစိုပ်အာ ပ္ဍဲတဲဗော် NLD မဇၞးကၠုၚ်လဝ်မာဲ သၞာံ (၁၉၉၀) တေံပၠန်ရ၊ ဗော် NLD ဂှ် ဒုၚ်ကေတ်လဝ် ဗော်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဍာံဍာံ၊ ယၟုလေဝ် ဒယှ်ပြာကတ်အာ အလုံဂၠးတိမွဲတုဲ အာရီုညးဂၠးတိတံကီု၊ အာရီုညးနွံပၟိက်ကဵု သၞောတ်ဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ပ္ဍဲဍုၚ်ဏံကီု စၟဳစပရေၚ်ပြံၚ်လှာဲ လ္တူဗော် NLD တံရ။
ၜိုန်ဂှ်လေဝ် အပ္ဍဲပွိုၚ် (၅) သၞာံဏံ ဗော် NLD ဂွံလဝ်အဝဵုဂှ် ကၠောန်ကဵုပရေၚ်ပြံၚ်လှာဲ ဟွံမာန်ရ၊ (ဟီု နကဵုလညာတ်အဲမွဲသာ်ပၠန်မ္ဂး) ဟွံကၠောန်ပရေၚ်ပြံၚ်လှာဲရ၊ ဆဂှ်သၟးဟွံက ပ္ဍဲကဵုပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ဂှ် နကဵုနဲကဲ ယုတ်မာနာနာသာ် လးဖျေံဒၟံၚ် သၞောတ်ဝ်ရုဲမာဲကီု၊ နဲကဲစန်ဒက်နာနာသာ်ကီု ဂွံဆဵုကေတ်ရ၊ (ဟီုမွဲပၠန်မ္ဂး) ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ဂှ် ညံၚ်ဂွံဇၞးမာဲ နဲလဵုဒှ်ဒှ် ဒးကေတ် စဵုကဵုဂွံပေါဲအံၚ်ဇၞးဏောၚ်ဂှ် လးလဝ် ပရေၚ်ကမၠောန်ပေါဲရုဲမာဲရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ဂှ် ဗော် NLD ဇၞးအာပိုတ်တ်ပၠန်ရ၊ သၟာခါတ်အကာဲ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲဍုၚ်ကီု မ္ၚးဍုၚ်ကီု သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ် သွဟ်ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ဂှ် နကဵုဗော် NLD ကီု၊ ဗော်ဇာဒိသိုၚ်ကီု က္လိဂွံမာဲ စဵုကဵုဒက်ပ္တန် အလဵုအသဳမာန်ဏောၚ်ဂှ် ညးမွဲလေဝ် ဟွံထေၚ်လဝ်ရ၊ ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၂၀) တုဲမ္ဂး ပ္ဍဲဍုၚ်ပိုဲဏံ ဂွံဆဵုအလဵုအသဳပံၚ်ကောံ ချိုတ်ပၠိုတ်ဏောၚ် ထေၚ်ကေတ်လဝ်အိုတ်ရ၊ အတိုၚ်ညးခါတ်အကာဲ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ တော်လဝ်ဂှ် ဒှ်အာလံက်ဂတးရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပၞာန်မေန်အံၚ်လှာၚ်တံ ညာတ်အာပၞော် အကာဲအရာ သွက်ညးတံခိုဟ်ရ ညာတ်တုဲ သီကေတ်အဝဵုရ၊ (လညာတ်အဲမ္ဂး) က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်တံဂှ် ဂွိၚ်ဖေက်အဝဵု စိုပ်အာတဲ အံၚ်သာန်သုကျဳ (NLD) တုဲ သီအဝဵုဟွံသေၚ်၊ ဂွိၚ်ဖေက် သၞောတ်ဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကြံၚ်တိုန်တုဲ စိုပ်အာတဲ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ၊ ဟီုမွဲနဲပၠန်မ္ဂး နူဍုၚ်ဗၟာ ဂွိၚ်ဖေက်ဒှ်အာ ဍုၚ်ကောန်ဂကူဂမၠိုၚ်တုဲ ကေတ်ပၞော်လုပ်သီအဝဵုရ။
ပြယာဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဟီုမ္ဂးဂှ် ပြယာဲစၞာဲဂၠိုၚ်နူကဵု ကလော်ဗၟုဲဏီရ၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော် NLD တံကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်တံ ကေတ်လဝ်တၚ်တုပ်စိုတ် နကဵုဓဝ်ကၠိုဟ်ခၠၚ်လေဝ် ကာလဒှ်လေဝ် ဒှ်မာန်ရောၚ်၊ သာ်ဂှ် ဟွံသေၚ်မ္ဂး သဳကၠဳကေတ်တၚ်တုပ်စိုတ် ဟွံဂွံတုဲ ဒးကၠောန်ဟေၚ်လေဝ် ဒှ်မာန်ရ၊ သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ်မ္ဂး ၜိုန်ဂွံတၚ်တုပ်စိုတ်ကီုလေဝ် ဓဝ်ပတှေ်ဟွံမွဲတုဲ ဒးသီထောံအဝဵု ဒှ်မာန်ရ၊ (မၞိဟ်ချူလိက်ဏံ ချူဒၟံၚ် ဣဓံၚ် ဣဏံၚ် ဟွံသေၚ်) ရံၚ်ကျောဝ်ရံၚ် ပရေၚ်လောန်ကၠုၚ်တုဲတေံ နူကဵုဒဒှ်အံၚ်သာန် ဒးချိုတ်ကၠုၚ်တေံ စိုပ်လက်ထက်နေဝေန် သီအဝဵု၊ ဥူဏု ဒးဂြိပ်တိတ်နူဍုၚ်၊ စိုပ် (၈၈) သဝ်မိုၚ် ဒုၚ်ကအ်ပါၚ် အပ်အဝဵု သွဟ်ပေါဲရုဲမာဲ ၊ စဵုကဵုသဝ်မိုၚ် ဒးချိုတ်အာတံဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲကျောဝ်ရံၚ်မ္ဂး ဗၟာတံ ဂွိၚ်ဖေက် ဆောံလေၚ်အာအဝဵု ပ္ဍဲဂကူဗၟာတုဲ ဝေၚ်ဒၟံၚ်ပြယာဲ စၞာဲနာနာသာ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်မာန်ရ။
စိုပ်ကၠုၚ်ကာလလၟုဟ်ဏံပၠန် ပေါဲရုဲမာဲ(၂၀၂၀) စရၚ်မာဲ ဟွံလ္ဂူတပ်တးဂးတုဲ ပၞာန်မေန်အံၚ်လှာၚ်တံ စကာဝေါဟာ ထိၚ်အဝဵု (သီအဝဵုဟွံသေၚ်) တုဲ သီကေတ်အဝဵုပၠန်ရ၊ ဣဏံဂှ် ပရေၚ်ဟွံယျဵုလ္ဂူဖအိုတ်ရ၊ မေန်အံၚ်လှာၚ်ဟီုဂှ် “ထိၚ်အဝဵုပွိုၚ်မွဲသၞာံတုဲ စၟဳစၟတ်ဂၠိုက်ဂၠာဲ စရၚ်မာဲတုဲမ္ဂး ကေတ်အာဒုဟ် ကုညးကၠောန်လဝ်ဗၠေတ်တ် လ္တူဥပဒေတံဂှ်ဏောၚ်” ဂးရ။ နူဂှ်တုဲ ဂၠိုက်ဂၠာဲ မွဲပွိုၚ်ဍုၚ်တုဲ မွဲပွိုၚ်ဍုၚ်ပၠန် အိုတ်ကၞောတ် သရုပ်စရၚ်မာဲဗၠေတ်ၚ် ဒဒှ်ဟွံယျဵုလ္ဂူဂှ် ဆဵုညာတ် ဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ လလောၚ်တြး ရုပ်သီထောံ သွဟ်ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ရ၊ ညးဗှ်လိက်တံ ကလေၚ်ချပ်ရံၚ်ညိ အတိုၚ်မေန်အံၚ်လှာၚ် ဟီုကၠုၚ်ဂှ် မုလေဝ် ဟွံဒှ်ကၠုၚ်ရ၊ ဂၠိုက်ဂၠာဲတုဲ ကေတ်အရေဝ် ကေတ်ဒုဟ်ဏောၚ်ဟီုဂှ် စိုပ်အာ ဣလဵုရော?။
ယဝ်ခါရ မေန်အံၚ်လှာၚ်တံ ကၠောန်ကမၠောန် ဗွဲမယျဵုလ္ဂူ လ္တူသၞောဝ် လ္တူလဟီုဏောၚ်မ္ဂး ရုပ်သီထောံ သွဟ်ပေါဲရုဲမာဲ ဟွံထေက်ရ၊ တိဍာ်ဆန္ဒမာဲလဵု ပွိုၚ်ဍုၚ်လဵု ညးစၞးကၠတ်ထဝ် ဇၞးလဝ်မာဲလဵု ဗၠေၚ်တိတ်နူသၞောဝ်၊ စရၚ်မာဲဗၠေတ်နူပကတိဂှ် သ္ဒးကေတ်ဒုဟ် ကုအမာတ် ဇၞးမာဲဟာ? ဟွံသေၚ်မ္ဂး နူကဝ်မယှေန်ရုဲမာဲဟာ? ဒးကေတ်ဒုဟ် ကုညးမကၠောန်ဗၠေတ်လဝ်ဂှ်ဟေၚ်ရ၊ ဒၞါဲတိဍာ် ဆန္ဒမာဲ ဗၠေတ်နူသၞောဝ်တုဲ မာန်အာမာဲဂှ်ဟေၚ် မ္ဒးရုပ်ကၠေံ သွဟ်ပေါဲရုဲမာဲတုဲ သ္ဒးရုဲစှ်ပ္တိုန် ညးမက္လိဂွံမာဲ အဆံၚ်ဒုတိယ (သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ်မ္ဂး) သ္ဒးကၠောန်ကဵု ပေါဲရုဲမာဲတၟိ ဒၞါဲဆန္ဒမာဲ ဗၠေတ်နူသၞောဝ်ဂှ်ဟေၚ်ရ၊ သီရုပ်ထောံ သွဟ်ပေါဲရုဲမာဲ အလုံဍုၚ်မွဲဂှ် ညိလေဝ် ဟွံဒးကဵုဥပဒေ၊ ဟွံကိတ်ညဳကဵု လဟီုသက်က်ရ။
ပွမသ္ပဏာဗီုဏံဂှ် ဇီုကပိုက်ကဵု ဒၞါဲမာန်လဝ် ယျဵုယျဵုလ္ဂူလ္ဂူတံဂှ်ရ၊ ပလီုထောံ အခေါၚ်အရာ ညးဍုၚ်ကွာန် မစုတ်လဝ်မာဲ ယျဵုယျဵုလ္ဂူလ္ဂူတံဂှ်ရ၊ တုဲပၠန် နူကဵုဂးလဝ် ဂလာန်ထိၚ်အဝဵုဂှ် က္လေၚ်ဒက်ပ္တန် အလဵုအသဳမၚ်ဍုၚ်ဂှ် ဒှ်အာကမၠောန်သီအဝဵုပေၚ်ၚ်ရ၊ နူကဵုဟီုဂးလဝ် ပွိုၚ်မွဲသၞာံဂှ် ဒှ်အာပွိုၚ်ၜါသၞာံဘာ်ရ၊ လတာ်ဟွံမွဲဇုတ် တၠအဝဵုပၞာန်တံ ဟီုမံၚ်ပြးရ၊ နူဂယးဟီုမွဲဗီု သဝ်တ္ၚဲဟီုမွဲဗီုဂှ် ဗီုလဵုညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဂွံပတှေ်စရော? ရံၚ်ကေတ် ပရေၚ်ဒဒှ်လၟုဟ်ဏံတုဲ က္လေၚ်ကျောဝ်ရံၚ်အာ အတိက်လောန်ကၠုၚ်တေံမ္ဂး ဒဒှ်ရတၠအဝဵုပၞာန်တံကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဂကူဗၟာတံ ဟွံတပ်တး ၚံက်စၞာဲဒၟံၚ် အဆက်က်ရဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်မာန်ရ။
ဟိုတ်နူက္ဍိုပ်သ္ကိုပ် တၠအဝဵုပၞာန်တံကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တၠအဝဵု ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဂကူဗၟာတံတုဲ ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်ကီု၊ ကောန်ဂကူဗၟာ ယျဵုယျဵုလ္ဂူလ္ဂူ နွံပၟိက်ကဵု အခေါၚ်အရာ ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂမၠိုၚ်ကီု၊ ဒးဒုၚ်ဟဳဗက်ဒၟံၚ် အကြာဒဒိုက်နာနာ၊ မၞိဟ်ဒးဒုၚ်အိုတ်လမျီုလေဝ် ဟွံအောန်၊ မၞိဟ်ဒးဒုၚ်ထိၚ်ဒဝ် ဒးလုပ်သ္ၚိစာတ်လေဝ် ဟွံအောန်၊ မၞိဟ်ဝဲလီု ဘဝလီုအာဂှ်လေဝ် ဟွံအောန်လးလးရ၊ ဟိုတ်နူက္ဍိုပ်သ္ကိုပ် တၠအဝဵုၜါလ္ပာ်တံတုဲ ဍုၚ်လေဝ် ဒးလီုသရိုဟ်စှေ်အာ မွဲဝါတုဲ မွဲဝါပၠန်ရ။
သရုပ်ကၠေံမ္ဂး ဍုၚ်ပိုဲဏံ ၜိုန်ရက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဍုၚ်တံ ဟီုဒးဒၟံၚ် ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကီုလေဝ် အၚ်္ဂလက်သန် သၞောတ်ဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဒၞါဲလဵုလေဝ် ဟွံကိတ်ညဳရ၊ ကောန်ညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်ကီု၊ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်ကီု၊ ၜိုန်ဟွံမွဲပၟိက်ကဵု တၠအဝဵုကီုလေဝ် ဟိုတ်နူဟွံမွဲကဵုဓဝ်ညဳသာ မကောံက္လောံတုဲ ဗ္တိုက်သရိုဟ်ဖျေံ တၠအဝဵုမဟာဝါဒဳတံ ဟွံမာန်ရ၊ လ္တူကမၠောန်ပွယုတ်မာ တၠအဝဵုပၞာန်ကီု၊ တၠအဝဵုဒဳမဝ်ကရေဇြဳကီုဂှ် ရဲညးဗက်ဍာ်သာတံ ကယျောဝ်ဗက်အာ သွက်ဂွံသာအိုတ်တုဲ ဗတိုက်သရိုဟ်ကၠေံ တၠအဝဵုတံဟွံမာန်ရ၊ ညးလောကတံ ဗွဲမဂၠိုၚ် ဟီုစဂှ် “ဓဝ်ညဳသာဂှ် အဓိကဇၞော်အိုတ်ရ၊ ညဳမ္ဂး သာဏောၚ်” ၜိုန်ဟီုဂးဒၟံၚ်အိုတ်ကီုလေဝ် ရံၚ်ကဵုဂုန်ဖဵုတုဲ ဓဝ်ညဳသာ လီုကၠုၚ်အိုတ်ရ၊ ရံၚ်ကဵုဂုန်ဖဵု မွဲၜါသာ်တုဲ ပလီုထောံ ဓဝ်ညဳသာအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲဂကူမွဲမွဲ ဓဝ်ညဳသာ ကောံက္လောံဟွံမွဲမ္ဂး ပေါဲအံၚ်ဇၞးလေဝ် က္လိဂွံဟွံမာန်ရ၊ နကဵုညးချူလိက်ဏံ “က္လိဂွံဂုန်ဖဵုဂကူကဵု ဓဝ်ညဳသာ ဂကူလီု”ဂှ် ဆလအ်လေဝ် လှာဲကဵုဓဝ်ညဳသာလီု ဟွံမာန်ရ၊ ဗီုသာ်ဂှ်ကီု ဍုၚ်ပိုဲဏံ ဂကူဗၟာမွဲဂကူကဵု ကောန်ဂကူဗွဲမဂၠိုၚ်တံ လုပ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက်တ္ၚဲဏံဂှ် ဂကူမွဲမွဲ ဟိုတ်နူရံၚ်ဂုန်ဖဵု ဂကူဇကုတုဲ ဒုၚ်ပလီုဓဝ်ညဳသာ ကောန်ဂကူဂလိုၚ်ဂှ် ဆလအ်လေဝ် မာန်ဂကူဗၟာတံဟွံသေၚ်ဂှ် မိက်ဂွံဟီုဂးဏာ ပ္ဍဲလိက်ပရေၚ်ဏံရ။
လိက်ပရေၚ်ဏံ ဒှ်လညာတ်သမ္တီ ညးချူလိက်ဟေၚ်တုဲ ကာလဟွံတုပ်ကဵု လညာတ်ညးဂလိုၚ်လေဝ် ဒှ်မာန်ရ၊ လညာတ်ဟွံတုပ်ဂှ် လ္ပညာတ်ဒုဟ်တုဲ ကလေၚ်သဳကၠဳ ပတုပ်လညာတ်ညးသ္ကံမ္ဂး လညာတ် ဒှ်ကၠုၚ်မွဲမာန်ရောၚ်။

နာဲကသုမန်

ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၈၈) တေံဂှ် ကွးဘာတံ သ္ပသ္ကိုပ်သက အာတ်မိက် သွက်အခေါၚ်အရာဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ပ္ဍဲပေဲါ (၈၈၈၈) ကီုရ။ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၂၀၂၁) ဏံပၠန်လေဝ် ပ္ဍဲကဵုပေဲါထ္ၜးဆန္ဒ အာတ်မိက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဏံဂှ် ကွးဘာတံ သၟတ်တံ ပါကၠုၚ်ကီုရ။ ဆဂး သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဂွံကဵုဏာအခေါၚ် ဟွံလောဲလးလးရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ထ္ၜးဟိုတ်နာနာတုဲ ကေတ်စေဝ်လတူ အုပ်ဓုပ်အာဍုၚ်ရောၚ်။ ပဋိပက္ခ အကြာသဘဴပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကဵု သၞောတ်ပၞာန်အုပ်ဓလီုတံ နွံရောၚ်။ ပွိုၚ် (၇၀) သၞာံ သောၚ်ကလးညးသကအ် ဟွံမာန်ဏီရ။

ပဋိပက္ခပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (၂) သာ်

အတိုၚ်တၠပညာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ သ္ၚဳဂၠိပ်လတူ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဍုၚ်ဗၟာမ္ဂး ပဋိပက္ခဍုၚ်ပိုဲ နွံတဴဒၟံၚ် (၂) သာ်ရ။ ပဋိပက္ခပထမဂှ်တှေ် စပ်ကဵုပြသၞာဖေဝ်ဒရေဝ် မဒှ်ရ။ ပြသၞာဏံဂှ် ဒှ်ကၠုၚ် ဗၞတ် (၇၀) သၞာံတုဲ ပဋိပက္ခဏံဂှ် စပတံနူကဵု ဍုၚ်ပိုဲဂွံဗၠးၜးတေံရ။ ၜိုန်ရက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗၟာ ‘ဗိုလ်ချုပ်အောၚ်ဆန်း’ တံ ကဵုလဝ် ကတိပါၚ် သွက်ဂွံဒက်ပတန် ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ် ပ္ဍဲကဵုလိက်ကသုက်ပေန်လုၚ် (၁၉၄၇) တေံကီုလေဝ် ကာလဂွံဗၠးၜးတုဲဂှ် ကတိပါၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗၟာတံ လီုအာရ။ ဟိုတ်နူဏံတုဲ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဆက်တုဲ ပၠန်ဂတးကီုရ။

ပဋိပက္ခဒုတိယဝွံ စပ်ကဵုပရူဒဳမဝ်ကရေဇြဳရောၚ်။ ပ္ဍဲကဵုလက်ထက် (၁၉၆၂) ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သီကေတ်အဝဵု နူကဵုအလဵုအသဳဒဳမဝ်ကရေဇြဳတုဲ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဆက်တုဲအုပ်ဓုပ်ဍုၚ်ရ။ နကဵုကံၚ်ဇြဳပၠန်ဂတး (တော်လှန်ရေးကောၚ်စီ) ဂးတုဲ အုပ်ဓုပ်ဍုၚ် စဵုကဵု (၁၉၄၇) ရ။ ပလီုကၠေံထောံ သၞောတ်ဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳပေၚ်ၚ်တုဲ (၁၉၇၄) ဂှ် ခၞံဗဒှ်ပတိုန် သၞောတ်ဝ်ဗော်မွဲ ဗော်သဵုယှေဝ်လေတ် (ကော်ဇမၠေံ – မဆလ) တုဲ ဆက်အုပ်ဓုပ်ဍုၚ်ရ။ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဒှ်အာ ဍုၚ်ဝါတ်ဒိုက်အိုတ် မွဲဍုၚ်ရ။ လက္ကရဴအို်တ် ကွးဘာထ္ၜးဆန္ဒ (၈) ပန်မတုဲ အလဵုအသဳမဆလ စှေ်အာတုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဆက်တုဲ ထိၚ်အဝဵုရ။ လအ်အာ (၂၂) သၞာံတုဲ လက္ကရဴအိုတ် သၞောတ်ဝ်ဒက်ပတန်ဍုၚ် (၂၀၀၈) မံက်တုဲ ကၠောန်ကဵု ပေဲါရုဲမာဲရ။

ရံၚ်အာ ခေတ်အဆက်ဆက်မ္ဂး ကွးဘာတံဂှ် သွက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ် အာတ်မိက်ကၠုၚ် အဆက်ဆက်ရ။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် အာတ်မိက် သၞောတ်ဖေဝ်ဒရေဝ်တုဲ လုပ်ကၠုၚ်ပၠန်ဂတးရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ညးတံ ဒးပါလုပ် ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လၟိုန်ရောၚ် ဂးရ။ ဆဂး ပ္ဍဲကဵုလိက်ပရေၚ်ဝွံ အဓိက ဓမံက်ထ္ၜးကဵု အခန်ကဏ္ဍကွးဘာကဵု ဒပ်ပၞာန်တံတုဲ ပရူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် ဆက်ဓမံက်ထ္ၜးကဵုရောၚ်။

သဘာဝကွးဘာကဵု ပေဲါဗတိုက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ

ကွးဘာတံဂှ် သၟတ်ရ။ ကွးဘာတံဂှ် နွံပၟိက်ကဵု လညာတ်ပရေၚ်သၠးပွးရ။ အရာဟီုဂး ချုဆန် သၠးပွးရ။ မိက်ဂွံချပ် သၠးပွးရ။ မိက်ဂွံဇၞော်ပၟဝ်ပတိုန် လညာတ်ကီု၊ သဘဴဓရ်ကီု၊ ပရေၚ်ပညာကီုရ။ လတုဲမ္ဂး ဆာန်ဓရ်ဍာံရ။ ဟွံဒးအဂၞပ်စိုတ် ပရေၚ်ဍဵုဍိုက်ရ။ အရာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပရေၚ်မၞိဟ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံဂှ် မိက်ဂွံကဵု နွံဓရ်ဍာံရ။ သဘာဝကွးဘာတံဂှ် ကောံဒၟံၚ်ညးသကအ် ပ္ဍဲကဵုဘာတန်သၠုၚ်၊ ပ္ဍဲကဵုဘာကဝ်လိက် ကေုာံ ပ္ဍဲကဵုဘာတက္ကသိုလ်တံရ။ လ္ၚတ်ဒၟံၚ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လၟိုန်ရ။ သ္ၚဳဂၠိပ်ဒၟံၚ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လၟိုန်ရ။ ညးတံဂှ် ဒှ်တၠပညာ အနာဂတ်ရ။

လတူသၞောတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဟွံမွဲကဵုပရေၚ်ဓရ်ဍာံဂှ် ကွးဘာတံ ဒစဵုဒစး အဆက်ဆက်ရ။ ကလေၚ်ရံၚ်ကဵု ဝၚ်ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာမ္ဂး (၁၉၅၈) ဒပ်ပၞာန်ဗၟာဂှ် အလဵုအသဳဥူဏုတံ ပအပ်အဝဵုတုဲ ဒှ်အလဵုအသဳမၚ်ဍုၚ် (မၚ်သ္ၚိ) ဗီုလၟုဟ်ကီုရ။ မၚ်ဍုၚ် ပွိုၚ် (၂) သၞာံတုဲဂှ် ကၠောန်ပေဲါရုဲမာဲ ပအပ်အဝဵုရ။ အခိၚ်ဂှ်တှေ် ကွးဘာတံ မုဟွံဟီုရ။ ဆဂး သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာ နေဝေန်ဂှ်တှေ် ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ် (၁၉၆၂) ဂှ် ထ္ၜးဟိုတ်ကဵု ပရူဖေဝ်ဒရေဝ်တုဲမ္ဂး သီအဝဵုရ။ အခိၚ်ဂှ်မ္ဂး ကွးဘာတံ ဟွံဒုၚ်တဲတုဲ ထ္ၜးဆန္ဒရ။ လက္ကရဴအိုတ် သ္ကိုပ်ပၞာန်နေဝေန်ဂှ် ဖံက်ခတိုဟ်ထောံ ရုၚ်သမဂ္ဂကွးဘာတုဲ စဂစိုတ်ကွးဘာရ။ စနူကဵုအခိၚ်ဂှ်တုဲ ကွးဘာကဵု ကောန်ပၞာန်ဗၟာတံ ဒှ်ပဋိပက္ခတုဲ ဒက်ဝဲညးသကအ်ရ။

ကွးဘာတံဂှ် ၜိုတ်ညးတံ ဂွံအခေါၚ် ပ္ဍဲခေတ်အဆက်ဆက်ဂှ် ညးတံ ထ္ၜးဆန္ဒရ။ ပ္ဍဲအခိၚ် ညးအုပ်ကာနာနာ ကုလသမဂ္ဂ ‘ဦးသန်႕ ‘ ဂှ်တှေ် ကွးဘာတံ ထ္ၜးဆန္ဒရ။ ပ္ဍဲကာလ သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်တြေံ
‘ဥူဏု’ တိတ်ဂြိုပ် ကၠောန်ပၠန်ဂတးဂှ်တှေ် ကွးဘာဗၟာတံ လုပ်ပ္ဍဲပေဲါဗတိုက်ပၠန်ဂတးရ။ ကွးဘာမန်တံလေဝ် စိုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲတိဍာ်ပၠန်ဂတးတုဲ ဒြဟတ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိလေဝ် ဇၞော်တိုန်ရ။

ပ္ဍဲအခိၚ် (၈၈၈၈) ဂှ် ကွးဘာတံ သ္ပသ္ကိုပ်သ္ကတုဲ ထ္ၜးဆန္ဒ ဒစဵုဒစးတၠအဝဵုရ။ ဗော်မဆလ အခိၚ်တေံ ဟီုဂှ်လေဝ် ကောန်ပၞာန်ဗၟာတံဟေၚ်ရ အုပ်ဓုပ်လဝ်ရ။ လ္ပအ်ကွးဘာတံဂှ်တှေ် သွက်ဂွံဒက်ပတန်အာ သၞောဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကေုာံ သွက်ဂွံဒက်ပတန်အာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ရ။ ဆဂး ပၞာန်တံသီအဝဵုတုဲ ကွးဘာတံ ဒးကျဗြီုအာပၠန်ရ။ ကွးဘာတံဗွဲမဂၠိုၚ် လုပ်အာပၠန်ဂတးရ။ လအ်ကၠုၚ် ပွိုၚ် (၃၃) သၞာံတုဲ ကာလပၞာန်တံ က္လေၚ်သီအဝဵု အခိၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် ကွးဘာကီု သၟတ်တံကီု မကော်ခဴစ Gen. Z တံ ပါလုပ်ကၠုၚ်ရ။ တၚ်အာတ်မိက် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် တုပ်ပ်ရောၚ်။

သဘာဝကောန်ပၞာန် ဆာန်ဂကူ ဟံၚ်ပြာ်ဍုၚ်

သဘာဝကောန်ပၞာန်တံဂှ် သွက်ဂွံကဠၚ်အမိၚ်ရ။ အတိုၚ်ညးဇၞော်ဇၞော်တံ ကဵုလဝ်အမိၚ်ဟေၚ် ဍေံတံ ကၠောန်ဗက်ရောၚ်။ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဖျေံလဝ်ဗီု ကဵုလဝ်ပညာ ကုကောန်ပၞာန်တံဂှ်တှေ် ကောန်ပၞာန်တံဂှ် ဒးမၚ်မွဲ စဵုဒၞာအာ ကၟိန်ဍုၚ်တုဲ ဒှ်ညးဆာန်ဂကူ ကဵုလမျီု သွက်ဍုၚ်မာန်ရောၚ် ဂးရ။ ပ္ဍဲကဵုတန်ဗတောန် ဘာပၞာန်တံဂှ်တှေ် ညးတံ ဗတောန်ကဵု ကောန်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ်တှေ် ဗီုကဵုဨကရာဇ်ဗၟာ သၟိၚ်ကျာန်ရေတ်၊ သၟိၚ်ဗူရဳနံၚ်ကဵု သၟိၚ်အလံၚ်ဖရာတံ သီဗၜေါဝ်လဝ်ဍုၚ်ဗၟာ အတိုၚ်အလုံမွဲဍုၚ်ဂှ် သ္ပတိုၚ်တုဲ ဗတောန်ရ။ ညးတံ ပၠောပ်လဝ် လညာတ်ပၞာန်ပေၚ်ၚ်တုဲ ညးတံဟေၚ် ဒှ်မၞိဟ်ဆာန်ဂကူ အိုတ်အစောန်ရောၚ် ဂးရ။

မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် နကဵုဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဒးသီကေတ်အဝဵုဟီုဂှ် ဟိုတ်နူကဵု သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံရောၚ် ညးတံ ဖျေံလဝ်ဒုဟ်ရ။ ဟိုတ်နူကဵု သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံစှေ်ဗီု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဖျေံဗီုသွက်ဂွံပါ်တိတ် နူကၟိန်ဍုၚ်တုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဒးသီအဝဵု ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၆၂) တေံရောၚ် ဂးရ။ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၈၈) ဂှ် ဍုၚ်ကွာန်ရုသံၚ် သၞောတ်ဝ်တံ လီုလာ်အိုတ်တုဲ ညးတံ ဒးသီအဝဵုရောၚ် ဂးရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဇကုညးတံ ညးတံ ဒှ်မၞိဟ်ဟံၚ်ပြာ်ဍုၚ် ဂးတုဲ သီကေတ်အဝဵုတွဵုရ။ မွဲအခိၚ် ညးတံ ပလီုဂတိပါၚ်လၟိုန်ရ။ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၉၀) ဂှ်မ္ဂး ကၠောန်သ္ပကဵု ပေဲါရုဲမာဲတုဲ ပအပ်ကဵုအဝဵုရောၚ် ဂးတုဲ ဟွံပအပ်ကဵုအဝဵုရ။ ဆက်ကေတ်အဝဵုတုဲ ချူသၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) ရ။ လတုဲ ကၠောန်ကဵု ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၀) ရ။ ဆဂး ပေဲါရုဲမာဲ (၃) အဆက်တုဲ ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳ ဇၞးတိုန်တုဲ သွက်ပၞာန်တံဂှ် စိုတ်ဟွံမိပ်ကွေံရ။ ဟိုတ်နူကဵု ဒှ်ဒဝိၚ် အဝဵုညးတံ အောန်စှေ်အာတုဲ သီကေတ်အဝဵုရောၚ်။

မွဲသာ်ပၠန်ဂှ်တှေ် ကတိပါၚ်တၠအဝဵုပၞာန်တံဂှ် ပတှေ်စ ဂွံၜိုတ်လဵုရော။ ကဵုလဝ်ကတိပါၚ် သွက်ဂွံကၠောန်ကဵုပေဲါရုဲမာဲ ဂတနူဏံ (၂) သၞာံရောၚ်ဟီုဂှ် ပတှေ်စဂွံ ဗၞတ်အလဵုရော။

ပဋိပက္ခ အကြာဒဳမဝ်ကရေဇြဳကဵု တၠအဝဵုပၞာန်

ပဋိပက္ခ ဍုၚ်ပိုဲဂှ် လအ်အာ ပွိုၚ် (၇၀) သၞာံရ။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် ဇွောဝ်ဗက်အာ ပ္ဍဲကဵုပဋိပက္ခဏံရ။ ဆဂး ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ် (၇၀) သၞာံဏံဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ အုပ်ဓုပ်လဝ်ဍုၚ်ဂှ် ဗၞတ် (၅၀) သၞာံရ။ ဇၟာပ်ပ်ပၞာန်ဗၟာတံ အုပ်ဓုပ်ဍုၚ်ဂှ်တှေ် ပရေၚ်တဴတက်ဍုၚ်ဂှ် ဆုတ်ယောၚ်စှေ်တုဲ ဍုၚ်ဇိုၚ်ဝုတ်ဒိုဟ်တံ တဴတက်တိုန်အာ တၟာဂလိုၚ်ရောၚ်။

သၟတ်တံကီု ကွးဘာတံကီု ညးမနွံအဝဲဍောတ်တ်တံ အခိၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် လ္ပအ်ညးတံ သွက်ဂွံဇၞော်မောဝ်တိုန်အာ အရာပရေၚ်မၞိဟ် ပရေၚ်ပညာ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံ အိုဿီုတုဲ စၟဳဒၟံၚ် သွက်ဂွံဗက်အာ ဍုၚ်သအာၚ်တံရောၚ်။ မိက်ဂွံချပ် မိက်ဂွံဟီု သၠးပွးရောၚ်။ မိက်ဂွံသၠာဲဂတးလညာတ် ညးတံ သၠးပွးရောၚ်။ အရာအိုဿီုဏံ ဒှ်ဝါတ် ပ္ဍဲသၟဝ်အလဵုအသဳပၞာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကွးဘာတံကီု သၟတ်တံကီု ဒုၚ်အိုတ်လမျီုတုဲ လုပ်ပေဲါဗတိုက် အာတ်မိက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳရ။

သရုပ်မ္ဂး ဟိုတ်နူကဵု စိုတ်ဓာတ် ဟွံမိက်သောၚ်ကလးပဋိပက္ခ ၜို်ဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ် စကာဒြဟတ်လွဟ်တုဲ သောၚ်ကလးဒၟံၚ်ညးသ္ကအ်မ္ဂး အကာဲအရာ ၜိုဟ်လလမ်ဍုၚ်ပိုဲတံဂှ် လအ်အာ သ္ၚောဲအာရောၚ်။

ဝဏ္ဏမာန်
နိဿဲ —
နာဲဟံသာ (မွန်အမျိုးသားလွတ်မြောက်မှုတော်လှန်ရေးဖြစ်စဉ်သမိုၚ်း)
နာဲပါန်တာ (မွန်နိုၚ်ၚံရေးလှုပ်ရှားမှုသမိုၚ်းအတွေ႕အကြုံ)

ဟွံလအ် စိုပ်ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ်ဂှ်မ္ဂး စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ် တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန်ပၠန်ရ၊ စပ္တံနူအခိၚ် သက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၃၁၀) ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ်တေံ ဒဵုတ္ၚဲဏံမ္ဂး ဝၚ်ပၠန်ဂတးမန် ပေၚ်ကၠုၚ် ပွိုၚ် (၇၄) သၞာံရ၊ ဂကောံ-ဗော်ပၠန်ဂတး မန် နကဵုလွဟ်ဂှ် ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်ဂှ်မွဲပ္ၚံက်၊ ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် သၠာဲဂၠံၚ်တရဴတုဲ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ကလေၚ်ကွာ်ဂၠံၚ်တရဴ ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ရ၊ ပရေၚ်ပၠန်ဂတးမန်ဂှ် စတမ်နူဗိုလ်တုၚ် ကေုာံ နာဲပါန်တာ က္ဍိုက်ပ် စပၠံၚ်လွဟ်ဒပ်စဵုဒၞာ ပ္ဍဲကွာန်ထဝ်ပၠၚ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ကအ်ကြိက်ဂှ်တုဲ ပၠန်ဂတးမန် စတန်ဒှ်ကၠုၚ်ရောၚ် စၟတ်သမ္တီကၠုၚ် ဝၚ်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်မန်ရ။
ဝၚ်ပၠန်ဂတးမန်ဝွံ ဇၟာပ်ကြပ်စိုပ်ကၠုၚ် ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ်မ္ဂး သ္ပနိဿဲကဵု လိက်အုပ် နာဲဟံသာ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိကီု၊ လိက်အုပ် နာဲပါန်တာကီုတုဲ ချူကၠုၚ်လဝ်အဆက်က်နွံရ၊ နူကၠာဟွံစိုပ် တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် သၞာံဏံလေဝ် သွက်ဂွံဒှ်ပရေၚ်ဆဝ်မ္ၚုဟ်တုဲ ပ္တိုန်ထ္ၜးဏာ ပရေၚ်ဝၚ်ပၠန်ဂတးမန် စက္တဵုဒှ်ကၠုၚ် မွဲအခန် ဍောတ်ပၠန်ရ။
မန်စချပ်ကၠုၚ် ဗီုဂွံပကောံလွဟ်
(၁၉၄၇) ဂှ် ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်လ္ၚဵု ပကောံပကေဝ်တိုန်ဇြဟတ် သွက်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ရ။ ပ္ဍဲဂှ် မန်လေဝ် စချပ်ကၠုၚ် သွက်ဂွံပၠန်ဂတး နကဵုလွဟ်ရ၊ ဆဂးဂှ် ပ္ဍဲမန်ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ် တၞိၚ်မွဲတၞုၚ်လေဝ် ဟွံမွဲရ။
ပ္ဍဲကဵုအစဳဇန် ပကောံလွဟ်ဂှ် ဂၠံၚ်ရာန်ကေတ်ကဵု ဂၠံၚ်ပၠံၚ်ကေတ် ၜါနဲဏံ ချပ်ဂွံကီုလေဝ် ပ္ဍဲကဵုနဲရာန် ကေတ်ဂှ် သြန်ပ္ဍဲတဲဟွံမွဲတုဲ နဲဏံဟွံပြေပြံၚ်၊ နဲပၠံၚ်ကေတ်ဂှ် ဖျေံလးကၠုၚ် နဲအဓိကရ။
ဂကောံကေၚ်ကာပရေၚ်မန် (မွန်လူမျိုးရေးရာအဖွဲ႕ချုပ်) ဂွံပကောံလွဟ်ဂှ် သဳကၠဳပညဳပညပ်ကဵု ကေအေန် ယူ (ကရေၚ်) တံရ။ သဳကၠဳပညဳပညပ်တုဲဂှ် ပံက်ပတိုန် ဌာနစဵုဒၞာတုဲ ကဵုတာလျိုၚ် ကုနာဲဇြာန်တူ အာဍိုပ် ရ။
ဂွံပံၚ်တောဲကဵု နာဲဇြာန်တူဂှ် ကဵုတာလျိုၚ်ကဵု နာဲဗညောံကဵု နာဲပါန်တာရ။ နကဵုအဆံၚ်ပထမဂှ် စန်ဒက် ကုသၟတ်တံတုဲ သွက်ဂွံကဵုတန်ဗ္တောန်ကွတ်ပၞာန်သ္ဇိုၚ်ဂှ် ကဵုတာလျိုၚ် ကုနာဲဗညောံရ။
အခိၚ်ပကောံစန်ဒက်ဒၟံၚ်သၟတ်တံ အဃောကဵုဒၟံၚ်ကွတ်ဗ္တောန်ပၞာန်သ္ဇိုၚ် ကုသၟတ်တံဂှ် နူကဵုဌာနပကတ်ပ ကေၚ်ပၞာန် ရးတနၚ်္သဳ ဗိုလ်တုၚ် (ကောန်ကွာန်ထုၚ်အိုၚ်) ဂှ် ပါလုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဒပ်ပၞာန်စဵုဒၞာ ကောန်ဂကူမန် တုဲ အကာဲအရာခိုဟ်ကၠုၚ်ရ။
ပ္ဍဲဒပ်စဵုဒၞာကောန်ဂကူမန်ဂှ် သ္ပနိဿဲကဵု ဒပ်ကရေၚ်ကေအေန်ဒဳအိုဝ်တုဲ ပ္ဍဲမန်မ္ဂး အေမ်အေန်ဒဳအိုဝ် MNDO သာ် ဝွံ ကဵုကၠုၚ်ယၟုရ။
ကွတ်ပၞာန်သ္ဇိုၚ်ဂှ် ဒၞာဲဒေသဗွဲမဂၠိုၚ် ကဵုကွတ်ဗ္တောန် ကုသၟတ်ဒေသနာနာတံ မာန်ကၠုၚ်တုဲ သၟတ်တံလေဝ် စပ်ကဵုကွတ်ပၞာန်ဂှ် စိုတ်ဓာတ်ကတိုၚ်ကၟိုဟ် ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ရ။
သွက်ဂွံစန်ဒက်ကီု သွက်ဂွံဗမံက်ပတိုန် ပေဲါဗတိုက်ရပ်လွဟ်ကီု သွက်ပ္ဍဲဒေသရေဝ်ဂှ် နာဲပါန်တာဝွံ အဓိက ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂစာန်ကၠုၚ်ရ။
နာဲပါန်တာဝွံ ရေၚ်တၠုၚ်ကၠောန်သ္ပဒၟံၚ် အ္စာဘာ ပ္ဍဲဘာတၟံကၞေၚ် (ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်) ရ။ နာဲပါန်တာ ဂွံအဆက်ကဵု ညးဆာန်ဂကူ နာဲထောန်ယျေန်၊ နာဲထောန်ဖေ၊ နာဲဃေန်တံတုဲ ပံက်ပတိုန် ဂကောံကေၚ် ကာမန် အဆံၚ်ပွိုၚ်ဍုၚ်၊ အဆံၚ်ကွာန်ရ။
အခိၚ်ဂှ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်ဂှ် ဍိုပ်ဒေသညးကဵုညး ဗိုလ်ညးကဵုညး အုပ်ဓုပ်ဒၟံၚ်ညးသ္ကံအိုတ်ရ။ ဗိုလ်ဒကုတ်ဒေ သညးကဵုညးဂှ် စန်ပကောံကၠုၚ်ရ။
ဒေသရေဝ်သၠုၚ်ကျာ ဒေသခေါဇာဂှ် နာဲပါန်တာ စန်ဒက်-ဒက်မိတ်ဂွံ ဗိုလ်လဝ်ရ။ လတူဂၠံၚ်တရဴ နာဲပါန်တာဂှ် ဗိုလ်လဝ် ဒုၚ်တဲတုပ်စိုတ်တုဲ ဒကုတ်ဒေသကၞောတ်ၜဳရေဝ် (ဗမံက်ဍုၚ်ရေဝ်) ဂှ် ညးအာမံၚ်ဍိုပ်ဒေသ နာဲထောန်ဖျူ၊ နာဲမှၚ် စတံ အာစန်ဒက်သဳကၠဳရ။
ဒေသရေဝ်သၟဝ်ကျာ ဒကုတ်ကွာန်တံၚ်မောံ ညးဍိုပ်မံၚ်ဍိုပ်ဒေသ နာဲကောန်မာၚ်၊ နာဲဖဵုတိုၚ် ကေုာံ ကော ဒေံညးတံဂမၠိုၚ်၊ ဒကုတ်ဒေသကွာန်ကံဍောတ်ဂှ် ဂကောံ နာဲထောန်မိုၚ်၊ ဒကုတ်ဒေသဖာလိန် (ပလိုတ် ရေဝ်) ဂှ် ဂကောံ နာဲထောန်ဖေ၊ နာဲသာန်ထောန်တံ အာစန်ဒက်၊ ဒက်မိတ်ရ။
ဂကောံတံဝွံ လွဟ်ညးကဵုညးနွံတုဲ ဒကုတ်ဒေသညးကဵုညး အုပ်ဓုပ်လဝ်ရ။ အခိၚ်စဗမံက်ရုပ်ရဴ ပၠန်ဂတးကဵုလွဟ်မ္ဂး သွက်ဂွံပံၚ်တောဲကဵု ဂကောံကေၚ်ကာမန်ဂှ် ဂွံလဝ်တၚ်တုပ်စိုတ်ညးသ္ကံရ။
ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ်မ္ဂး ဒကုတ်ဒေသကွာန်ကံဍောတ် ဂကောံ နာဲထောန်မိုၚ်တံ ဇြဟတ်လွဟ်ခိုဟ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲအခိၚ် ပၞာန်ဂၠးတိ အလန်ဒုတိယ ကတဵုဒှ်ဂှ် ပၞာန်အေၚ်္ဂလိက်တံ ထောံဗမ်ကုက္ၜၚ်ပၞာန်ဒပ်ပၞာန်ဂျပါန်တံ (၃) ဖ္ဍိုက် ပ္ဍဲတ္ကံလဂုတ်ဂှ် ဗၠိုက်အာရ၊ အခါဂှ် ဂကောံ နာဲထောန်မိုၚ်တံ ဟံၚ်ဂွံလဝ် လွဟ်တံဂှ် နွံဒၟံၚ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်တုဲ ဒကုတ်ဒေသ ကံဍောတ်၊ လမိုၚ်၊ တၟံကၞေၚ်၊ တံၚ်ပရၚ်၊ သၞေဟ်ခရေၚ်၊ ဗွိုၚ်ကွာန်အနေၚ်ဂှ် ဒှ်ညးသြဇာဇၞော်အိုတ်မွဲရ။ ဗွဲကြဴဏံ အလုံမွဲပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်ဂှ် သြဇာညးတံ (ဂကောံ နာဲထောန်မိုၚ်) သြဇာ ဓလီုမာန်ကၠုၚ်ရ။
ညးကေတ်လဝ်တာလျိုၚ် ဌာနဒပ်စဵုဒၞာ နာဲဇြာန်တူဝွံ ဂွံဗမံက်ရုပ်ရဴပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ဂှ် စန်ဒက်ကုသၟတ် တံတုဲ ကဵုကွတ်ပၞာန်ကီု၊ ပရေၚ်ပကောံဂၠာဲလွဟ်ကီု ဒးရုန်ဂစာန်ကၠုၚ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ဂၠာဲပကောံလွဟ်ဂှ် နဲ ရာန်ကေတ်ကဵု နဲပၠံၚ်ကေတ် သီုၜါနဲ ဒးသုၚ်စောဲကၠုၚ်ရ။
မၞိဟ်စှေ်နူကွတ်ဗ္တောန်ပၞာန်တုဲ ပ္ဍဲကဵုမၞိဟ်ပတှေ်ဂှ် မၞိဟ်စိုန်သကီု ရုဲကေတ် (၂၀) တၠတုဲ ကဵုသုၚ်ဍာ်သစ္စာတုဲ မွဲတောဲ မၞိဟ် (၅) တၠ တိဍာ်ညးတံစိစောန်ဂှ် ဗလးဏာ ကဵုကေတ်တာလျိုၚ်ရ။
နဲဂွံဂွံလွဟ်ဂှ် ဂကောံကေၚ်ကာမန် သဳကၠဳကဵု ဍိုပ်သကိုပ်ကရေၚ်တံရ၊ ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ် ပ္ဍဲဒေသမန်မ္ဂး ပၞာန်ကွာန် (ပြည်သူ႕စစ်) ပလုက် (စစ်ရဲ) တံ ရပ်လွဟ်လဝ်နွံရ။ ပ္ဍဲကဵုပလုက် (စစ်ရဲ) တံဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ် ကရေၚ်ပါဂၠိုၚ်ရ၊ ဂကောံကေၚ်ကာမန် ဒက်လဝ်မိတ် ကုကရေၚ် (ကေအေန်ယူ) တံတုဲ ပ္ဍဲပလုက်၊ ပၞာန်ကွာန်တံဂှ် ဗတိုက် သီကေတ်လွဟ် သာ်ဝွံ ဖျေံအစဳဇန်ရ။
လတူကိုန်အစဳဇန်ဂှ် ပညဳပညပ်လဝ်ကုဒပ်ပလုက် (စစ်ရဲ) စၟတ် (၅) ဍုၚ်မတ်မလီု သကိုပ်ဒပ်တံတုဲ အခါရမန်တံ လုပ်သီလွဟ်မ္ဂး ဒပ်ပလုက်တံ ညံၚ်ဂွံသုၚ်စောဲနဲပရိယာယ်တုဲ ညံၚ်ဂွံပဲါအာရ၊ ယဝ်ခါရ ဟွံအာဟွံဂွံ ဒှ်ကၠုၚ်လေဝ် ၜါလ္ပာ်ပညဳပညပ်တုဲ ဗီုပြေပြံၚ်ရေၚ်တၠုၚ်အာ သာ်ဝွံ တုပ်လဝ်စိုတ်ညးသ္ကံရ။
သဳကၠဳပညဳပညပ် ကုကရေၚ်တံ ဂွံတၚ်တုပ်စိုတ်တုဲ ပရေၚ်ကမၠောန်သီလွဟ်ဂှ် ဂကောံကေၚ်ကာမန် ကော်ဆဵုဂဗ ကုညးဒးကေတ်တာလျိုၚ် ဗိုလ်တုၚ်၊ နာဲပါန်တာတံရ။
အစဳဇန်ပရေၚ်သီလွဟ်ဂှ် ဗီုပြၚ် ဂကောံသၟတ်မန်မွဲဂကောံ ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဂကောံပလီုပလာ် မွဲဂကောံ သ္ပပ ရိယာယ်တုဲ နနဲကာပၞုက် လၟေၚ်လၟေၚ် ဒးဒုၚ်စဳရေၚ်ကဵု ဌာန်ဂအုပ် (ဂကောံကေၚ်ကာမန်) ရ။ နူကဵုဌာန် ဂအုပ်ဂှ်လေဝ် ပညဳပညပ်အာ ကုတံဒပ်ပလုက်တံရ။
ပရေၚ်သီလွဟ်ဂှ် ညံၚ်ဟွံဆေၚ်စပ်ကဵု ဂကောံကေၚ်ကာမန်ဂှ် သဳကၠဳညးသ္ကံဂှ် ဗိုလ်တုၚ်၊ နာဲပါန်တာတံ ဒုၚ်တဲရ။
စအစဳဇန် ပရေၚ်သီလွဟ်
ဗိုလ်တုၚ်၊ နာဲပါန်တာတံ စအစဳဇန် သွက်ဂွံသီလွဟ် ဒပ်စဵုဒၞာပ္ဍဲကွာန်ထဝ်ပၠၚ်ဂှ် လွဟ်နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲတဲဟွံရုမ်ဂပ်တုဲ လွဟ်နွံပ္ဍဲဒပ်စဵုဒၞာ ပ္ဍဲကွာန်ကံနှာတ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံသုၚ်စောဲတုဲ အာစန်ဒက်ရ။ ဂကောံဒပ်စဵုဒၞာကွာန်ကံနှာတ်တံလေဝ် ပံၚ်တောဲပါလုပ်ကီုရောၚ်ဂးတုဲ ဂွံဇြဟတ်မၞိဟ် (၂၇) တၠဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ် (၁၃၁၀) ဟီုကဵုခရေတ်မ္ဂး (၁၉၄၈) ဂိတုအဝ်ဂါတ် (၁၉) ဂှ် စအစဳဇန် သီလွဟ် ပ္ဍဲဒပ်စဵုဒၞာ ကွာန်ထဝ်ပၠၚ်ရ။
စတိတ်အစဳဇန်ပၠန်ဂတးဂှ် ပ္ဍဲကဵုတဲဂကောံပၠန်ဂတးမန်တအ် လွဟ်ဟွံမွဲဏီတုဲ နူကဵုဂကောံကေၚ်ကာ ပရေၚ်မန်ဂှ် ဒးဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ် ပါ်ပ္တိတ်ဏာ ညးက္ဍိုက်ပ် ဗိုလ်တုၚ်၊ နာဲပါန်တာ ကေုာံ သၟတ်မွဲက္ဍိုပ် (၂၀) တၠတုဲ နဲဂွံဂွံလွဟ်ဂှ် ပၠံၚ်သီကေတ် ပ္ဍဲကဵုဂကောံဂီုကၠီုကွာန်တအ်ရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳပေၚ်မွဲတ္ၚဲဓဝ်ဂှ် သီဂွံလွဟ် ဗၞတ် (၉၀) ဇကိုအ်ရ။
မွဲဒမြိပ်ဂှ် တ္ၚဲယးဂိတုခ္ဍဲသဳ (၁) စွေက်ဂှ် စဓမံက်ရုပ်ရဴသီလွဟ်ပၠန်ဂှ်တုဲ ပွိုၚ် (၂) တ္ၚဲဂှ် ဖအိုတ်သီဂွံလွဟ် (၂၅၀) ဇကိုအ်ရ၊ သီဂွံဏာလွဟ်ဂမၠိုၚ်တုဲဂှ် သီုကဵုသီကေတ်ဏာ က္ၜၚ်ဂြိပ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဵုၜဳဂြာၚ်မွဲဖ္ဍိုက်ရ။
ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ် နူကဵုကောံဓရီုဂကောံကေၚ်ကာမန်ဂှ် ရဲသီလွဟ်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်တအ် ဟွံဒုၚ်လဝ်ယၟု နူဂ ကောံကေၚ်ကာပရေၚ်မန်ဂှ်တုဲ အလာံဂကောံလေဝ် ညံၚ်ဟွံဂွံသုၚ်စောဲဒးဂှ် ပ္ဍဲဝိုၚ်သဳကၠဳကောံဓရီု ဟီု စၞောန်လဝ်ညးသ္ကအ်နွံရ၊ ဆဂးဂှ် သီဂွံက္ၜၚ်ဂြိပ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဵုၜဳဂြာၚ်ဂှ်တုဲ လ္တူက္ၜၚ်ဂှ် ပစူဏာအလာံ ဂကောံ ကေၚ်ကာမန်ဂှ်ရ၊ အလဵုအသဳတီအာ အခါနူဂကောံကေၚ်ကာမန်တအ်တုဲ ကော်ဆဵုဗ ကဵုကၠုၚ်ဇြဟတ် ဓရိုဟ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန် (ဂကောံကေၚ်ကာပရေၚ်မန်) တအ် ညံၚ်ဂွံဖျေံလွဟ်ရ။
ဆဂးဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂကောံကေၚ်ကာပရေၚ်မန်တအ် ဟွံစှေ်စိုတ် လ္တူဇြဟတ်ဓရိုဟ် ဂၠံၚ်ဂွံဖျေံလွဟ် ကုအလဵုအသဳဂှ်တုဲ ညံၚ်ဂွံဆက်ပၠန်ဂတး နကဵုလွဟ်ဂှ် ပဵုတုဲဂွံကၠုၚ်ဇြဟတ်က္ဍၚ်ရ။
စပ်ကဵုကိစ္စအလဵုအသဳ ကဵုကၠုၚ်ဇြဟတ်ဓရိုဟ် ဂကောံသီလွဟ်တအ် ညံၚ်ဂွံဖျေံလွဟ်ဂှ်တုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တအ် ချပ်သဳကၠဳ ထပ်လးပရေၚ်ကမၠောန်ရ၊ ယဝ်ရအလဵုအသဳ ကဵုကၠုၚ်ဇြဟတ်ဓရိုဟ်ကဵု ပရေၚ်ပၞာန်မ္ဂး ညံၚ်ဂွံစဵုဒၞာအာ နကဵုပရေၚ်ပၞာန်ဂှ် ဂွံကၠုၚ်ဇြဟတ်ရ။
အတိုၚ်ဇြဟတ်ဓရိုဟ် အလဵုအသဳတုဲ ဥက္ကဌ နာဲလှမိုၚ်ကဵု နာဲဗလောန်တအ် အာဆဵုဂဗကဵု ခရိုၚ်ဝန် ဥူဗ သာန်ရ၊ ညံၚ်သၟတ်တအ် ဂွံဖျေံလွဟ်ဂှ် ဟီုကဵုတာလျိုၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် နာဲလှမိုၚ် နာဲဗလောန်ဂှ်ရ။
အခိၚ်ဂှ်ဝွံ ဂကောံကရေၚ်တအ် အခိၚ်ပၠန်ဂတးကဵုလွဟ် ဟွံစိုပ်ဏီတုဲ ကိစ္စအလဵုအသဳ ကဵုကၠုၚ်ဇြဟတ် ဓရိုဟ် ဖျေံလွဟ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံတံၚ်လဝ်အခိၚ်ကၠာ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် နာဲလှမိုၚ်၊ နာဲဗလောန်၊ နာဲၚိုဲတိၚ်တအ် ချပ်သဳ ကၠဳဇိၚ်တပ်ကၠုၚ်ရ။
ဂိတုအဝ်ဂါတ် (၂၇) ဂှ် နာဲလှမိုၚ် အာပညဳဇိၚ်တပ်ဒၟံၚ်ကဵု သၟတ်သီလွဟ် ပ္ဍဲကဵုကွာန်ထုၚ်အိုၚ်ဂှ် ဟွံစိုပ်ကၠုၚ်မတ်မလီုတုဲ ဗ္တံအခိၚ် (၈) နာဍဳဂှ် အလဵုအသဳတအ် ထိၚ်ရပ်ဏာ နာဲဗလောန်ကဵု နာဲၚိုဲတိၚ် ပလံၚ်ဏာထံၚ်ဍုၚ်မတ်မလီုရ။
ပရိုၚ်အလဵုအသဳရပ်ဏာ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်တအ် ပ္ဍဲမတ်မလီုဂှ်တုဲ မန်ကဵု ကရေၚ် ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်သဓီုတအ် သ္ပပေဲါသဳကၠဳရ၊ နူကၠာအလဵုအသဳ ဟွံထိၚ်ရပ်ရဲပၠန်ဂတးတအ် ပ္ဍဲသဓီုဂှ် ညံၚ်ဂွံကၠာတုဲ သီကေတ်ဍုၚ်သဓီုဂှ် သဳကၠဳတုပ်စိုတ်ကဵု ကရေၚ်ရ။
ဂိတုအဝ်ဂါတ် (၃၀) ဂှ် မန်ကဵု ကရေၚ်ပံၚ်တုဲ သီထောံ ဍုၚ်သဓီုရ၊ နကဵုပရေၚ်တုပ်စိုတ် မန်ကဵု ကရေၚ်တုဲ ဗ္တံဂှ် နာဲပါန်တာကဵု ကောန်သ္ဂံၚ် (၁၅၀) တၠ လုပ်စိုပ် ကရပ်ဍုၚ်ဘာအၚ်တုဲ အဝ်ဂါတ် (၃၁) အခိၚ်ပယျဵုဂယးပြဟ်ဂှ် ပစူဏာအလာံ မန်ကဵု ကရေၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဘာအၚ်ရ။
မန်ကဵု ကရေၚ် သီကေတ်အလုံခရိုၚ်သဓီုဂှ်တုဲ မန်ကဵု ကရေၚ် ပံက်လဝ်ကမ္မတဳပံၚ်တောဲတုဲ အုပ်ဓုပ်လဝ်ဍုၚ်ရ၊ လ္ပာ်မန်ဂှ် ဥက္ကဌခရိုၚ် ဂကောံကေၚ်ကာပရေၚ်မန် နာဲသာဟာန်၊ ဥက္ကဌပွိုၚ်ဍုၚ်သဓီု နာဲထောန်သိၚ်ကဵု နာဲအံၚ်ချေတ်တအ် ကောပ်ကာဲအုပ်ဓုပ်လဝ်ရ။
အလုံမွဲဂကောံမန်ဂှ် နာဲသိၚ်မိုၚ်ဂှ် ကောပ်ကာဲလဝ်ရ၊ လ္ပာ်ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်တအ်ဂှ် (စောမောၚ် ညွန်႕) ကောပ်ကာဲတုဲ လ္ပာ်ဒပ်ပၞာန်မန်ဂှ် ဗိုလ်တုၚ်ကဵု ဗိုလ်သဵုတေအ်တအ် ကောပ်ကာဲရ။
နူဂှ်တုဲ အလဵုအသဳ ဗလးနၚ်က္ၜၚ်ပၞာန်မေယု ဍုၚ်မတ်မလီုတုဲ သွက်ဂွံပညဳပညပ် မန်ကဵု ကရေၚ်တအ် ညံၚ်ဂွံအပ်ဍုၚ်သီလဝ်ဂှ်ရ၊ မန်ကဵု ကရေၚ်ဂှ် အာတ်မိက်ကၠုၚ် အပ်ကဵုတွဵုရးဍုၚ်မန်၊ တွဵုရးဍုၚ်ကရေၚ်မ္ဂး ပြသၞာအရာရာဂှ် ပြေဟဲအာရောၚ် ဟီုကလေၚ်ကဵု ညးတာလျိုၚ်အလဵုအသဳ ပါကၠုၚ်ကရောံက္ၜၚ်ပၞာန် မေယု ဥူထောန်လှအံၚ်ဂှ်ရ။
ပရေၚ်သဳကၠဳပညပ်ပညပ်အလဵုအသဳဂှ် ဟွံပြေပြံၚ်ကၠုၚ်တုဲ နူဂှ် မန်ကဵု ကရေၚ်ဂှ် ပံၚ်တောဲ လုပ်သီကေတ် ဍုၚ်မတ်မလီုကဵု ခရိုၚ်ကျာ်ခမဳရ၊ သီကေတ်ဍုၚ်တအ်ဂှ်တုဲ ကွာန်မန်မ္ဂး မန်အုပ်ဓုပ်၊ ကွာန်ကရေၚ်မ္ဂး ကရေၚ်အုပ်ဓုပ် သာ်ဝွံ တုပ်လဝ်စိုတ်ညးသ္ကအ်တုဲ အုပ်ဓုပ်လဝ် ဗီုဒှ်ကဵုဒှ်ရ။
စတမ်နူသၞာံ (၁၉၄၈) တေံမန်တအ် စပၠန်ဂတးကၠုၚ် နကဵုလွဟ်တုဲ စိုပ်သၞာံ (၁၉၅၄) ဂကောံပၠန်ဂတးမန် တအ် ပြးဒၟံၚ် အတေံမွဲဂကောံ အဏံမွဲဂကောံဂှ် ကလေၚ်ဒက်ပ္တိုန် ‘ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်’ ရ၊ တ္ၚဲဒက်ပ္တန်ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်ဂှ် ပ္ဍဲလိက်ဝၚ်ဥက္ကဌဇၞော် နာဲယှိုဲကျေန် ‘သမၞိၚ်အတိက်’ ချူဓမံက်လဝ်တုဲ ပ္ဍဲလိက် (မွန်အမျိုးသားတို႕၏နောက်ခံသမိုၚ်း) ဂှ် (၁၉၅၅) ရ၊ လိက်ဝၚ် နာဲပါန်တာဂှ် ချူလဝ် (၁၉၅၄) ရ။
စိုပ်သၞာံ (၁၉၅၈) ဂျူလာၚ် (၁၉) ဂှ် ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် သၠာဲဂၠံၚ်တရဴ ပေဲါဗ္တိုက်ရပ်လွဟ်တုဲ သၠာဲလွဟ်ကဵု ဂၠံၚ်တရဴဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ပ္ဍဲအလဵုအသဳ (ဖဆပလ) ရ၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်သှေ်မံၚ် စတမ်နူ နာဲယှိုဲကျေန် (ဥက္ကဌ) နာဲဓမ္မ (ညးအုပ်ကာ) ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် အပ်လွဟ်တုဲ တ္ၚဲယး ဂျူလာၚ် (၂၀) ဂှ် ကလေၚ်ဒက်ပ္တန် ‘ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ’ ရ။
ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ဂှ် စတမ်နူဂကောံကေၚ်ကာပရေၚ်မန်၊ ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် ၊ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ အဆက် ဆက် လုပ်ပေဲါဗ္တိုက် ပၠန်ဂတးဂၠံၚ်တရဴရပ်လွဟ်ရ၊ လ္တူဂၠံၚ်တရဴတအ်ဝွံ ခမဳသၚ်၊ ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် စှေ်စိုတ်တုဲ ဘိုၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ဖ္ဍိုက်ဗပေၚ် သွာၚ်နာနာတုဲ ဒတူလာၚ်ကၠုၚ် ဒဵုတ္ၚဲဏံဏီဖိုဟ်ရောၚ်။
စတမ်နူ အခိၚ် (၁၃၁၀) ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ်တေံ တ္ၚဲဏံမ္ဂး ပရေၚ်ပၠန်ဂတးမန်ဂှ် ပေၚ်ကၠုၚ် (၇၄)သၞာံ (၇၄) ဗြဲ ဣရ၊ အခေါၚ်အရာကောန်ဂကူမန်ဂှ် မွဲဒမြိပ် ကျ၊ ဟောမ်၊ ဗြမ်၊ ပရဲ သာ်ဝွံ နာနာသာ် တတ်ထပိုက်ကၠုၚ် ရ၊ တ္ၚဲဏံလေဝ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဆက်ကွာ်ဒၟံၚ် ဂၠံၚ်တရဴပေဲါဗ္တိုက်ရပ်လွဟ်ဖိုဟ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်တုဲ ဇၟာပ်စိုပ်ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ်ဂှ် ဗွိုၚ်တိဍာ်ပၠန်ဂတးကီု၊ ဗွိုၚ်မ္ၚးဍုၚ်ကီု၊ ဗွိုၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်ကီု ကၠောန်တဴအသေ အဟာန် တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန်တုဲ သ္ပရှေ်သှေ်၊ သ္ပဂါရဝ ကုဍိုပ်သကိုပ် ပြဟ်လလုဲအာဂမၠိုၚ်ရ။
လၟေၚ်လၟေၚ်သၞာံမ္ဂး ကုအာဇာနဲခမဳသၚ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ သဳလတေဇ (ဘာပလိုက် ကွာန်ပ္ၚ)၊ ကျာ်ဇၞော်အ္စာ သိၚ်္ဃ (ဘာက္ၜၚ်ထဝ် ဍုၚ်မတ်မလီု)၊ နာဲတၠမန် (ကမ္မတဳဗဟဵု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ) နာဲနလ္လာ (ဒုဥက္ကဌ ဗဟဵု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ)၊ မိဟံသာ (ကမ္မတဳဗဟဵု ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်)၊ နာဲဖဵုချဵု (ညးက္ဍိုက်က္ဍိုပ် ဂကောံဗော်သွးကောန်ဂကူမန်အလုံရးရာမည)၊ နာဲထေန် (ဥက္ကဌဗဟဵု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ) နာဲအံၚ်ထောန် (ဥက္ကဌဗဟဵု ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်) နာဲယှိုဲကျေန် (ဥက္ကဌဗဟဵု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ) နာဲတိၚ်မိုၚ် (ကမ္မတဳ ကေၚ်ကာဗဟဵု ဗော်ဒဳမဝ်ကရေသဳကောန်ဂကူမန်) နာဲဖဵုစိၚ် (ကမ္မတဳကေၚ်ကာဗဟဵု ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်)၊ နာဲထဝ်သောန် (ဥက္ကဌဗဟဵု ဗော်ဒဳမဝ်ကရေသဳကောန်ဂကူမန်)၊ နာဲရဿ (ဒုဥက္ကဌ ဗဟဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ) အာဇာနဲဖအိုတ် ခမဳသၚ်-ခရှ် အပံၚ် (၁၃) ဇကု- တၠ ပံၚ်ပကောံနကဵုဗီုရုပ် (ဗဳနာၚ်) တုဲ သ္ပရှေ်သှေ် ပ္ဍဲကုန် အာဇာနဲ ဒဵုဝၚ်စိၚ် (ကျာ်ပံက်ၜါ) ပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်ဂှ်ရ။

နန်တၠနာဲ

ဍုၚ်မန်သဓီု လီုအာတုဲ မန်တအ် ကလေၚ်ပၠန်ဂတး အံၚ်ဇၞး သ္ဂောံပ္တန်ကၠုၚ် ဍုၚ်ဟံသာဝတဳ ဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ်မန် မာန်ကၠုၚ်ပၠန်ရ၊ ဍုၚ်ဟံသာဝတဳလီုတုဲ စဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ် ပၠန်ဂတး ရပ်လွဟ် တဝ်စၞေဟ်မံၚ် သွာၚ်နာနာ သွက်ဂွံကလေၚ်ပ္တန် ကၟိန်ဍုၚ်မန် မၞုံကဵုအခေါၚ်ဇကု ဇကုဖန်ဖက် ကေတ်တ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ခေတ်ကာလ ဇၟောဝ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် တ္ၚဲဏံ ပိုဲဒးညဳသာ သၟဟ်သၟန် ပိုဲဒးပကောံလဝ် ဇြဟတ် နူဂကောံ စုံစုံဇဳဇဳ ဇြဟတ်သွာၚ်နာနာတံမ္ဂး တိုၚ်ပကဴအံၚ်ဇၞးဂှ် ဂကူပိုဲ သ္ဂောံၜှ်ပလှ်ကေတ် မာန်ရောၚ်၊ အတိုၚ်ညးတာလျိုၚ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ကမ္မတဳဗဟဵု နာဲယက္ခ (ဒုလျိုၚ်ဌာန ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်) ဟီုလဝ် ပ္ဍဲဒိတ္ထဳ(27. 6. 21) ပ္ဍဲကွာန်မွဲကွာန် ဌာန်ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ် သၟဝ်ကျာဂှ်မ္ဂး “ဇြဟတ် ပၠန်ဂတးကီု ဇြဟတ်ညးဍုၚ်ကွာန်ကီု ညံၚ်ဂွံဒှ် မွဲဇြဟတ် ဒးကောံကလောံဏောၚ်၊ ဇြဟတ်ပၞာန်ပိုဲ ဒှ်တိုန်လၟိဟ် (၂/၃) ဠက်တှေ် ၚဴတအ်လေဝ် ဍေံဖေက်ကၠုၚ်ပိုဲ၊ သၞတံလေဝ် ဍေံဟွံဂံၚ်ဗ္တိုက်ကဵု ပိုဲတုဲ အခိၚ်ခိုဟ်မ္ဂး ပိုဲဒးကေတ်အခေါၚ်တုဲ ညံၚ်ဂွံပ္တန်ဍုၚ်မန်မာန်ဂှ် တာလျိုၚ်နွံမံၚ် အလုံဂကူမန် ညးဍုၚ်ကွာန် မန်တအ်ဖအိုတ်ရ” နဂလာန် မြဴသာ်ဝွံ ညးမြော်လဝ် နွံရ။
တုဲညးဆက်ဟီုလဝ် ညိပၠန်ဂှ် “အကာဲအရာလၟုဟ်မ္ဂး လ္ပာ်ဗော်ရပ်လွဟ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် စိုတ်ဓါတ်က္တိုၚ်ကၟဟ် ကဵုကၠုၚ်ဇြဟတ် နူကဵုစပၠန်ဂတး ၁၉၄၈ တေံ စဵုကဵု အခိၚ်လၟုဟ်ဏောၚ် ဟီုတှေ် အကြာ (2020-2021) ပံက်ဘာပၞာန်ကီု ပံက်ဘာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကီု ယဝ်ဒုၚ်တဲမၞိဟ်ဂၠိုၚ်ၚ်မ္ဂး ဒၞါဲမံၚ်ဟွံရုံဂပ် ဟိုတ်ဂှ်ရ ဒးချိၚ်လဝ် ဗၞတ်ဗ္ၜတ်တုဲ ဒးဒုၚ်မံၚ်တဲ ကွးဘာတအ်ရ” ဂလာန်ဗီုဏံ ညးဟီုလဝ် နွံပၠန်ရ။
ညးဍုၚ်ကွာန်မန် ထံက်ဂလာန်ကဵု ဗော်ရပ်လွဟ် (ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ) မ္ဂး ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ကလိဂွံဇြဟတ် သတ်ကၟဝ် ဇဝ်ပကဴ တအ်တုဲ သ္ဂောံကလေၚ်ပ္တန် ဍုၚ်မန်ပၠန်ဂှ် ဍေံဟွံဝါတ်ရ၊ အကြာ ဍေံကဵုဍေံ ဇဵုညးသ္ကံဂှ် ဇကုလ္ပကြအ်ဗက်ဍေံညိ၊ အရၚ်အကွက် ဂွံပ္တန်ဍုၚ်မန်ဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ကေုာံ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မန်တအ်ဟေၚ် သိုၚ်ခၞံ ဒက်ပ္တန် ထၜိုၚ်ကၟိန်ဍုၚ်မန် သွက်ဂွံမၚ်မွဲ ညးဍုၚ်ကွာန်မန်တအ်မာန်ရ၊ အဓိကဂှ် ပကောံဇြဟတ်ညိ၊ ထံက်ပၚ်ညိ၊ မၚ်မံၚ်ဒွန်ညိ၊ အခိၚ်အခါ ဗြဲခိုဟ် ကျာဒးရးမ္ဂး အခေါၚ်ဗၠးၜးဂကူဂှ် သ္ဂောံၜှ်ပလှ်ကေတ် ဗွဲစၟတ်ရောၚ် စှေ်စိုတ်ရ။
ဂကူအေဿရေတအ် ၜိုန်ရ ဍုၚ်ကၠေံအာ ဗၞတ် (၂၀၀၀) သၞာံကီုလေဝ် အခိၚ်အခါပြဲ မဟာမိတ်ခိုဟ်တုဲ သ္ဂောံကလေၚ် ဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ် ညးတအ်မာန်ပၠန်ရ၊ ဂကူမန်ပိုဲလေဝ် မဟာမိတ် ပ္ဍဲဍုၚ်ကီု မ္ၚးဍုၚ်တေံကီု သ္ဂောံဗိုန်ညောန် တံၚ်တဲ ဗန်ကအ်ကၟောန်န် ကၠောန်ဍာံဍာံမ္ဂး တိုၚ်ပကဴအံၚ်ဇၞး ပ္တန်ဍုၚ်မန်ဂှ် ကလိဂွံ ဗွဲစၟတ်မာန်ရ၊ ဇၟာပ်ဂကူမန် ဇၟာပ်ညးဍုၚ်ကွာန်မန် သွက်ဂွံကေတ်ဗၠးၜးဂှ် ဒှ်မံၚ်တာလျိုၚ်ပေၚ်ၚ်ရ၊ သွာၚ်ညးခံၚ်ဂှ် ညးကၠောန် ပၞာန်ဒုၚ် ပၞာန်ထ္ပက် သ္ဂောံဆက်ဇက်တိုန်အာ မွဲကရောံ မွဲစွံဂှ် ဓဝ်ညဳသၟဟ် စွံလဝ်တၚ်ပ္တဝ်က္ဍိုပ်တုဲမ္ဂး လျးတေံပံက် ဗၟံက်တေံဗု ဗရုတိုန်ရမျှာၚ်တက်သၞေၚ် ကလေၚ်ပဝ်စဴ ဍုၚ်မိတိမ အိုတ်စိုအ်၊ နူဘဝဍိက်ဂှ် ပြံၚ်ထောံဘဝတၠနာဲ အိုတ်စိုအ်ညိဂှ် မိက်ဂွံကသေအ်ကၟဝ်ဏာ အလုံဂကူမန် ရာမညတအ်ရ။
မြာ်တအ် ဇာဒိသိုၚ်တအ်ဂှ် ဒှ်အပါအရၚ် မိအရၚ် ဟွံသေၚ်ရ၊ ဒှ်မိခွီု အပါခွီု သီုၜါရ၊ အပါခွီုလေဝ် ၜုၚ်တက်၊ မိခွီုလေဝ် လက်ဒေါန် ခညောန် ခညက်၊ မုလေဝ် ဟွံတၟေၚ်ကုပိုဲရ၊ အပါအရၚ် မိအရၚ် ဇေတ်တ် မတွံဂး ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ပတှေ်ညိ ဗ္ဒဗ္ဒာဲစ္ၜုဲစ္ၜော်ညိ၊ ရီုဗၚ်ထံက်ပၚ်ညိ ကေတ်ဗၠးၜး လုပ်ပေါဲဗ္တိုက် မွဲကရောံ မွဲစွံကဵု မိအရၚ် အပါအရၚ်မ္ဂး သၞိၚ်ဂကူ ယာဲအပါအရၚ်ပိုဲ ဂွံဇူမ္ဂး ၜိုဟ်သြိုဟ်ရာၚ်ဆာဲ ဒှ်စရာဲသုခ အရေဝ်ညးတမၠာ ဟီုလဝ်နွံမံၚ်ရ။ “ဓဝုဲခရေၚ် အခိၚ်တိချဳဂတဝ် အဃောပေါဲရုသံၚ် လးသ္ကဝ်” ညိ၊ ပ္ဍဲပ္ၚံက် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တ္ၚဲဏံ အခါဍေံကြပ်ကၟိုၚ် ဇိုၚ်ဍေံယာမ္ဂး ပကောံလဝ်ဇြဟတ်ဗလ ဗွဲမထတ်စောန် မြက်စာတုဲ ကၟိုၚ်ထောံသၞသတြုတအ်ညိ၊ လ္ပကဵုဝါဲ လ္ပဆာဲဍာ်ကုဍေံညိ၊ အရၚ်သွက်ဂကူဇကု ဂွံခိုၚ် သ္ပလဝ်တိုၚ်ခဳတုဲ ဒးဝေၚ်နဲကဲ မဟာဗျူဟာ နဲဗျူဟာမ္ဂး တၟးဇး ဂွံဗၠးၜးလောဲရ။
အတိုၚ်ဂလာန် အ္စာကၞေဟ်ဒယှ် ဒေကာနေက်ကျဳ ညးချူလဝ်ဂလာန် ပ္ဍဲလိက်ကၞပ်ညး မိတ္တဗလဋဳကာ မွဲပိုဒ်မ္ဂး “မိက်ဂွံလေပ်တှေ် ဇကုဒးကၠောန်ကေတ်တ် ညးတၞဟ်ကၠောန်ကဵုဟွံဂွံ၊ ဇကုရုန်ဂစာန်မှ စိုပ်တိုၚ်ပကဴ အံၚ်ဇၞးမာန်ဏောၚ်” ထံက်ရံၚ်ကဵု ဂလာန်သာ်ဝွံတုဲ ပ္တန်ဍုၚ်မန်မ္ဂး ဂကူမန် အလုံအိုဿီုဂှ် ဒှ်အဓိကဇၞော်အိုတ်ရ၊ ဂကူပိုဲကေတ်ဗၠးၜးဏောၚ်မ္ဂး သ္ဒးဂွံဗၠးၜးဏောၚ်ဂှ် ဟွံဒးတော် ဗေဒၚ်ဟောရာ ရ။
လ္တူနူမိဿဟာဲခိုဟ်ပြဲဂှ် ဇြဟတ်ကေတ်ဗၠးၜး ဂကူမန်ဇၞော်ဇၞော် နွံရ၊ သီဗ္ၜောဝ်လဝ် သရာဲပၞာန်ဂၠိုၚ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ခိုၚ် မဟာဇန် ကောံဗိုၚ် ရုန်ဂစာန်ညဳညဳ လွဳကဵုစိုပ်ပ်မ္ဂး တၚ်ရန်တၟံ ကလိဂွံမာန်ရ၊ ရန်ကဵုဂလာန် တၠဂုန်အ္စာအဇ္ဇ “ပ” ပိမ မတွံဂး ပညာ,ပိုန်ဒြပ်,ပၞာန် ကေုာံ “ဂ” ပိမ မတွံဂး ဂိုဟ်လေပ်, ဂိလေပ်,ဂွလေပ် ဒုၚ်ကေတ်ဒၠေါံဗ္တောန် ကၠောန်ဗပေၚ်စုတ် ခိုဟ်ဟ်တှေ် ဍုၚ်မန်ဂှ် ဒက်ပ္တန်ဗွဲမလောန်သွာ မာန်ရ။
ထံက်ရံၚ်ကဵု ဂကူဗဳယေတ်နာမ် ဒးမံၚ်ကၠုၚ်သၟဝ်တဲ ဨကရာဇ်ဍုၚ်ကြုက် လုကဴ (၁၀၀၀) သၞာံ ကီုလေဝ် ဂကူညးတအ် ကောံကလောံ မၚ်မွဲ အရေဝ် လိက်ပတ် ယေန်သၞာၚ်သၟးဟွံက ဂကူညးတအ်လေဝ် ဗြေဝ်ဗြော် ဇၞော်မောဝ် လၟိဟ်ဂၠိုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ရ၊ ဗွဲကြဴ လုပ်ပေါဲဗ္တိုက်ကဵု ဨကရာၚ်ဍုၚ်ကြုက် ဇရေၚ်ပရၚ်ၜဳမွဲဒၞါဲတုဲ ညးတအ် ကလိဂွံ ပေါဲအံၚ်ဇၞးရ၊ ဗွဲကြဴဏံ ညးတအ် ဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ် နန်ထဝ် ဨကရာဇ် တၠနာဲဇကု ပွိုၚ် (၂၀၀) သၞာံပြၚ်တုဲ ကလေၚ်ဒှ်ဍိက် ဂကူပြၚ်သေတ် ဗၞတ် (၈၀) သၞာံပၠန်ရ၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် စိုတ်ဆာန်ဂကူ ကောန်ဂကူဗဳယေတ်နာမ် ကလေၚ်တဝ်စၞေဟ်ကဵု ဂကူပြၚ်သေတ်တုဲ ဗဳယေတ်နာမ် သ္ကုတ်သၟဝ်ကျာ ကလေၚ်ဂွံပေါဲအံၚ်ဇၞးရ၊ မွဲအဆက်ဓဝ် ထပ်တဝ်စၞေဟ်ကဵု ဗဳယေတ်နာမ် သ္ကုတ်သၠုၚ်ကျာ ကုအမေရိကာန်တအ်တုဲ ဗွဲကြဴဏံ ကလိဂွံအာ ပေါဲအံၚ်ဇၞး ဗၠးၜးဂကူဗဳယေတ်နာမ် ပံၚ်ကောံအာ သီုသၠုၚ်ကျာ သၟဝ်ကျာရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးမရၚ်တၠုၚ်မံၚ် သွက်ဂကူ ဂွံဗၠးၜးဂှ် ထေက်ကြိုက်မံၚ်ကဵု တိုၚ်ပကဴအံၚ်ဇၞးလၟိုန်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ တၠပညာဂကူဂရိ(တၠပညာဒဿန) မၞုံယၟု အရေဿတိုဝ်တေဝ် ဟီုလဝ်ဂလာန် ရဴဝွံမ္ဂး “ဂကူဇကု မိက်ဂွံတန်တဴမံၚ် ပ္ဍဲလိုက်ဏံမ္ဂး နူဘဝဍိက်ဂှ် ပၠန်ဂတးညိ၊ ဂကူဟွံဂံၚ်ပၠန်ဂတး နူဘဝဍိက်ဂှ် ဒှ်ဂကူ ဟွံသှ်ၜေက် ပ္ဍဲလိုက်ဏံရ”၊ ဂကူမန်ပိုဲလေဝ် မိက်ဂွံသှ်ၜေက် ဆက်အာတၞောဝ်ဝံသ ဂကူမန်ဏီမ္ဂး ဒးဂံၚ်ပၠန်ဂတးရောၚ်၊ ဂံၚ်ပၠန်ဂတးမှ ဍေံဗ္စိုပ်ကဵု တိုၚ်ပကဴဗၠးၜး ဏောၚ်၊ ဟွံဂံၚ်တဝ်စၞေဟ် မိက်ဂွံမံၚ်အာ ၜိုဟ်ဟ်သိုဟ်ဟ်မ္ဂး ဂကူဂှ် ဟွံကလိဂွံ အခေါၚ်ဖန်ဖက်ဇကုတုဲ ကၞောတ်တဲ အုပ်ကၠေံနိဂီု လမျီုယၟုဂကူ ကၠေံဗ္ဒန်အာ ပ္ဍဲဂၠးတိဏံရ။
“လ္တူဂၠးတိဏံ ဂကူဒးမံၚ်သၟဝ်တဲ သြဇာဂကူတၞဟ် ဒးထုဲနှဴရဴမံၚ်ကဵု ဂကူမဂွံလဝ်အဝဵုတအ်ဂှ် ဗွဲစၟတ် သ္ဒးကၠေံကၠက်အာ ဍာံဍာံရောၚ်” နာဲဟဵုချဳမေန် သမ္မတဗဳယေတ်နာမ်တြေံ မြော်ကၠုၚ်လဝ် ဂလာန်ဏံရ၊ ဂကူမန်ပိုဲလေဝ် ညံၚ်ဂွံဒှ် ညးတၠသြဇာဘဝနာဲ-ကမ်ကုသိုလ်ခိုဟ်ဆာဲ ဖန်ဖက်ကေတ်တ်ဂှ် အဓိက ဂကူမန်ပိုဲတအ်ရ၊ ဂကူမန် မိက်ဂွံဗၠးၜးတိတ် နူဘဝဍိက်မ္ဂး ပၠန်ဂတးဂံၚ်ၚ်တှေ် ကလိဂွံတီကၠး ညာတ်တၟးလဝ်တုဲတုဲရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ တိုၚ်ပကဴအံၚ်ဇၞးဂှ် ဍေံမၚ်မံၚ် သွက်ညးမိက်ဂွံ တိတ်ဗၠး နူဘဝဍိက်ရ၊ ယဝ်မိပ်အာကဵု ဘဝဍိက် ဆက်ဒုၚ်ဇိက်အာမ္ဂး ဂကူကၠက်အာ ပ္ဍဲဂၠးကဝ်ဏံမာန်ရ။
ဘဝဍိက်လ္ၚီတ္ၚဲဂှ် ဟွံသၟဟ်ကဵု ဘဝတၠနာဲမွဲတ္ၚဲရ၊ ပိုဲမန်ဂှ် ဂကူအရိုၚ်ဟွံသေၚ် ဂကူနွံကဵုရာဇဝၚ်, လိက်ပတ်, အရေဝ်, ယေန်သၞာၚ်, ဨကရာဇ် က္ဍိုၚ်ဗ္တာၚ်နန်ထဝ် ညးမပိုၚ်ပြဳတိဍာ် နွံကဵုပယျဵုဓနက်ပေၚ်ၚ် မွဲရ၊ ဟိုတ်နူညးသၠဲတိတအ် ပၠံၚ်တသိုၚ်ကေတ် ဍုၚ်မန်တုဲ ဂကူပိုဲ ဒးအာစိုပ် ဘဝဍိက်ရ၊ အာဲကၟာဲ ဇုဇဗဴလပိုဲ သွက်ပိုဲဂွံကလေၚ်ဗ္တိုက်ကေတ်ဂှ် စိုပ်အခိၚ်ရ၊ သွက်ဂွံဒက်ပ္တန် ကၟိန်ဍုၚ်ရာမည မဍိုက်ပေၚ်ကဵု အဝဵုပိတန်ဂှ် ဝၚ်တေံ ကဵုမံၚ်တာလျိုၚ်ဣရ၊ အလုံဂကူမန် သွက်ဂွံကလေၚ်ပ္တန်ဍုၚ်မွဲဝါပၠန်ဂှ် စိုပ်အခိၚ်ဣရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ပၞောဝ်ကဵုသၞိၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် သၞိၚ်ဂကူလေဝ် ဒှ်သၞိၚ်ဇူ မၜိုဟ်သိုဟ် မွဲကီုရ၊ ဂကူပိုဲ ညံၚ်ဂွံဆာဲ သ္ဒးစုတ်ဝါဲ ဆာဲဍာ်လွဳပရာ စေအ်ပေါတ် ရံၚ်စံၚ်ခိုဟ်တှေ် သၞိၚ်မတွံဂး တၞံဂကူဂှ်သဓုံသဓဴ ဍိုပ်ဍဴမံၚ်မ္ဂး ဝံသရာမာန်တအ် မံၚ်ၜိုဟ် သ္ဂောံဒှ်သုခ မပြဲရ၊ ဂကူမန်တအ် မိက်ဂွံဗၠးၜးပြဟ်ဟ်မ္ဂး ပိုဲကၠောန် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကဵုဒှ် သွံရာန်ဗၞိက်ကဵုဒှ် ကၠောန်ဂူယာ ဝါဗ္ၚ ကၠအ်သွဝ်ကဵုဒှ် ပရဲပရၚ်ဍေံ ကလိဂွံလဝ်တအ် ပါ်စွံထောံ သွာၚ်နာနာတုဲမ္ဂး အရၚ်သွက်ဂကူဂွံဗၠးၜးလေဝ် ဒးပါ်စွံလဝ်ကီုဏောၚ်၊ သြန်တအ်ဂှ် ထံက်ပၚ် သွာၚ်ပညာ,သွာၚ်ပၞာန်, သွာၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်, အရပ်စပ် ကပေါတ်ဂတာပ်ခေတ်မ္ဂး ဂကူပိုဲ ဂွံပ္တန်ဍုၚ်မန် ဗွဲစၟတ်ရောၚ်။

နာဲကသုမန်

ပ္ဍဲကဵုဂၠးကဝ်ဏံ ဟိုတ်နူကဵု ယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ်ဒှ်တုဲ မၞိဟ်ချိုတ်ကဵုပြကောတိကိုဋ်ရ။ ဟိုတ်နူကဵု ဂဥုဲသွက်ဂွံလွဳဟွံမွဲ သွက်ဂွံဂစိုတ်ဗိုၚ်ရာတ်တံဂှ် ဂဥုဲဟွံမွဲရောၚ်။ စၟယဲကိုဝ်ဝေဒ်တံဂှ် ဍေံလုပ်အာ အပ္ဍဲကဵု ခန္ဓပိုဲ လုပ်အာကတာန်ပိုဲတံတုဲမ္ဂး ဍေံစအာ ဗွဲမဂၠိုၚ်ရောၚ်။ ယဝ်ရယဲတၞဟ်ဟ်တံ မပတံကဵု ဆဳၜေတ် ဏမ်ဍာတ်တံ နွံဒၟံၚ်မ္ဂး ကဵုအန္တရာဲ ကုလမျီုမာန်ရ။

ဆဂး ခြာဟွံလအ် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံဂှ် တၠပညာပါ်ဓာတ်စမ်ၜတ်တံ ပါ်ဓာတ်စမ်ၜတ်တုဲ ဂဥုဲဒဗျမွဲဂကူ သေံတံ ညးတံ ကော်ခဴစ ‘ဖာထလာဲဂျောန်’ (Phar Salai Jon) မဒှ်တုဲ ကော်ဘာသာမန် ‘မြေက်ခတၚ် (မြေက်ဟတၚ်)’ ကော်ခဴတုဲ သွက်ဘာသာဗၟာဂှ် ဟွံချိုတ်ပၠိုတ်ရ။ ‘ၚရုတ်ခါး’ ကော်စ သာ်ဂှ်ရောၚ် ပတှေ်ကေတ်ရ။ နကဵုဘာသာအၚ်္ဂလိက်တှေ် ကော်ခဴစ Andrographis မဒှ်ရောၚ်။ တၞးဍေံဂှ် တုပ်ဒၟံၚ်ကဵု ဗီုတၞးမြေက်ကီုရောၚ်။ တၞံဍေံလေဝ် ဗီုတၞံမြေက်ကီုရ။ ဆဂး တၞးဍေံဂှ် ကတၚ်ရ။

သောၚ်ဂှ်တှေ် စပ်ကဵုမြေက်ခတၚ်ဏံဂှ် သွက်ဂွံဒှ်ဂဥုဲဂှ် သာ်လဵုဂွံသ္ပရော။ လ္ပာ်ဍုၚ်သေံဏံတှေ် တၞးမြေက်ခတၚ်ဂှ် ဍေံကေတ်တုဲ ကြာတ်သအးသအး ထကှ်ထောံဍေံ ပ္ဍဲကဵုဒၞာဲကတဴကတဴ (လပစဲတ္ၚဲ) တုဲ ဗုတ်ထောံဍေံဍိုတ်တ်တုဲ စုတ်ပ္ဍဲပဠၚ်ဂွံရ။ နူကဵုဂှ် ကာလဗစမၞိဟ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ်တှေ် စမွဲအလန် ဗၞတ် (၁ ဒဿမ ၅ ဂရာမ် – 1.5 Gran ဝါ မွဲဇန်ဍာ်လက်ဖက်)၊ မွဲတ္ၚဲ ဗၞတ်ပန်အခိၚ် ဒးစကဵုရောၚ်။ ဍုၚ်သေံဂှ် ဍေံသွံနကဵုဗူ စုတ်လဝ် ပ္ဍဲကေပ်သူ (Casule) နွံတုဲ သွက်မၞိဟ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ်ဂှ်တှေ် မွဲအလန် (၅) မ၊ မွဲတ္ၚဲ (၄) အခိၚ် သုၚ်ရောၚ်မ္ဂး ပွိုၚ် (၃) တ္ၚဲဂှ် ဍေံခိုဟ်တိုန်ရောၚ်။

ယဝ်ရ ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ပိုဲ ဍုန်သုၚ်ရောၚ်တှေ် ၜှ်နၚ်တၞးဍေံတုဲ ဍုန်ဍာ်ပိဍာ်မွဲ သုၚ်ကဵု မွဲခရော်ပ္ၚာန်လက်ဖက်ညိ။ မွဲတ္ၚဲ သုၚ်ပန်အလန်ညိ။ ဇေတ်တ်ဂှ် ယဝ်ရဇကုတဵုလဝ်နွံတှေ် ၜှ်စ မွဲတဲတှေ် ဗၞတ် (၄) တၞးတုဲ စပန်အခိၚ်ညိ၊ စဂျိုၚ်ၚ်လေဝ် ဂွံရ။ သာတုဲ စိုပ်တရဴဂၠိုၚ်ရောၚ်။ တၞးမြေက်ခတၚ်ဂှ် ယဝ်ရ ပိုဲတံ ခဍက်ညိညကီု ဒးဆာံကီု စဂွံတုဲ အဓိက ဍေံအာဂစိုတ်ကဵု စၟဗိုၚ်ရာတ်ရောၚ်။

ဂကူမန်ပိုဲ ကဵုဂွံဗၠးယဲဘဲအိုတ်ညိ၊ ကဵုဂွံတတ်ကၠောံအာ ဘဲယဲကပ်ဏံ ဗွဲမပြဟ်ညိဂှ် ရာဒနာဖျေံဏာမေတ္တာရအဴ။

နာဲကသုမန်

ပေဲါပၞာန် ဍုၚ်ကဝ်ရဳယျာ အကြာၜါဍုၚ် နွံဒၟံၚ်သၟဝ်ကျာကဵု သၠုၚ်ကျာတံဂှ် ဍေံဒေံါအာလအ်ကွေံရ။ ဆဂး ဍုၚ်ၜါဍုၚ်ဂှ် ပါ်ထကးအာညးသကအ်တုဲ ကဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာဂှ် အုပ်ဓုပ်အာ နကဵုဝါဒကောန်မျူနေတ် ကဝ်ရဳယျာသၠုၚ်ကျာဂှ် အုပ်ဓုပ်အာ နကဵုဝါဒဒဳမဝ်ကရေဇြဳရောၚ်။ ဆဂး ပၞာန်ၜါဍုၚ်ဏံ တုဲဒှ်အာတုဲ သ္ကိုပ်ပၞာန်မွဲတၠ ဒေံါဇူနူကဵုပၞာန် ဍုၚ်ကဝ်ရဳယျာသၠုၚ်ကျာဂှ် ချပ်အာမွဲဗီုရ။ ယၟုညးတေံဂှ် ‘မာန်ဟဳလဳ’ (Chairman Man Hee Lee) မဒှ်ရ။ လက္ကရဴဏံ ကပေါတ်ပၞာန်တံကီု ကွတ်ပၞာန်တံကီု ဂတာပ်တိုန်ခေတ် အရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲတုဲ ယဝ်ရကလေၚ်ဒှ်ပၞာန်ပၠန်တှေ် မၞိ်ဟ်ပိုဲတံ ဆောံလေၚ်ဂၠိုၚ်နူကဵုအဏံရောၚ် ညးတေံ ညာတ်ကေတ်ရ။ ညးတေံ ဇူနူပၞာန်တုဲ ဇကုညးတေံ ညးတေံ က္လေၚ်ပြံၚ်သၠာဲ ဂစာန်ကၠုၚ် သွက်ပရေၚ်ၜို်ဟ်လလမ်ဂၠးကဝ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ‘မာန်ဟဳလဳ’ ဂှ်တှေ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၂၀၁၃) ဂှ် ညးတေံ ဒက်ပတန်ပတိုန် ဂကောံပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်မွဲ မၞုံယၟု HWPL (Heavely Culture, World Peace and Restoration of Light) အဓိပ္ပာယ်ဘာသာမန် ဂကောံဒက်ပတန် ယေန်သၞာၚ်ဍုၚ်သွဝ်၊ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂၠးကဝ် ကေုာံ ထိၚ်ဒဝ်လျးတၟး ရဴဝွံ ယၟုဂှ် ဍေံဂၠိၚ်ညိရ။ ဟီုသရုပ်တှေ် သွက်ဂွံထိၚ်ဒဝ်အာ ပွဳဗွိုၚ်မၞိဟ်တံ ဗွဲမၜိုဟ်သြိုဟ်ရ။ အရာပရေၚ်ချဳဒရာၚ် HWPL ဝွံ အဓိက ညးတံ ပတှေ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ ကဵုဒြဟတ်ဒရိုဟ်ကဵု အလဵုအသဳကဵု ဒပ်သပုန်တံ သွက်ဂွံဖျေံဗီုတက်ကျာတုဲ ဒေံါထောံပရေၚ်ပန်ပှေ်ာညးသကံတုဲ သွက်ဂွံဒက်ပတန်အာ ပရေၚ်ၜို်ဟ်လလမ်ရ။
အဓိ်က ပရေၚ်ကမၠောန်ညးတံဂှ် ညးတံ စတုဲ စန်ဒက်အာ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဘာသာ သာသနာ ဂၠိုၚ်ကဵုဘာသာကီုတုဲ သွက်ဂွံကဵုပရေၚ်ဒလောံဗတောန် ကုညးဍုၚ်ကွာန်တံ စပ်ကဵုပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ကီု၊ ဌာနပညာတံ သွက်ဂွံစုတ်ကဵု လိက်ဗွဟ်ကီု၊ ညးတံ ဆဝ်ဗ္ၚုဟ်သၟတ်ကဵု ညးဗြဴတံ သွက်ဂွံပါလုပ် ချဳဒရာၚ် ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒ အာတ်မိက် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ရ။
အရာပေဲါအံၚ်ဇၞး HWPL မွဲသာ်ဂှ် ညးတံ ပညဳပညပ်ဂွံအာ စပ်ကဵုပရူပရာ ပရေၚ်ၜို်ဟ်လလမ် တွဵုရးမေန်ဒါနံၚ် (Mandanao State) ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဖိလေတ်ပိုၚ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးဂှ်တှေ် သပုန်မူသလေန်တံ ပၠန်ဂတးကဵု အလဵုအသဳဖိလေတ်ပိုၚ် သွက်ဂွံဂွံပါ်တိတ်နူဍုၚ်ရ။ ညးတံ ပုန်ဒၟံၚ် ဗၞတ် (၂၀) သၞာံကီုရ။ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးချိုတ်အာ ဗၞတ် (၂၀၀၀၀) ရ။ ညးဍုၚ်ကွာန် ဒၞာဲဝဲါလီု တၟာဂလိုၚ်ရ။ လက္ကရဴအိုတ် HWPL လုပ်အာကဵု ညးမရှေ်သှေ် သာသနာခရေတ်ယာန်ကဵု သာသနာမူသလေမ်တံတုဲ တက်ကျာ ဖျေံဗီု သွက်ပရေၚ်ၜို်ဟ်လလမ်ရ။ လက္ကရဴအိုတ် သပုန် ‘မဝ်ရဵု’ (MNLA) တံ ပါလုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲပေဲါတက်ကျာရ။ အလဵုအသဳဖိလေတ်ပိုၚ်တံ တုပ်စိုတ် ကုသပုန်တံ သွက်ဂွံအုပ်ဓုပ်ဒေသညးတံကေတ်တ် သွက်ဂွံကၠောန်သ္ပရုဲစှ်မာဲ ရုဲစှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ညးသကအ်တုဲ ကလိဂွံပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ရ။ ဒှ်ပရေၚ်အံၚ်ဇၞး HWPL ရ။
ဆက်နူဂှ်တုဲ HWPL ဂှ် အာစိုပ် ဍုၚ်မကတဵုဒှ်ဒၟံၚ် ပဋိပက္ခဂမၠိုၚ်တုဲ အာသောၚ်ကလးကီုရ။ ကၠောန်သ္ပ ကောံဓရီုဇၞော် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် အဆံၚ်ဂၠးကဝ်ရ။ မၞိဟ်ဂၠိုၚ်ကဵုဠက်တံ အာစိုပ် သဘၚ်ပေဲါၜိုဟ်လလမ်ရ။ လက္ကရဴအိုတ် HWPL ဂှ် ဒှ်ဂကောံကဵုကသပ် ‘ကံၚ်သဳကုလသမဂ္ဂ အရာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကဵု ပရေၚ်မၞိဟ်’ (UN Economic and Social Council) ကီုတုဲ ပါလုပ်ကမၠောန်ဂၠးကဝ်ရောၚ်။

ဗညာအံၚ်

ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၈၈) ဂှ် ရဲဒပ်ပၞာန်တံ ထပ်သီကေတ်အဝဵု နူတဲဗော်မဆလ (သီလဝ်အဝဵု ၁၉၆၂ တေံ) တုဲ ဆက်အုပ်ဓုပ်ကၠုၚ်ဍုၚ် လအ်ဂွံၜိုတ် (၂၀) သၞာံဂှ် သၞောဝ်ဥပဒေအုပ်ဓုပ်ဍုၚ် မဇမၠိၚ်အာယုက်ကဵု သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန် ချူခၞံသဳကၠဳကၠုၚ် လုကဴပွိုၚ် (၁၄) သၞာံဂှ်လေဝ် တုဲဒှ်အာတုဲ သ္ပကၠေံဒ္တန် နကဵုပေါဲကေတ်ဆန္ဒညးဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲဂိတုမေ သၞာံ (၂၀၀၈) ရ။
ကြဴနူဂှ် လလောၚ်ကၠုၚ် “ဥပဒေ ကမ္မယှေန် ပေါဲရုဲမာဲကၟိ်န်ဍုၚ်” ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ ဂိတုမာတ် (၉) ၊ သၞာံ (၂၀၁၀) ဂှ်တုဲ ပံက်ကၠုၚ် ကမ္မယှေန်ပေါဲရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ် UEC နကဵုလၟိဟ်မၞိဟ် (၁၇) တၠရ။
ဂကောံပရေၚ်ခိုၚ်ကၠိုက် ကေုာံ ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ်ကၟိန်ဍုၚ် (ကျဖောအ်) အလဵုအသဳပၞာန် ပံက်လဝ်ဂှ်လေဝ် ထ္ၜၚ်ပ္တိုန် နဒဒှ်ဗော်ပရေၚ်ခိုၚ်ကၠိုက် ကေုာံ ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ်ကၟိန်ဍုၚ် USDP တုဲ ပြံၚ်စၠောံထောံ နဒဒှ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရ။
နူဂှ်တုဲ တိုက်စမြိုၚ်ဂမၠိုၚ် အပိုၚ်ကၟိန်ဍုၚ် နွံအပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် ဂကောံဗွိုၚ်အလဵုအသဳပၞာန်တံ လုပ်ကေတ်ထောံဒၞါဲတုဲ တိုက်စမြိုၚ် ပံက်လဝ်ရုၚ်တံဂှ်လေဝ် ဒှ်အာရုၚ်ဗော်(ကျဖောအ်) အလဵုလဵုအိုတ်ရ။ ရုၚ်အလဵုအသဳ ဒၞာဲပံက်လဝ် ဂကောံဇာဒိသိုၚ်တံဂှ် ၚုဟ်မးသြန်ဟွံမွဲသာ် ဒှ်အာရုၚ် ဗော်ဇာဒိသိုၚ်တံ ထေၚ်ၚ်လဵုလဵု ဂွံဆဵုညာတ်လဝ်နမတ်ရ။
UEC လေဝ် ရေၚ်တၠုၚ်ကၠုၚ်ကမၠောန် ကေတ်စရၚ် အလံၚ်ညးစၞး လုပ်ပေါဲရုဲမာဲ ကေုာံ ကမၠောန်ပ္တိုန်စရၚ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ အလုံမွဲဍုၚ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကမ္မယှေန်ပေါဲရုဲမာဲ ဒုၚ်တဲသ္ပသမ္တီ ကဵုလဝ်အခေါၚ်ဂှ် နွံကၠုၚ် (၄၀) ဗော်ရ။
အတိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေ (၂၀၀၈) ဂှ်မ္ဂး ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်ကေါန်ဂကူဂှ် ဒၞါဲအမာတ် နွံ (၂၂၄) ဒၞါဲ၊ ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ် ညးဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ဒၞါဲအမာတ် နွံ (၄၄၀) ဒၞါဲ ဂးလဝ်သာ်ဏံကီုလေဝ် ရဲပၞာန် ထလာ်လုပ် ကေတ်လဝ်ဒၞါဲ (၂၅%) ဏောၚ်တုဲ အခေါၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဂွံရုဲပ္တိုန်ဂှ် အမာတ်ကၠတ်ထဝ်ကောန်ဂကူ (၁၆၈) တၠ ကေုာံ အမာတ် ကၠတ်ထဝ်ညးဍုၚ်ကွာန် (၃၃၀) တၠ ဟေၚ်ရ။
သၞောဝ် (၂၀၀၈) မံက်ကၠုၚ်တုဲ ကၠောန်ကဵုပေါဲရုဲမာဲ သၞာံ (၂၀၁၀) ရ၊ ကြဴနူပေါဲရုဲမာဲ (၁၉၉၀) တေံတုဲ လအ်အာပွိုၚ် (၂၀) သၞာံတုဲမှ ဂွံကလေၚ်ကၠောန် ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၀) ဂှ် ပ္ဍဲလက်ထက် သၞောဝ် (၂၀၀၈) ဏံမ္ဂး ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၀) ဏံ ဒှ်အလန်ပထမ ကိုပ်ကၠာအိုတ်ရ။
ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၀) ဂှ် အလုံမွဲဍုၚ် ဒေသမာဲဆန္ဒ နွံ (၁၁၅၉) ဒၞါဲ၊ ရုၚ်မာဲ နွံၜိုတ် (၄) ဠက်တုဲ မၞိဟ်နွံကဵု အခေါၚ်ကဵုမာဲဂှ် နွံလၟိဟ် (၂၉) ပြကောဋိကိုဋ်ပြၚ်နွံရ။ ဆဂး အခိၚ်တေံ လၟိဟ်မၞိဟ်ကောန်ဍုၚ်ဖအိုတ် (၆၀) သၚ်ဃဲ စရၚ်အလဵုအသဳ အခိၚ်တေံလလောၚ်တြးလဝ်ကီုလေဝ် စိုပ်သၞာံ (၂၀၁၄) ကာလကံက်စရၚ်မၞိဟ်ဂှ် (၅၃) သၚ်ဃဲပြၚ်ၚ်ဟေၚ်နွံ ဂွံဆဵုကၠုၚ်တုဲ စရၚ်အၚ်အလဵုအသဳ ဗွဲမဂၠိုၚ်တံ ပတေဟ်စဟွံဂွံရဂှ် ထေၚ်လဵုမံၚ်ရောၚ်။
ဗော်ဂအုပ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကောန်ဂကူ NLD ဇၞးလဝ်မာဲ (ဂွံလၟိဟ်အမာတ်ဂၠိုၚ်အိုတ်) ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲ (၁၉၉၀) တေံဂှ် ဟွံလုပ်ပေါဲရုဲမာဲ၊ ဗကပ်ဗဗေၚ်ကဵု ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၀) ရ၊ လ္ပာ် NLD ဒတဴလိုၚ်သာ်ဏံကၠာလေဝ် သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် တြေံတြေံ ဝှ်ကြံၚ်ၚ် လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံ ပေါဲရုဲမာဲဏံ သာ်လဵု(ဟလဵု) ပလေဝ် ဒးလုပ်တွဵုဏောၚ် ဂးတုဲ စန်ပကောံ ပံက်ကၠုၚ်ဗော်ဂအုံဇြဟတ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကောန်ဂကူ (NDF) ရ။
ဗော်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကောန်ဂကူမန် MNDF ဒးဒုၚ်ပလီုလဝ်ဂှ်လေဝ် ဟွံဒုၚ်တဲ ဟွံသ္ပသမ္တီ သၞောဝ် (၂၀၀၈) တုဲ ဟွံလုပ်ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၀)၊ ဟွံပ္တိုန်စရၚ်ဗော်ရ။
ဟိုတ်နူ MNDF ဒတဴလိုၚ်သာ်ဏံဂှ်ရ ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်အဆံၚ်ၚ်တေံ အမာတ်သ္ပစၞးဂကူမန် ဟွံမွဲဟွံဂွံ သာ်လဵုပလေဝ် ဒးနွံကီုဏောၚ် စှေ်စိုတ်သာ်ဏံတုဲ ပူဂဵုဆာန်ဂကူ နွံပၟိက်ကဵုပရေၚ်ဂကူမန်တံ ၜိုန်ဟွံကေၚ်ကၠောန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မွဲလှေ်ကီုလေဝ် စန်ပကောံဇြဟတ် လညာတ်တုပ်တံတုဲ ပံက်ပ္တိုန်ဗော်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ အလုံရးမန် AMDP တုဲ ပ္တိုန်စရၚ်ဗော် လုပ်ကၠုၚ် ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၀) ရ။
သီုဟွံကလေၚ်ပဠေဝ်မွဲသာ် အတိုၚ်သၞောဝ် (၂၀၀၈) ဏံရ ဆက်ကၠောန်အာ ပေါဲရုဲမာဲမ္ဂး သွဟ်ပေါဲရုဲမာဲဂှ် ကာလလဵုလေဝ် ဓမံက်ပ္တိုန် သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဟွံမာန်တုဲ သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန် ညံၚ်ဂွံဂၠိၚ်သ္ၚောဲဂှ်ရ ဍေံရၚ်တၠုၚ်ဏာဏောၚ် ဂးတုဲ ပေါဲရုဲမာဲ တၠအဝဵုပၞာန်တံကၠောန်ဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိလေဝ် ဟွံဒုၚ်တဲ ဟွံထံက်ဂလာန်ရ။
ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၀) ဂှ် ဗီုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဟွံဒုၚ်တဲကီု ကောန်ဂကူမန်လ္ၚဵုလ္ၚဵု ဟွံဒုၚ်တဲ၊ တၠဂုဏ်အဇ္ဇ (လဂုန်ဇြဝ်ဠာတ်) သ္ပဒစဵုဒစး ကၠောန် Campaign ဂှ် ရဲထံၚ်ပရိုၚ်အလဵုအသဳတံ ရပ်ဂွံ ဖျေံထံၚ်နွံကၠုၚ်ရ။
ဆဂး အခိၚ်စိုပ်တှေ် အတိုၚ်လၟေၚ်ဒးအာဂှ် အလဵုအသဳပၞာန်တံ အတိုၚ်အစဳဇန်ညးတံနွံ ညးတံဆက်အာရ။ ဗော် NLD ကေုာံ ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဗွဲမဂၠိုၚ်တံ ဗကပ်ဗဗေၚ်ကဵု ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၀) ကီုလေဝ် ပေါဲရုဲမာဲဂှ် တုဲဒှ်အာ ပ္ဍဲဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ (၇) ၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ်ရ။
လပါ်ဒေသပယျဵု ဗြဝတဳ ကေုာံ ဍုၚ်ကျာ်ပိတံဂှ် ရဲဒပ်ကရေၚ် DKBA ထ္ၜးအစောန် လုပ်ပန်အပ္ဍဲဍုၚ် သ္ၚိလ္ၚဵုတူအာ၊ မၞိဟ်လ္ၚဵု ဒးဒုၚ်ပန်ဂစိုတ်၊ ဆေၚ်ထဝ်လ္ၚဵု ဒးဒုၚ်ပၠံၚ်ၜးဏာဂှ် ဂကောံလဵုဖန်ဖက်ဏာ တၠတဲဟွံမံက်ကၠုၚ် ညးဒး ညးဒုၚ် ဒှ်ကၠုၚ်မံၚ်ရ။
လၟိဟ်မမာဲ ပရဟ်ဒုၚ် (၉) ပြကောဋိကိုဋ်ဟီုဂှ် တၟော်ကဵု လၟိဟ်ညးကဵုမာဲ အလုံဖအိုတ်ဂှ်မ္ဂး ဍေံနွံ (၁၀) တၟံကၠံပြၚ် မာဲတံဏံ မာဲအလီဏောၚ် ဂလာန်ပါ်ပါဲ ဗြုတိတ်ဒၟံၚ်ကီုလေဝ် ဗော်(ကျဖေါအ်) USDP မဒှ်ဗော် သ္ပစၞး သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန်ဂှ် ပ္ဍဲအလုံကၠတ်ထဝ်ဖအိုတ် ဍေံတံကလလိဂွံ လၟိဟ်အမာတ် (၈၈၃) တၠ (၇၆ ဒဿမ ၅ တၟံကၠံ) တုဲ ဇၞးကၠုၚ်မာဲရ။
ဗော် (တစည) မဒှ်ဗော် (မဆလ) ရာံဂှ် ၜိုန်ဒှ်ဗော်ဇၞော်အိုတ် အဆံၚ်ဒုတိယကီုလေဝ် ဂွံဒၞါဲအမာတ် (၅) တၟံကၠံဓဝ်ရ၊ ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ် (၇) တွဵုရးဂှ် ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ အကာဲအရာခိုဟ်ကၠာရလေဝ် ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်ကၟိန်ဍုၚ်တေံဂှ် ပ္တဝ်ရံၚ်ကဵုဗော်(ကျဖေါအ်)မ္ဂး ညးစၞးကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ နွံအောန်တဴကွေံကွေံ ဂွံဆဵုကေတ်။
ဗော်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳအလုံရးမန် AMDP ဂှ် ကလိဂွံ အမာတ်စၠတ်ထဝ်ညးဍုၚ်ကွာန် (၃) ဒၞါဲ၊ အမာတ် စၠတ်ထဝ်ကောန်ဂကူ (၄) ဒၞါဲ၊ ပ္ဍဲစၠတ်ထဝ်တွဵုရးမန် ကေုာံ ကရေၚ်ဂှ် (၉) ဒၞါဲ ပံၚ်ဖအိုတ် ဂွံ (၁၆) ဒၞါဲ၊ ဗော်ဂအုံဇြဟတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကောန်ဂကူ NDF စန်ပကောံလဝ် နကဵုမၞိဟ်တြေံ နူဗော် NLD ဂှ် ဂွံဆ (၁၆) ဒၞါဲဓဝ် ဗီုဗော်မန်ကီုရ။
ကြဴနူဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳ (၃၁၊၂၀၁၁) ဂှ် ကော်ကောံဓရီုကၠတ်ထဝ်ဂမၠိုၚ်တုဲ ဂိတုမာတ် (၃၀) ဂှ် အလဵုအသဳပၞာန် ပအပ်အဝဵုကဵု အလဵုအသဳ သမ္မတဥူတိၚ်သိၚ်ရ၊ ပ္ဍဲအလဵုအသဳ သမ္မတဥူတိၚ်သိၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူနွံကၠုၚ်ကဵု ညးလျိုၚ်ပၞာန်ဇၞော်ဇၞော် မရာံတိတ် ကေုာံ ညးတာလျိုၚ်ပြဝါပၞာန် မစအခေါၚ်ဇၞူတံဂှ်ရ ပ္ဍဲအရာပအပ်ပြာပ်အဝဵုဏံ ပြေပြံၚ် ဒးရး ကလိတ်ကလောတ်ကၠုၚ် အလုံဖအိုတ်ဂှ် ဒှ်အရာတၟေၚ်ၚ်မွဲ ဟွံသေၚ်ရ။
ဒးသရောပ်ဂလာန်ဏောၚ်မ္ဂး ပ္ဍဲသကေံတဲ တၠအဝဵုပၞာန် မတိုန်ကၠုၚ် နကဵုပေါဲသီအဝဵု (၁၉၈၈) ဂှ် သၞောဝ် (၂၀၀၈) မဇမၠိၚ်ကဵုသၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန် မံက်ကၠုၚ်တုဲ ကၠောန်ကဵုပေါဲရုဲမာဲ သၞာံ (၂၀၁၀) ရ၊ အတိုၚ်သွဟ်ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၀) ဂှ် အလဵုအသဳဒပ်ပၞာန် ပအပ်ပြာပ်အဝဵု ကုအလဵုအသဳအရာပ် ဟီုဂးကၠုၚ်သာ်ဏံကီုလေဝ် နကဵုမတ်တၟးတၟး သ္ၚဳရံၚ်အးအးမ္ဂး နူကဵုတဲသ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်တိၚ်သိၚ် မဒှ်သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော် အလဵုအသဳပၞာန် (နအဖ) ဂှ်ရ ကလေၚ်ပအပ်စုတ် ပ္ဍဲတဲအလဵုအသဳ သမ္မတဥူတိၚ်သိၚ်က္ဍိုက်ပ် မသၠောတ်လဝ် ကယျိုၚ်ပၞာန်ဂှ်တုဲ ညံၚ်ညးမဟီုစ “အရက် နူပဠၚ်တြေံဂှ် ကလေၚ်စဝ်လှာဲစုတ် ပ္ဍဲပဠၚ်တၟိ” ကီု မၞိဟ်နွံကဵုကယျိုၚ်ပၞာန်ဂှ်ရ သၠောတ်ကယျိုၚ်ပၞာန် ၜးလှာဲစုတ်ဂၠိက်တုဲ တိုန်သ္ပအလဵုအသဳဏောၚ်ဂှ် ဟီုဂးပါ်ပါဲတဴမံၚ်ရအဴ။
လိက်ပရေၚ်အခန်ဆက်က် အခိုက်ပၞာန်သီအဝဵု က္တဵုဒှ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဂှ် အုပ်ကၠေံနိဂီု ဆဝွံရအဴ။

ဟံၚ်နန် (ပါၚ်ကၟာ)

ဗွဲကိုပ်ကၠာ ပိုဲဒးကၠိုဟ်လဝ် အဓိပ္ပါယ်သၟတ်တံကဵု အဓိပ္ပါယ် Internet ရ၊ သၟတ်တံမ္ဂးဂှ် နကဵုဝေါဟာ အေၚ်္ဂလိက်မ္ဂး Youth ညးဟီုစရ။ သၟတ်တံမ္ဂးဂှ် ဒှ်ရတ် ဒှ်မတ်မၞိက် မပြဲပြဲ ပ္ဍဲလောကဏံရ။ လောကပိုဲ ဂွံရာၚ်ဆာဲ ဂွံကျေဝ်မံၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူသၟတ်တံရ၊ အဝဲအဃောဍောတ်မံၚ်တေံဂှ် ဟိုတ်နူဂိုတ်ဂ္စာန် ကတ်လဝ်ပညာ ကေုာံ နဲကဲတၞဟ်ဟ်သာ်တံတုဲ ကာလဇၞော်တိုန်မ္ဂး ဒှ်ကၠုၚ် သဝ်ဝန်၊ အ္စာသိပ္ပံ၊ အ္စာနဲကဲပညာ၊ အ္စာကၠောန်က္ၜၚ်ကျာ၊ ကွဳစက်၊ ကွ္ပဳပၟတ်၊ အ္စာကၠောန်ကမ်ပျူတာ၊ စက်ဆက်စၠောံပရိုၚ် Telephone ၊ အ္စာပုတ်ရုပ် သိုၚ်ခၞံသ္ၚိတံရ။ အ္စာသီုဖအိုတ်တံဂှ် ဒှ်ညးဒတုဲဖဵုကဵုဍုၚ်လိုက်ဏံ သီုဖအိုတ်ရ၊ ဒှ်ညးပဠေဝ်ပဠေတ်ဍုၚ်လိုက် ဒှ်ညးဒက်ပ္တန်ဍုၚ်လိုက်ဏံ ဖအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သၟတ်တံဟီုမ္ဂး ဒှ်ရတ် ဒှ်မတ်မၞိက် သွက်လောကပိုဲ တန်တဴဒၟံၚ်လၟုဟ်ဏံရ။ သၟတ်မန်တံဟီုမ္ဂး ဒှ်ရတ် ဒှ်မတ်မၞိက် သွက်ဂကူမန်တံရ သာ်ဝွံ ကဵုဂွံဒှ်ညိ။
Internet ဟီုဂှ် International Computer network ဒှ်ဒၞါဲဆက်စၠောံလဝ် ကမ်ပျူတာ အလုံလိုက်မွဲရ။ ဟီုမွဲနဲပၠန်မ္ဂး A System connecting which is linking millions of computer around the world အဓိပ္ပါယ်ဍေံဂှ် ဒှ်နဲကဲ သၞောတ်ခံက်ဒၞက်လဝ်ကမ်ပျူတာ ဂၠိုၚ်ကဵုပြကောဋိကိုဋ် ပ္ဍဲအလုံဍုၚ်လိုက်ဏံမွဲရ။ Internet မ္ဂးဂှ် ဒးဟီုဗွဲခ္ဍန်မ္ဂး ဒှ်ဒၞါဲဓနက်ကျာရ၊ အလုံဍုၚ်လိုက်မွဲ သ္ဂောံကဵုပရိုၚ် – ကေတ်ပရိုၚ် ညးသ္ကံဂွံဂှ် ကမ်ပျူတာ မွဲကဵုမွဲ၊ မွဲဒၞါဲကဵုမွဲဒၞါဲ ဒးခံက်ဓနက် ဆက်စၠောံလဝ်ညးသ္ကံရ။
Internet ဟီုဂှ် ဒှ်ဒၞါဲ သွက်ဂွံကတ်လ္ၚတ် ပရေၚ်ဗဟုသုတ ပညာတၞဟ်ဟ်သာ်မွဲလေဝ် ဟီုဂွံရ။ အပ္ဍဲကဵု အေန်တာနေတ် ဒၞါဲခံက်ဓနက်ကျာဂှ် ပညာနွံ စုံဇဳကွေံရ၊ ဥပမာ e-book ဟီုဂှ် electronic books လိက်အုပ် ညးတက်လဝ်ကဵု တၞးစက္ခောတံ ဟွံသေၚ်ရ၊ လိက်အုပ် ဒးဗှ်ကေတ် နကဵုစက်ကမ်ပျူတာ တံရ။ e-commerce ဟီုဂှ် ဒှ်ဒၞါဲသွံရာန် ကပေါတ်ဖျာ ကၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပ္ဍဲအေန်တာနေတ်ရ။
ဂွံဂၠာဲပရိုၚ် ပရူပရာမွဲမွဲဂှ်လေဝ် ဒးလုပ်ကဵု Website ရ။ Website မ္ဂးဂှ် ဒှ်ဒၞါဲကလိဂွံပရိုၚ်မာန်၊ ဒှ်ဒၞါဲ ဆဵုပရိုၚ် မမိက်ကဵုမွဲမွဲမာန်ဂှ် ညးဟီုစ Website ရ။ ဟီုမွဲနဲပၠန်မ္ဂး A computer with a domain name is called “a Website” ဂွံအာကဵု Website ဂှ်လေဝ် ဒးလုပ်ကဵုအေန်တာနေတ် ဒးအာကဵု On line လ္တူကျာဖအိုတ်ရ။ ယဝ်ဇကုမိက်ဂွံဂွံပရိုၚ် နူအေန်တာနေတ်တေံမ္ဂး ပရိုၚ်ဂှ် ဇကု down load စုတ် ပ္ဍဲကမ်ပျူတာဇကု သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ်မ္ဂး ပ္ဍဲကဵုဖုၚ်ဇကု။ ပရိုၚ်ဇကုပၠန် ဇကုမိက်ဂွံပ္တိုန် လ္တူအေန်တာနေတ် ကဵုညးလောကတံတီမ္ဂး ပရိုၚ်ဇကုဂှ် ဒး Up-load စုတ် ပ္ဍဲအေန်တာနေတ်တေံရ။ ဝေါဟာ download ကဵု Up-load တံဂှ် တီမံၚ်သီုဖအိုတ်ရ။ မံၚ်အပ္ဍဲဍုၚ်လိုက်မွဲစွံ ညးပြံၚ်လှာဲမ္ဂး ဇကုလေဝ် ဒးပြံၚ်လှာဲကီုမှ ဍေံစှေ်ဗီုရ။ ဗီုညးတီဂှ် ဇကုတီလဝ်ကီုမှ အာမွဲစွံကဵုညးဂွံရ။ အေန်တာနေတ် ကော်ဂး ဒၞါဲခံက်ဓနက်ကျာဏံဂှ် ဒှ်အရာဒတုဲဖဵု ကဵုညးလောကတံဍာံဍာံရ၊ သၟတ်တ္ၚဲဏံကဵု internet ၜါပြကာဏံ ယဝ်ရ ဂွံပံၚ်ညးသ္ကံမ္ဂး မလေပ်ပြံၚ်လှာဲထောံ ဍုၚ်လိုက်ပိုဲဏံမာန်ရ။
ဍုၚ်လိုက်ပိုဲဏံဂှ် ဒှ်အာကွာန်မွဲဣရ၊ ဗီုဏံ ဟီုစမံၚ်အိုတ်ရ၊ ဍုၚ်လိုက်ပိုဲဏံ ဂွံဒှ်အာကွာန်ဂှ် ညးလဵု ကၠုၚ်သ္ပကဵုရော သၟိၚ်အိန်ဒေဝတဴတံ ကၠုၚ်သ္ပကဵုဟာ ဟွံသေၚ်ရ၊ Internet သ္ပကဵုလဝ်ရ၊ Internet ဂှ် ဒှ်ညးတၠဣဒ္ဓိရ၊ ကောန်ဍုၚ်လိုက်ဏံ သီုဖအိုတ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံကြပ်ကၠုၚ်ညးသ္ကံဂှ် အေန်တာနေတ် သ္ပကဵုမာန်ရ။ မၞိဟ်သ္ၚောဲသ္ၚောဲဂှ် ညံၚ်ဂွံကြပ်ကၠုၚ်မာန်၊ မၞိဟ်ကြပ်ပ်ဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဂွံသ္ၚောဲအာမာန်ဂှ် အေန်တာနေတ်ရ သ္ပကဵုမာန်ရ။ လက်ထက်ကၠာတေံဏံမ္ဂး ပြၚ်လိက်မွဲဍုၚ်ကဵုမွဲဍုၚ်မ္ဂး လအ်အာ ကြပ်ၜိုတ်ထပှ်တ္ၚဲရ၊ အခိၚ်လၟုဟ်မ္ဂး လၟုဟ်ပြၚ် လၟုဟ်စိုပ်ရ၊ ဍုၚ်အမေရိကာန်ကဵု ဍုၚ်မန်ဗၟာဏံဂှ် သ္ၚောဲခြာဒၟံၚ် ဂလိုၚ်ဂလိုၚ်ဏံဂှ် ရံၚ်ဗဵုမုခ်မတ်ညးသ္ကံတုဲ တက်ကျာညးသ္ကံဂွံရ။ မုက္တဵုဒှ်ဒၟံၚ် အပ္ဍဲဍုၚ်အမေရိကာန် တေံရောဟီုဂှ် လွာဲလွာဲဂှ် ပိုဲတီကေတ်မာန်ရ၊ ပ္ဍဲဍုၚ်ပိုဲဏံ မုဒှ်ဒၟံၚ်ရောဂှ်လေဝ် လွာဲဂှ် ညးတံတီကေတ်မာန်ကီုရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ လိုက်ပိုဲဏံ ၜိုန်ဇၞော်လှဲဒၟံၚ် ဂလိုၚ်လဵုကီုလေဝ် Internet ဏံ တံၚ်ပရပ်နၚ် ဖျုဲပရပ်နၚ် ကဵုထဍောတ်ဖျေံ ကဵုဒှ်အာ ညံၚ်ကွာန်မွဲကီုရ။
သ္ၚောဲမံၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံကြပ်ကၠုၚ်၊ ကြပ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံသ္ၚောဲအာဂှ် ညးလဵုမွဲသ္ပကဵုရော ဟီုဂှ် ဒှ်သၟိၚ် Internet ရ၊ ပ္ဍဲဂၠးတိဏံ အ္စာချူလိက်ဒယှ်မွဲ မၞုံယၟု Thomas friedman ညးဂှ် ဒှ်ကောန်ဍုၚ်အမေရိကာန်မွဲရ၊ နကဵုပၟိက်က်ိစ္စညး မမိက်ကဵုမွဲမွဲတုဲ ညးစိုပ်အာ ဍုၚ်ပြၚ်သေတ်တေံရ၊ စိုပ်အာဍုၚ်ပြၚ်သေတ်တေံတုဲ ညးဒးလိၚ်ကွဳစက် လိၚ်စမၞိဟ် Taxi ရ၊ တိုန်ဍိုက်ဂွံ ကွဳစက်လိၚ်စဂှ်တုဲ ညးတေံ ကဵု ကမ်ပျူတာ Laptop (ကမ်ပျူတာဇံက်ထွာဲ) ညးတေံမွဲမဂှ် ညးတေံ ကၠောန်မံၚ်ကမၠောန် ညးတေံရ၊ မၞိဟ်ဒဳကွဳစက်Taxi ဂှ်လေဝ် ညးတေံကေုာံဖုၚ်ညးတေံမွဲမ ညးတေံ ကေတ်အဆက် တက်မံၚ်ကျာ ကုဂကောံ အိန်ထံၚ်ညးတေံ အပ္ဍဲဍုၚ်အဖရိကတေံရ၊ တဲမွဲဒိုဟ်ဂှ် ဗက်ကွဳစက်တုဲ တဲမွဲဒိုဟ်ဂှ် ရပ်လဝ်ဖုၚ် တက်မံၚ်ကျာကဵုအိန်ထံၚ် ညးတေံရ။ အ္စာချူလိက်ဂှ် စိုပ်အာ ခဒမ်ဇူဟဝ်တေဝ် (Hotel) ဒၞါဲညးတေံ ဇူဒီုဂှ်တုဲ ညးသောၚ်ကဵု ခရိတ်ကွဳစက်တုဲ ညးတိုန်အာ ခဒမ်ဇူဒီု ညးရ၊ တၠကွဳစက် Taxi လေဝ် ဂၠံၚ်ညးတေံ ကဵုညးတေံ ညးတေံဆက်တိတ်အာရ။
ကာလဂှ် အ္စာချူလိက် Thomas friedman အဃောကွာ်တိုန်ဒၟံၚ် ဇိုၚ်တၞိန်ဟဝ်တေဝ်ဂှ် ညးတေံ ချပ်တိုန်သာ်ဏံရ။ “အဝ်… နူကၠၚ်ဏံ အဲဂဇအ်ဒၟံၚ်ကဵု မၞိဟ်ဒဳကွဳစက်ဂှ် ကြပ်ပ်ရ၊ ဆ္ဂး အရေဝ် မွဲပါၚ်လေဝ် ဟဂွံတက်ကျာ ညးသ္ကံသွံ၊ ပိုဲညးၜါ ၜိုန်ဂဇအ်ဒၟံၚ်ညးသ္ကံ မွဲစွံကြပ်ပ်ကီုလေဝ် ညံၚ်မသ္ၚောဲဒၟံၚ် ညးသ္ကံကီုရသွံ၊ ချပ်အာလ္ပာ်မၞိဟ်ဒဳကွဳစက် တက္ကသဳ မဒှ်ဂကူမၞိဟ်ဗ္စံက် နဳဂြောဂှ်မ္ဂး ညးတေံ ကေတ်အဆက် တက်ဒၟံၚ်ကျာကဵုဖုၚ် ကေုာံ အိန်ထံၚ်ညး မၞုံပ္ဍဲဍုၚ်အဖရိကတေံရ။ ညးတေံ နွံပ္ဍဲပြၚ်သေတ်တုဲ က္ဍတက်အာကျာ နကဵုဖုၚ် ကဵုအဖရိကတေံဂှ် ၜိုန်သ္ၚောဲဒၟံၚ်ဖိုဟ် ကီုလေဝ် ညံၚ်မကြပ်ဒၟံၚ် ညးသ္ကံကီုရ ဂးတုဲ friedman အံသဝ်တိုန် “အဝ်… Internet ဏံ မၞိဟ်ကြပ်ဒၟံၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံသ္ၚောဲအာ၊ မၞိဟ်မသ္ၚောဲဒၟံၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံကြပ်ကၠုၚ် ညးသ္ကံဂှ် ဍေံသ္ပကဵုမာန်ဒၟံၚ် ဏောၚ်သွံ”ရ။
ခေတ်ဏံဂှ် မိက်ဂွံကော်စ ခေတ်ဂတာပ်စိုတ်ရ။ ဂတာပ်ကဵုစိုတ်မၞိဟ်တံရ။ Internet ဂှ် ပြံၚ်လှာဲကဵု ဘဝပိုဲမၞိဟ်တံ ဂလိုၚ် ဂလိုၚ်ဏံမာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲတံ မိက်ဂွံဂတာပ်စိုတ် မိက်ဂွံဂတာပ်ခေတ်မ္ဂး ပညာဂတာပ်ခေတ် ပညာဂတာပ်စိုတ်ဂှ် ထေက်ကဵုဒးလေပ်လဝ်ရ။ စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ် ဒးလေပ်လဝ်ဘာသာ အေၚ်္ဂလိက် ကေုာံ ဘာသာကမ်ပျူတာ အေန်တာနေတ်တံရ၊ ပိုဲကောန်ဂကူတံ ၚုဟ်က္တဵုဂွံရ။ လ္ပတိက်သၠိၚ်မံၚ် အပ္ဍဲကဵုလ္ပံတေံရ၊ ညံၚ်ဂွံဒှ်ဍာံ ညံၚ်ဂွံဂွံဍာံဂှ် ဒးဂစာန်ရ၊ ညံၚ်ဂွံဒှ်ဒတုဲဖဵု သွက်ဇကု သွက်ဂကူဇကုဂှ် ဂစာန်ဂွံရ။
လုပ်ဝေၚ်အေန်တာနေတ်ပၠန်လေဝ် လုပ်ဒၟံၚ် chatting ဟီုအရေဝ် သၠာဲဂတး တက်ဝေၚ်ကျာကဵု သ္ကံရဲ မွဲတုဲမွဲသၟးဂှ် ဟွံတုဲရ။ ဂၠာဲဒၟံၚ်သ္ကံရဲ မွဲတုဲမွဲသၟးဂှ်လေဝ် ဟွံတုဲရ၊ အပ္ဍဲအေန်တာနေတ်ဂှ် ပညာသာ်လဵု ပိုဲဒးကေတ်ရော၊ ပညာသာ်လဵု ပိုဲဒးကတ်ဗ္တောန်ထေက်ရော သာ်ဏံ ဒးချပ်ဗ္စာ ဇြိုဟ်ဟ်နက်က်ရ၊ မုသ္ပရောဟီုမ္ဂး သၟတ်တံမ္ဂးဂှ် ၚုဟ်မးဇၞော်ဗွဲမလောန်ရ။ အဃောဇကု ဍောတ်မံၚ်ဏီဏံ ဗီုလဵုဂွံပ္တိတ်ပရဲ အပ္ဍဲအဝဲဇကု ဍောတ်သွတ်မံၚ်ဏံဂှ်ရော ဒးချပ်ရ။ ဘဝဟီုဂှ် ဍေံနွံဒၟံၚ်ကဵုဗၞတ်ဗ္ၜတ်ရ၊ အခိၚ်ဂှ် ဍေံဟွံမၚ်ပိုဲ၊ မုဇကုမိက်ဂွံဒှ် မုဇကုဒးစိုတ်ရောဂှ် တီလဝ်ပြဟ်ခ္ဍၚ် ခိုဟ်ခ္ဍၚ်ရ၊ ကာလဇၞော်တိုန်မ္ဂး ဒှ်မၞိ်ဟ်တၠအစောန် မာန်ရ။ မုဇကု ဒးဂၞပ်စိုတ်ကဵုကမၠောန်လဵုရောဂှ် ဂၠာဲဒဵုဆဵုညိ၊ ဒးစိုတ်ဂၠံၚ်လ္ပာ်ခိုဟ်ဂှ်ညိ၊ ဂၠံၚ်လ္ပာ်ပရေံဂှ် လ္ပဒးဂၞပ်ညိ၊ ဂၠာဲဂၠံၚ်ဟွံခိုဟ်မ္ဂး ဒးဆဵုအရာဟွံခိုဟ် ဒးဆဵုဘဲအန္တရာဲတံရ။
ဒၞါဲဏံ မိက်ဂွံလဴကဵု ပရူဒဒှ် ပူဂဵုတၠအစောန် ပူဂဵုတၟေၚ်ၚ်ၜါတၠရ၊ မၞိဟ်ၜါတၠဏံဟီုဂှ် ဒှ် steve jobs ကဵု Bill gates ရ။ အလုံဍုၚ်လိုက်ဏံ မၞိဟ်ဟွံတီ ညးၜါဏံ ဟွံမွဲရ။ ပူဂဵုၜါဏံ ဇၟာပ်ပ်မၞိဟ် တီဒၟံၚ်ဖအိုတ်ရ။ မၞိဟ်ၜါဏံ ညးမွဲလေဝ် မံၚ်ဘာဟွံစိုပ်ဒတုဲရ၊ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ညးမွဲလေဝ် ဟွံကလိဂွံ တဆိပ်ဒဳဂရဳ တက္ကသဵုရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် စိစောန် ဍိုက်ပေၚ်တဴကဵု စရာဲကွေံရ၊ မူဟိုတ်ရောမ္ဂး မုညးတံမိက်ဂွံဒှ်ဂှ် ညးတံတီ၊ အရာညးတံဒစိုတ် မုရောဟီုဂှ် ညးတံတီဒၟံၚ် နူအဝဲဍောတ်တ်တေံရ။ မုဇကုမိက်ဂွံဒှ်ဂှ် တီလဝ်ပြဟ်ခ္ဍၚ်တှေ် ဘဝဇကု အံၚ်ဇၞးပြဟ်ခ္ဍၚ်ရ။
Steve jobs ဂှ် အခိၚ်ညးတေံ စိုပ်အာဘာတက္ကသဵုဂှ် ညးကလိဂွံအာယုက် ၁၆-၁၇ သၞာံရ၊ မုညးတေံ ချပ်သာ်လဵုရောဟီုမ္ဂး “ၝ…ဘာတက္ကသဵုဏံ ၚုဟ်မးဍေံဂှ်လေဝ်က္ဍၚ်၊ မိမအဲ ညးတံပကောံ ပကေဝ်ကၠုၚ်လဝ် အလုံမွဲဘဝညးတံဂှ် ဒးအိုတ်ဒၟံၚ် အပ္ဍဲကဵုဘာတက္ကသဵုဏံရ၊ သြန်အိုတ်ဒၟံၚ် ဂလိုၚ်ဂလိုၚ် ဏံဂှ် ဂုဏ်ဖဵုဍေံ နွံၜိုတ်လဵုကီုရော၊ ဘာတက္ကသဵုဏံ မုရီုကဵုဘဝအဲဏံမာန်ရော၊ ဟွံဒှ်ရ…ဟွံဒှ်ရ ဘာတက္ကသဵုဏံ ရီုဗၚ်ဘဝအဲမာန် ဟွံသေၚ်ရ” ညးချပ်သာ်ဏံတုဲ ညးတေံဒေါံထောံဘာလက်ဂှ်ရ။ ဒေါံထောံဘာတုဲ ကမၠောန်ညးတေံ ဒးစိုတ်ဂှ် ညးတေံကၠောန်ရ။ ညးတေံ ဂိုတ်ဂစာန်ကမၠောန်တုဲ apple computer company ဂှ် က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ရ။ ကိုပ်ကၠာနူကဵုညးတေံ ဟွံဂွံအံၚ်ဇၞးဏီဂှ် ဂၠိုၚ်ကဵုဝါ ကေၚ်ကျ ကေၚ်ဟောံဗြံကၠုၚ် နွံကီုရ၊ သွက်ဂွံရပ်ဂှ် တဲပိုဲနွံဒၟံၚ်ၜါရ၊ တဲမွဲဂှ် ဗလးထောံယျတှေ် တဲမွဲပၠန် ညံၚ်ဂွံဗိုန်ဂှ် ဒးရပ်ကေမ်လဝ် ကၟောန်န်ရ၊ ညံၚ်ဂွံအံၚ်ဇၞးဂှ် ဒးကၟောန်ရ၊ ဍိုန်ၜတ်ဒၟံၚ်ဟွံဂွံရ။ ဟိုတ်နူကဵု steve jobs ဂစာန်ကၠုၚ်လဝ်တုဲ တ္ၚဲဏံ အလုံလို်က်ပိုဲမၞိဟ်ဏံ ဂွံရပ်စပ်စကာဒၟံၚ် ကွတ်တဲညးတေံ ကမ်ပျူတာ ကေုာံ ဖုၚ်အိပ်ပေဝ်လ်တံရ။ ဟီုကၠုၚ်ပရူကမ်ပျူတာ ကဵု ဖုၚ်အိပ်ပေဝ်လ်တံဂှ်မ္ဂး မၞိဟ်ဟွံဒးစိုတ်ဂှ် ဟွံမွဲရ။ လၟုဟ်မ္ဂး Steve jobs ဂှ် ဟွံမွဲပ္ဍဲလိုက်ဏံရ၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ကွတ်ပညာနဲကဲညးဂှ် ဆက်ဂျိုၚ်ဒၟံၚ်စၞးညး အပ္ဍဲလောကဏံဖိုဟ်ရ။
Bill gates ပၠန်ဂှ် အဃောတိုန်ဒၟံၚ်တက္ကသဵု သၞာံဒုတိယဂှ် ညးတေံ ဂြိပ်တိတ်နူဘာရ။ တိတ်နူဘာတက္ကသဵုတုဲ ကၠောန်ကမၠောန်ဇကု မဒးဂၞပ်ဂှ်ရ၊ ဟိုတ်နူဆာန်ကမၠောန်ကီု ဟိုတ်နူဓဝ်လွဳ ခိုဟ်ကီုတုဲ ကမ္ပနဳ Microsoft သွက်ဂွံဒှ်ဒတုဲဖဵု ညးလိုက်ဂှ် မံက်တိတ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲလိုက်ဏံမွဲပၠန်ရ၊ ဍုၚ်လိုက်ပိုဲဏံ ဂွံပြံၚ်လှာဲအာ နကဵုကွတ်တၟေၚ်ၚ်ဂှ် ပူဂဵုၜါဏံ ရၚ်တၠုၚ်မာန်ကၠုၚ်ရ။ ညံၚ်ဂွံဒှ်အထံက်ကဵု ပရေၚ်ဇၞောဝ်မောဝ် လိုက်ဂှ်လေဝ် ပူဂဵုၜါဏံ ရၚ်တၠုၚ်ကၠုၚ်မာန်။ အခိၚ်လၟုဟ် Bill gates ဂှ် ဒှ်သေဋ္ဌဳ ဇၞော်အိုတ်မွဲ ပ္ဍဲလိုက်မၞိဟ်ဏံရ။ ဟိုတ်နူ ညးဆာန်ကမၠောန်ညး လ္ဂူလ္ဂူတပ်ပ်ဂှ်ရ သြန် ဒးဗက်ကၠုၚ် လက်ကြဴညးရ။ ဆာန်ကမၠောန်မ္ဂး သြန်ဒးဗက်ကၠုၚ် လက်ကြဴဏောၚ်ဂှ် ညးထ္ၜးဏာ သက်သဳသာဓကရ။ ဒဒှ်ရသၟတ်တံ ဒှ်ဒၟံၚ်ရတ် မၞုံကဵုၚုဟ်မး ပ္ဍဲလိုက်ဏံဏောၚ်ဟီုဂှ် ပူဂဵုၜါတၠဏံ ထ္ၜးဏာသက်သဳ မာန်အာကျေဝ်ဝ် လက်ဂှ်ရ။ သၟာၚ်နူပူဂဵုၜါဏံတုဲ ပူဂဵုမဖှ်သာ်ဏံ နွံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်ဏီရ။ ဆာန်ကမၠောန်တုဲ ကၠောန်မ္ဂး ကမၠောန် ဟွံဍိုက်ပေၚ် ဟွံကျေဝ်ဂှ် ဟွံမွဲရ။ မိက်ဂွံဂွံသြန်တုဲမှ ကၠောန်ကမၠောန်မ္ဂး သြန်ဂှ် ဂွံကွေံရ၊ ဆ္ဂး ကွတ်ကမၠောန်ဇကု မကၠောန်ဂှ် ခိုဟ်ကီုလေဝ် ဟွံဍိုက်ပေၚ် က္ဍိုပ်ကၠံရ။
ကမၠောန်ညံၚ်ဂွံခိုဟ်ဂှ် ပ္တိတ်ဇြဟတ်တုဲ ကၠောန်မ္ဂး သြန်ဂှ် ဍေံဗက်ကၠုၚ် လက်ကြဴတွဵုရ၊ သြန်ဂှ် ဍေံဒှ်အရာ ဗက်လက်ကြဴ ကမၠောန်ရ။ သြန်ယဝ်အာဂတ မၞိဟ်ကၠောန်ကမၠောန်ဂှ်မ္ဂး မၞိဟ်ဂှ် မတ်ဂၠုအာမာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဆာန်ကမၠောန်ဇကု မကၠောန်မံၚ်ဂှ်ညိ။ steve jobs ဟီု ရဴဝွံမ္ဂး “The best way to do great work is to love what you do” နဲကဲကၠောန်ကမၠောန်ခိုဟ်အိုတ်ဂှ် ပွမဆာန် ကမၠောန်ဇကု မကၠောန်ဒၟံၚ်ဂှ်ဟေၚ်ရ။ “Love what you do what you lov” ဆာန်ကမၠောန် ဇကုကၠောန်၊ ကၠောန်ကမၠောန် ဇကုဆာန်ဂှ်မ္ဂး ဘဝ ဒးအံၚ်ဇၞးဟေၚ်ရ။ အခိၚ်ပ္ဍဲဘဝဇကုဂှ် ဗီုလဵုမိက်ဂွံကဵုဍေံအိုတ်ရော? ကၠောန်ကမၠောန်လေဝ် အခိၚ်အိုတ် ဟွံကၠောန်လေဝ် အခိၚ်အိုတ်ဒၟံၚ် တုပ်ပ်ရ။ အခိၚ်ဂှ် အိုတ်ဒၟံၚ်အရိုဟ်တ္ၚဲရ၊ ဍေံအိုတ်အာ ဂလိုၚ်လဵုရောဟီုမ္ဂး စဵုကဵုမွဲမဏေတ်လေဝ် ဟွံသှေ်ဂှ် ဍေံအိုတ်အာမာန်ရ။ စနူကဵုအခိၚ်လဵုတုဲ ပိုဲတံဗျုကၠုၚ်မံၚ်ရော ယဝ်သၟာန်မ္ဂး စနူကဵုအခိၚ် သၠးတိတ်ကၠုၚ် နူကဵုဂဝ်ဂၞဴမိတေံရ ဗျုကၠုၚ်မံၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကၠာနူအခိၚ်ဇကု ဟွံအိုတ်ဏီဂှ် ထ္ၜးအစောန် ဂွံရ။ ပိုဲဂစာန်ကၠောန် ကွေံကွေံမှ ၜိုတ်ဒးဂစပ်၊ ညးပြံၚ်သၠာဲမ္ဂး ဇကုပြံၚ်သၠာဲဗက်ကီုမှ စှေ်ဗီုရ။ ပြံၚ်လှာဲ ဂၠံၚ်လ္ပာ်ခိုဟ်ဂှ် မိက်ဂွံဟီုရ၊ သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဇကုဂလုဲသှေ် ကဝက်မံၚ်ဍာ်ရ။
အမေရိကာန်တံလေဝ်ဂစာန်၊ ကြုက်တံလေဝ်ဂစာန်တှေ် မန်တံလေဝ် ဒးဂစာန်ကီုရ၊ ဂွံမံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်လိုက်ဏံဂွံဂှ် ရုန်ဂစာန်ဒၟံၚ်တွဵုမှ ၜိုတ်ဒးဂစပ်၊ ဒိုအ်ဒၟံၚ် ဇူဒၟံၚ်ဟွံဂွံ။ ဒးချဳဒရာၚ်ဒၟံၚ် လၟိုန်ရ၊ ကဂမၠိုၚ်တံဂှ် ၜိၚ်ဒၟံၚ်တွဵုမှ မံၚ်အပ္ဍဲဍာ်ဂွံရ။ ဂစေံမ္ဂးဂှ် ပဝ်ဒၟံၚ်တွဵုမှ အာလ္တူကျာဂွံ၊ ဒိုအ်ထောံမ္ဂး ဒတုံပြဟ်စှေ် နူအာကာသတေံဏောၚ်၊ ပိုဲမၞိဟ်တံလေဝ် ရုန်ဂစာန်ဒၟံၚ်တွဵုမှ မံၚ်အပ္ဍဲဍုၚ်လိုက်ဏံဂွံ၊ ဂကူမန်ပိုဲလေဝ် ရုန်ဂစာန်ဒၟံၚ်တွဵုမှ မံၚ်အပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဏံဂွံ။ သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ်မ္ဂး စိုပ်အာဘဝ ကကၠေံအာ အကြာကဝေက် ဏောၚ်။
မၞိဟ်ချူလိက်ဏံ ကေၚ်ဗှ်လဝ်လိက် “Thomas Friedman” မွဲအုပ်၊ ယၟုလိက်ဂှ် “The world is flat” အဓိပ္ပါယ်ဍေံဂှ် ဂၠးတိပိုဲဏံ ထပှေ်အာဣရ ဂးတုဲ အပ္ဍဲလိက်အုပ်ညးဂှ် ညးထ္ၜးလဝ် ဗီုဂလာန် ကောန်ဂကူ အဖရိကတံမွဲပိုဒ် အတိုၚ်သၟဝ်ဏံရ။
“Every morning in Africa, agazelle wakes up, It knows it must run faster than the fastest lion or it will be killed.
Every morning a lion wakes up.
It knows it must out run the slowest gazelle or it will starve to death.
It doesn’t matter whether you are a lion or gazelle,
When the sun comes up, you better start running”
အဓိပ္ပါယ်ဗတ်မန်- “အပ္ဍဲဍုၚ်အဖရိကတေံ ဇၟာပ်ပ်ဖါနူဂယး ဒြာဲဍောတ်မွဲ ၚုဟ်က္တဵုနူသတိက်ရ၊ ဒြာဲဍောတ်ဂှ် တီဒၟံၚ်ဒဒှ်ရ ညးတေံ ဒးဂြိပ်မြက်နူ ဇာဒိသိုၚ် မဂြိပ်ပြဟ်အိုတ်ဂှ်ဏောၚ် သာ်ဂှ် ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဇကု ဘိုအ်ဂွံဒှ်စၞဇာဒိသိုၚ်ရနွံ။
သာ်ဂှ်ကီု ဇၟာပ်ပ်နူဂယးမ္ဂး ဇာဒိသိုၚ်မွဲ ညးတေံ ၚုဟ်က္တဵုနူသတိက်ရ၊ ဇာဒိသိုၚ်ဂှ်လေဝ် တီဒၟံၚ် ဒဒှ်ရ ညးတေံ ဒးဂြိပ်မြက် နူဒြာဲမဂြိပ်အိၚ်အိုတ်ဂှ်ဏောၚ်၊ သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဇာဒိသိုၚ်ဂှ် ကၠောဝ်စၞတုဲ ဒးချိုတ်ဏောၚ်။
မၞးဂှ် ဇာဒိသိုၚ်မွဲဟာ ဒြာဲဍောတ်မွဲဟာဂှ် ကိစ္စဟွံဇၞော်ကီုလေဝ် ကာလတ္ၚဲတၟးကၠုၚ်မ္ဂး မၞးဒးစဂြိပ် (ဗွဲစၟတ်) ရ။
“ဒၞါဲဏံ မိက်ဂွံဗပေၚ်ညိဂှ် မၞးဂှ် ဒှ်မြာ်မွဲဟာ ဒှ်ၜိုပ်မွဲဟာဂှ် ကိစ္စဟွံဇၞော်ရ ကာလတ္ၚဲတၟးကၠုၚ်မ္ဂး မၞးဒစဂြိပ် ဒးစပဝ်တွဵုရ။
ဣဏံဂှ် ဒှ်ဂလာန် ကောန်ညးဍုၚ်အဖရိကတံရ၊ ဗီုလဵုဒှ်ဒှ်ရ မံၚ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲလောကဏံဏီမ္ဂး ဟွံရုန်ဂစာန် ဟွံဂြိပ်တှေ် လလုဲရ၊ သှ်ၜေက် လက်ကြဴညးတၞဟ်ရ၊ ဇာဒိသိုၚ်ဂြိပ် ဂလိုၚ်လဵုပြဟ်ဟ်ရ ဒြာဲတံ ညံၚ်ဂွံဂြိပ်ပြဟ်နူ ဇာဒိသိုၚ်ဂှ် ဂစာန်မာန်မှ ဂွံဂျိုၚ်လမျီုမာန်၊ ဇာဒိသိုၚ်တံပၠန်လေဝ် ဇကုဗီုလဵုအိၚ်ၚ်ရ ဂြိပ် ညံၚ်ဂွံပြဟ်မြက်နူဒြာဲ မဂြိပ်အိၚ်အိုတ်ဂှ် ဂစာန်မာန်မှ (ဟွံအေၚ်ကၠောဝ်တုဲ) ဂွံဂျိုၚ်လမျီုမာန်၊ သာ်ဂှ် ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဇာဒိသိုၚ်တံ ကၠောဝ်စၞဒးချိုတ်ဏောၚ်။
ပိုဲမၞိဟ်တံလေဝ် တ္ၚဲတၟးတိုန်မ္ဂး ရုန်ဂစာန် ညံၚ်ဇာဒိသိုၚ် ကဵု ဒြာဲတံကီုမှ စှေ်ဗီု ဒးရးဏောၚ်၊ ဟွံဂစာန်မ္ဂး ဘဝဇကု ကၠေံအာ အကြာညးတၞဟ်တံဏောၚ်၊ ပိုဲမန်တံလေဝ် အရေဝ်ပိုဲ လိက်ပိုဲ ယေန်သၞာၚ် ဘာသာ သာသနာပိုဲ ပိုဲဟွံဂစာန်မၚ်မွဲမ္ဂး ညံၚ်ဒြာဲဒးဒုၚ်သ္ၚာဲကဵု ဇာဒိသိုၚ်တံဂှ်ကီု ပိုဲကောန်ဂကူမန်တံ ဒးဒုၚ်သ္ၚာဲကဵု ဂကူညးတၞဟ်တံ ချိုတ်ပၠိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ လ္ပသ္ပအ်သာညိ၊ သွက်ဂွံမၚ်မွဲ သွက်ဂွံပဠေဝ်ပဠေတ် သွက်ဂွံကတ်ဗ္တောန်ဂှ် ဒးမံၚ်ကဵုအခိၚ်လၟိုန်ရ။ လဇုဲအာ ပြဟ်အာဟီုဂှ် ဟွံမွဲရ၊ သွက်သ္ဂောံ ကၠောန်ကမၠောန် ခိုဟ်ဟ်ဂှ် ဒးမံၚ်ကဵုအခိၚ်လၟိုန်ဏောၚ်။
သၟတ်ပိုဲတံဂှ် ကဵုလီုလာ်အာဟွံဂွံရ၊ သၟတ်မန်ပိုဲတံဂှ် ဒှ်ဒြပ် ဒှ်ရတ် ဂကူပိုဲရ၊ ရတ်ဂကူပိုဲဏံ လီုလာ်အာမ္ဂး ဂကူမန်ပိုဲလေဝ် ဒးလေၚ်ရ၊ ဒးဟောံရ၊ သၟတ်မန်ပိုဲဏံရ ဒှ်မၞိဟ်သ္ဂုတ်သွာတ်ကဵု ပရေၚ်ကံကုသဵု အနာဂတ်မန်ပိုဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ သၟတ်မန်ပိုဲဂှ် ကဵုလီုလာ် စာ်ထောၚ်အာဟွံဂွံ။ ဂၠံၚ်ဍာန် သ္ၚိဌာန် လီုလာ်အာဂှ် ပဠေဝ်ပဠေတ်လောဲမံၚ်၊ ကၠေၚ်က္ဍဟ်မၞိဟ်တံ လီုလာ်အာမ္ဂး ပဠေဝ်ဟွံလောဲရ။ ကလိဂွံ ဘဝမၞိဟ် မွဲဘဝဂှ် သွက်ဂွံပလီုပလာ်ထောံ ဟွံသေၚ်၊ ဘဝ အဆက်က် ညံၚ်ဂွံခိုဟ်တိုန်အာ ဒဵုစိုပ် ဍုၚ်ဇၞော်နိဗ္ဗာန်တေံဂှ် ဒးပ္တံလဝ်ပါရမဳဏောၚ်ဂှ် ပိုဲတံထေက်ကဵုဒးတီလဝ်။ ဘဝမၞိဟ်ဟီုဂှ် ကလိဂွံဝါတ်သန် ဟိုတ်ဂှ်ရ ညံၚ်ဂွံထေက်တန်ကဵု ၚုဟ်မးဘဝဂှ် ပိုဲတံဒးမံၚ်အာဏောၚ်။
သၟတ်ပိုဲ ညံၚ်ဂွံတီဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲညိ၊ ကတ်လ္ၚတ်ညိ၊ ဟွံတီဂှ် ဒှ်အန္တရာယ်ဇၞော်အိုတ်ရ၊ ဗှ်လိက်ဂၠိုၚ်ၚ်ညိ၊ လိက်ဂှ် ဒှ်သ္ကံရဲ၊ ဒှ်ညးပဠေဝ်ပဠေတ်ကဵု ဘဝဇကုရ၊ ဂဥုဲချေံ အရက်သုရာ ဗဳယျာတံဂှ် ဒှ်သ္ကံရဲ မပလီုပလာ်ကဵု ဘဝဇကုရ၊ ရုဲသ္ကံရဲလ္ပကဵုဗၠေတ်ညိ၊ ပ္ဍဲ Internet ပၠန်လေဝ် မုပညာကေတ်ရော နွံဒၟံၚ်သီုဖအိုတ်ရ။ ဆ္ဂး မံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်လိုက်ဏံမ္ဂး ဂုဏ် ကဵု ဒုဟ် (pros and cons) နွံဒၟံၚ်သီုၜါသာ်ရ။ အရာလဵု နွံကဵုဂုဏ်၊ အရာလဵု နွံကဵုဒုဟ်ဂှ် ပိုဲကောန်ဗုဒ္ဓဘာသာတံ တီဒၟံၚ်သီုညးဖအိုတ်ရ။ တီဒၟံၚ်ဖိုဟ် သ္ပပန ညံၚ်ဟွံတီဂှ်ရနွံ၊ ၚုဟ်ဒၟံၚ်ဖိုဟ် သ္ပညံၚ်မသၠိၚ်ဂှ်ရနွံ၊ ကွတ်ပညာ နွံကဵုဂုဏ်ဖဵုဂှ် ကတ်ဗ္တောန်ညိ၊ နဲကဲပညာ ဒှ်လလေၚ်ဖဵုဂှ် ဝေၚ်ပါဲညိ၊ ၜိုန်ဒှ်ဂုဏ်ဖဵု သွက်ဇကုကီုလေဝ် ယဝ်ဒှ်လလေၚ်ဖဵု သွက်ညးတၞဟ်မ္ဂး ဟွံထေက်ကဵုကတ်ရ၊ လုပ် Internet မ္ဂး အ္စံၚ်အ္စာဇကုလေဝ် ဟွံမွဲဗ္ဒာဲဇကု၊ မိမဇကုလေဝ် ဟွံမွဲဗ္ဒာဲဇကု၊ သွက်ဂွံ စၞောန်ထ္ၜးကဵု ဂၠံၚ်ခိုဟ် ဂၠံၚ်ပရေံဂှ် ဇကုရ ဒှ်အ္စံၚ်အ္စာ ဒှ်မိမ ဇကုရ၊ ဇကုရ ဒှ် Supervisor ၊ ဒှ်မၞိဟ် ထ္ၜးဂၠံၚ် စၟဳစၟတ် မၚ်မွဲထိၚ်ဒဝ် ဇကုဇကုရ။
အပ္ဍဲ ၂၁ ဗွဝ်ကၠံဏံ ဒးအာကဵုနဲကဲပညာတံရ၊ နဲကဲပညာ technology ဟွံလေပ်လဝ်မ္ဂး ပရေၚ်ဇၞော်မောဝ် တောတက်တံလေဝ် လဇုဲလဇအာဏောၚ်၊ ဗီုလဵုဒှ်ဒှ်ရ နဲကဲပညာတံလေဝ် ဒးလေပ်လဝ်ဏောၚ်၊ ဘာသာအေၚ်္ဂလိက် ကမ်ပျူတာတံလေဝ် ဒးလေပ်လဝ်ဏောၚ်၊ ကွတ်ပညာတံဝွံ ဟွံလေပ်လဝ်မ္ဂး မံၚ်ဟွံဂွံရ၊ ခေတ်ဍေံ အာတ်မိက်ကၠုၚ်ဣရ၊ ဒးကတ်ဗ္တောန်ဟေၚ်ရ၊ ဒြပ်သၟးနွံတုဲ ပညာဟွံမွဲမ္ဂး ဟွံဍိုက်ပေၚ်ရ။ ပညာနွံတုဲ ဒြပ်ဟွံမွဲလေဝ် ဟွံဍိုက်ပေၚ်ရ၊ ပညာကဵုဒြပ်နွံတုဲ ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ် လီုလာ်မံၚ်ဂှ်လေဝ် ဟွံဍိုက်ပေၚ်ပၠန်ရ၊ ဒြပ်,ပညာ,ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ် သီုပိသာ်ဏံ ဍိုက်ပေၚ်မ္ဂး ဘဝမၞိဟ်ဂှ် ခိုဟ်(ok)ဟီုစဂွံရ၊ ပညာဟွံမွဲမ္ဂး ဒြပ်ဒးကဵုနွံ၊ ဒြပ်ဟွံမွဲမ္ဂး ပညာဒးကဵုနွံ၊ ဆ္ဂး ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်မွဲဂှ် ဒးကဵုနွံဒၟံၚ်လၟိုန်ရ၊ ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်မွဲ လီုမံၚ်မ္ဂး ဘဝမၞးဂှ် မုလေဝ် ဟွံသှေ်ရ၊ ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်ဂှ် ဍေံဟွံရုဲခေတ် ဟွံရုဲအခိၚ်ရ၊ ဒးကဵုနွံဒၟံၚ်လၟိုန်ရ၊ ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်ဂှ် လမျီုပိုဲရ၊ ခေတ် ကဵု အခိၚ် ပြံၚ်လှာဲဒၟံၚ်ကီုလေဝ် ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်ဇကုဂှ် ကဵုပြံၚ်လှာဲထောံဟွံဂွံရ၊ သမ္မတအမေရိကာန် Thomas Jefferson ညးဟီုသာ်ဏံရ၊ In matters of style, swim with the current, in matters of principle,stand liken a rock အဓိပ္ပါယ်ဂှ် “စပ်ကဵုကိစ္စဗီုပြၚ်(သတာဲလ်) တံမ္ဂး ၜိၚ်ဗက်ဇၟောဝ်ဍာ်ခေတ်ညိ၊ စပ်ကဵုကိစ္စ ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်မ္ဂး ဒတဴခိုၚ်ခိုၚ် ညံၚ်တၟံတိုၚ်မွဲညိ” ဂးရ။
ရံၚ်အာထိုၚ်ပဠောံသၟတ်တံမ္ဂး သြန်နွံပေၚ်မံၚ်၊ ရံၚ်အာထိုၚ်စၞာံပၠန်လေဝ် တၞးသြန် တန်မွဲဠက် ဖအိုတ်၊ ရံၚ်အာပ္ဍဲတဲသၟတ်တံပၠန်လေဝ် ဖုၚ်ၜါၜါမ၊ ဆ္ဂး ရံၚ်အာ ပ္ဍဲကဵုက္ဍိုပ်သၟတ်တံမ္ဂး ကၠေၚ်က္ဍဟ်ဟွံမွ္ဂဲ ကှ်ဇတ်မံၚ်ရ၊ ဒှ်သာ်ဏံမ္ဂး သၟတ်ပိုဲတံ ဒှ်ဒၟံၚ် Zero သုညရ။ ညံၚ်ဟဂွံဒှ် Zero သုညဂှ် သၟတ်ပိုဲတံ ဂစာန်ကတ်ပညာညိ၊ မံၚ်သ္ၚောဲကဵုအရက် သုရာ ဗဳယျာ ဂဥုဲချေံတံညိ၊ သၟတ်တံဟီုမ္ဂး ဒးဒှ်သက်သဳ သာဓကခိုဟ်ကဵု ညးဍုၚ်လိုက်တံဏောၚ်၊ ဒးဒှ်သက်သဳသာဓကခိုဟ်ကဵု ညးပွဳပွူဇကုဏောၚ်၊ ကဵုဂွံဒှ် မၞိဟ်ဟံၚ်ပြာ်ဂကူ မၞိဟ်မၚ်မွဲဂကူဇကုညိ၊ လ္ပကဵုဒှ် မၞိဟ်ပလီုပလာ်ဂကူဇကုညိ၊ ဒၞါဲသၟတ်ပိုဲ ဂွံအာဝေၚ်ဂှ် ဆေၚ်အရက် ဆေၚ်ဗဳယျာ၊ ဒၞါဲဝေၚ်ဖေဝ် ဒဇဵုစာၚ် ဒၞါဲသြန်ဒးအိုတ်တံ ဟွံသေၚ်ရ၊ သၟတ်တံ ထေက်ကဵု ဒးအာဝေၚ်ဂှ် ဆေၚ် Internet cafe ၊ ဆေၚ်လိက်၊ တိုက်ဗှ်လိက်၊ အခိၚ်လၟုဟ်ဟီုမ္ဂး တိုက်ဗှ်လိက် ခေတ်တၟိ ညးကော်စ cybrary ၊ ပ္ဍဲတိုက်ဗှ်လိက် cybrary ဏံ e-books နူ Internet ၊ on line တံဂှ် စၠောံပၠောပ် ပ္ဍဲကမ်ပျူတာ ပ္ဍဲဖုၚ်ဇကုတုဲ ဗဵုပ္ဍဲသ္ၚိဇကုဂွံရ။ ဗှ်ပ္ဍဲတိုက်ဗှ်လိက်တေံလေဝ် ဂွံရ။ ဌာန်ဒၞါဲ ကလိဂွံပညာဂှ် ဒှ် Stadium ဒၞါဲသၟတ်ပိုဲတံ ဒးအာဝေၚ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုမဳဒဳယျာ (media) ဟီုဂှ်လေဝ် ကတ်လ္ၚတ်ကေတ် ပရေၚ်ပညာ ကလိဂွံမာန် စုံစုံဇဳဇဳကီုရ၊ မဳဒဳယျာဟီုဂှ်လေဝ် ဒှ်ဒၞါဲ ကဵုပညာကုပိုဲမၞိဟ်တံကီုရ။ လိက်အုပ်မဂ္ဂဇြေန်၊ ဂျာနေဝ်တံ၊ TV တံ ရေဒဳယောတံ၊ လိက်ပရိုၚ်တံဒှ်တမ် ကော်စမဳဒဳယျာ ဒၞါဲကဵုပညာ သွက်ပိုဲဖအိုတ်ရ။ မဳဒဳယျာဟီုဂှ် နွံဒၟံၚ်ၜါသာ်၊ Hot media ကဵု Cold media ရ၊ Hot media ဟီုဂှ် မဳဒဳယျာ က္တဴက္တဴ စပ်ကဵုပရေၚ်လဟိၚ်စိုတ် မပ္တံကဵုဒွက်၊လဝေၚ်ဇာတ်၊ ပရေၚ်လှေ်ဒယှေ် ရုပ်ဂမျိုၚ်တံရ။ Cold media ဟီုဂှ် ဒှ်မဳဒဳယျာ ၜိုဟ်ဟ် ဍေံကဵုဗဟုသုတ ဍေံကဵုပညာ ကုပိုဲမၞိဟ်တံရ။ မဳဒဳယျာ ၜါသာ်ဏံ နွံပၟိက်သီုၜါသာ်ရ။ ဆ္ဂး Cold media ဂှ် ကြက်ဍေံနွံတုဲ ဒှ်အရာကဵုပညာ ကုပိုဲမၞိဟ်တံရ။ Hot media ဂှ် ကဵုဇြဟတ်ဍေံဂၠိုၚ်မ္ဂး ဟွံခိုဟ်ရ။ ဍာံဍာံတေံ ဗက်စပရေၚ်မိပ်ဇြိပ် ဂၠိုၚ်မ္ဂး မၞိဟ်လီုရ။ သၟတ်ပိုဲတံဂှ် ဗက်လ္ပာ်မိပ်သၟးရဂၠိုၚ်တုဲ ဒှ်တၚ်ဍိုန်လျကဵု သၟတ်ပိုဲတံရ။ တၚ်ဏံဂှ် ထေက်ကဵုဒးပဠေဝ်ပဠေတ် ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ။
လ္ပပတုပ်ဗက်ရုဲတံညိ၊ ပတုပ်ဗက်သာဲညိ၊ သာဲဟီုဂှ် ဍေံဗက်ဂၠာဲဇာပ်ဍောၚ်ပကဴတံရ၊ ဍာ်သာဲဟီုဂှ် ဒှ်ဂဥုဲ သွက်ဂွံဝဳယဲမၞိဟ်တံရ၊ ရုဲဟီုဂှ် ဗက်ဂၠာဲဇာပ်ဇြောတ် သမၟုဲ သမၟေၚ်တံတုဲ ဗက်ပရးယဲကဵု ပိုဲမၞိဟ်တံရ။ သၟတ်ပိုဲတံလေဝ် ဘဝဇကု မိက်ဂွံဇၞော်မောဝ် သၠုၚ်ပြဲတိုန်မ္ဂး ဒ္ဂေတ်ဗက်နဲကဲသာဲညိ။ ဒ္ဂေတ်ဗီုကဵုရုဲဂှ် လ္ပကေတ်ညိ၊ ညးညးအဲအဲ ဝေၚ်ပါဲအိုတ် မိက်ဂွံဖတိုက်ဖအောဝ်ဏာ နမေတ္တာရအဴ။

                             Our youngsters are our future leaders.
                              သၟတ်ပိုဲတံမ္ဂးဂှ် ဒှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် အနာဂတ်ပိုဲရ။ 

ရာမည-သက်သဳမန်၊ ခေတ္တ- အမေရိကာန်

Tue-July – 6 – 2021

ဂကူမန်ပိုဲ ဟိုတ်နူဒှ်ကောန်ဗုဒ္ဓဘာသာ ရှေ်သှေ်သာသနာတုဲ စေတနာကီု သီုကဵုမေတ္တာ ဍိုက်ပေၚ် ပ္ဍဲဂၠံသြိုဟ် ပေၚ်ကၟိုဟ်ကဵု ဓရ်သဒ္ဓါ ကၠောန်ကုသဵု ပ္တုဲဒါန် ဒ္ဂိုန်ဒ္ဂေတ်ဍောၚ်ဓရ်သဳလ သိုၚ်ခၞံဘုတ်ဘာ ဒက်ပ္တန်ကျာ်စေတဳတုဲ စိုတ်ဓါတ်ဂကူမန် ကောန်ဗုဒ္ဓဘာသာတအ် ဍိုန်ဍောတ်ဇိပ်ဂၠိပ်တဴ ဗွဲမလောန်ရ။ ဟိုတ်နူစေတနာကီု မေတ္တာကီုတုဲ သ္ၚိဌာန်ဇကုဂှ် ဒှ်အာသ္ၚိဌာန်ညးတၞဟ် ဘုံလွဳမာန် နန်ဇကုဂှ် ဂကူညးတၞဟ် ပၠံၚ်ကေတ်ဏာ၊ အာဲကၟာဲ လိက်ပိဋကတ် အာဲကၟာဲသာသနာဇကု ဂကူညးသၟာၚ် ပၠံၚ်ၜး ဗ္တိုက်ကေတ်ဏာတုဲ အခေါၚ်အဝဵုကောန်ဂကူဇကုဂှ် ဂကူညးတၞဟ် ကေမ်ဇျှာပ်လဝ်တုဲ အခေါၚ်ကံကုသဵု ဂကူမန် ဂကူမန်ဂွံဖန်ဖက်ကေတ်တ်မာန်ဂှ် ဂကူတၞဟ်သၟာၚ် ဇၟာပ်ပ်ဒိုဟ်တံ ကောံဗိုၚ်ကၠောံအာအိုတ်ဣရ၊ ကာလဂွံသတိမှ ဇိုၚ်ပိပ္တဴမ္ဂး ဂၠံၚ်တရဴဂကူမန်ပိုဲ နွံဒၟံၚ်တၟာသ္ၚောဲဏီဏောၚ်၊ ဓရ်စေတနာ မေတ္တာ လ္တူဂကူညးတၞဟ်သၟာၚ် ဆက်လွဳပရာဒၟံၚ်ဏီမ္ဂး ဘဝဂကူမန် ဂွံစိုပ်တိုၚ်ပကဴဂှ် ဟွံလောဲသွာဏီရ။
တ္ၚဲဏံ ဂကူမန်ပိုဲ ဂကူမန်ဇေတ်တ်ရ ဂကူမန်ဍက်က်ရ ဂကူညးသၟာၚ် ၚိတ်လဝ်တုဲ ဒှ်အာ ဂကူညးသၟာၚ် ဘောန ဘောနံၚ်ရ၊ ဟိုတ်နူစေတနာခိုဟ် မေတ္တာ သ္ဍိုက်ဆာန်ညးလောဲ ညှာစိုတ်လောဲ ဟွံဂံၚ်ပျဲပျာံတုဲ ညးတၞဟ် ပျဲပျာံ ဍဵုဍိုက်ဇကုလေဝ် ဖျေံကဵုမေတ္တာဏီ၊ ဓရ်စေတနာ မေတ္တာ ၜါသာ်ဏံ နွံဒၟံၚ်တုဲ အန္တရာဲ အကြာညးတၞဟ်သၟာၚ်ကီု အကြာဂကူညးသၟာၚ်ကီု အန္တရာဲတံ ကၠုၚ်စိုပ်တုဲ သွက်ဘဝဇကု သွက်သ္ၚိဌာန်ဇကု သွက်ဂကူဘာသာ သာသနာဇကု ဂွံဗၠးၜး ဂွံၜိုဟ်သြိုဟ် ဂွံဇၞော်မောဝ် တောတက် ဂဵုလဟဵုတိုန် မွဲဝါပၠန်ဂှ် ဒးဂစာန်တၟာဂလိုၚ်ဏီရ။
တ္ၚဲဏံ ပ္တောံဏာ ဥပမာ နကဵုပုံအာဂီု “တၞံခပုၚ်ဇၞော်မွဲတၞံ” ရ။ မွဲအခိၚ်တေံ ပ္ဍဲဂြိုပ်ဇၞော် ဟေမဝန်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုအကြာဂၠံၚ်ဍာန် တၞံခပုၚ်ဆုဇၞော် နွံဒၟံၚ်မွဲတၞံရ၊ ပ္ဍဲကဵုဒဵု “စိတ္တကိုဋ်” ဂှ်လေဝ် သၟိၚ်ၜိုပ်ထဝ်မွဲ ဟွံလအ် ဟွံလအ် ကၠုၚ်စိုပ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲတၞံခပုၚ်ဇၞော်ဂှ်တုဲ လုပ်ဇူဗ္ဒဗ္ဒာဲ ပ္ဍဲတၞံခပုၚ်ဆုဇၞော် လၟိုန်ကာလရ။ အခိၚ်အခါကာလ လအ်ကၠုၚ်တုဲ သၟိၚ်ၜိုပ်ထဝ် ပ္ဍဲတၞံခပုၚ်ဆုဇၞော်ဂှ် ဒေဝတဴ ရုက္ခဇဵု ဍုက်ကေဝ် ဒဒှေ်ဒယှ်အာရ။
သၞာံအခါလအ်ကၠုၚ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုမွဲတ္ၚဲဂှ် ဂစေံမွဲ စလဝ်သတ်ဇြဲတုဲ ပဝ်ယာန်ဍုန်ဇူဒၟံၚ် ပ္ဍဲတၞံခပုၚ်ဆုဇၞော် မွဲချိုန်ခဏရ၊ တုဲဂှ် ဂစေံဂှ် ကဏေအ်စုတ် လ္တူတၞံခပုၚ်ဇၞော်ဂှ်တုဲ ကဏေအ်ဂစေံဂှ် ဒတုံစှေ်အာ အကြာ ဂါပ်ဆုၜါဂွာ် ပ္ဍဲတၞံခပုၚ်ဇၞော်ဂှ်ရ၊ စိုပ်အခါဝဿန် အခိၚ်ဗြူဂူဂှ် နူကဵုကဏေအ်ဂစေံဂှ် တၞံဇြဲကၠုတ်တိုန် မွဲတၞံရ၊ တၞံဇြဲဍောတ်ဂှ် မွဲလ္စုတ်ဓဝ် ဇၞော်ဂေါဝ် ဍိုပ်ဍဴ ပေၚ်ကၠုၚ်ကဵုကၞာၚ်ဗၠိုၚ်ရ။ ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ် သၟိၚ်ၜိုပ်ထဝ် သီုဟွံစၟဳတဴ ဆဵုညာတ်အာ တၞံဇြဲဂှ်တုဲ “ဟး ဒဒိုက်ရ” သာ်ဏံ သၟိၚ်ၜိုပ်ထဝ် က္တဵုဒှ်သၠေဟ်ပၟာ ဟီုကရောတ်တိတ်အာ သာသာရ၊ သၟိၚ်ၜိုပ်ထဝ်လေဝ် “တၞံဇြဲဏံဂှ် ဒှ်မိဿဟာဲအဲ ဒေဝတဴရုက္ခဇဵု တၞံခပုၚ်ဇၞော်ဏံဂှ် ဒှ်သၞအဲရ၊ မိဿဟာဲအဲ ဒေဝတဴရုက္ခဇဵု ကဵုအန္တရာဲ ကုအဲရဏောၚ်” သၟိၚ်ၜိုပ်ထဝ် ချပ်တုဲ ဒေဝတဴရုက္ခဇဵု စိုတ်က္တဴက္တာန်တိုန် သၟိၚ်ၜိုပ်ထဝ် မိဿဟာဲဇကု ဒေဝတဴရုက္ခဇဵုဂှ် ကော်ဘိက်ဏာတုဲ “ယွံသဟာဲ တၞံခပုၚ်ဇၞော် သဟာဲမၚ်မွဲလဝ်ဂှ် ဇြဲဏံဇၞော်တိုန်မ္ဂး ပလီုပလာ်ဏာ တၞံခပုၚ်ဏံ မာန်မံၚ်ဏောၚ် အဲစှေ်အိုတ်ရ၊ တၞံဆု ဍောတ်တ်သောဲသောဲ နွံပွဳပွူ ဝုတ်ဒိုဟ်ဏံဂှ်လေဝ် ဍေံၚိတ်ပလီုဏာ မာန်မံၚ်ဏောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ မိဿဟာဲ အာက္ဍိုပ်တုဲ သွက်ဂွံဂျိုၚ်တန်တဴဂှ် မွဲအခိၚ်တေံလေဝ် ဟွံကဵုလဝ် အခေါၚ်ရ၊ ဗာ်ဂစိုတ်ထောံညိ၊ မုဒှ်ရောဟီုတှေ် အရာဂပ်ဝ်က္ဍုဟ်မၠေံဂှ် က္ဍုဟ်မၠေံရသဟာဲ” သာ်ဏံ သၟိၚ်ၜိုပ်ထဝ် ဟီုဏာဂလာန် ကဵုဓဝ်သတိရ။
ၜိုန်ဂှ်လေဝ် အတိုၚ်သၟိၚ်ၜိုပ်ထဝ်ဟီုဂှ် ဒေဝတဴရုက္ခဇဵု ဟွံလုပ်ကတောဝ်ကဵု အရေဝ်သဟာဲဇကုဂှ်တုဲ “ယွံသဟာဲသၟိၚ်ၜိုပ်ထဝ် ဇကုဂှ် ဂွိၚ်ဂွာဲၜက်အာရ ဒှ်မာန်ဏောၚ်၊ မိမဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်ကြက် သွက်ကေါန်ဇါတ် ဂွံဗ္ဒဗ္ဒာဲ သ္ပဓလာဲရ၊ ဗီုဏံတှေ် တၞံဇြဲဏံဂှ် လုပ်ဗ္ဒဗ္ဒာဲ သ္ပဓလာဲဏောၚ်တုဲ စိုပ်အခါကာလမွဲတ္ၚဲ တၞံဇြဲဍောတ်ဏံ ဍေံဒှ် သွက်ရဲ ဂွံဗ္ဒဗ္ဒာဲ သ္ပဓလာဲရောၚ် ဟွံသေၚ်ဟာ” ဒေဝတဴ ရုက္ခဇဵု ဟီုသောၚ်ထ္ၜး သာ်ဏံတုဲ ညးမွဲကေုာံညးမွဲ ဟီုပ္တိုန်ဖျေံဒၟံၚ် ညးသ္ကံရ။
ပ္ဍဲကဵုအလန်ဏံ သၟိၚ်ၜိုပ်ထဝ် ထပ်ဟီုသောၚ်ထ္ၜးကဵု ဒေဝတဴရုက္ခဇဵု ဟွံဂွံတုဲ လွာဲဂှ်ဟေၚ် သၟိၚ်ၜိုပ်ထဝ် စာ်စ္ဍးတိတ်အာ နူကဵုဒၞါဲဂှ်ရ၊ သၟိၚ်ၜိုပ်ထဝ် ကၠာဟဂွံအာက္ဍၚ်ဏီဂှ် ဒေဝတဴ ရုက္ခဇဵု ထပ်ဟီုဗကန်လဝ် ဂလာန်လက်ကြဴအိုတ်ပၠန်ရ၊ “ယွံမိဿဟာဲ အေ–တၞံဇြဲဍောတ် မွဲတၞံဏံ ဇၞော်ဂေါဝ်တိုန် အဲဟွံဒးစိုတ်ဂှ် သွက်ဇကုကီု သွက်ပ္ဍဲသ္ၚိ မွဲဂြောဝ်ဂတာ ဒၞါဲဌာန်ဘုံလွဳမာန်ဇကု ညံၚ်ရဴလီုလာ်အာကီု သွက်အဲ ဟွံဒးစိုတ် ဟွံဒးဂၞပ်စိုတ်ဂှ်” ဒေဝတဴ ရုက္ခဇဵု အပ္ဍဲတၞံဆုခပုၚ်ဇၞော်ဂှ် ဆက်ဏာမိတ် နကဵုဂလာန်ဂှ်တုဲ ဗွဲကြဴခြာဟွံလအ် ပ္ဍဲကဵုသၞာံအခါ ညိညဂှ်ရ တၞံဇြဲဂှ် ဇၞော်တိုန်ကၠုၚ်ရ၊ တၞံဇြဲမ္ဂးဂှ် ဇၞော်ပြဟ်မြက်မံၚ်ဏောၚ်၊ ရိုဟ်ဍေံပၠန်လေဝ် ဗန်တ္ၚေတ်လဝ် တၞံခပုၚ်ဇၞော် ညံၚ်ဇြုံၚိတ်လဝ်ၚဴကီုရ၊ ကောန်ဇာတ်ဟီုဂှ် ဒှ်တၞံဇြဲကဵုရိုဟ်ဇြဲရ၊ တၠမိမဟီုဂှ် ဒှ်တၞံခပုၚ်ဇၞော်တုဲ ဇြဲဂှ် ဗန်တ္ၚေတ် ၚိတ်ပလီုပလာ်ထောံရ။
တၞံခပုၚ်ဇၞော် သဓုံဍိုပ်ဍဴဒၟံၚ်ကီုလေဝ် ဒးဒုၚ်ဗန်တ္ၚေတ်ကဵုဇြဲတုဲ ကၞာၚ်ကီု တၞးကီု လီုလာ် သုန်ဂြာံအာ အိုတ်ဣရ၊ တၞံဇြဲဂှ်လေဝ် ကၠာမာန်ကဵုဟွံမာန် ဒုၚ်ခဳ ယိုက်ဂၠေၚ်လဝ် တၞံခပုၚ်ဇၞော်တုဲ ခြာဟွံလအ် ပ္ဍဲကဵုတၞံဇြဲ နွံဒၟံၚ်ဒေဝတဴဇြဲရုက္ခဇဵု က္လေၚ်စိုပ်ကၠုၚ်တုဲ ဆ္ဂးအတိုၚ်ထေၚ် ရန်တၟံလဝ်ဂှ် ဍေံဟွံဒှ် ဒေဝတဴ ရုက္ခဇဵု မၚ်မွဲလဝ် တၞံခပုၚ်ဇၞော်ဂှ်လေဝ် တၚ်ဂွံစၟဳစ ဂလာန်မိဿဟာဲဇကုဂှ် ဟွံလုပ်ကတောဝ်တုဲ ဌာန်ဘုံလွဳမာန်ဇကုလေဝ်ကၠေံ ကောန်ဇာတ်ဇကုလေဝ် ဒှ်ဒဒိုက် ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ ဟွံသေၚ်ဟာ။
ရံၚ်ကဵုပုံအာဂီု “တၞံခပုၚ်ဇၞော်မွဲတၞံ”ဏံတုဲ ဂကူမန်ပိုဲ ဒှ်ဂကူဗုဒ္ဓဘာသာတုဲ ဍိုန်ဍောတ် ဇိပ်ဂၠိပ် ပ္ဍဲအရာ ကျာ်ဓရ်သၚ် ရ။ ဇၟာပ်ဂကူမန် ကောန်ဗုဒ္ဓဘာသာ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် သဒ္ဓါကီု စေတနာကီု မေတ္တာကီု ခြိုၚ်ဂိုၚ်ဒေပ်လဝ် ပ္ဍဲစိုတ်တုဲ ဇၟာပ်ဂကူဗုဒ္ဓဘာသာ ဟွံသေၚ်ကဵုဂကူမန်ကီု ဒုၚ်လဝ်တဲ ကောန်လိၚ် တဵုကၠအ် ကၠောန်ဝါဗ္ၚ သၟာကမၠောန် ကွာတ်ထ္ၜိုတ်တံဂှ် ဟွံသေၚ်ကဵု သ္ကံရဲမိဿဟာဲဇကုတုဲ ဇကုဒုၚ်လဝ်တဲတံကီုဂှ် လ္ပာ်ဂကူမန်ဇကု စေတနာ မေတ္တာ ၜိုန်ရပေၚ်ကီုလေဝ် ဟီုအရေဝ်မ္ဂး ဒးစွံသတိဇၞော်ဇၞော်ရ၊ စေတနာ မေတ္တာတံဂှ် ပါဲကၠေံမွဲချိုန်ခဏတုဲ ထေက်ကဵု ဒးဝေၚ်ပါဲရ။
ဘဝဂကူမန်ပိုဲ မတန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲကာလပစ္စုပ္ပန်လၟုဟ်ဏံလေဝ် ၜိုန်ရဟွံဒုၚ်တဲ မပ္တံ ကောန်လိၚ် မိဿဟာဲ သ္ကံရဲကီုလေဝ် ဟိုတ်နူဟွံချိၚ်ဆလဝ် မွဲသာ်ဂှ် အန္တရာဲ ကၠုၚ်စိုပ် ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုမာန်ရ။ မၞိဟ် ပူဂဵုတံဏံဂှ် သွက်ဂွံရီုဗၚ်ဇကု ကိစ္စမမိက်ကဵုမွဲမွဲ နွံတုဲ ဘဝဂကူမန်ဇကု အံၚ်ဇၞးဇၞော်မောဝ်လေဝ် ဍေံတံပလီုပလာ် ဍဵုဍိုက်ဂကူဇကု၊ ဍဵုဍိုက်ဇကုမာန်ဒၟံၚ်ရ၊ ဟိုတ်နူဒှ်အာသၞမ္ၚးဏောၚ်ဂှ် ထေက်ကဵု ဒးစွံသတိ ဇၞော်ဇၞော်ရ၊ ညးဂှ်ရောဟီုတှေ် ဇကုကဵုမၞိဟ်ကရပ်ဇကု နကဵုဗီုပြၚ်ပြယာဲ ဟီုအရေဝ် ပရေံပရေံလေဝ်ကီု နကဵုစိုတ်ဓါတ် ဟွံခိုဟ်လေဝ် နွံတဴရ၊ စေတနာ မေတ္တာ လ္ပအာဂတတုဲ သွက်ဂကူမန် သွက်ဂကူ ဘာသာ သာသနာ ဂွံတန်တဴ ဂွံဇၞော်မောဝ် တောတက်တိုန် လၟိုန်ကာလဂှ် ဆက်ကၠောန် ဆက်ဂစာန်ဒၟံၚ်လၟိုန်မ္ဂး တိုၚ်ပကဴမတွံဂး ဂကူမန်ဗုဒ္ဓဘာသာဂှ် ဂဵုတၟးတိုန် ညံၚ်သၟိၚ်တ္ၚဲဗၠာဲဟေၚ်ရောၚ်။

ဝဏ္ဏမာန်၊ ဂျူလာၚ် ၂၇၊ ၂၀၂၁

နိဿဲ – ဝၚ်ပၠန်ဂတးမန်

ဟွံလအ်မ္ဂး စိုပ်ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ် ဒှ်တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန်ရ၊ သၞာံဏံမ္ဂး တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် မရနုက်ကဵု (၇၄) ဝါရ၊ အခန်ကၞာတ္ၚဲပၠန်ဂတးမန်ဂှ် ဗွိုၚ်တိဍာ်ပၠန်ဂတးကီု၊ ဗွိုၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်ကီု ကၠောန်ကၠုၚ် အခန်ကၞာ အသေအဟာန် ဒေသညးကဵုညးအိုတ်ရ။
ပၠန်ဂတးမန်ဂှ် စတမ်နူသက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၃၁၀)၊ ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ် သက္ကရာဇ်ခရေတ် 1948 August 19 အခိၚ်နူဂယး (၆း၃၀) နာဍဳဂှ် ဗိုလ်တုၚ်၊ နာဲပါန်တာ က္ဍိုက်ပ်တုဲ သ္ဂံၚ်သၟတ်ၜိုတ် (၂၀) တၠတအ် စလုပ်ဗိုၚ် ပ္ဍဲဗဒိုပ် ဒပ်စဵုဒၞာကွာန်ထဝ်ပၠၚ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ကအ်ကြိက်တုဲ သဳကၠဳ ကဵုဖျေံလွဟ်ရ၊ ဂကောံစဵုဒၞာတအ်ဝွံ ဒုၚ်တဲတုပ်စိုတ်တုဲ ဗွဲမၜိုဟ်သြိုဟ် အပ်ဖျေံလွဟ်ကဵု မန်တအ်ရ၊ ပေဲါဂှ်ဝွံ လွဟ်ဟွံဒးဗြုမွဲသာ် ဗွဲမၜိုဟ်သြိုဟ် သီကေတ်ဏာလွဟ် နူဒပ်စဵုဒၞာတအ် ပ္ဍဲကွာန်ထဝ်ပၠၚ် ကော် ကွာန်ဟပၠၚ်ဂှ်ရ။
အဆက်ဂှ်တုဲ စနူကဵုကွာန်ကအ်လမု၊ ကွာန်ကြေဝ်ဏာ၊ ကွာန်ဓမ္မသ၊ ကွာန်ကအ်ဗိန်၊ ကွာန်ကအ်ပံက်၊ ကွာန်ကဒဵု စတမ်မွဲဒမြိပ်ၜဳဂြာၚ်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်မန်တအ် သီကေတ်လွဟ် နူဒပ်စဵုဒၞာကွာန်တအ်အိုတ်ရ၊ ပွိုၚ်မွဲတ္ၚဲဓဝ်ဂှ် သီဂွံဏာလွဟ် ဗၞတ် (၉၀) ဇကိုအ် ဒှ်ရ။
တ္ၚဲယး ခ္ဍဲသဳ (၁) စွေက်ပၠန်ဂှ် စနူကွာန်ကအ်ပၞဟ် မွဲဒမြိပ်ဒဵုစိုပ် ကွာန်ထုၚ်အိုၚ် စသီအာပၠန်ရ၊ ခ္ဍဲသဳ (၂) စွေက်ပၠန်ဂှ် စသီအာ နူကဵုကွာန်ကအ်ကျာ်၊ ကအ်လှိုက်၊ ကအ်မၚ်ဂၠန် မွဲဒမြိပ် ဒဵုစိုပ် ကွာန်သာမ်လှေဝ်၊ ကွာန်ခ္ဍးဂှ် ဖအိုတ် ပွိုၚ် (၂) တ္ၚဲဂှ် သီဂွံဏာလွဟ် ဗၞတ် (၂၅၀) ဇကိုအ် ဒှ်ရ၊ နူဂှ် သ္ဂံၚ်ပၞာန်ပၠန်ဂတးမန် တအ် စဗ္ဂပ်ကၠုၚ်လွဟ်တုဲ ဆက်လုပ်ပေဲါဗ္တိုက် နကဵုလွဟ်ကီုရ။
အခိၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူဂကောံမန်တံ သီဏာလွဟ် ပ္ဍဲကဵုဗဒိုပ်ကွာန်ထဝ်ပၠၚ်ဂှ်တုဲ အလဵုအသဳ ဖဆပလတံ ကဵု ကၠုၚ်ဇြဟ်ဓရိုဟ် ကုဥက္ကဌ နာဲလှမိုၚ် ညံၚ်ဂွံကလေၚ်ပၟပ်လွဟ်ရ၊ ယဝ်ခါရ ဂိတုအဝ်ဂါတ် (၂၇) ဂှ် မန်တံ ဟွံပၟပ်လွဟ်မ္ဂး ကေတ်အာအရေဝ် လ္တူဂကောံကေၚ်ကာပရေၚ်မန်ရောၚ် အလဵုအသဳ ဖဆပလ ဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်ရ၊ အဃောဂှ် အလဵုအသဳတံ ကဵုအခေါၚ် ကုဥက္ကဌ နာဲလှမိုၚ် သွက်ဂွံအာဆဵုဂဗကဵု ရဲဂကောံရပ်လွဟ်မန်တံ လ္ပာ်ဒေသထဝ်ပၠၚ်ဂှ်ရ။
အခိၚ်ဂှ် နာဲပါန်တာဝွံ အာကၠတ်ဆဵုကဵု (KNU) တံကီု၊ သီုကဵုသ္ကိုပ်ဗၠာဲသၟိၚ် နူကဵု (KNU) တံ စန်ဒက်လဝ်ဂှ် ကီုရ၊ ပ္ဍဲကဵုပေဲါကၠတ်ဆဵုဂဗဂှ် ယဝ်ခါရ နူကဵုအလဵုအသဳ ဖဆပလတံ ကၠုၚ်ဟီုဂးကၠုၚ် ကဵုကၠုၚ်ဇြဟတ် ဓရိုဟ် ပရေၚ်အပ်လွဟ်မ္ဂး ပၟပ်ဟွံမာန်၊ ‘ပရေၚ်မန်မ္ဂး ဒးဒှ်ပရေၚ်ကရေၚ် – ပရေၚ်ကရေၚ်လေဝ် ဒးဒှ်ပရေၚ်မန်’ ဒးဒှ်ဏောဝ်၊ နကဵုဗၠာဲသၟိၚ် (ပြည်ထောၚ်စုစစ်ရဲ) တံလေဝ် လ္ပကၠုၚ်ဗ္တိုက်ညိ၊ ယဝ်ရအလဵုအသဳကၠုၚ်ဗ္တိုက်မ္ဂး ညံၚ်ဂွံဘိုၚ်ရီုဗၚ်ညးသ္ကံဂှ် သဳကၠဳလဝ်ရ။
အလဵုအသဳ ဖဆပလဝွံ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ညံၚ်မန်တံ ဂွံကလေၚ်ပၟပ်လွဟ်ဂှ် ဗလးဏာဂှ်မွဲလ္ပာ်၊ ညံၚ်ဂွံလုပ်ဗ္တိုက်သ ရိုဟ်မန်တံဂှ် ဇန်မံၚ်မွဲလ္ပာ်နွံရ၊ အခိၚ်ဂှ်ဝွံ ဒပ်ဒမၠုက်သဵုယှေဝ်လေတ်တံ သွက်ဂွံဗ္တိုက်သရိုဟ်ထောံ ဒပ်စဵုဒၞာ မန်တံဂှ် စိုပ်ကၠုၚ်ကွာန်ဝၚ်ကျာံရ၊ 1948 ဂိတုAugust 26 ဂှ် ဒပ်စဵုဒၞာဂကူမန်ကဵု ဒပ်ဒမၠုက်သဵုယှေဝ် လေတ်တံ ဒှ်ပေဲါဗ္တိုက် ပ္ဍဲကွာန်ဝၚ်ကျာံဂှ်ရ။
တ္ၚဲယးအဝ်ဂါတ် (၂၇) ဂှ် ညးတာလျိုၚ် ဂကောံကေၚ်ကာပရေၚ်မန် မၞုံပ္ဍဲရုၚ်ဍုၚ်မတ်မလီုဂမၠိုၚ် စတံနူ နာဲဗလောန်၊ နာဲၚိုဲတိၚ်၊ နာဲသာန်တူ၊ နာဲသိၚ်ထောန်၊ နာဲသာအံၚ်၊ နာဲဖိုဝ်ကံၚ်၊ နာဲကျေယှေန်ကဵု ဂကောံသီုဖအိုတ် ၜိုတ် (၂၀) တၠတံ အလဵုအသဳ ဖဆပလ ရပ်ထိၚ်ထောံရ၊ ဥက္ကဌ နာဲလှမိုၚ်ဂှ် အာတရဴ ပညဳပညပ်ဒၟံၚ် လ္ပာ်ကအ်နှာတ်ဂှ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုညးဒးဒုၚ်ရပ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဟွံပါရ။
ညးက္ဍိုက်ပ်ဒပ်စဵုဒၞာကောန်ဂကူမန် နာဲပါန်တာ ဂွံမိၚ်ကေတ်ပရိုၚ် ဒဒှ်ရညးတာလျိုၚ် ဂကောံကေၚ်ကာပ ရေၚ်မန် လ္တူဍုၚ်မတ်မလီုဂမၠိုၚ် ဒးဒုၚ်ရပ်တုဲဂှ် လဝဲါဂှ် ချူပလံၚ်ဗစိုပ်လိက် ကုဒပ်မဟာမိတ်ကရေၚ်ကဵု ဒပ်စဵုဒၞာညးကွာန် (ပြည်သူ႕စစ်ရဲ) တံရ၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်ကဵု ကရေၚ် မၞုံပ္ဍဲသဓီုဂမၠိုၚ်တံဂှ် ပကောံတုဲ သ္ပသဳကၠဳ ညးသ္ကံရ၊ ပရေၚ်ရပ်စပ် လ္ပာ်ဍုၚ်မတ်မလီုဂှ် ညံၚ်ဟွံဂွံကၠောံထၞာန်ကၠုၚ် လ္ပာ်သဓီုဏံတုဲ သွက်ဂွံသီကေတ် ခရိုၚ်သဓီုဂှ် သဳကၠဳဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်ညးသ္ကံရ။
ဒပ်ကရေၚ် (KNDO) မၞုံပ္ဍဲဍုၚ်သဓီုဂှ် ပံၚ်တောဲကဵု ဒပ်ဗၠာဲသၟိၚ် (စစ်ရဲတပ်ရၚ်း ၅) တုဲ အဝ်ဂါတ် (၃) ဂှ် သီဏာ အလုံခရိုၚ်သဓီုမွဲရ၊ အတိုၚ်ချိၚ်လဝ်ကဵု ဗ္တံဂှ် နာဲပါန်တာတံ ဇြဟတ်ပၞာန် (၁၅၀) ပြၚ်ဂှ် လုပ်စိုပ်ကၠုၚ် ကရပ်ဍုၚ်ဘာအၚ်တုဲ ကေတ်အဆက်ကဵု ဒပ်ဗၠာဲသၟိၚ် (စစ်ရဲတပ်ဖွဲ႕) တံရ၊ လုပ်စိုပ်ဍုၚ်ဘာအၚ်တုဲ အဝ်ဂါတ် (၃၁) အခိၚ်ဂယးပြဟ် (၃) နာဍဳဂှ် ပတိုန်ပစူဏာ အလာံမန်ကဵု အလာံကရေၚ်ရ။
တ္ၚဲတၟးဂှ် သီကေတ်လွဟ် ဒပ်ပၞာန်ဗၠာဲသၟိၚ်တံတုဲ မန်ကဵု ကရေၚ် ပါ်ပရအ်ကေတ်လွဟ်ညးသ္ကံရ၊ ပ္ဍဲကဵုသီ ခရိုၚ်သဓီုဂှ် နာဲတိၚ်မိုၚ် က္ဍိုက်ပ်ရ၊ အလုံမွဲခရိုၚ်သဓီုတုဲ သီဂွံဏာတုဲ မန်ကဵု ကရေၚ်ဂှ် ပံက်ဏာကမ္မတဳ ပံၚ်တောဲပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုကမ္မတဳဝွံ နူကဵုမန်ဂှ် ဥက္ကဌ ဂကောံကေၚ်ကာပရေၚ်မန် ခရိုၚ်သဓီု နာဲသာဟာန်၊ ဥက္ကဌ ပွိုၚ်ဍုၚ်သဓီု နာဲသိၚ်ထောန်ကဵု နာဲအံၚ်ချေတ်ဇြာန်တံရ၊ ပ္ဍဲကဵုဂကောံမန်ဂှ် နာဲတိၚ်မိုၚ်ဂှ် ကောပ်ကာဲလဝ်ရ၊ စပ်ကဵုဒပ် ရပ်လွဟ်ဂှ် လ္ပာ်မန်မ္ဂး ဗိုလ်တိၚ်ကဵု ဗိုလ်သိုဝ်တေအ် ကေတ်လျိုၚ်တုဲ လ္ပာ်ကရေၚ်ဂှ် သဝ်မိုၚ်ညောံတံ ကေတ်လဝ်လျိုၚ်ရ။
မန်ကဵု ကရေၚ်တံ သီကေတ်ဏာ အလုံခရိုၚ်သဓီုဂှ် အလဵုအသဳ ဖဆပလ မိၚ်တီအာတုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံကၠောံ ကၠုၚ် လ္ပာ်ဍုၚ်မတ်မလီုဂှ် ဗလးဏာ က္ၜၚ်ပၞာန်မေယုရ၊ အလဵုအသဳ ဖဆပလတံ သွက်ဂွံထိၚ်ဒဝ်အာ ပရေၚ်ဂီုကၠီု လ္တူဍုၚ်မတ်မလီုဂှ်တုဲ ဗလးမၞိဟ် အာဆဵုဂဗကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ညးမဒးထိၚ်ရပ်လဝ် ပ္ဍဲထံၚ်မတ်မလီုဂှ်ရ၊ သွက်ဂွံဆဵုဂဗကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်ပ္ဍဲထံၚ်ဂှ် နူအလဵုအသဳ ဗလးနၚ် သ္ကိုပ်ဗၠာဲသၟိၚ် (ရဲချုပ် ဗိုလ်ချုပ်ထွန်းလှအောၚ်) ကဵု နူကဵု KNU ဂှ် သဝ်တာဒေန်တံ အဝ်ဂါတ် (၃၁) ဂှ် ဆဵုဂဗသဳကၠဳညးသ္ကံရ။
ညးတာလျိုၚ်သွာၚ်အလဵုအသဳ လ္တူဍုၚ်မတ်မလီုဂမၠိုၚ်ဂှ် သွက်ဂွံထိၚ်ဒဝ်အာ ပရေၚ်ဂီုကၠီုလ္တူဍုၚ်ဂးတုဲ ကောံသဳကၠဳ ချပ်ဇန်ဒၟံၚ်ညးသ္ကံရ၊ အဃောဂှ် (စစ်ရဲတပ်ခွဲမႉး) သဝ်ဟေန်ဒါဇြေန် က္ဍိုက်ပ်တုဲ အဃောသ္ပဒၟံၚ် ဝိုၚ်သဳကၠဳ အခိၚ်ဗ္တံ (၈) နာဍဳဂှ် ရပ်ထိၚ်ထောံ ညးတာလျိုၚ်အလဵုအသဳဂမၠိုၚ်ရ၊ (ဗိုလ်ချုပ်ထွန်းလှအောၚ်) ဂှ် ဂြိပ်ဗၠးတိတ်အာ လ္ပာ်ကျာ်ခၟဳတုဲ အာမၚ်ဒၟံၚ် က္ၜၚ်ပၞာန်မေယု ပ္ဍဲကဵုပါၚ်ၜဳတေံရ။
အခိၚ်ဗ္တံ (၉) နာဍဳဂှ် နူကဵု (စစ်ရဲတပ်ရၚ်း) လၟိဟ် (၅) သ္ကိုပ်ဒပ်ကောံ ကျာကျဳတံ စိုပ်ကၠုၚ်ထံၚ်ဍုၚ်မတ်မလီုတုဲ ဆဵုဂဗကဵု နာဲဗလောန်၊ နာဲၚိုဲတိၚ်တံတုဲ ပရောဒဒှ်အိုတ်သီုဂှ် လဴထ္ၜးရ၊ ဗ္တံၜိုတ် (၁၀) ကဝါ်ဂှ် နာဲဗလောန်ကဵု နာဲၚိုဲတိၚ်တံ တိတ်ကၠုၚ်နူကဵုထံၚ်တုဲ အာဆဵုကဵု ရုၚ်ဒပ်ဗၠာဲသၟိၚ်ဂတမုက်ထံၚ် လၟိဟ် (၅) ဂှ်ရ၊ ညးဒးဒုၚ်ရပ်လဝ် ပ္ဍဲကဵုရုၚ်ဒပ်တံဂှ် ဆဵုကဵု နာဲဗဇြာန်၊ နာဲလှမိုၚ်တံရ၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကရေၚ် အ္စာအာတဝ်၊ (စစ်ရဲတပ်ခွဲမႉး) သဝ်ဟေန်ဒါဇြေန်၊ သ္ကိုပ်ဒပ်ကောံ ကျာကျဳတံ ဆဵုဂဗသဳကၠဳညးသ္ကံတုဲ သွက်ဂွံသီကေတ် ဍုၚ်မတ်မလီု အလုံခရိုၚ်ကျာ်ခၟဳဂှ် စဳဇန်ညးသ္ကံရ။
ဂကောံမန်ညးဗၠးတိတ်နူထံၚ် နာဲဇြာန်တူ၊ နာဲသုၚ်ထောန်၊ နာဲဖိုဝ်ကံၚ်တံ သဳကၠဳညးသ္ကံတုဲ နာဲၚိုဲတိၚ်ကဵု သဝ်ဗိုလ်ဟာန်တံဂှ် သွက်ဂွံသီကေတ် မုဟ်ဍုၚ်၊ ကျာ်ခၟဳ၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်တုဲ နာဲသာန်တူ၊ နာဲဖိုဝ်ကံၚ်၊ နာဲသုၚ် ထောန်တံဂှ် သွက်ဂွံသီကေတ် ဌာနဗဒိုပ်ဗၠာဲသၟိၚ် လ္တူဍုၚ်မတ်မလီုဂမၠိုၚ်ကဵု ၜါသွာၚ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ကျာ်မြဟ်ဂှ် ပါ်တာလျိုၚ်ညးသ္ကံရ။
ဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ (၁) အခိၚ်နူဂယးပြဟ် ကၠာတ္ၚဲဟွံတၟးက္ဍၚ်ဂှ် သီကေတ်ဏာ ဍုၚ်မတ်မလီုရ၊ အခါရဍုၚ်မတ်မလီု ဒးဒုၚ်သီဏာဂှ် အလဵုအသဳတံ ဟွံတီကေတ်တုဲ နူလ္ဂုၚ်ဂှ် ဗလးနၚ် (ကရၚ်လဲဗီးဝန်ထမ်းတပ်) နကဵုက္ၜၚ်ကျာ ဒါကိုဝ်တာ (၃) လ္တုန်ရ၊ သီကေတ်ဏာလွဟ် နူကဵု (ကရၚ်လဲဗီး) တံ လၟိဟ် (၂၅၀) ဇကိုအ်တုဲ ကောန်သ္ဂံၚ်ကရေၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဗလးထောံရ၊ နူဂှ်တုဲ ကေတ်အဆက်ကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် မၞုံကဵုရးဒေသ ဍုၚ်-ကွာန်ဂမၠိုၚ်တံတုဲ မွဲအခိၚ်ဓဝ်ဂှ် သီကေတ် ကျာ်ခၟဳ၊ ဍုၚ်ဇြပ်ဗု၊ ၜါသွာၚ် သှေ်အာကျာ်မြဟ်မွဲရ။
သွက်ဂွံဗပေၚ်ဇြဟတ် ပ္ဍဲကဵုဒပ်ပၞာန်မန်တံဂှ် နူကဵုလွဟ်သီဂွံလဝ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ကော်ကေတ်ဂကောံသၟတ် နူကဵု ကွာန်ဖအံက်ဂမၠိုၚ်တုဲ ကေတ်ရီုဗၚ် နူကဵုကောန်သ္ဂံၚ်ကရေၚ်တံ နဲကွတ်ဗ္တောန်ပန်လွဟ်ရ၊ နာဲလှမိုၚ်ကဵု ဗိုလ်တိၚ်တံ တီကေတ်ဒဒှ်သီကေတ်လဝ် ဍုၚ်မတ်မလီုတုဲ ဗက်ကၠုၚ်ဍုၚ်မတ်မလီုရ၊ ပကောံပကေဝ် ကေတ် ဂကောံဒပ်ရပ်လွဟ်မန်ဂမၠိုၚ်တုဲ ပံက်လဝ်ရုၚ်ဒၞာဲ (ဗိုလ်ကုန်ရပ်အထက်လမ်းမကြီး) ဂှ်ရ၊ ကဵုလဝ်တာလျိုၚ် ကုနာဲပါန်တာ၊ နာဲဗညောံတံ ကေတ်အာတာလျိုၚ်ကောပ်ကာဲရ။
သီကေတ်လဝ် ဍုၚ်မတ်မလီုကဵု ဒေသပွဳပွိုၚ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်ကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကရေၚ်တံ သဳကၠဳပညဳ ပညပ် စပ်ကဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ်၊ ပရေၚ်ပၞာန်ရ၊ အခိၚ်ဂှ်ဝွံ မန်ကဵု ကရေၚ်ပံၚ်တုဲ ပံက်ဏာကမ္မတဳပံၚ်တောဲမွဲရ၊ အခိၚ်ဂှ် က္ၜၚ်ပၞာန်မေယု နူလ္ဂုၚ်လေဝ် စိုပ်ကၠုၚ် ဍုၚ်မတ်မလီုရ၊ ပ္ဍဲက္ၜၚ်ပၞာန်ဂှ် ဥုထောန်လှအံၚ်လေဝ် ပါ ကၠုၚ်တုဲ ကော်ဘိက်ဆဵုဂဗကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန် နာဲလှမိုၚ်၊ နာဲၚိုဲတိၚ်၊ နာဲဗလောန်တံ လ္တူက္ၜၚ်ဂှ်ရ၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် မန်တံဂှ် ညံၚ်ဂွံဖန်ကဵု ‘တွဵုရးဍုၚ်မန်၊ တွဵုရးဍုၚ်ကရေၚ်’ ဗွဲမပြဟ်မာန်မ္ဂး ပြသၞာဖအိုတ်ဂှ် ပြေပြံၚ်အာရောၚ် ပ္တိုန်ထ္ၜးတုဲ ဥုထောန်လှအံၚ်ဂှ် ညးစိုပ်လ္ဂုၚ်မ္ဂး ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵု အလဵုအသဳလ္တူတေံရောၚ် ဟီုကဵုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်တံရ။
ပ္ဍဲအခိၚ်ဝွံ ဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂှ် ပကောံပကေဝ်တိုန် ဇြဟတ်ဒပ်ပၞာန်ရ၊ ဒုဥက္ကဌ နာဲအံၚ်ထောန် အာဆဵုဂဗကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဒပ်လ္ပာ်ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ် ကွာန်ကအ်ဍောတ်တုဲ ချပ်သဳကၠဳ အရၚ်ဂွံပံၚ်တောဲချဳဒရာၚ်ရ။
လ္ပာ်ပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ် ကွာန်ကၟာဝက်ဂှ်လေဝ် ဗိုလ်ရာဇကဵု ဗိုလ်ဗသိၚ်တံ က္ဍိုက်ပ်ဂှ် ပံၚ်တောဲကဵု ဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တုဲ ပံက်ပ္တိုန်ဒပ် ချဳဒရာၚ်ကၠုၚ်ရ၊ လ္ပာ်ကွာန်ကၠအ်သတ်ဂှ် ဒပ်နာဲကျံၚ် က္ဍိုက်ပ် တုဲ လ္ပာ်ကွာန်ဝက်ဒါဂှ် ဗိုလ်ဆအ်ကဵု ဗိုလ်ကောန်ပါတံနွံတုဲ ညးတံဖအိုတ်ဂှ် ဆက်စပ်ဒၟံၚ်ကဵု ဂကောံမန် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဖအိုတ်ရ။
နူကဵုဒပ်ပၞာန်စဵုဒၞာကောန်ဂကူမန် (MNDO) ဒးဒုၚ်လလောၚ်တြးဏာ ဂကောံဟွံလုပ်သၞောဝ်တုဲဗက်ဟွံလံ ဂှ် ကွာန်ဒပ်ပၞာန်မန်တံ ဖျေံဒၟံၚ်သ္ဇိုၚ် လ္ပာ်ပွိုၚ်ဍုၚ်မတ်မလီု ကွာန်ကံနှာတ်ဂှ်လေဝ် အလဵုအသဳတံ စံၚ်ထောံ ကီုရ။
လ္ပာ်ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်ဂှ် (၁၃၁၀) ဂိတုပုဟ် (၃) မံက်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်အလဵုအသဳ နွံပ္ဍဲကဵုကွာန်လၟိုၚ်ဂှ် ဒပ်နာဲထဝ်မိုၚ် တံ လုပ်ဗ္တိုက်သီဂွံဏာရ၊ ပေဲါဗ္တိုက်လၟိုၚ်တုဲဂှ် နာဲထဝ်မိုၚ်တံ ပံၚ်ကဵု ဒပ်မန်တံတၞဟ်ဟ်တုဲ အာလုပ်ဗ္တိုက်ဍုၚ် ရေဝ်ရ၊ ပ္ဍဲပေဲါဗ္တိုက်ဂှ် အမၠံက်နာဲထဝ်မိုၚ်တံ ခတိုဟ်ထ္ကးအာရ၊ ပ္ဍဲကဵုအမၠံက်ခတိုဟ်ထ္ကးအာဂှ် လ္ပာ်ဂတ မုက်အမၠံက်ဂှ် ဒးချိုတ်အာ (၆) တၠကဵု လ္ပာ်ဍုတ်အမၠံက်ဂှ် (၄) တၠ သ္ဂံၚ်ချိုတ်အာရ၊ နူကဵုအမၠံက်ဂှ်ဟွံမွဲတုဲ နာဲထဝ်မိုၚ်တံ ဒးရုပ်ဆုတ်ဏာဒပ်ရ။
ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ်ဝွံ ပေဲါဗ္တိုက်က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ် မွဲဏှေအ်အတေံ၊ မွဲဏှေအ်အဏံ အဆက်က်ဂှ်တုဲ ဒပ်ပၞာန်အလဵုအသဳတံ လေဝ် ဗက်ဗ္တိုက်ဒၟံၚ်ဒပ်မန်တံ၊ ဗက်ကဵုဒၟံၚ်ဘဲကဵုကွာန်မန်တံ ပြးဇးကီုရ၊ ဒၞာဲကွာန်ဒပ်ပၞာန်မန်နွံ၊ ဒၞာဲဒပ်မန် တံဇူဒီု၊ ဒၞာဲဇွဒပ်မန်တံနွံဂှ် ကွာန်ဍောတ်ဇၞော်ဟွံသှေ် ဒပ်ပၞာန်အလဵုအသဳတံ ဗက်စံၚ်ပလီုထောံဖအိုတ်ရ။
ကွာန်မန် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗု မပ္တံကဵုကွာန်ပ္ၚ၊ ကွာန်ကြုက်ပိဒှ်တံ၊ ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်ဂှ် ကွာန်ကၟာဝက်၊ ကၠအ် သတ်ဒှ်တံ၊ မွဲဒမြိပ်ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်ဂှ် ကွာန်ပလိုတ်ဂၠံၚ်ကွဳစက်ကာကီု၊ ကွာန်ပလိုတ်ဂၠံၚ်ကွဳပၟတ်ဂမၠိုၚ်ကီု၊ ကွာန်ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ကျာ်မြဟ်ဂမၠိုၚ်၊ ကွာန်ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ကံကြိက်ဂမၠိုၚ်၊ ကွာန်မန်ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ဘာအၚ်ဂမၠိုၚ်၊ ကွာန်နွံ ပ္ဍဲခရိုၚ်သဓီု ကွာန်ပွိုၚ်ဍုၚ်ပံၚ်ဂမၠိုၚ်ကီု အပံၚ်ဖအိုတ် လၟိဟ်ဗၞတ် (၁၀၈) ကွာန် ဒးဒုၚ်စံၚ်ကၠုၚ်ရ။
အလဵုအသဳ ဖဆပလဝွံ ဍုၚ်မတ်မလီုကဵု ခရိုၚ်မတ်မလီုဂှ် လုပ်ဗ္တိုက်သောၚ်ၜးတုဲ မွဲဒမြိပ်ၜဳသၚ်လောန်ကဵု ၜဳဂြာၚ်ဂှ် ထ္ပက်လုပ်ပ္တဝ်ကၠုၚ် လ္ပာ်ဒပ်မန်ကွာန်ကံဗိန်ရ၊ (၁၃၁၀) ဂိတုဖဝ်ရဂိုန်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ စပလေဝ် စ သွက်ဂွံဗ္တိုက်ကံဗိန်ရ၊ ဂၠံၚ်ဍာ်ကီု ဂၠံၚ်ဒဵုကီု တိုန်ကၠုၚ်ရ၊ မွဲဒမြိပ်ဒပ်ဗၟာတံတိုန်ကၠုၚ်ဂှ် စံၚ်ကၠုၚ်ကွာန်မန်တံ အိုတ်ရ၊ ဒပ်မန်တံလေဝ် ဂွံတီကေတ်ပရိုၚ် ဒပ်ဗၟာတံတိုန်ကၠုၚ်မံၚ်ဂှ်တုဲ ပလေဝ်ပလေတ်စအိုတ်ရ၊ ဂဥုဲ အၚ်ယန်ဒုၚ် (ပန်ဟွံဒး ဗါ်ဟွံလုပ်) တံလေဝ် ဗီုညး ညးပကောံတုဲ ပခိုၚ်လဝ် ဗီုညးကဵုညးအိုတ်ရ။
ဒပ်မန်တံဂှ် မၚ်ကေတ်လဝ်မ္ၚးကွာန်ကံဗိန်တုဲ က္ဍိုပ်ဗိုလ်ဒါန်တံဂှ် မၚ်ဒၟံၚ်ဒၞာဲဍာ် ဒၞာဲခိုဟ်မွဲဒၞာဲရ၊ က္ၜၚ်ပၞာန်ဗၟာ တံလုပ်ကၠုၚ်ဂှ် ဒပ်ဗိုလ်ဒါန်တံ ပန်ကဵုအမၠံက်ရ၊ က္ၜၚ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဒးအမၠံက်တုဲ ဆုတ်တိတ်အာရ၊ တုဲဂှ် ဒပ် ပၞာန်ဗၟာတံ ကလေၚ်တိုန်ကၠုၚ်လ္ပာ်ဒဵုပၠန်ရ၊ ဇီုကဵု က္ဍိုပ် (ဗိုလ်ခွေး) တံပၠန်တုဲ ဒှ်ပေဲါဗ္တိုက်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ၊ ဒှ်ပေဲါဗ္တိုက်လံအာတုဲ လွဟ်မကံလ္ပာ်ဒပ် (ဗိုလ်ခွေး) တံ အိုတ်အာရ၊ (ဗိုလ်ခွေး) ဂှ် ကဵုအမိၚ်ကုကောန်ဒပ်တံ တိုန်ဗါ်ကဵုမြရ၊ ပ္ဍဲပေဲါဗ္တိုက်ဂှ် ချိုတ်ဂၠိုၚ် သီုၜါလ္ပာ်ရ၊ (ဗိုလ်ခွေး) လေဝ် ချိုတ်အာ ပ္ဍဲကဵုပေဲါဗ္တိုက်ဂှ်ကီုရ၊ ပေဲါဗ္တိုက်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ တိုန်ဟွံမာန်ကီုလေဝ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ထပ်တိုန်ကၠုၚ် မွဲက္ဍိုပ်ပၠန်ဂှ် ဍိုက်ပန်ကဵု အမၠံက်မဝ်တာတုဲ ဒပ်ပၞာန်မန်တံ စဵုဒၞာဟွံမာန်ရ၊ အမၠံက်ဇကုဂှ် ဒးထောံဏာဍာ်ၜဳတုဲ ဇြဟတ်ဒပ်မန်ဂမၠိုၚ်လေဝ် ဒးပဲါဆုတ် တိတ်အာသၚ်ၜဳမွဲလ္ပာ်တေံရ။
ဝၚ်ပရေၚ်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်မန်ဂှ် နူလက်ထက်ဂကောံကေၚ်ကာပရေၚ်မန်၊ ဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်၊ ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်၊ လၟုဟ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဆက်လုပ်မံၚ်ပေဲါဗ္တိုက် အခေါၚ်အရာကောန်ဂကူ နကဵု လွဟ်ဏီဖိုဟ်ရ။