Category: လိက်ပရေၚ်

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

ဘာဖောအ်ဗြေဝ်ကောန်ၚာ်

နာဲအံၚ်ဇၞး (ရုတ်တံၚ်)

ဌာနပညာ ပရေၚ်ကောန်ဂကူမန်တအ် ဂိုတ်ဂစာန် ဆဝ်မ္ၚုဟ်မံၚ်ကဵု မိမကွးဘာ ကောန်ဂကူမန် တအ်ဂှ် နူကောန်ၚာ်သၟတ် ဂွံအာယုက်ပိသၞာံကဵု အကြာမသုန်သၞာံဂှ် ကောန်ၚာ်တအ် အလုံဖအိုတ် စွံဘာဖောအ်ဗြေဝ် ကောန်ၚာ် (မူကြို) အိုတ်ညိ၊ ကောန်ၚာ် ဂွံအာယုက် ပိသၞာံတုဲတအ်ဂှ် မူဟိုတ် ဒးစွံဘာ ဖောအ်ဗြေဝ်ကောန်ၚာ်ရော? သၟာန်ပုစ္ဆာဏအ် မံက်တိတ်ကၠုၚ်ရ။
ညးမကဵုသွဟ်တအ် ယဝ်ဒှ်သွဟ်ဍာံမ္ဂး ဒှ်ဂုန်ဖဵု သွက်ကောန်ၚာ် ပ္တန်ၚုဟ်မးဟွံမာန်ရ။ ပ္ဍဲသွဟ်ဍာံ ပါလုပ်နွံမံၚ်မွဲတၚ်ဂှ် ဒးစွံကဵုဘာ အရေဝ်ကောန်ၚာ် လေပ်ကၠုၚ်နူသ္ၚိတအ်ရ။ ဥပမာ- ကောန်ၚာ်မန်မ္ဂး ပ္ဍဲသ္ၚိဍေံ ဂကောံသ္ၚိကၟိန်ဍေံ ဟီုမံၚ်အရေဝ်မန်တုဲ အရေဝ်ဍေံလေပ်ကၠုၚ်နူသ္ၚိဂှ် ဒှ်အရေဝ်မန်ရ။ ကောန်ၚာ် လေပ်ကၠုၚ်အရေဝ်မန် နူသ္ၚိဂှ် ယဝ်စွံဘာဖောအ်ဗြေဝ်ကောန်ၚာ် အရေဝ်ဍေံလေပ်ကၠုၚ်နူသ္ၚိဟွံသေၚ်၊ ဗ္တောန်ကဵုဍေံ အရေဝ်ဍေံဟွံတီ ဟွံကၠိုဟ်ဂှ်မ္ဂး က္ဍဟ်ညာဏ်ကောန်ၚာ်ဂှ် မုဆောံလေၚ်အာမာန်ရော? ဇၟာပ်မိမ မစွံဘာဖောအ်ဗြေဝ်ကောန်ၚာ်ကဵုကောန်ဇကု ဒးချပ်ဒး ဗွဲကိုပ်ကၠာရ။
ကောန်ဇကု သွက်အနာဂတ်ဍေံ (ဟွံသေၚ်) ကာလဍေံစိုပ်အဝဲ ဝုတ်ဗၠာဲမ္ဂး မိက်ဂွံဆဵုညာတ်ဍေံ နဒဒှ် ကောန်ဍိုဟ်ကေက်၊ ကောန်ညာန်ဇၞော်သၠဲ၊ ကောန်မၞုံကဵုၚုဟ်မးဘဝမၞိဟ်ဟာ? သွဟ်ဗီုဇကုမိက်ဂွံဂွံဂှ် ဒးပလေဝ်ကောန် ပ္ဍဲဘဝကောန်ၚာ် နူဍောတ်တ်တေံရ။ ပလေဝ်ဘဝကောန်ဇကု နူဍောတ်တ်လေပ်မ္ဂး ဗီုဇကုမိက်ဂွံဂွံဂှ် ကလိဂွံမာန်ရ။ ဒးထ္ၜးသက်သဳမ္ဂး ဒးထ္ၜးသက်သဳ သမ္မတအမေရိကာန် “အဝ်ဗာမာ”ရ။
ကံက်နုက်ကေတ် နူလိက်အုပ် အတ္တုပ္ပတ္တိညးတုဲ မိမကောန်ၚာ်တအ် ဆက်ဗှ်အာညိ၊ အဝ်ဗာမာဝွံ ဒှ်မၞိဟ်ဂကူစါတ် မွဲတၠရ၊ မအံက်ညးဂှ် ဂကူစၞာံလမ္စံက် နူဍုၚ်ကေန်ညာ၊ မိအံက်ညးဂှ် ဒှ်ဂကူစၞာံဗု အမေရိကာန် (ယၟုညးတအ်ဝိုတ်မံၚ်ရ)၊ ညးၜါ အဃောကတ်ပညာ ဆဵုညးသ္ကံ ပ္ဍဲဘာတက္ကသဵုတုဲ ဟိုတ်နူကမ်အတိက် သူကၞေၚ်ပြေၚ်ကဵုဘဝနွံတုဲ အကြာမိမ ဟွံတုပ်စိုတ်ဂှ် လုပ်ပေါဲဗ္တိုက်ကဵု တၞောဝ်မသ ကောဒေံတုဲ ဒက်ပ္တိုန်ဘဝသ္ၚိကၟိန်အိန်ထံၚ်ရ။
ညံၚ်အရေဝ် ပူရဏာံမန်တအ်ဟီုမံၚ် “ဆာန်ဟွံညာတ်ဒုဟ် က္ဍုဟ်ဟွံညာတ်ဂုန်” ကီု ပံၚ်ဖက်ညးသ္ကံ အဃောဆာန်မံၚ်ဂှ် ကလိဂွံကောန်ု “အဝ်ဗာမာ”မွဲတုဲ ဂတဂှ် ဆာန်သာဲခြာ ညာတ်ကၠုၚ်ဒုဟ်ညးသ္ကံတုဲ အိန်ထံၚ်သ္ၚိကၟိန် လီုလာ်ပြးဆာဲအာ ညးသ္ကံတုဲ ညးဂှ် ဂွံလွဳအာ ကောန်ရော၊ ဟီုဂးပ္တိုန်ထ္ၜးညးသ္ကအ်တုဲ ညးမဒှ်သဳ ဣစဳ “အဝ်ဗာမာ” (ဒေံမအံက်) ဒုၚ်လျိုၚ်လွဳပရာ အဝ်ဗာမာတုဲ ကော်ဖျဴဏာ ဍုၚ်ကေန်ညာ ဇရေၚ်ဂကောံကောဒေံ မအံက်တေံရ။
ညးမဒှ်သဳ (ဣစဳ) အဝ်ဗာမာ (ယၟုဝိုတ်မံၚ်) စွံတၚ်ရန်တၟံဇၞော်ဇၞော် လညာတ်သၠုၚ်ၚ် “အဝ်ဗာမာ” ဇၞော်တိုန်မ္ဂး ဒးဒှ်သမ္မတ အမေရိကာန်ရောၚ် ဖျေံလဝ်သန္နိဋ္ဌာန်ပသဲက္ဍာၚ်တုဲ လွဳပရာဖျေံဗီု ညံၚ်ဂွံလုပ်ဗ္ၜတ် သွက်ဂွံဒှ်သမ္မတမွဲရ။ အတိုၚ်သဳညးရန်လဝ် ပလေဝ်ကေတ် ဘဝကောန်ၚာ်ဂွံကီုဂှ် ဇၟာပ်မိမမန်တအ် ပလေဝ်ကေတ်ကောန်ဇကု ဂွံမံၚ်ကီုရောၚ် မိက်ဂွံကဵုဏာ ပရၚ်တဲ ဗဟုသုတရ။
ဣစဳအဝ်ဗာမာ တီကၠိုဟ်လဝ် ပရောကောန်ၚာ်တအ်ဂှ် အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်ဏအ်ရ။ “ကောန်ၚာ် အဝဲ အာယုက် နူပိသၞာံ စိုပ်မသုန်သၞာံမ္ဂး ဒှ်အခိၚ် က္ဍဟ်ဂမြၚ်ညာန်ဍေံတအ် အဃောဖောအ်ဗြေဝ် အဃောတောတက်အိုတ်ရ။ ညာတ်အာဣတေံလေဝ် မိက်ဂွံတီ၊ ညာတ်ဣဏအ်လေဝ် မိက်ဂွံဟီုထ္ၜး၊ ဒှ်အခိၚ်ဂၠာန် မိမတအ် ယှုက်စိုတ်အိုတ်ရ။ အခိၚ်ဍေံဂၠာန် မိက်ဂွံတီလ္ပာ်တေံ လ္ပာ်ဏအ်ဂှ် မိမတအ် ဖန်ဇန်လွဳလွတ်ကဵုကောန်ၚာ် ဟွံလေပ်မ္ဂး က္ဍဟ်ဍေံ၊ ဂမြၚ်ညာန် ဖောအ်ဗြေဝ် တောတက် ပ္ဍဲဍေံ လီုလာ်အာမာန်၊ ဓီုဓုဲအာမာန်၊ ဖေါအ်ဗြေဝ် က္ဍဟ်ညာန် ချိုတ်အာမာန်ရောၚ်။ ဣစဳ-သဳ အဝ်ဗာမာ ညာတ်လဝ် လ္တူကောန်ၚာ် အဝ်ဗာမာတုဲ ဗီုညးမိက်ဂွံကဵုဒှ်ဂှ် ညးပလေဝ်ကၠုၚ်ဘဝ အဝ်ဗာမာ နူအာယုက် ပိသၞာံတေံရ။
ဘာပရေၚ်ပညာ ကောန်ဂကူမန်တအ်လေဝ် စၟဳရန်ပ္တဝ်လဝ် သွက်ဘဝဂကူမန် သ္ဂောံဒှ်မၞိဟ်ခိုဟ်တုဲ ညံၚ်သ္ဂောံစိုပ်အဆံၚ် ဘဝမၞိဟ်တဲခိုဟ်ဂှ် လၟုဟ်ဂစာန်ပံက်ဒၟံၚ်ဘာ ဖောအ်ဗြေဝ်ကောန်ၚာ် ဇၟာပ်ကွာန်မန်တအ်ရ။ ယဝ်မိက်ဂွံဒှ် ဘဝမၞိဟ်တဲခိုဟ်မ္ဂး သ္ပတံနူမံၚ်ဘာ အတိုၚ်အ္စာကဗျမွဲတၠ ချူလဝ် “ပညာဒိုဟ်ဇဳ၊ လွဳကဵုအရေဝ်မိ၊ ဘာသာမိအိုတ် ဂကူလေဝ်ပၠိုတ်” ဂးတုဲ ကောန်ၚာ်မန်မ္ဂး အရေဝ်မန် ဍေံကၠိုဟ် ဍေံတီလဝ်ဂှ်ရ ဒးဗ္တောန်ကဵုဍေံ၊ အရေဝ်မိဍေံနူတံ ဍေံတီကၠိုဟ်ကၠးလဝ် ဟွံအိုတ်မ္ဂး ဂွံဒှ်မၞိဟ် တဲခိုဟ်မွဲမာန်ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ရ။
ဘာဖောအ်ဗြေဝ်ကောန်ၚာ် ECD ဏအ် ရန်တၟံ လွဳၜံၚ် ပလေဝ်စရိုတ် ဒ္ဂေတ်လၟေတ် ကောန်ၚာ်တအ်၊ အရာဖောအ်ဗြေဝ် ကာယကောန်ၚာ်တအ်၊ ဖောအ်ဗြေဝ်စိုတ်ကောန်ၚာ် သ္ဂောံစိုပ်အဆံၚ် ဘဝမၞိဟ်တဲခိုဟ် မၞုံကဵုၚုဟ်မးဘဝမွဲရ။ ကမၠောန်လွဳၜံၚ်ကောန်ၚာ် ဂွံဖောအ်ဗြေဝ် သွာၚ်ဇဳဇဳဟီုဂှ် ရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ် ဂွံခိုဟ် ဂွံပရေံ မွဲဓဝ်ဟွံသေၚ်၊ သွက်ဂွံဗပေၚ်ကဵု ပရေၚ်ထတ်ယုက်၊ ပရေၚ်ဒ္ဂေတ်လၟေတ် ဒးမၚ်မွဲ ထိၚ်ဒဝ်တအ် ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်မာန်ဂှ်လေဝ် စွံလဝ် တၚ်အဓိက ဇၞော်ဇၞော် မွဲကီုရ။
တၚ်အဓိက အာတ်မိက်ကဵု တၚ်ဒးပလေဝ် လ္တူကောန်ၚာ်ဂှ် နွံ (၅) တၚ်ရ။
၁) ကောန်ဇကု မိက်ဂွံကဵုဍေံဒှ် တၠပညာ သဝ်ဝန်မ္ဂး ဗီုလဵုဂွံပလေဝ် လွဳၜံၚ်ဍေံရော?
၂) ကောန်ဇကု မိက်ဂွံကဵုဍေံဒှ် ညးဍိုဟ်ကေက် စဳကၠးမွဲမ္ဂး
၃) ကောန်ဇကု မိက်ဂွံကဵုဍေံဒှ် ထတ်ယုက် မြက်စာ သၟာသုခုမမ္ဂး
၄) ကောန်ဇကု မိက်ဂွံကဵုဍေံဒှ် မၞိဟ်မၞုံကဵုညးသ္ဍိုက်ဆာန်ဂၠိုၚ်၊ မၞုံကဵုစိုတ်ခိုဟ် ရီုဗၚ်ညးတၞဟ် လေပ်မ္ဂး
၅) ကောန်ဇကု မိက်ဂွံကဵုဍေံဒှ် ညးဟီုအရေဝ်ခိုဟ်၊ စိုတ်လ္ဂူတပ်တး တီဝတ်မၞိဟ်မ္ဂး ဗီုလဵုဂွံပလေဝ် လွဳၜံၚ်ဍေံရော၊ ပၟိက် (၅) သာ်ဏအ် ဂွံပေၚ် ပလေဝ်ကေတ် လ္တူကောန်တအ်မာန်ရ။
ဟီုသရောပ်မ္ဂး ကောန်ၚာ်ဟီုအရေဝ်မန်တအ် စွံ “ဘာဖောအ်ဗြေဝ်ကောန်ၚာ်ဟီုအရေဝ်မန်” အိုတ်ညိ။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

အခိုက်ပၞာန်သီအဝဵု က္တဵုဒှ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာ သ္ကုတ် (၉)

In this photo taken March. 11, 2006, Myanmar's top junta leader Senior Gen. Than Shwe, center, waves with his second-in-command Gen. Maung Aye, right, and third-ranking Gen. Thura Shwe Mann at Yangon international airport, Myanmar. Myanmar's junta carried out a major military reshuffle Friday, Aug. 27, 2010 that retired more than a dozen senior leaders, officials said, in an apparent move to prepare for November national elections. There were conflicting reports about whether Myanmar's top two junta leaders, Than Shwe and Maung Aye, were among those shifted out of power. Friday's reshuffle included Thura Shwe Mann who served as Joint Chief of Staff, said the officials who are close to the military but could not be named because the reshuffle was not formally announced. (AP Photo/Khin Maung Win)

ဗညာအံၚ်

လောန်ကၠုၚ် ၜိုတ် (၃၀) စှော်သၞာံပြၚ်တေံ ဒပ်ပၞာန်ထပ်သီအဝဵုတုဲ တိုန်သ္ပအလဵုအသဳပၞာန် နကဵုယၟု နဝတ ဂှ် ကၠာဟွံစိုပ် ပေါဲရုဲမာဲ သၞာံ (၂၀၁၀) ၊ အပ္ဍဲပွိုၚ် (၂၀) သၞာံ ဆိုက်ဗ္ဒက်ကဵု ဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် နကဵုနဲကေတ်ပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော်ညးသ္ကံရ၊ လ္တူဂကောံဒေံါပန်ပှော် (ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်) တအ်ဂှ်လေဝ် သ္ပလဝ်ဗီုပြၚ်ၜါလွး (ၜါအဆံၚ်) တုဲ ဆက်ဆောံဒၟံၚ် ကေုာံ ဂကောံရပ်လွဟ်တအ်ဏောၚ်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုလဝ် ဗွဲယေဘူယျ ပ္ဍဲသ္ကုတ် (၈) တေံတုဲရ။
ယဝ်ဒးဆက်ကလးညိပၠန်မ္ဂး လွးပထမ (ကွပ်အဆံၚ်ပထမ) ဂှ် ဂကောံဇၞော် (ဂကောံတမ်မူလ) ညံၚ်ဗော်ကချေၚ် KIO ၊ ဗော်ဝ UWSA ၊ ဂကောံ မာၚ်လာ၊ ဗော်ပရေၚ်တောတက်ရးသေံ SSPP ၊ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ NMSP ၊ ဗော်ကရေၚ်ဍာဲ KNPP တအ်ဏအ် ဒှ်ဗော်တမ်တုဲ လွးဒုတိယ (ကွပ်အဆံၚ်ဒုတိယ) ဂှ် ညံၚ်ဒပ်ပၞာန် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ရးကချေၚ် NDA-K မပါ်တိတ်နူ KIO ၊ ဒပ်ကရေၚ် DKBA, ဒပ်ဟံၚ်ဒြဝ် KPF မပါ်တိတ် နူ KNU တအ်ဂှ် စွံအဆံၚ်ဒုတိယ သ္ပလဝ်သာမညရ။ သီုဖအိုတ် ဂကောံရပ်လွဟ် ၜိုတ် (၄၀) ဂကောံတအ် ကၠာဟွံစိုပ်ပေါဲရုဲမာဲ သၞာံ (၂၀၁၀) ၊ ညံၚ်ဂွံဒေံါပန်ပှော်ဂှ် အလဵုအသဳပၞာန် ရၚ်တၠုၚ်မာန်ကၠုၚ်။
မွဲလ္ပာ်ဂှ်ပၠန် ကၠောန်သ္ပကၠုၚ် သ္ဘၚ်သဳကၠဳကေးန်ဂကူ၊ ချူခၞံကၠုၚ် သၞောဝ်ဥပဒေပ္တန်ဍုၚ် လုကဴပွိုၚ် (၁၅) သၞာံရ။ စိုပ်သၞာံ (၂၀၀၈)၊ ဂိတုမေ (၁၀) ဂှ် ကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲ ကေတ်ဆန္ဒညးဍုၚ်ကွာန် မၞုံလၟိဟ်မၞိဟ် (၆၀) ပြကောဋိကိုဋ်တအ်တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန် ဒုၚ်တဲထံက်ဂလာန် နွံကၠုၚ် စဵုကဵု (၉၃ ဒဿမ ၈၂%) ရောၚ် ပရးကၠုၚ်ဝါဒ သာ်ဏအ်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲစရၚ်မၞိဟ် (စရၚ်သ္ဂာတ္ၚဲ) သၞာံ (၂၀၁၄) ဂှ် ထ္ၜးလဝ် လၟိဟ်မၞိဟ်ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာ နွံ (၅၁ ဒဿမ ၄) ပြကောဋိကိုဋ်ဟေၚ်ရဏောၚ် ဂးရ။
သ္ပဒ္တန်သၞောဝ်ဥပဒေပ္တန်ဍုၚ်ဏအ်တုဲ ကၠာဟွံကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲ သၞာံ (၂၀၁၀)၊ ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဒေံါပန်ပှော်လဝ် အိုဿီုတအ် ဒုၚ်အသံဒပ်ပၞာန်တုဲ ဒးသ္ပဒပ်မၚ်ပယျဵု (ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ်) ဒပ်မၚ်မွဲ ညးဍုၚ်ကွာန် ဒေသဌာနဳဇကု (ပျဳဒုသေတ်) ရောၚ်ဂှ် ဒပ်ပၞာန် ကော်ဟီုကၠုၚ်ရ။
လ္တူဟီုဂးကၠုၚ်သာ်ဏအ်ဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် မဒှ်ဂကောံတမ်မူလ ဂကောံဇၞော်ဇၞော် (အဆံၚ်ပထမ) တအ် ဒတဴလိုၚ်ကၠုၚ် သာ်လဵုရောမ္ဂး ကိစ္စကဵုပြံၚ်ကၠေံလွေဟ်ဒပ်ဏအ်ဂှ် ဒှ်တၚ်တုပ်စိုတ် တိတ်ကၠုၚ် နူပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဟွံသေၚ်တုဲ နကဵုဒပ်ပၞာန် ဗီုအ္ၚပ်ဇကုကဵုဇကု ဟီုကၠုၚ်ဂလာန်ကဵုအမိၚ် သာ်ဏအ်ဂှ် ဗော်ဇၞော်လဵုလေဝ် ဟွံဒုၚ်တဲ။
ဂကောံဇၞော် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် ဒေံါပန်ပှော်ဂှ် ကေတ်ဆအယာံမာတ် ဒေံါပန်ပှော်ဓဝ်ရ ဟွံသေၚ်တုဲ ညံၚ်ဂွံကၠောန် ပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် အာတ်မိက်ဒၟံၚ် ဂၠိုၚ်ကဵုဝါရ။
ဇၟာပ်မအာတ်မိက်ဂှ် ဒပ်ပၞာန် ဟီုသာ်လဵုရောမ္ဂး ဍေံတအ်ဂှ် ဟိုတ်နူဒှ်ဒၟံၚ် အလဵုအသဳပၞာန်ဂှ်ရ သဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကေုာံဍေံတအ်မ္ဂး ဍေံဟွံလုပ်ကဵုသၞောဝ်တုဲ အခါရ အလဵုအသဳအရာပ် (ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ရုဲပ္တိုန်လဝ် အတိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေပ္တန်ဍုၚ်တေံ) မံက်တိုန်မှ သဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ညိ၊ အခါဂှ်မှ စိုပ်တရဴရောၚ် ဟီုဖ္ဍာတ်လဝ်က္တောဝ် သာ်ဏအ်ရ။
ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ပေါဲရုဲမာဲလေဝ် ဂွိုအ်ကၠောန်ဏီ၊ အလဵုအသဳအရာပ်ဂှ် ညးလဵုရောလေဝ် ဟွံပြာကတ်မွဲသာ် ဒးသ္ပဒပ်မၚ်ပယျဵု (BGF) ဏောၚ်၊ ဒးသ္ပဒပ်မၚ်မွဲဒေသဌာနဳ (ပျဳဒုသေတ်) ဏောၚ်ဟီုဂှ် ဂကောံလ္ပာ်သၟဝ်ကျာ မပ္တံ UWSA ၀၊ ကဝ်က၊ မာၚ်လာ၊ KIO ကချေၚ်၊ SSPP သေံတအ်ကီု၊ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ နွံသ္ကုတ်သၠုၚ်ကျာဏအ်ကီု ညိလေဝ်ဟွံဒုၚ်တဲဂလာန်ဂှ်ရ။
အလဵုအသဳပၞာန် နဝတ ချူခၞံလဝ်သၞောဝ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ဍေံတအ်ဂှ် သ္ပကၠေံဒ္တန် ပ္ဍဲသၞာံ (၂၀၀၈) ဂှ်တုဲဗက် ဂကောံရပ်လွဟ် ဒေံါလဝ်ပန်ပှော် ကေုာံ ဍေံတအ်ဂှ် ဍေံတအ်ကရေပ် ဍေံတအ်ပယျာတ် ကဵုပြံၚ်ကၠေံ နဒဒှ်ဒပ်မၚ်ပယျဵု,ဒပ်(ပျဳဒုသေတ်) ဒေသဌာနဳရ၊ ဂကောံဇၞော်ဇၞော်တအ် ဟွံဒုၚ်တဲတုဲ သီုကလေၚ်ဒှ်ပေါဲဗ္တိုက် ကလေၚ်ပန်ညးသ္ကအ် ကေုာံ ဂကောံလ္ၚဵုလ္ၚဵုဏီရ။
ကလေၚ်လ္ၚတ်ရံၚ် အကာဲအရာ အခိၚ်ဂှ်မ္ဂး ညံၚ်ဂွံပြံၚ်သ္ပဒပ်မၚ်ပယျဵု BGF ဂှ် ဒပ်ပၞာန် ရပ်ကရေပ် ပယျာတ်ကၠုၚ် ကုဒပ်မဟာမိတ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကောန်ဂကူဍုၚ်ဗၟာ ကော်ဂး MNDAA ဂကောံကဝ်က (ဥက္ကဌ ဖုၚ်ကျာယှေန် က္ဍိုက်ပ်) ရ၊ ဆ္ဂး ညးတအ် ဟွံဒုၚ်တဲတုဲ သၞာံ (၂၀၀၉)၊ ဂိတုအဝ်ဂါတ်ဂှ် ဒေံါပန်ပှော်လီု၊ ဒပ်အလဵုအသဳပၞာန် လုပ်ဗ္တိုက် သီကေတ်ထောံ ဗ္ဒိုပ်ဥက္ကဌ ဖုၚ်ကျာယှေန်တအ်ရ။
ပ္ဍဲဂကောံကဝ်က ဥက္ကဌ ဖုၚ်ကျာယှေန်ဏအ် ဂကောံထံက်ဂလာန် အလဵုအသဳပၞာန်ကဵု ဂကောံစှေ်စး အလဵုအသဳပၞာန် သာ်ဏအ် တိတ်အာၜါလွးတုဲ ရဲထံက်ဂလာန်ကဵု အလဵုအသဳပၞာန်ဂှ် ဒုၚ်ကေတ်ဘဝ ဒပ်မၚ်ပယျဵုရ၊ ဒၟါနူဂှ်ရ ဂကောံဥက္ကဌ ဖုၚ်ကျာယှေန် မစှေ်စးကဵုဒပ်ပၞာန်ဂှ် ဒးပါဲတိတ်အာ ဒၞါဲတၞဟ် မွဲဒၞါဲရ။
ပ္ဍဲအရာဒုၚ်ကေတ်ဘဝ ဒပ်မၚ်ပယျဵုဏအ် လ္ပာ်ကဝ်ကဂှ် ညးတာလျိုၚ် (၁၅) တၠ၊ နူကဵုအရန်ဗိုလ် ဒဵုကဵုစိုပ် အဆံၚ်ဒုအကြာပ် ၜိုတ် (၈၀) တၠ၊ ကောန်သ္ဂံၚ် (၂၀၀) တၠ ကေုာံ လ္ပာ် နအဖ ဇြဟတ်မၞိဟ် (၃၀) တၠ ပံၚ်တုဲ အလဵုအသဳပၞာန် ဒက်ပ္တန်ဒပ်မၚ်ပယျဵု စၟတ်ဂၞန် (၁၀၀၆) ရ။
သၟာၚ်နူဂှ် ဒပ်ပၞာန် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတၟိ ရးကချေၚ်ဂှ် ဒပ်မၚ်ပယျဵု (၃) တမ်ဒပ်၊ ပ္ဍဲတွဵုရးကယာပၠန် ကလလတ ဒေသတၟေၚ် (၂) ဂှ် ဂွံဒပ်မၚ်ပယျဵု (၂) တမ်ဒပ်၊ ပ္ဍဲဒပ် DKBA တွဵုရးကရေၚ်ဂှ်လေဝ် ဂကောံသ္ကိုပ်ဗိုလ်သဝ်ချေတ်ဒူ မပါ်တိတ်နူဂကောံမစှေ်စး ဒပ်မၚ်ပယျဵုဂှ်ကီု၊ ဒပ်ဒေသၜဳဟံၚ်ဒြဝ် ကော်ဂး ဒပ်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် (KPF) ကရေၚ်ဂှ်ကီု ပံက်ဂွံ ဒပ်မၚ်ပယျဵု (၁၃) တမ်ဒပ်ရ။ ဂကောံကောန်ဂကူ ပအိုဝ်တအ်လေဝ် ပြံၚ်ကၠောံ ဒဒှ် BGF ကီုရ။
အတိုၚ်ဓမံက်ထ္ၜးလဝ် လ္တူတေံဂှ်ရ နူသၞာံ (၁၉၈၉) စဵုကဵု သၞာံ (၂၀၀၉) အပ္ဍဲပွိုၚ် (၂၀) သၞာံဏအ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဇၞော်ဇၞော် ဍောတ်တ် ၜိုတ် (၄၀) ဂကောံတအ် ဟဳဗက်ဒၟံၚ် ဇၟောဝ်ဇာတ် ဒေံါပန်ပှော် ကေုာံ အလဵုအသဳပၞာန် နဝတ၊ နအဖတုဲ ဂကောံဍောတ်တ် အဆံၚ်ကွပ်ဒုတိယ ဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်လဝ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ် ဇြိုဟ်ဟ်နက်က် ဟွံမွဲတအ်ဂှ် ကဵုဒှ်ဒပ်မၚ်ပယျဵု BGF (ဟွံ) ကဵုဒှ်ဒပ်ပျဳဒုသေတ်တုဲ ပၠောပ်စွံကၠုၚ် ပ္ဍဲသၟဝ်တဲဒပ်ပၞာန်ရ။
ဂကောံဇၞော်ဇၞော် (တမ်မူလ) မဒှ်ဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် လုပ်ကၠုၚ်လဝ် ပေါဲဗ္တိုက် (၆၀- ရ၀) သၞာံပြၚ်တအ်လေဝ် ဂွံလဝ်တၚ်တုပ်စိုတ် ဒေံါပန်ပှော် ကေုာံ အလဵုအသဳပၞာန် နဝတ-နအဖ ဂှ် ညံၚ်မလီုအာကီုရဒှ်တုဲ အခါကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၀) ဂှ် ပ္ဍဲဒေသလ္ၚဵုလ္ၚဵု နွံပ္ဍဲပယျဵုဂှ် သီုကလေၚ်ဒှ်ပေါဲဗ္တိုက်ဏီရ။
ပ္ဍဲတွဵုရးကရေၚ် ဒေသစုက်ဒၟံၚ်ကဵုပယျဵုသေံ ညံၚ်ဍုၚ်ဗြဝတဳ ကေုာံ ဍုၚ်ကျာ်ပိဂှ်မ္ဂး ဒပ် DKBA ဟွံဒုၚ်တဲကဵု ဒပ်မၚ်ပယျဵုဂှ် ကလေၚ်ကၠောန်ကၠုၚ်ပေါဲဗ္တိုက်ရ။
သရောပ်ကၠေံမ္ဂး အပ္ဍဲကာလ ဒေံါကၠုၚ်ပန်ပှော် ပွိုၚ် (၂၀) သၞာံဏအ် ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ် ရပ်လွဟ်တအ် ဗွဲမဂၠိုၚ် စိုပ်အာသၟဝ်အသံဒပ်ပၞာန် နဒဒှ်ဘဝဒပ်မၚ်ပယျဵု (BGF) ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ဒဒှ်ဘဝ ပျဳဒုသေတ်တုဲ ဇြဟတ်တအ်ဏအ်ဂှ် ဒှ်အာဇြဟတ် သွက်ဂွံကလေၚ်ဗ္တိုက် ဗော်တမ်မူလ ဍေံတအ်ပၠန်ဣရဂှ် အကာဲအရာတုဲတုဲတေံကဵု အကာဲအရာဂတမတ်ဏအ် ထ္ၜးမံၚ်သက်သဳရောၚ်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးဏာရ။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

ပရေၚ်ဇီုကပိုက် ဟိုတ်နူပၞာန်ထိၚ်အဝဵု သ္ကုတ် (၃) “အရာပရေၚ်မၞိဟ် ကေုာံ ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်သၟတ်”

နာဲကသုမန်

(က) ပရေၚ်ချဳဒရာၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံကဠၚ်အမိၚ်သၟိၚ် (CDM)

အရေဝ်ဝေါဟာ ပရေၚ်ချဳဒရာၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံကဠၚ်အမိၚ်သၟိၚ် (CDM) ဟီုဂှ် ကၠုၚ်နူကဵု မရေဝ်အၚ်္ဂလိက် Civil Disobedience Movement ၊ ဒှ်အမရေဝ် ကၠုၚ်နူကဵု ပရေၚ်ချဳဒရာၚ် ဟွံမွဲကဵုပရေၚ်ဆီပါ်ဍာ်ဇွောဝ် (Non-violence Movement) ရောၚ်။ ပရေၚ်ချဳဒရာၚ် ညးဍုၚ်ကွာန် ဟွံကဠၚ်အမိၚ်သၟိၚ် သာ်ဏံဂှ် အခိၚ်တေံ ဍေံကေၚ်ကတဵုဒှ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ယူရပ်ဂမၠိုၚ်ကီု တုဲပၠန် ပ္ဍဲဍုၚ်ဂလာအေန်ဒိယျပၠန်ရ။

နဲကဲဒစဵုဒစး ကဝ်ကဝ်နဳ သၟိၚ်အၚ်္ဂလိက်တံ အခိၚ်ဂကူအေန်ဒိယျတံ အာတ်မိက် သွက်ပရေၚ်ဗၠးၜး ဍုၚ်ညးတံရ။ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ညးတံ မဟာတ္တမဂါန်ဒဳ သ္ပက္ဍိုပ် လုပ်ပေဲါဗတိုက်တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဗက်လက္ကရဴရ။ အခိၚ်ဝွံ လက္ကရဴပေဲါပၞာန်ဂၠးကဝ် အလန်ဒုတိယရ။ အခိၚ်တေံ သၟိၚ်အၚ်္ဂလိက်တံဂှ် ဟိုတ်နူကဵု ညးတံရှေ်သှေ် အခေါၚ်အရာညးဍုၚ်ကွာန် အခေါၚ်အရာဒဳမဝ်ကရေဇြဳ လတူညးတံ မအုပ်ဓုပ်လဝ်ဂှ်တုဲ ပေဲါဗတိုက် ဟွံကဠၚ်အမိၚ်ဂှ် အံၚ်ဇၞးအာရ။ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် အခိၚ်လက်ထက် ပေဲါပၞာန်ဂၠးကဝ် အလန်ဒုတိယတုဲဒှ်ဂှ် သၟိၚ်အၚ်္ဂလိက်တံ ဖျေံအစဳအဇန် သွက်ဂွံသၠးတိဍာ်ညးတံလေဝ် နွံတုဲ ကဵုအခေါၚ် ကုဍုၚ်အေန်ဒိယျကီု ဍုၚ်ဗၟာကီု ကဵုထောံပရေၚ်ဗၠးၜးရ။

နဲကဲစကာကၠုၚ် ဒစဵုဒစးအလဵုအသဳ သာ်ဏံဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်အလုံဍုၚ်ဗၟာတံ စကာကၠုၚ် ပ္ဍဲကာလဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ထိၚ်ကေတ်အဝဵု နူကဵုစၟတ်တ္ၚဲ (၁) ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳဝွံရ။ ဆဂး ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ် ဗီုအလဵုအသဳအၚ်္ဂလိက်တေံ အခိၚ် (၇၅) သၞာံတေံ ဟွံသေၚ်။ ပရေၚ်ရပ်စပ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ သကာတ်မြဟ်တုဲ ပရေၚ်ဇီုကပိုက်ထိၚ်အဝဵုဂှ် နွံတဴတၟာဂလိုၚ်ရ။ ပရေၚ်ဇီုကပိုက် ဆၜိုတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်သၟးဟွံသေၚ် သီုကဵုဇီုကပိုက်အာ စဵုကဵုပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပရေၚ်မၞိဟ်တံအိုဿီုရ။ စပ်ကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဂှ် ပတိုန်ထ္ၜးတုဲတုဲရ။ လၟုဟ်မ္ဂး ဆက်တုဲ ပတိုန်ထ္ၜးအာ စပ်ကဵုပရေၚ်မၞိဟ်ရောၚ်။

ယဝ်ရ ပိုဲတံ ဟီုပရူပရေၚ်မၞိဟ် ဗွဲအပြောံရောၚ်ဟီုမ္ဂး အဓိက ပိုဲတံ ဒးဟီုဂး စပ်ကဵုပရေၚ်ပညာ ကေုာံ ပရေၚ်ထတ်ယုက်တံ အဓိကရောၚ်။ အဃောအခိၚ် သ္ကိုပ်ပၞာန် ‘မေန်အံၚ်လှိုၚ်’ ထိၚ်အဝဵုဂှ်တှေ် အပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) သကာတ်မြဟ်ဒၟံၚ်တုဲ ညးကၠောံယဲတံဂှ် ဒှ်အာ ဗၞတ် (၁၅၀၀၀၀) တၠပြၚ်ရောၚ်။ ဘာတံလေဝ် ကၟာတ်လဝ်ဘာကီုရ။

(ခ) ပရေၚ်ဇီုကပိုက် စပ်ကဵုပရေၚ်ပညာ

အဃောဒပ်ပၞာန် သၟဝ်ပရေၚ်အာက္ဍိုပ် မေန်အံၚ်လှိုၚ် ထိၚ်ကေတ်အဝဵုဂှ် အာစာဘာ သီုညးတြုံ ကေုာံ ညးဗြဴ အလုံမွဲဍုၚ်တံဂှ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴ ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန် တၞဟ်တၞဟ်ဟ်တံရ။ ဆဂး အာစာဘာတံ ဂိဂၠိုၚ် (၂) သာ်ရ။ ဟိုတ်ပထမဂှ် အတိုၚ်ညးဂမၠိုၚ်ကီုရ၊ စပ်ကဵုမာဲညးတံ စုတ်လဝ်ကဵု ညးစၞးအမာတ်ညးတံ၊ ပ္ဍဲဍုၚ် ပ္ဍဲကွာန်ညးတံ ညးတံ ရုဲစှ်ပတိုန်လဝ် ညးစၞးညးတံ သွက်ဂွံအုပ်ဓုပ်အာ ဍုၚ်ကွာန်ညးတံဂှ် ပၞာန်ဗၟာတံ ပလီုထောံသွဟ်တုဲ လုပ်သီထောံ နနဲအဓမ္မရ။ ညးတံ ဟွံပေၚ်စိုတ်တုဲ ပါကၠုၚ် ပ္ဍဲကဵုပေဲါထ္ၜးဆန္ဒကီုရ။ ဟိုတ် (၂) ဂှ်တှေ် အာစာဘာ ဗွဲမဂၠိုၚ်တံဂှ် ပ္ဍဲအခိၚ်ပေဲါရုဲမာဲတေံဂှ် ညးတံ ဒးကေတ်တာလျိုၚ် နဒဒှ်ရဲမၚ်ရုၚ်မာဲတံဂၠိုၚ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုအကြာယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) ဂှ် အာစာဘာ ဗွဲမဂၠိုၚ် ဒးအာကေတ်တာလျိုၚ် နဒဒှ်ညးမၚ်ရုၚ်မာဲရ။ စဵုကဵု ဗၞတ် (၁) ဂိတုပြၚ်ၚ် ညးတံ ဒးတိုန်စိုပ်တန်ဗ္တောန် စပ်ကဵုပေဲါရုဲမာဲရ။ အဃောအာစာဘာတံ မၚ်ရုၚ်မာဲဂှ် အတိုၚ်မဖျေံလဝ် စေဝ်ပၞောန်တံဟေၚ် ညးတံ မၚ်ကၠုၚ်ရုၚ်မာဲ ဗွဲမယျေလဂူတပ်တးတုဲ သရုပ်စရၚ်မာဲ သွက်ဇၟာပ်ပ်ရုၚ်မာဲ လလောၚ်ပတိတ်ကဵု သီုသွဟ်ဍာံပြရ။ ဆဂး သ္ကိုပ်ပၞာန်မေန်အံၚ်လှိုၚ်ဟီု ပေဲါရုဲမာဲဂှ် ဒှ်ပေဲါရုဲမာဲအလီရောၚ် ဂးတုဲ အာစာဘာတံ ဒးဂိစိုတ်ရ။ ဟိုတ်နူသာ်ဝွံတုဲ အာစာဘာတံ ဗွဲမဂၠိုၚ် ဟွံမွဲပၟိက်ကဵု တၠအဝဵုပၞာန်ရ။

အာစာဘာ ညးတြုံ ညးဗြဴတံ ဗွဲမဂၠိုၚ် လုပ်အာ CDM ရ။ နကဵု ညးတံ မုလေဝ် ဟွံမိက်ကဠၚ်အမိၚ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ရ။ ပ္ဍဲကဵုသၟဝ်တဲ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် ညးတံ ဟွံမိက်ကၠောန်ကမၠောန် ပရေၚ်ပညာရ ရဴဝွံ ဂးလဝ် သာ်ဂှ်ရ။ အာစာဘာတံ တိတ်ဍာန်ထ္ၜးဆန္ဒ ညးတံ အာတ်မိက် သွက်သွဟ်ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ရ။ အာစာ ညးမဒှ်က္ဍိုပ်ရုၚ်မာဲတံ ဒးဒုၚ်ရပ်ရ။ လ္ၚဵု ဒးဒုၚ်အချုက်ရ။ လ္ၚဵု ဒးဒုၚ်စောဲဂဗုတ်ရ။ လ္ၚဵု ဒးဒုၚ်ဓရတ်တုဲ သွက်ဂွံဒုၚ်ဝန် ညးတံလီလဝ်မာဲရ။

အာစာဘာတံ ဗွဲမဂၠိုၚ် ဒၟာနူပါလုပ် ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ချဳရောၚ် CDM ကေုာံ ထ္ၜးဆန္ဒတုဲ အာစာဘာ ဗၞတ် (၁၂၉၀၀၀) တၠ ဒးဒုၚ်ဗဒေံါရ။ အာစာဘာ အလုံဍုၚ်ဗၟာဖအိုတ် နွံဒၟံၚ် ဗၞတ် (၄၅၀၀၀၀) တၠ အတိုၚ်အလုံမွဲဍုၚ်တုဲ အာစာဘာ (၃) တှေ် ယအ်အာမွဲတၠရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကာလကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ပံက်ဘာ ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ (၁) ဂိတုဂျောန်ဂှ် ဆဵုဂဗအခက်အခုဲ တၟာဂလိုၚ်ရ။ ကွာန်ဒေသလ္ၚဵုတံဂှ် အာစာဘာတံ လုပ်အာ ပ္ဍဲ CDM ဖအိုတ်တုဲ ဘာတံ ပံက်ဟွံမာန် ဒှ်ကၠုၚ်ရ။ ပရူဏံဂှ် ဒှ်ပရေၚ်ဇီုကပိုက် ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရောၚ်။ မွဲအခိၚ်ဓဝ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံကီု ကွးဘာတံကီု ဆက်ဗကပ်ဗဗေၚ် ဟွံတိုန်ဘာတုဲ ပ္ဍဲကဵုလတူဍုၚ်လ္ၚဵု ကွာန်လ္ၚဵုတံ ကွးဘာတံ ဟွံပေၚ် ပ္ဍဲဘာအတိုၚ်တြေံရ။

မွဲအခိၚ်ဓဝ် အာစာဘာတက္ကသဵု လၟိဟ် (၁၀၀၀၀) တၠပြၚ် ဒးဒုၚ်ပတိတ်နူကဵုတာလျိုၚ်ကီုရ။ အာစာတက္ကသိုလ် (၅) ဂအုံ (၁) ဂအုံ ဟီုစဂွံရ။ တက္ကသိုလ် ကလေၚ်ပံက်ကီုလေဝ် ညးတိုန်ဘာအောန်ရ။ ကွးဘာတံ ဒးဒုၚ်ရပ်လဝ် ဒးဒုၚ်စောဲလဝ်ဂဗုတ် နွံတဴတၟာဂလိုၚ်ရ။ သရုပ်မ္ဂး ပရေၚ်ပညာကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ အဆံၚ်သဇိုၚ်ကီု အဆံၚ်သၠုၚ်ကီု ကျဗြီုအာကီုရ။

(ဂ) ပရေၚ်ဇီုကပိုက် ပရေၚ်ထတ်ယုက်

ပ္ဍဲအခိၚ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ လုပ်သီကေတ်အဝဵု ဗက်ဟွံဂတာပ်၊ အာစာဂဥုဲတံ ဗွဲမဂၠိုၚ် ကၠောန်မံၚ်ကမၠောန် ပ္ဍဲတဲအလဵုအသဳဂှ် ဒေံါထောံဖအိုတ်တုဲ တိတ်အာနူကမၠောန်ရ။ အာစာဂဥုဲဗွဲမဂၠိုၚ်တံလေဝ် ပါလုပ်ပ္ဍဲပရေၚ်ချဳဒရာၚ် ဟွံကဠၚ်အမိၚ်သၟိၚ် CDM ကေုာံ လုပ်အာ ပ္ဍဲပေဲါထ္ၜးဆန္ဒ လၟေၚ်တ္ၚဲရ။ အာစာဂဥုဲ ဇၟာပ်ပ်ဒေသတံ ပါလုပ်အာဖအိုတ်တုဲ ရုၚ်ဂဥုဲအလဵုအသဳတံဂှ် ဒေံါအာကီုရ။

အတိုၚ်ပတိုန်ထ္ၜးလဝ် ဗွဲလတူတေံရ အခိၚ်သ္ကိုပ်ပၞာန်မေန်အံၚ်လှိုၚ် ထိၚ်အဝဵုဂှ်တှေ် ဒှ်အခိၚ် အဃောယဲကပ် Covid 19 သကာတ်မြဟ်ကီုလေဝ် အာစာဂဥုဲ ကေတ်တာလျိုၚ် စၟဳစၟတ်ဒၟံၚ် မၞိဟ်ယဲတံရောၚ်။ ဆဂး ပ္ဍဲအကာဲအရာ အခိၚ်ထ္ၜးဆန္ဒဂှ် ပရေၚ်စၟဳစၟတ်ယဲ Covid-19 ဒေံါဒေၚ်အာဖအို်တ်ရ။

ဆဂး အာစာဂဥုဲ လတူဍုၚ်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဆက်တုဲ ဒးလွဳအာယဲ သွက်ပူဂဵု ညးဒးလဝ်ဒန်ဝပ် ဗွဲမဂၠိုၚ် ဟိုတ်နူကောန်ပၞာန်ကဵု ဗၠာဲသၟိၚ်တံ ပန်စုတ် ညးထ္ၜးဆန္ဒတံရ။ ပ္ဍဲကဵုပေဲါထ္ၜးဆန္ဒ ပွိုၚ် (၄) ဂိတုဂှ် ကောန်ပၞာန်ကဵု ဗၠာဲသၟိၚ်တံ ပန်ဂစိုတ် လၟိ်ဟ်မၞိဟ် (၈၀၀) တၠပြၚ်တုဲ ပန်ဒးတုဲ ဟွံချိုတ်ဂှ် နွံတဴဂၠိုၚ်ကဵု ကၠံတၠရ။ အာစာဂဥုဲတံ ဒးဝဳမၞိဟ်တံဏံရ။ လ္ၚဵု ဒးကုတ်ဇိုၚ်၊ လ္ၚဵု ဒးဒုၚ်ကုတ်တဲရ။

အာစာဂဥုဲတံ လုပ်အာ ပ္ဍဲ CDM ဂှ် လၟိဟ်ဗၞတ် (၁၀၀၀၀၀) တၠပြၚ်တုဲ ဒှ်အာ ဗၞတ် (၇၀) တၟအ်ကၠံရ။ သှေ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲကမၠောန်အလဵုအသဳဂှ် ညိညဟေၚ်ရ။ ဗွဲမဂၠိုၚ် အာစာဂဥုဲ ကၠောန်ဒၟံၚ်ကမၠောန် ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲဂှ် ဒေံါထောံ ဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ အာလုပ်ဘိုၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံရ။

အာစာဂဥုဲ ညးမအာလဝ်က္ဍိုပ် CDM ကီု အာလဝ်က္ဍိုပ် ပ္ဍဲပေဲါထ္ၜးဆန္ဒကီု ဒးဒုၚ်ရပ်ဖအိုတ်ရ။ လ္ၚဵုတံဂှ် ဒးဒုၚ်ဂစိုတ်ရ။ လ္ၚဵုတံဂှ် ဒးဒုၚ်စောဲဂဗုတ်ရ။ လ္ၚဵုတံဂှ် ဒးဒုၚ်ရပ်နွံကီုရောၚ်။ အာစာဂဥုဲတံ ဗွဲဂမၠိုၚ်ဂှ်လေဝ် ညးတံ က္ဍုဟ်မၠေံအာ တၠအဝဵုပၞာန်ကီုရ။ ဟိုတ်နူကဵု အာစာဂဥုဲတံ လုပ်အာ CDM ဗကပ်ထောံဗဗေၚ်အိုဿီုတုဲ စပ်ကဵုသၞောတ်ပရေၚ်ထတ်ယုက် အလဵုအသဳဂှ် ယောၚ်ယာလီုလာ်အာရ။

ဟိုတ်နူကဵု ပၞာန်တံ ထိၚ်အဝဵုတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒစဵုဒစးဂှ် ဍေံဇီုကပိုက်အာ တၟာဂလိုၚ်ရ။ လၟုဟ်မ္ဂး ညးဍုၚ်ကွာန်ဝါတ်ဒိုက် သြန်အောန်တံဂှ် အခေါၚ်ညးတံ သွက်ဂွံလွဳယဲ ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲအလဵုအသဳဂှ် အောန်အာရ။ သွက်ညးဍုၚ်ကွာန် သြန်လုပ်ညိညဂှ် ဒးအာလွဳ ပ္ဍဲကဵုရုၚ်ဂဥုဲပုဂ္ဂလိကရ။

လောန်ကၠုၚ် ဗၞတ် (၄-၅) သၞာံတေံ အကာဲအရာလွဳဝတ် ပရေၚ်ထတ်ယုက် အလဵုအသဳဂှ် ဍေံခိုဟ်တိုန် နွံရ။ ညးဍုၚ်ကွာန်ဝါတ်ဒိုက်တံ ဂွံအခေါၚ်ပတှေ်စ လတူရုၚ်ဂဥုဲ နွံကၠုၚ်ရ။ ဟိုတ်နူကဵု ပၞာန်ထိၚ်အဝဵုတုဲ က္လေၚ်စိုပ်အာ အတိုၚ်အခိုက်တြေံတေံပၠန်ရောၚ်။

(ဃ) ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်သၟတ် အနာဂတ်
ပ္ဍဲအခိၚ်ထ္ၜးဆန္ဒဂှ်တှေ် ယဝ်ရ ပိုဲတံ က္လေၚ်ရံၚ်မ္ဂး သၟတ်တံကီု ကွးဘာတံကီု နွံအာယုက် အကြာ (၁၈-၂၅) တံဂှ် တိတ်ကၠုၚ် လတူဍာန် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂၠေၚ်တုဲ ထ္ၜးဆန္ဒရ။ ကော်ခဴစညးတံ Generation Z ကီုရ။ မုဟိုတ် သၟတ်တံတိတ်ကၠုၚ် ထ္ၜးဆန္ဒရော။ ရံၚ်အာ ဗွဲသရုပ်မ္ဂး သၟတ်တံဂှ် ပ္ဍဲကဵုသၟဝ်သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ်တှေ် လ္ပအ်ညးတံ နွံတဴ တၟာဂလိုၚ်ရ။ လ္ပအ်ညးတံဂှ် ဒှ်ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်ညးတံကီုရ။
ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်သၟတ်တံ ဟီုဂှ်တှေ် ပ္ဍဲကဵုခေတ် Digital ဏံဂှ် စပ်ကဵုပရေၚ်ပညာညးတံ၊ ကွတ်ညးတံ ပရေၚ်ကမၠောန် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ညးတံဂှ် ညးတံ မိက်ဂွံကၠောန်အာ ညံၚ်ဂွံသၠုၚ်ပတိုန် ဍာ်ဒကေဝ်တံ ဗွဲမသၠးပွးရောၚ်။ ပရေၚ်သၠးပွးဟီုဂှ် ပ္ဍဲသၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဟေၚ် ညးတံ ကလိဂွံရောၚ်။ ပ္ဍဲကဵုသၟဝ် သၞောဝ်တၠအဝဵုပၞာန်ဂှ် ညးတံ ကလိဂွံဟွံသေၚ်ရ။ မုဟိုတ်တှေ် ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်အဆက်ဆက် တုဲကၠုၚ်တေံဂှ် သွက်ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်သၟတ်တံ ဟွံမွဲရ။ ဆဂး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် သွက်ကောန်ပၞာန်ဗၟာတံဟေၚ် ကၠောန်ကၠုၚ် ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ် ဍေံတံရောၚ်။
ဟိုတ်ဂှ်ရ သၟတ်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ် ညးတံ ဒှ်ဒဝိၚ် သွက်အနာဂတ်ညးတံတုဲ ပ္ဍဲသၟဝ်သၞောတ်ပၞာန်ဝွံရ။ သောၚ်ဂှ်သၟးဟွံသေၚ် ယဝ်ရ ဗော်ထံက်ဂလာန်ပၞာန်တံ ဇၞးမာဲတုဲ ဒှ်အလဵုအသဳတှေ် ပၞာန်တံ သွက်ဂွံရပ်လဝ်ဇုက်ရောၚ်တုဲ သွက်သၟတ်အလုံအိုဿီုဂှ် အနာဂတ်ကၠေံရောၚ်ဂှ် သၟတ်တံ ဂွိၚ်ရ။ ဆဂး ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် လတူသၟတ်တံ ထ္ၜးဆန္ဒၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ်ဂှ် ရပ်စပ်ကၠုၚ် ဗွဲမသကာတ်မြဟ်၊ ကောန်ၚာ် အာယုက် (၁၈) လေဝ် ဒးချိုတ်အာနွံရ။
သရုပ်မ္ဂး ညးဍုၚ်ကွာန် သီုကဵုအာစာဘာ အာစာဂဥုဲ ကေုာံ သၟတ် ကွးဘာတံ အိုဿီုတံ လၟိဟ်မၞိဟ် ဗၞတ် (၈၀) တၟအ်ကၠံဂှ် ညးတံ ဟွံမွဲပၟိက်ကဵု ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ရ။ နကဵုဒြဟတ်ပၞာန် ပန်ဂစိုတ်ကေတ်တုဲ ကေတ်ဇၞးအာမာန်ကီုလေဝ် ဆန္ဒညးဍုၚ်ကွာန် နွံပ္ဍဲဂၠံသြိုဟ်ညးတံဂှ် ပၞာန်တံ ကေတ်အဓမ္မ ဟွံဂွံရ။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

သ္ပအဓိကကဵု ဆယၟုဒဒန်ဓဝ်ရ ဟွံသေၚ်

မာံမည၊ ဂျောန် ၅၊ ၂၀၂၁

ဂိတုဂျောန် (၁) ဂှ် ကံၚ်ဇြဳအုပ်ဓုပ်ဍုၚ်တံ ပြံၚ်လှာဲဏာ ယၟုဒဒန်တ္ကံခၟိုၚ် နူကဵုယၟု (ဗိုလ်ချုပ်အောၚ်ဆန်းတံတား) ဂှ် ပြံၚ်လှာဲဏာယၟု (သံလွၚ်တံတား-ချောၚ်းဆုံ) ဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဟီုဂး မိပ်စိုတ်၊ တးပဲါ လညာတ်ညး လညာတ်အဲ ဟီု စောဒကမံၚ် ဗီုညးကဵုညးအိုတ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုအသေအဟာန် ပြံၚ်လှာဲယၟုဒဒန်ဂှ် ဥက္ကဌကံၚ်ဇြဳအုပ်ဓုပ်ဍုၚ်ကီု၊ ဂကောံကံၚ်ဇြဳအုပ်ဓုပ်ဍုၚ် မပ္တံကဵုဒံက်တာ ဗညာအံၚ်မောဝ် (ဗော်ညဳသၟဟ်မန်) တံ ပဒဵုမာန်ညုၚ်မိုၚ်တံ တိုန်စိုပ်ရ။ အကြာဂကူမန် လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံလေဝ် ကၠုၚ်ဗဵုလ္ၚတ် အခါတ်အကာဲနွံကီုရ။
အခိၚ်အလုံဂကူမန် ဒစဵုဒစးထ္ၜးဆန္ဒ ကိစ္စယၟုဒဒန် နဒဒှ် (ဗိုလ်ချုပ်အောၚ်ဆန်း) ဂှ် မန်တံ ဒစဵုဒစးယၟုဂှ် ဒှ်သာမညရတုဲ အရာပရေၚ်သ္ပသမ္တီ ဂကူဇၞော် ဂကူဍောတ်၊ ပရေၚ်တုပ်သၟဟ်၊ ပရေၚ်သ္ပသမ္တီ လတူဂကူ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဆက်စပ်အတိုၚ်လဟီုလဝ် ဒက်ပတန်ကၟိန်ဍုၚ်အနာဂတ် ဖေဝ်ဒရေဝ်ဒဳမဝ်ကရေသဳ ရောၚ်ဟီုဂှ် ဆၜိုတ်ယၟုဒဒန်ဏံမွဲဍောတ်ဂှ် ညးဂွံလဝ်အဝဵုတံ ဟွံဗက်ကဵုဆန္ဒကောန်ဍုၚ်အရၚ် မၞုံပ္ဍဲဒေသတံဂှ် ဣဏံဟေၚ် အဓိကရ။
ပရေၚ်သ္ပသမ္တီ ဂကူမွဲကဵုမွဲ၊ ဓဝ်ရှေ်သှေ်ရဴဂဴ အကြာဂကူမွဲကဵုမွဲဂှ်ဟေၚ် ဒှ်အဓိကရ။ ဟိုတ်နူဒှ်အာ ပရေၚ်ဍဵုဍိုက် ကေတ်သ္ပမာန် နကဵုယၟုဒဒန်ဂှ်တုဲ ပရေၚ်သ္ပသမ္တီ၊ ကေတ်သ္ပမာန် နနဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ်ရ မန်တံ ဒုၚ်ဒဝ်ဟွံမာန်တုဲ ဇြဟတ်လၟိဟ်ကဵုလက် တိတ်ဂၠံၚ်ဒစဵုဒစးကွေတ်သ္ပမာန် ဍဵုဍိုက်ညးသ္ကံ ဒှ်ကၠုၚ်ရ။
အခိၚ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးကရေၚ်ဍာဲ (ကယာ) တေံလေဝ် သာ်ဂှ်ကီုရ၊ ဟွံသ္ပသမ္တီ ဟွံကေတ်ဆန္ဒညးဍုၚ်ကွာန် ဂကူကရေၚ်ဍာဲတံမွဲသာ် သုၚ်စောဲဇြဟတ်အဝဵုတုဲ ကၠောန်သ္ပဏာဂှ် ကောန်ဂကူကရေၚ်ဍာဲတံ တုပ်ဗီုမန်ကီု တိတ်ဂၠံၚ်ဒစဵုဒစး ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ။
ဒဒန်တ္ကံခၟိုၚ်ဝွံ လက်ထက်အလဵုအသဳအေန်အေဝ်ဒဳ တုဲကၠုၚ် (၂၀၁၆-၂၀၂၀) တေံ ဓမံက်ရုပ်ရဴ ကၠောန်ဒၟံၚ်တုဲ သၞာံ (၂၀၁၇) ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁၃) ဂှ် ခုတ်လဝ်ယၟုဒဒန် (ဗိုလ်ချုပ်အောၚ်ဆန်းတံတား) ရ။ သ္ပဟိုတ် နူခုတ်တၚ်ဏာယၟု ညးဒေသတံ ဒးဂၞပ်ဟွံသေၚ်တုဲ ညးဒေသတ္ကံခၟိုၚ်တံကီု၊ ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန် အလုံဒေသရးမန် မွဲ ဟွံပေၚ်စိုတ် ဒစဵုဒစးအိုတ်ရ။ ဆက်စပ်ပ္ဍဲတွဵုရးကောန်ဍုၚ်တၞဟ်တၞဟ်တံကီု အေန်အေဝ်ဒဳတံ ကၠောန်သ္ပဏာသာ်ဂှ်နွံကီုဂှ်ရ ပရေၚ်ဆက်ဆောံ အကြာကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံကဵု အေန်အေဝ်ဒဳတံ ဓဝ်ညဳသၟဟ်လီုလာ်ကၠုၚ်ရ။
ဖဵုဂုန်ဆက်စပ် ယၟုဒဒန်၊ ဒက်ပတန်စွံရုပ် ဗိုလ်အံၚ်ဆာန် မပတံသာ်ဏံတံဂှ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်တံ ဓဝ် ပတှေ်လီုကၠုၚ် လတူအေန်အေဝ်ဒဳတံ ထတ်သ္ကာတ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ဒစဵုဒစး ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံတ္ၚဲဏံဂှ်လေဝ် အေန်အေဝ်ဒဳတံကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ လတူဂၠံၚ်တရဴ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တ္ၚဲဏံဂှ် ဒက်ပတန်ဓဝ်ပတှေ် ဝါတ်ဂါတ် ခက်ခုဲကၠုၚ်ရ။
“ဆယၟုဒဒန်ဓဝ်ဂှ် ပညဳပညပ်သဳကၠဳ ကုကောန်ဂကူညးဒေသတံဟွံမွဲ၊ ပၟိက်ဆန္ဒညးဒေသကောန်ဂကူတံ နွံပၟိက် ဆလိက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ မွဲမဍောတ် စုတ်ကဵုဟွံမာန်ဂှ် အနာဂတ်ဂတေတေံ ဒက်ပတန်ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ် ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံရောၚ်ဟီုဂှ် သွပ်လ္ပံရ” ညးဍိုက်ဍိုပ်ချဳဓရာၚ် အခေါၚ်အရာမၞိဟ်မွဲတၠ ဟီုရ။
အခိၚ်ထ္ၜးဆန္ဒ (၁၉-၃-၂၀၁၇) အာတ်မိက်ပြံၚ်လှာဲယၟုဒဒန်ဂှ် ဂကောံကၠောန်ဗဒှ် ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒတံ အာတ်မိက် ပတိုန်ထ္ၜးလဝ် နွံ (၃) တၚ် ရ။
၁။ ညံၚ်ဂွံရုပ်သီကဵု သ္ပလဝ်ဒတန် ယၟု (ဗိုလ်ချုပ်အောၚ်ဆန်း) ဂှ်တုဲ ယၟုညးဒေသတံနွံပၟိက် ယၟုဒဒန်တၟိမွဲ ညံၚ်ဂွံ ရေၚ်တၠုၚ်ဓမံက်ကဵုကီု။
၂။ ကေၚ်ကာဆေၚ်စပ်ကဵု ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်မ္ဂး နူအလဵုအသဳတွဵုရးဍုၚ်မန်ကဵု ကၠတ်ထဝ်တွဵုရးဍုၚ်မန်တံ နကဵုဆန္ဒ ညးဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဒှ်တုဲ အခေါၚ်သ္ပဒတန် ပ္ဍဲတွဵုရး ညံၚ်ဂွံမံက်ကီု။
၃။ ပ္ဍဲကဵုကာလ ဓမံက်ပတန်ဒၟံၚ် ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ် အကြာဂကူမွဲကီု၊ အကြာဂကူမွဲကဵု ဂကူတၞဟ်လေဝ်ကီု၊ အရာမွဲမွဲ ပွမထေၚ်ဗၠေတ်မှာရာတံဂှ် အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ်ကီု၊ စၠတ်ထဝ်ဗၠိုၚ်နာနာတံကီု ညံၚ်ဟွံဂွံရေၚ်တၠုၚ်ဒးဂှ် ဗွဲမ ဇြိုဟ်နက် အာတ်မိက်ဏာရ ရဴသာ်ဝွံ ပတိတ်လဝ် လိက်လလောၚ်တြးနွံရ။
ပရေၚ်ယၟုဒဒန် ပ္ဍဲဒေသကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ်ကီု၊ ကိစ္စစွံပတန်ရုပ် (ဗိုလ်အံၚ်ဆာန်) ပ္ဍဲဒေသကောန်ဍုၚ် အရၚ်တံကီုဂှ် အလဵုအသဳတုဲကၠုၚ်တေံကီု၊ အလဵုအသဳအုပ်ဓုပ်ကၠုၚ်ဍုၚ် ခေတ်အဆက်ဆက်တံကီု မွဲအလန်လေဝ် ကေၚ်ပညဳပညပ်သဳကၠဳ၊ ကေတ်ကၠုၚ်ဆန္ဒ ညးဒေသကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဟွံမွဲ မွဲလှေ်ရ။
ဗီုကဵုကိစ္စယၟုဒဒန်တ္ကံခၟိုၚ် ပ္ဍဲလက်ထက်အလဵုအသဳတုဲကၠုၚ်တေံဂှ် ဟွံသဳကၠဳ ပ္ဍဲအလဵုအသဳတွဵုရးမွဲသာ်၊ ဟွံသဳကၠဳ ကေတ်ဆန္ဒပ္ဍဲတွဵုရးမွဲသာ်၊ စၠတ်ထဝ်အဆံၚ်လတူတေံ သဳကၠဳသ္ပဏာဒတန်ဂှ် လၟိဟ်ညးစၞးဇၞော်တံ (ဝါ) ညးဂွံအဝဵုတံ ကေတ်သ္ပမာန်နကဵုလၟိဟ်ဂၠိုၚ် (ဝါ) ကေတ်သ္ပမာန်ကဵုအဝဵုတုဲ ဖန်ဖက်ဏာ လတူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံသာ်ဏံဂှ် ဓဝ် ပတှေ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ယအ်စှေ်ကၠုၚ် စိုပ်သုည ဟီုဂွံရ။
ပရေၚ်အခေါၚ်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် အလဵုအသဳမွဲတိုန်တိုန်၊ ညးလဵုမွဲအုပ်ဓုပ် အုပ်ဓုပ် သ္ပလဝ်မဇ္ဇျဟ်ကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံမ္ဂး ဂကူဇၞော်တံကဵု ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဂွံဒှ်မွဲထပ် မွဲစွံဂှ် ဟွံလောဲရ။ သာ်ဂှ်ကီု ပေဲါပၞာန်ပ္ဍဲ ဍုၚ် ဂွံၜိုဟ်သိုဟ်အာဂှ်လေဝ် ဟွံလောဲရ။
ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်တံ ဆဵုဂဗသဳကၠဳဒၟံၚ် ကုညးဂွံအဝဵုတံဂှ် ရန်တၟံ သွက်ဂွံဂွံအခေါၚ်အရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်ရ၊ ဗော်-ဂကောံလ္ၚဵု ဒစဵုဒစးမံၚ် ကုညးဂွံအဝဵုတံဂှ်လေဝ် ရန်တၟံ သွက်ဂွံဂွံအခေါၚ်ရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရ။
ဇြဟတ်လဵုမွဲဂွံဂွံအဝဵု သ္ပလဝ်မဇ္ဇျဟ်ကဵု အခေါၚ်အရာကောန်ဍုၚ်အရၚ်မ္ဂး ဒှ်ဒစုက်ဇလကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ် တံလၟိုန်တုဲ အရာဂွံဒှ်ပရေၚ်ဆိုအ်ဗကဵု ပရေၚ်ဒက်ပတန် ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်အနာဂတ်တေံရောၚ်။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

မန်တအ် တၚ်ယၟုမသထေက်ရ

နာဲဟံသာ

ယၟုမသဒတောဝ်တၞောဝ် ကော်ဗီုပါဠိမ္ဂး “နာမ ဝံသ” ဂှ် ဍုၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ဂကူဗွဲမဂၠိုၚ်တအ် တၚ်စကာဒၟံၚ် ဗွဲမလအ်လရ။ ဗီုအၚ်္ဂလိက်မ္ဂး ညးကော်စ (Surname) ဝါ (Family Name) တုဲ ဗီုသေံဂှ် ညးကော်စ “နာမ်သကုန်” (နာမသကုလ = ယၟုမသဂကူ) ရ။
ယၟုမသ — ဗီုတောဲစကာကဵု ယၟုပူဂဵုဂှ် ညးဂမၠိုၚ်စကာဒၟံၚ် ဂွံဆဵုကေတ် ၜါနဲရ။ ၜါနဲဝွံ စွံဂတယၟုပူဂဵုကဵု စွံကြဴယၟုရ။
ဂကူကြုက် ကေုာံ ကချေၚ်တအ်ဂှ် စွံလ္ပာ်ဂတတုဲ အေၚ်္ဂလိက်၊ သေံတအ်ဂှ် စွံလ္ပာ်ကြဴရ။ မန်ပိုဲနွံဍုၚ်ဗၟံက်တအ်ဂှ် ဗက်အခိုက်သေံတုဲ စွံလ္ပာ်ကြဴ ဗီုသေံတအ်ကီုရ။
မူဟိုတ် ဂွံဒးတၚ်ရော?
မၞိဟ်တအ်ဂှ် ဒှ်သတ်ဟီုအရေဝ်လေပ်တုဲ ညးမွဲကုမွဲ ဂွံဟီုဂး ဆက်စၠောံညးသ္ကံမာန် ပွနာနာ —ကပေါတ်နာနာဂှ် ဒးတၚ်စွံလဝ်ယၟုရ။
ဥပမာ …
“တိ … ဒဵု … ပၟတ် … ဍာ်”
ပ္ဍဲကပေါတ်ဂကူတုပ် မွဲမွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ဒးပါ်ကဵုယၟုနာနာပၠန်။ ဥပမာ…တၞံဆုမ္ဂး ယၟုဂကူနာနာ၊ က…မ္ဂး ယၟုဂကူနာနာ၊ သာ်ဂှ်ကီု မၞိဟ်တအ်လေဝ် နွံဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ ဂွံပါ်ညးတေံ ညးဏအ်မာန် ဒးစုတ်ကဵုလဝ်ယၟုရ။
အခိၚ်မၞိဟ်အောန်မံၚ်တေံ ကဵုယၟု အဗု…အဍာဲ…အကွ မွဲမွဲမဓဝ်ကၠာလေဝ် မၞိဟ်ဂၠိုၚ်တိုန်ဂှ် ဖေက်ယၟုထပ်တုဲ ဒးတၚ်ပ္တိုန်ယၟု ၜါမရ။ မၞိဟ်ထပ်ဂၠိုၚ်တိုန်ပၠန်ဂှ် ညံၚ်ဟွံဂွံထပ် ဒးတၚ်ပ္တိုန် ပိမ…ပန်မ ဒှ်ကၠုၚ်ရ။
အဓိကဂှ် …
“ဂွံသ္ပစၞး စၞောန်ထ္ၜးကဵုပူဂဵု ရန်တၟံလဝ် သောၚ်ၚ်ကၠးကၠးမာန်တုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံထပ်ကဵုညးတၞဟ် ဒးရုဲတၚ်ရ”
ဆ္ဂး အခါဒးဟီုဂး ဒးကော်ညးသ္ကံဂှ် ဂၠိၚ်မံၚ်မ္ဂး ဒးဟီုဂၠိုၚ် အခိၚ်အိုတ်တုဲ မိက်ဂွံကော်ဂၠေံဂၠေံပၠန်ရ။
ဒၟါနူဂှ်တုဲ… တၚ်ဂၠိၚ်ၚ်လေဝ် ဟွံဂပ်ဝ် ညးဂမၠိုၚ်ဟွံကော်၊ အောန်ၜါမ ဂၠိုၚ်မ္ဂး ပိမဟေၚ် ညးကော်စကာရောၚ်။ အပ္ဍဲၜါပိမဂှ် ကော်လေဝ် ဒးလောဲ၊ သမ္တီလေဝ် ဒးလောဲ၊ အဓိပ္ပါယ်လေဝ် ဒးခိုဟ်၊ ဒးဂၠာဲဝေါဟာ သာ်ဝွံပၠန်တုဲ မၞိဟ်ယၟုထပ် နွံဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ်လေဝ် ဂွံဆဵုကေတ်ပၠန်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ အခါဒးကၠောန်စရၚ် သ္ပသမ္တီမွဲမွဲ ညံၚ်ဟွံဂွံထုဲကၞာန် ဗၠေတ်ၚ် ဒးစုတ်လဝ် သီုယၟုမိမရ။ ယေန်သၞာၚ်ဂကူမန်ပိုဲဂှ် ယၟုယာဲအပါဇကုဂှ် “ဟွံမိက်ဟီု ဟွံမိက်လဴ”
မၞိဟ်အဝဲဇကု ဍောတ်နူဇကုမွဲမွဲ ဟီုဒးယၟုမိမဇကုမ္ဂး တုပ်ညံၚ်လက်ကီု ဂိလေပ်ဒၟံၚ်တုဲ ဒၞါဲဒးဟီုညးသ္ကံဂၠိုၚ်ၚ်ဂှ် ယၟုယာဲအပါ ဆက်စုတ်ကဵုယၟုဇကုဂှ် ဟွံဒးစိုတ်နွံရ။
မၞိဟ်ယၟုတုပ်တအ်ဂှ် ကွာန်ဟွံတုပ်မ္ဂး ညံၚ်ဂွံကၠးမာန် ပါ်ကော် ဆက်ကဵုယၟုကွာန် နွံကၠာလေဝ် ကွာန်လ္ၚဵုတအ်ဂှ် ဒးစိုတ်တုဲ တၚ်လဝ်ယၟုတုပ် နွံဂၠိုၚ်မံၚ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။ ဥပမာ… “ကွာန်တၟံကၞေၚ်မ္ဂး… အဗၠာဲ၊ ကွာန်ကအ်ဍောတ်မ္ဂး…အယျှိၚ်၊ ကွာန်တံၚ်ပရၚ်မ္ဂး…အဗာဲ၊ ကွာန်ခေါဇာမ္ဂး…အဖ” နွံကၠုၚ်သာ်ဏအ် ဂွံဆဵုကေတ်။
ပ္ဍဲမွဲအရာပ်ဓဝ်ဂှ် ယၟုတုပ်နွံဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ ဟိုတ်နူယၟုတုပ်ဂှ် အခက်ခုဲနာနာ၊ ပြသၞာနာနာ နွံလေပ်တုဲ ဗၠေတ်မှာလေဝ် ကေၚ်နွံကၠုၚ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်တုဲ …
“ယၟုမွဲမွဲ သွက်မၞိဟ်မွဲဟေၚ် သ္ဂောံဒှ်၊ သ္ဂောံသ္ပစၞး ပိုၚ်ၚ်ခိုၚ်ၚ်မာန် ဒးဂၠာဲနဲကဲရ”
အရာဂၠာဲနဲကဲဏအ် ဂကူကရေၚ် မၞိဟ်ဇၞော်လ္ၚဵုတအ်ဂှ် ခါလၟုဟ် ဆက်စုတ်ယၟုအပါ ကြဴယၟုဇကုဂှ် ဂွံဆဵုကၠုၚ်။ ပ္ဍဲဗၟာမန်တအ်လေဝ် ညးလ္ၚဵုစကာမံၚ်ကီု ဆ္ဂး…တၚ်လဝ်နူဍောတ်တ်တေံတုဲ ကော်စကာ ကလိတ်ကလောတ်အာနွံရ။
“အခိုက်ဏအ်ဂှ် ယေန်သၞာၚ်စိုတ်ဓါတ်မန်ပိုဲ ဒုၚ်တဲမာန်ဖအိုတ်ဟွံသေၚ်”
ပြာပြာကတ်တ်လေဝ် ဟွံစကာရ။ နဲဏအ်ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ် ယၟုကောန်စွံဂတ၊ ယၟုအပါစွံကြဴတုဲ ဒှ်ညံၚ် ကောန်အာဂတအပါ, ကောန်ဇၞော်နူအပါ ညာတ်ဒုဟ်မာန်ပၠန်ရ။ ဒၟါနူဂှ်ရ ဣဏအ်ဂှ် ဗၠးဒုဟ် ဖအိုတ်ဟွံသေၚ်။
တၚ်လဝ်ယၟုမသမ္ဂး ဖဵုဂုဏ်သာ်လဵုနွံမာန်ရော?
၁။ ယေန်သၞာၚ်မန်ပိုဲဂှ် ဆဵုမၞိဟ်တၟေၚ်မွဲမွဲကီုဒှ်၊ အာစိုပ်ဒၞါဲတၟေၚ်မွဲမွဲကီုဒှ် ဗက်သၟာန်ဒတောဝ် မသကလောကောဒေံလေပ်ရ။
တီမသဒတောဝ်တၞောဝ်တုဲမှ ဂံၚ်ပတှေ် ဂံၚ်ဖျေံစိုတ် ဒှ်လေပ်တုဲ ဒှ်မသကလောကောဒေံဇကုမ္ဂး ဆာန်ကၟိန်ဗ္ဒဗ္ဒာဲ ရီုဗၚ်မၚ်မွဲညးသ္ကံဂၠိုၚ်ရောၚ်။ ဒှ်မသတုဲ ဟွံသ္ပဂရုမ္ဂး ဝတ်ဟွံပြေ လညာတ်နွံတဴသာ်ဏအ် အိုတ်ရ။
ရီုဗၚ်မၚ်မွဲ မသကလောကောဒေံဂှ် ဒှ်ဓဝ်မ္ၚဵုမွဲသာ်ရောၚ် ကျာ်တွံလဝ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ တၚ်လဝ် ယၟုမသ ဒတောဝ်တၞောဝ်နွံမ္ဂး ဒှ်ပရေၚ်ဂီုကၠီု၊ ဒှ်ပရေၚ်ဆာန်ကၟိန်ညးသ္ကံ သွက်ပိုဲဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ရောၚ်။
၂။ ဂကူမန်ပိုဲဂှ် နူလက်ထက်ဇုဇဗဴလတေံ… “ရှေ်သှေ်ကၠုၚ် ဒေဝတဴ…ကလော်သ္ၚိရ… ယၚ်တံဂှ် ကလော်သတ်ဗြဴ…ကလော်ယာတ်…ကလော်ဍေၚ်… ရဴဝွံ နွံပိသာ်ရ”
ကောန်တြုံတအ်ဂှ် ဒးဗက်ကလော်အပါတုဲ ကောန်ဗြဴတအ်ဂှ် ထပ်တဲစှေ်ဒၞါဲတုဲမ္ဂး ဒးဗက် လ္ပာ်ကလော်သ္ၚိ တြုံတၠသ္ၚိဍေံရ။ ယူကၞာမ္ဂး ဒးဒတောဝ်မသ ဒးဗက်ဂၠာဲတမ်ကလော်ရ။ မသကောဒေံ အဆက်ကလော်သ္ၚိတအ် ကောံဆဵုညးသ္ကံရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ယဝ်တၚ်လဝ်ယၟုမသနွံမ္ဂး ဗက်ဂၠာဲမသ အဆက်ကလော်သ္ၚိ လောဲသွာရောၚ်။
၃။ တၟော်ကဵုပရေၚ်ထတ်ယုက် ကွတ်ပညာသိပ္ပံတ္ၚဲဏအ်မ္ဂး မၞိဟ်ကီု သတ်တိရစ္ဆာန်ကီု မသကောဒေံကြပ်ပ် တပ်တဲ ပံၚ်ဖက် ဖျေံမမ္ဂး ကောန်ဇာတ်တအ်ဂှ်… “ရုပ်သာ်ဟွံဂဝ်…ဝဲလီု…ဍိုၚ်… ကၠက်…ဍဟ်ဟွံပေၚ်…ညာဏ်ဓီုၜီု…အာယုက်ဂၠေံ…ပရေၚ်ထတ်ယုက်ဟွံခိုဟ်…ဇဲသတ္တိအောန်” သာ်ဏအ် ဒှ်ဂၠိုၚ် ညးတအ် ဟီုဂးလဝ်နွံ။
အခိုက်ကၞာမန်ပိုဲလေဝ် ဒှ်မသကြပ်ပ်မ္ဂး ညးဇၞော်တံ ဟွံမိက်ကဵုစရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ယဝ်မသနွံမ္ဂး အပ္ဍဲပရေၚ်သ္ပမ္ၚဵုထပ်တဲ ဝေၚ်ပါဲစွံသတိ လောဲသွာရောၚ်။
၄။ ဂကူမန်ပိုဲ လ္ၚဵုမံၚ်အကြာဗၟာ လ္ၚဵုမံၚ်အကြာသေံ လ္ၚဵုစှေ်ဒၞါဲကဵုဗၟာ၊ လ္ၚဵုစှေ်ဒၞါဲကဵုသေံ ကောန်ၚာ်တအ်ဂှ် ဟွံလေပ်အရေဝ်မန်၊ ဟွံလေပ်လိက်မန်တုဲ ရံၚ်ဓမ္မတာမ္ဂး ဒှ်အာဗၟာ ဒှ်အာသေံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။
ကောန်ၚာ်တအ်ဂှ် ဟိုတ်နူဟွံလေပ်အရေဝ်မန်တုဲ လုပ်အကြာဗွိုၚ်ဂကူမန်ဟွံဂွံ၊ မန်တအ် ဟွံမိက်ဒုၚ်တဲ ဒှ်ကၠုၚ်နွံ။
ၜိုန်ရ “ယာဲဍေံ အပါဍေံ မန်ရဏောၚ် ဍေံဟီုလေဝ် ညးတၞဟ် ဟွံမိက်ပတှေ်စ…ပါဲဝိုၚ်၊ ဟွံကဵုဒၞါဲ ဒှ်ကၠုၚ်လေပ်ရ”။ မန်တအ် ဟွံဒုၚ်တဲမ္ဂး ဍေံဒးဗ္ဒဗ္ဒာဲ လ္ပာ်ရဲဒုၚ်တဲဍေံတအ်ရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ၜိုန်ဟွံလေပ် အရေဝ်မန်ကၠာလေဝ် မန်ရောၚ် ညံၚ်ဂွံတီ ညံၚ်ဂွံပၠောပ်အဝေါၚ် ဂကူမန်မာန် ယၟုမသ ဒးစွံလဝ်ထေက်။
၅။ အပ္ဍဲဍုၚ်သေံ ပိုဲဂွံဆဵုကေတ် တီညာတ်ကေတ် ဒတောဝ်တၞောဝ်သၟိၚ်မန်၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်ပိုဲတြေံ နွံဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ သၟိၚ်မန်၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်၊ သ္ကိုပ်ပၞာန်မန်ပိုဲ ကၠာကၠာတေံတအ်ဂှ်… “ၜိုန်ရ ညးတအ် စုတိကလိလောန်စဴအာ ဗွဲမလအ်လကီုလေဝ် မဇဒတောဝ်တၞောဝ်ညးတအ် ဆက်က်နွံမံၚ်ဂှ် ပိုဲဂွံဆဵုကေတ်” ။ ဥပမာ… မဇဒတောဝ်တၞောဝ် ဗညာရာမာန်ဂှ် ယၟုမသ…ရာမာန်ဝံ (ဝေါၚ်) မဇဒတောဝ်တၞောဝ် သ္ကိုပ်ပၞာန်တၠဗာန်ဂှ် ယၟုမသ ပညာရချာန်၊ မဇဒတောဝ်တၞောဝ် ညးစဍုၚ်ဂြာၚ် သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗညာစိၚ်ဂှ် ယၟုမသ ကဇ္ဇသေနဳ သာ်ဝွံ နွံမံၚ်ကၠးကၠးရ။
အပ္ဍဲညးတအ်ဂှ်… “လ္ၚဵုဟွံလေပ်အရေဝ်မန် လ္ၚဵုလေပ်ညိညဓဝ်။ လ္ၚဵုဒှ်ဒၟံၚ်သ္ကိုပ်ပၞာန် လ္ၚဵုဒှ်ဒၟံၚ်သၞာဲဒဴဇၞော်ဇၞော်၊ လ္ၚဵုဒှ်ဒၟံၚ်တၠပညာ ပြာကတ်မွဲမွဲလ္ပာ်၊ လ္ၚဵုဒှ်ဒၟံၚ်သေဋ္ဌဳရ” ။
အပ္ဍဲညးတအ်ဂှ် ညးလ္ၚဵုတီကေတ် ဒဒှ်ရ ညးတအ် ဒှ်မဇသၟိၚ်မန်၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂကူမန်တုဲ နကဵုတာလျိုၚ်မွဲ သွက်ဂကူမန် ညးတအ်ကၠောန် ဂ္စာန်ရီုဗၚ်၊ စဵုဒၞါနွံကၠုၚ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ယဝ်တၚ်လဝ်ယၟုမသ၊ တီမဇဒတောဝ်တၞောဝ်ဇကုမ္ဂး လညာတ်စိုတ်ဓါတ် ရီုဗၚ်မၚ်မွဲ ဒတောဝ်တၞောဝ်မသကီု၊ ရီုဗၚ်မၚ်မွဲဂကူကီု လုပ်ကၠုၚ် ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ရောၚ်။
၆။ သဘာဝမၞိဟ်တအ်ဂှ် ယၟုပရေံဟွံမိက်ဒုၚ်၊ ယၟုခိုဟ်ဂှ် ညးညးအဲအဲ မိက်ဂွံဒုၚ်စရ။ ကောန်ကွာန်ဇကုမွဲမွဲ ပြာကတ်အာ လ္ပာ်ခိုဟ်မ္ဂး ညးညးအဲအဲ မိပ်စိုတ်တုဲ ပြာကတ်အာ လ္ပာ်ပရေံမ္ဂး ဒးဂွဗက်ရ။ ပြိုၚ်ပကာန်ကၠုၚ်မွဲမွဲမ္ဂး ရဲကွာန်ဇကု ညံၚ်ဂွံဇၞးဂှ် ဘိုၚ်ရီုဗၚ် ကဵုကသပ်ရ။ ဂွံဒှ်သာ်ဏအ်ဂှ်… “ဟိုတ်နူဆက်စပ် ဒှ်ကောန်မွဲကွာန်ရ”၊ ယဝ်ဒှ်မသကောဒေံမ္ဂး ဒှ်ဂၠိုၚ်နူဂှ်ဏီရ။
တၟော်ကဵုဒဒှ်ဏအ်တုဲ ယဝ်ယၟုမသနွံမ္ဂး ပ္ဍဲဗွိုၚ်မသညး ယၟုညံၚ်ဂွံခိုဟ်ဂှ် ညးဘိုၚ်ရီုဗၚ်၊ ယၟုညံၚ်ဟွံဂွံပရေံဂှ် ညးဘိုၚ်ထိၚ်တုဲ ဂကောံမၞိဟ်ပိုဲ ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ရောၚ်။
သာ်လဵုဂွံတၚ်ယၟုမသရော?
ယၟုဟီုဂှ်… ပညပ်ရ “ဗီုဂပ်ဝ် ပညပ်တၚ်ကေတ် ဂွံမာန်ရ”၊ ဗီုတၚ်ယၟု ပိုဲမၞိဟ်တအ်ကီုရ။ ဆ္ဂး … ဒှ်သွက်မၞိဟ်မွဲဓဝ်ဟွံသေၚ်၊ သွက်ဂကောံမၞိဟ်မွဲရောၚ်တုဲ ဒးတော်ချိၚ်ဆညိရ။ ပညပ်ဂှ်…ကြပ်ကဵုပရမတ် (ဒဒှ်ဍာံ) မ္ဂး ခိုဟ်ရောၚ်။ ဒ္စဵုဒ္စးမံၚ်ဂှ် ဒှ်ဟွံထေက်။ ဥပမာ… “မၞိဟ်ဗ္စံက်ဗ္စံက်ဂှ် တၚ်စုတ်အဗု၊ မၞိဟ်သၠုၚ်ၚ်ဂှ် တၚ်စုတ်အကွ သာ်ဝွံ ဒှ်ဟွံထေက်ရ”၊ လ္ပဒုၚ်သဇိုၚ် လ္တူဘဝရုပ်၊ ဒုၚ်သဇိုၚ် လ္တူပရေၚ်သောၚ်ၜး တၞဟ်ခြာမွဲလေဝ် တၚ်ဂွံမံၚ်ရ။
လ္ၚဵုတအ်ဂှ်…လက်သဏ်ဂကူဇကု ညံၚ်ဂွံမံက်၊ လ္ၚဵုတအ်ဂှ်…ဂုဏ်စရာဲမသဇကု ညံၚ်ဂွံမံက်၊ လ္ၚဵုတအ်ဂှ်… ဍုၚ်ကွာန်ဌာန်ဇကု ညံၚ်ဂွံမံက်၊ လ္ၚဵုတအ်ဂှ်…ရန်တၟံဇကု ညံၚ်ဂွံမံက် သာ်ဝွံ ရုဲတၚ်လေပ်ရ။
နူအခိၚ်…မၞိဟ်အောန်န်ဏအ် တၚ်လဝ်မ္ဂး ယၟုထပ်ညးသ္ကံအောန်ရောၚ်။ ဇကုတၚ်လဝ်ကၠာမ္ဂး ဟွံဒးပါဲယၟုညးတၞဟ် ဒှ်အခေါၚ်အရာခိုဟ် မွဲသာ်ကီုရောၚ်။
ယၟုဂှ် … “အာယုက်ဇၞော်ကၠုၚ်ခ္ဍၚ် မၞိဟ်ပါလုပ်ဗွိုၚ်ဂှ် ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ခ္ဍၚ်ရောၚ်”
သၞောတ်ဆက်စပ်ကဵုယၟုမသ နွံသာ်လဵုရော?
အခိုက်ညးဂမၠိုၚ် ဂကူကြုက်၊ အေၚ်္ဂလိက်၊ သေံတအ် ထိၚ်ဒဝ်မၚ်မွဲ ယၟုမသဂှ် ဗက်လ္ပာ်မၞိဟ်တြုံရ။
ကောန်ဇာတ်တအ်ဂှ် ကေတ်ယၟုမသ လ္ပာ်အပါတုဲ ကောန်ဗြဴတအ်ဂှ် အခါစှေ်ဒၞါဲမ္ဂး ပြံၚ်ဗက်ကေတ် ယၟုမသ တြုံတၠသ္ၚိရ။
အခိုက်သာ်ဏအ်ဂှ် နွံဂၠိုၚ်၊ ညးလ္ၚဵု ဟွံဗက်စ ယၟုမသတြုံတၠသ္ၚိ၊ ကေတ်လဝ် ယၟုမသ အပါဇကုလေဝ် နွံရ။ ဆ္ဂး…ဗီုဏအ်ဂှ်အောန် ညးလ္ၚဵုစှေ်ဒၞါဲတုဲ ခြာဟွံလအ် တြုံချိုတ်အာကဵုဒှ်၊ ပြးအာကဵုဒှ် ကလေၚ်စဴမံၚ် ကရောံမိမဇကု၊ ဒုၚ်ကေတ်ယၟု မသဇကုပၠန်ရ။
လ္ၚဵုတအ်ဂှ် လ္ပာ်မၞိဟ်ဗြဴ ယၟုမသပြာကတ် မၞိဟ်အဆံၚ်သၠုၚ် နွံဂၠိုၚ်တုဲ ကောန်ဇာတ်တအ်ဂှ် ဒုၚ်ကေတ်လ္ပာ်မိလေဝ်နွံရ။ လ္ၚဵုမၞိဟ်ၜါစှေ်ဒၞါဲတုဲ ညးၜါတုပ်စိုတ် ရုဲတၚ်ပ္တိုန်တၟိလေဝ် နွံရ။ ဆ္ဂး…ဂွံတၚ်တၟိမွဲမွဲဂှ် ဒးပ္တိုန်စရၚ်ကဵု ရုၚ်ဆေၚ်စပ်တအ်တုဲ ညးစၟဳစၟတ်ရံၚ် ယၟုတုပ်ဟွံမွဲ ဂပ်ဝ်ထေက်ကြိုက်မ္ဂး ညးသ္ပကဵုသမ္တီ ဂွံဒှ်ယၟုမသဇကုရ။
ကောန်ဒုၚ်လဝ် ယၟုမသအပါနွံတုဲ အခါယာဲကဵုအပါ ပြးအာ အာမံၚ်လ္ပာ်ယာဲ မိက်ဂွံသၠာဲ ပြံၚ်ယၟုမသယာဲမ္ဂး ဒးအာပ္တိုန်ထ္ၜး ပ္ဍဲရုၚ်ဆေၚ်စပ်တုဲ ညးပြံၚ်ကဵုမာန်ရ။
မၞိဟ်တၞဟ်ခြာမွဲ စိုပ်ကၠုၚ်မွဲမွဲဒၞါဲ မံၚ်ဂွံလအ်ညိတုဲ မိက်ဂွံဒုၚ်ကေတ် လုပ်ပ္ဍဲဗွိုၚ်ယၟုမသမွဲမွဲမ္ဂး ဒးကဵုသမ္တီ အာတ်အခေါၚ် ကုညးအာက္ဍိုပ် ဒုၚ်လျိုၚ်မာန်မွဲမွဲ အပ္ဍဲဗွိုၚ်မသဂှ်ရ။ ညးစှေ်စိုတ် ကဵုအခေါၚ်မ္ဂး လုပ်ဒုၚ်ကေတ် ယၟုမသညးဂွံရောၚ်။ သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ် ဇကုစုတ်ကေတ် ဖန်ဇန်ကေတ်မ္ဂး ညးဆေၚ်စပ်တအ် စောဲဂဗုတ်မာန်တုဲ ညးကၠောန်သ္ပဏာဂှ် ဒှ်ဒုဟ်မာန်ရ။
ပရေၚ်စကာ ယၟုမသဂှ် ဂကူဗွဲမဂၠိုၚ် မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တအ် စကာဒၟံၚ်ရ။ တၟော်ကဵုဟိုတ်ဖဵု ဂုဏ်ပရဲ လ္တူတေံဂှ်တုဲ ဂကူပိုဲ ကောန်ဍုၚ်ပိုဲလေဝ် မွဲတ္ၚဲ ပါဲဟွံဗၠး စကာကၠုၚ်တွဵုရောၚ်။ ဟိုတ်နူစကာဂှ် လလေၚ်ဖဵု ဟွံမွဲ။ ဂုဏ်ဖဵုဟေၚ် နွံဗွဲမဂၠိုၚ် ညာတ်လဝ်တုဲ ပ္ဍဲလက်ထက်ပိုဲဏအ် စပ္တံစကာညးသ္ကံစိုအ်။
အပ္ဍဲဍုၚ်သေံဂှ် ညာတ်ကေတ်ဂုဏ်ဖဵုသာ်ဝွံတုဲ စ…စကာကၠုၚ် နူလက်ထက်ဨကရာဇ်ရာမ (၆) ဂွံၜိုတ် ပွိုၚ် (၁၀၀) သၞာံဟေၚ်ရ။ ပ္ဍဲကောံဓရီု ပရေၚ်ဂကူမန် ကေုာံ သၞောဝ်ဥပဒေသ္ဇိုၚ်ဍုၚ်မန် ကၠောန်ဗဒှ်လဝ် ပ္ဍဲသၞာံ (၁၃၆၅) ဂိတုဖဝ်ရဂိုန် (၂၀၀၄-ဂိတုမာတ်) ပ္ဍဲကွာန်ပရၚ်ဍာဲ၊ ဒေသကၞောတ်ၜဳ ရေဝ်ဂှ်လေဝ် ညးဂမၠိုၚ်သဳကၠဳတုပ်စိုတ် သွက်ဂွံတၚ်စွံအာ ယၟုမသ ပ္ဍဲဗွိုၚ်ဂကူမန်ပိုဲ ဖျေံလဝ်သ္ဂုတ်သွာတ် နွံတုဲတုဲရ။
သွက်ဂွံတၚ်ခုတ် ထ္ၜုတ်ပ္တိုန်ယၟုမသဂှ် အဲလညာတ်နွံ စှေ်စိုတ်ပေၚ်ၚ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုလိက်ကၞပ်ဏအ် ယၟုမသအဲ အဲလလောၚ်တြးဏာ သွက်ညးဂမၠိုၚ်ဂွံတီရ။
ယၟုအဲအရၚ်ဂှ် … “နာဲဟံသာ” ယၟုကၞေဟ်အဲ ချူမံၚ်လိက် စကာဂၠိုၚ်ညိ နွံမွဲဂှ် “ၜိုပ်ဍာဲ” ရ။ ယၟု “ၜိုပ်ဍာဲ”ဂှ် စနူစၟတ်တ္ၚဲ (၁၃၆၆-ဂိတုဝှ် ၁ မံက် တ္ၚဲဗြဴဗ္တိ၊ ၁၄-၁၀-၂၀၀၄) အဲသ္ပသမ္တီ ယၟုမသအဲရ။
အဲကီု၊ ကဝံၚ်အဲ၊ ကောန်ဇာတ်အဲတအ်ကီု စကာအာရောၚ် လလောၚ်တြးဏာရအဴ။ နကဵုယၟုကၞေဟ်မွဲလေဝ် ဆက်စကာအာဏီရောၚ်။ ညးဂွံဗှ်လိက်ပရေၚ်ဏအ်တအ် ဘိုၚ်သ္ပကဵုသမ္တီကီုညိအဴ။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

ဂတလေဝ်လ္ပအာ လက်ကြဴလေဝ်လ္ပဗက်(ဇိုၚ်ၜါဂှ်ပံၚ်မှ ကွာ်မွဲဂၠံၚ်ဂွံ)

ဟံၚ်နန် (ပါၚ်ကၟာ)

ဂၠုၚ်က္ၜၚ်တန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဵုသၞေဟ်ဂှ် ဗၠးဘဲအန္တရာဲ ဍာံပြမံၚ်ရ။ ဘဲလဗိုတ်ကျာမေလံၚ်တအ်ကီု၊ ဘဲဇွိုန်လပှ်ဇၞော်ဇၞော်တအ်ကီု ဟွံဒးဆဵုရ။ ဆ္ဂး ရန်တၟံဂၠုၚ်က္ၜၚ်တအ်ဂှ် သွက်ဂွံဇူဒီုဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဵုသၞေဟ်သြၚ် ဟွံသေၚ်ရ။ သွက်ဂွံတတ်ကြုၚ် ကၠောံၜဳတအ်ဟေၚ်ရောၚ်။ ဒှ်ကၠုၚ်ဂၠုၚ်က္ၜၚ်ယျတှေ် ဖေက်ဒၟံၚ် လဗိုတ်ကျာ ဇွိုန်လပှ်တအ် ဟွံဂွံရ။ အဓိပ္ပါယ်ဂၠုၚ်က္ၜၚ်တအ်ဂှ် သွက်ဂွံအာတရဴဟေၚ်ရောၚ်။ ပိုဲမၞိဟ်တအ် ဂ္ဇအ်တန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဵုသ္ၚိဂှ် ဗၠးဘဲအန္တရာဲ ဍာံပြမံၚ်ရ။ ဟွံထဍိၚ်ဒဂဵု ဟွံဆဵုဘဲအန္တရာဲဂှ် ဍာံပြမံၚ်ရ။ ဆ္ဂး ဂွံလဝ်ဇိုၚ်ၜါတၞုၚ်တုဲ ဟွံဂံၚ်ကွာ်တရဴမ္ဂး အဓိပ္ပါယ်ဇိုၚ်ၜါတၞုၚ်ဂှ် ကၠေံအာရ။ သ္ပဇိုၚ်တှေ် ဒးကွာ်ဏောၚ်၊ ကာလထဍိၚ်ဒးဒဂဵုလေဝ် ထဍိၚ်ဒးဏောၚ်၊ ကာလလောတ်လ္ၚာလေဝ် လောတ်လ္ၚာဏောၚ်၊ ကွာ်တရဴဟီုဂှ် ဒၞပ်နွံလေဝ် ဒးကွာ် ဒၞပ်ဟွံမွဲလေဝ် ဒးကွာ်ရ။ ကာလဂှ်မှ ဂွံစိုပ်တိုၚ်ပကဴ။ ဒှ်ဂစေံမ္ဂး ဒးပဝ်ဏောၚ်၊ ဒှ်ကမ္ဂး ဒးၜိၚ်ဏောၚ်၊ ဇိုၚ်နွံမ္ဂး ဒးကွာ်တရဴဏောၚ်။ သဘဴဂစေံဟီုဂှ် ပဝ်ဒၟံၚ်မှ ရံၚ်စကျေဝ်ဏောၚ်။ သဘာဝကဂှ်လေဝ် ၜိၚ်ဒၟံၚ်ဍာ်မှ ရံၚ်စခိုဟ်ဏောၚ်။ သဘာဝဇိုၚ်မ္ဂးဂှ် ကွာ်ဒၟံၚ်မှ ရံၚ်စ ဍိုက်ပေၚ်ကဵုကွိုန်ကျာ်သြဳရ။
ဇၟာပ်မၞိဟ် ကလိဂွံလဝ် ဇိုၚ်ၜါတၞုၚ်ဖအိုတ်ရ၊ ဗွဲဒဒှ်တၚ်ဆောတ်ယောၚ် ဒးဟီုမ္ဂး ညးလ္ၚဵုတအ် ကုသဵုဟွံခိုဟ်တုဲ ၜံၚ်တိတ်ကၠုၚ် နကဵုဇိုၚ်မွဲတၞုၚ် မွဲလ္ပာ်ဓဝ်လေဝ်နွံ၊ ဇိုၚ်ဟွံပါကၠုၚ်ဂှ်လေဝ်နွံ၊ ဗွဲမဂၠိုၚ်တှေ် ကလိဂွံလဝ် ဇိုၚ်ၜါတၞုၚ်သၟးရ။ မၞိဟ်ကဵုဒှ် သတ်တိရစ္ဆာန် မပ္တံ ဂစေံ,ပြေၚ်,ဂၠဴ တအ်ကဵုဒှ် ကာလကွာ်မ္ဂး အာမွဲတဲ သီုဇိုၚ်ၜါလ္ပာ် ဟွံဂွံရ။ သွက်သ္ဂောံထံက်ပခိုၚ် ကဵုဒြဟတ်ညးသ္ကံတုဲ ဇိုၚ်မွဲဒိုဟ်ဂှ် ဂါံမ္ဂး ဇိုၚ်မွဲဒိုဟ်ဂှ် ဒးဒိုအ်ရ။ ဂါံမွဲတဲ သီုၜါလ္ပာ် သီုဇိုၚ်ၜါတၞုၚ်မ္ဂး အာဂွံတရဴ ဟွံသ္ၚောဲရ၊ မၞိဟ်လေဝ် လောတ်လ္ၚာမာန်ဏောၚ်၊ ဇိုၚ်ၜါတၞုၚ်ဂှ် ဒှ်မွဲကသပ် ကွာ်မွဲတရဴမှ စိုပ်တိုၚ်ပကဴမာန်ဏောၚ်၊ ဇိုၚ်ၜါဂှ်ပံၚ်မှ ကွာ်မွဲဂၠံၚ်ဂွံ။ ဇိုၚ်မွဲဒိုဟ်ဂှ် ဂါံဂၠံၚ်ဗၟံက်၊ မွဲဒိုဟ်ပၠန်ဂှ် ဂါံဂၠံၚ်ပလိုတ်မ္ဂး ခန္ဓကာယပိုဲ သွက်ဂွံစာ်တိတ်အာ ၜါကရေက်ရနွံ၊ တုဲပၠန် ဇိုၚ်ၜါတၞုၚ်ဂှ် ညဳမှရံၚ်စကျေဝ်၊ ဇိုၚ်မွဲဒိုဟ်ဂှ်ဂၠိၚ်တုဲ မွဲဒိုဟ်ဂှ်ဂၠေံဒၟံၚ်မ္ဂး ရံၚ်စဟွံကျေဝ်ပၠန်ရ။ မွဲဒိုဟ်ဂှ်တပ်ဒၟံၚ်တုဲ မွဲဒိုဟ်ဂှ် တ္ၚံက်ဒၟံၚ်မ္ဂးလေဝ် ရံၚ်စဟွံကျေဝ်ပၠန်ရ။ ဇိုၚ်ၜါဂှ်ညဳသၟဟ် ဒှ်မွဲကသပ်မွဲဂၞန်မှ သ္ၚိခန္ဓကာယပိုဲ ၜိုဟ်သြိုဟ်မာန်ရ။
ဇိုၚ်ၜါလ္ပာ်ဂှ် ပၠံၚ်အာဒၟံၚ်ဂတညးသ္ကံလေဝ် ဟွံဂွံရ။ ဇိုၚ်မွဲဂှ် ဂါံအာဂတမ္ဂး ဇိုၚ်မွဲဂှ် ဒးဗက်လက်ကရဴရ၊ ဒးကဵုက္ဍိုပ်ညးသ္ကံမာန်ဏောၚ်၊ ဇိုၚ်ၜါဂှ် တိတ်ကၠုၚ်နူမွဲခန္ဓရတှေ် ဟွံညဳသာညးသ္ကံမ္ဂး ခန္ဓကာယပိုဲ သွက်ဂွံဒေါမ်လ္ၚာစှေ်လ္တူတိရနွံ၊ သွက်ကျဟောံဗြံရနွံ၊ အ္စာကဗျမွဲတၠ ညးချူလဝ်ကဗျညး သာ်ဏအ်ရ “ရဲအာဂတမ္ဂး အဲဟွံဗက်လက်ကရဴရဲရ၊ ရဲဗက်လက်ကြဴလေဝ် အဲဟွံအာဂတရ၊ မုဟိုတ်ရောဟီုမ္ဂး ရဲအာဂတဂှ် ရဲမိက်ဂွံဂ္ဇအ်ခုၚ် ရဲမိက်ဂွံစ က္ဍိုပ်ပုၚ် က္ဍိုပ်သွဏောၚ်၊ ရဲဗက်လက်ကြဴဂှ်လေဝ် ကာလအဲဒးမ္ဂး ရဲမၚ်အုဲဂွးဒၟံၚ် လက်ကြဴရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ရဲအာဂတလေဝ် အဲဟွံဗက်လက်ကြဴ၊ ရဲဗက်လက်ကြဴလေဝ် အဲဟွံအာဂတ ပိုဲညးၜါ ဆာန်ညးသ္ကံဍာံမ္ဂး ဂတလေဝ် လ္ပအာ၊ လက်ကြဴလေဝ်လ္ပဗက် ပၞးကဵုပၞးပတဝ်တုဲ ပိုဲဂါံကွာ်ညဳညဳစိုအ်၊ ကျတုပ် ဇၞးတုပ် ချိုတ်တုပ် ဂျိုၚ်တုပ် သိုက်တုပ် ဒိုက်တုပ် ပိုဲအာမွဲစွံညဳညဳစိုအ်၊ လ္ပထောံညးသ္ကံတုဲ ပိုဲကွာ်မွဲတရဴစိုအ်။
ကေတ်မွဲတှေ် ဒးသၠးထောံမွဲဏောၚ်ဂှ် ဒှ်ဓမ္မတာလောကရ၊ ဖဵုအတ္တဇကု သၠးကၠေံဟွံမာန်မ္ဂး ကၠောန်ဒတုဲဖဵုပရဟိတ ကၠောန်ဒတုဲဖဵုဂကူဇကု ဟွံမာန်ရ။ ဇကုလေဝ် ဒုၚ်ပရာန်တ္ၚဲဟွံမာန်တုဲ မိက်ဂွံကဵုဂကူဇကု ဇူသၞိၚ်ဂှ် ဍေံဒှ်ဟွံမာန်။ စးဇကု ဒုၚ်ပရာန်တ္ၚဲမာန်မှ ဇကုပါ်ပြအ်ကဵု ကောန်ဂကူဇကု ဇူသၞိၚ်ဂွံရ။ ဆယာံမာတ် ကျိုၚ်စုတ်ကယျိုၚ်ဨကရာဇ်ဓဝ်ဂှ် ဒှ်ဨကရာဇ်ရ ဟီုစဟွံဂွံဏီ။ စိုတ်ဓါတ်ဨကရာဇ် ကောန်ဖျုန်ဂြိုဟ်ဨကရာဇ်နွံကီုမှ ကော်စဨကရာဇ်ဂွံ၊ စိုတ်ဓါတ်ဨကရာဇ် ကေါန်ဖျုန်ဂြိုဟ်ဨကရာဇ်ဂှ် ဒှ်ဗွိုက်လ္တက်ကယျိုၚ်ကယျဝ်ဨကရာဇ်ရ။ ကွတ်လှေ်ဒယှေ်ကောန်သၟိၚ် လေပ်လဝ်ကီုမှ ကော်စကောန်သၟိၚ်ဂွံရ။ ကွတ်လှေ်ဒယှေ်ကောန်သၟိၚ်လေဝ် ဇကုဟွံလေပ်လဝ်၊ စိုတ်ဓါတ် ကောန်ဖျုန်ဂြိုဟ် ကောန်သၟိၚ်လေဝ်ဟွံမွဲမ္ဂး ဇကုၜိုန်မိက်ဂွံဒုၚ်ယၟုကောန်သၟိၚ် Super star ကီုလေဝ် ဍေံဒှ်ဟွံမာန်။ ဘဝဇကုဂှ် နွံဒၟံၚ်ၜိုတ်အဆံၚ်စိုတ်ဓါတ်ဇကုရ၊ စိုတ်ဓါတ်ဇကုဂှ် ဒှ်အရာသ္ဂုတ်သွာတ် အဆံၚ်ဘဝဇကုရ။ ဇကုဂဟေန်ဇုတ်မာန်မ္ဂး ကဵုဂကူဇကု စဖျုန်ဂွံရ။ ဇကုလေဝ် ဒးစိုတ်ဒၟံၚ်ကဵုဖျုန်ကီုမ္ဂး မိက်ဂွံကဵုကောန်ဂကူဇကု စဖျုန်ကီုဟီုဂှ် ဇြိုၚ်အာညိရ၊ မိမတအ် မိနော် အပါနော်တအ်ဟီုမ္ဂး ညးတအ် စက္ဍိုပ်က ဗ္တကတအ်တုဲ ဖျုန်ဍေံဂှ် ညးတအ် ကဵုကောန်ဇာတ် ကောန်စဴတအ် စရ၊ ကာလဂှ်မှ ကောန်ဇာတ် ကောန်စဴတအ် ဆာန်မိမ ဆာန်မိနော် အပါနော်တအ်ဏောၚ်။ ဒၞါဲဏအ်ရ ညးဟီုစ က္ဍိုပ်က ဗ္တကတအ်ဂှ် ရှ်သာခိုဟ် လ္တူနူဖျုန်ဍေံဏီရ။ ဗီုဂလာန်အၚ်္ဂလိက်တအ် ဟီုစ “The nearer the bone, the sweeter the meat” ဖျုန်ဂှ် ကြပ်ဒၟံၚ်ကဵုဇုတ်က္ဍၚ်တှေ် ဖျုန်ဂှ် စရှ်သာဍေံ ခိုဟ်က္ဍၚ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးဇၞော်ဇၞော်တအ် ဒးဂၞပ်ကဵုဖျုန်မၞုံဗ္ဒါဲဇုတ်တအ်ရ။ ဂွံဂဟေန်ဒၟံၚ်ဇုတ်ဍေံမ္ဂး မံၚ်စမိပ်ဇြိပ် ထတ်ယုက်ရ။ ညာတ်ကောန်ဇာတ် ကောန်စဴတအ် စဒၟံၚ်ဖျုန်က ဖျုန်ၚုဲတအ်မ္ဂး မိမ မိနော် အပါနော်တအ် ဒှ်ဒၟံၚ်ပဳတိ သောမနုဟ်ရ။ မိမတအ် စပရေံပရေံတုဲ ကဵုကောန်ဇာတ်တအ် စခိုဟ်ဟ်မ္ဂး ကောန်ဇာတ် ဟွံဆာန်မိမဂှ် ဟွံမွဲရ။
မိမတအ် မိနော် အပါနော်တအ် ကလိဂွံဓဝ်မေတ္တာ ကလိဂွံဓဝ်သြဇာ နူကောန်ဇာတ် ကောန်စဴတအ်ရ။ မိမတအ် မုဟီုဟီု ကောန်တအ် ကလၚ်စဖအိုတ်ရ။ ပွမဂဟေန်စဇုတ်ဂှ် ရှ်သာဍေံ နွံဒၟံၚ်ဒၞါဲဏအ်ရ။ မၞိဟ်ဇၞော်ဍုၚ်ကွာန်တအ်လေဝ် ဒ္ဂေတ်ဗက်လၟေၚ်ဂၠံၚ်တရဴ မိမ မိနော် အပါနော် ဗီုဗီုဏအ်ကီုမ္ဂး ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန်တအ် ဟွံဆာန်ညးဇၞော်ကွာန်ဂှ် နွံမံၚ်ကီုဟာ၊ ညံၚ်မိနော် အပါနော်တအ် ဂွံပိုၚ်ပြဳကေတ် ကောန်ဖျုန်ဂြိုဟ် ကောန်စဴတအ်ကီု ညးဇၞော်ဍုၚ်ကွာန်တအ်လေဝ် ဂွံပိုၚ်ပြဳကေတ် ကောန်ဖျုန်ဂြိုဟ် (heart) ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်မာန်ကီုရ။ အခေါၚ်အဝဵု ဂွံပိုၚ်ပြဳကေတ် တိဍာ် ဍုၚ်မၞိဟ်ဂှ် လောဲသွာဒၟံၚ်ကီုလေဝ် သွက်ဂွံပိုၚ်ပြဳကေတ် ကောန်ဖျုန်ဂြိုဟ်မၞိဟ် (Human heart) ဂှ် ဟွံလောဲသွာရ။
ကလေၚ်ရံၚ်အာ ရာဇဝၚ်သုတ်ဇာတ်နိပါတ်တအ်မ္ဂး ဟိုတ်နူဟွံညဳသာညးသ္ကံတုဲ ဒးလေၚ် ဒးဟောမ်၊ ဒးလရိုအ် ဒးလေၚ်ဇွောဝ် ဒးဍောတ်ၜိုတ် ဒးချိုတ်ကၠုၚ်လဝ် ဂၠိုၚ်ၚ်ကဵုဘဝရ။ ပၞာန်ဂၠးတိ အလန်ပထမ, အလန်ဒုတိယ ဂွံက္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူကဵုပိုဲမၞိဟ်တအ် ဟွံဒှ်မွဲကသပ်မွဲဂၞန်ရ။ ဟိုတ်နူ လောဘ ဒေါသ မောဟ မာန ပိုဲမၞိဟ်တအ်တုဲ လောကပိုဲ ရုပ်သာ်ပရေံစှေ်ကၠုၚ် ပရေံစှေ်ကၠုၚ်ရ။ ပၞာန်အပ္ဍဲဍုၚ် (civil war) ဂွံက္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ဂှ်လေဝ် ဟိုတ်နူပိုဲမၞိဟ်တအ် ဟွံဒှ်မွဲကသပ်မွဲဂၞန်ရ။ လောဘ ဒေါသ မောဟ မာနတအ် လုကဴကာလ အုပ်ဓုပ်ဂွံလဝ် ဂၠံစိုတ်ပိုဲမၞိဟ်တအ်ဏီမ္ဂး ဟွံမိၚ်ရမျှာၚ်ဓဝ်ညဳသာရ။ ဟွံဂွံမိၚ်ရမျှာၚ်ဓဝ်ညဳသာမ္ဂး ဂၠံစိုတ်ပိုဲ သွက်ဂွံက္တဴက္တာန်ရနွံ။
ဂကောံလဵုဒှ်ဒှ် ဂကူလဵုဒှ်ဒှ်ရ ဟွံမွဲကဵုဓဝ်ညဳသာမ္ဂး ဂကောံဂှ် ဂကူဂှ် သွက်ဂွံသရိုဟ် လီုလာ်အာရနွံ၊ ပိုဲကောန်ဂကူတအ် ထေက်ကဵုဒးကေတ်ခန်လ္ၚတ်ရ။ ကောန်ၚာ် ဒးဒုၚ်တူလဝ်ပၟတ်တုဲ ကောန်ၚာ်ဂှ် ဖေက်အာပၟတ်လေပ်ရ။ ကောန်ၚာ်ဂှ် ကေတ်ခန်လ္ၚတ် ပ္ဍဲကဵုပၟတ်ရ။ ကောန်ၚာ် ဒးဒုၚ်ကိတ်လဝ်ကဵု ကၠဵုတုဲမ္ဂး ဖေက်အာကၠဵုရ။ ကောန်ၚာ်ဂှ် ဒးဘဲကွဳလိုန်ဓါတ်တုဲမ္ဂး ဖေက်အာကွဳလိုန်ဓါတ် ဗီုဏအ် ဒှ်စလေပ်ရ။ ကောန်ဂကူပိုဲလေဝ် ဟိုတ်နူဟွံမွဲကဵုဓဝ်ညဳသာတုဲ ဒးဒုၚ်သရိုဟ်လီုကၠုၚ်ဒၟံၚ်၊ ဒးဒုၚ်ဒှ်ကၠုၚ်ဘဝဍိက်၊ ဒးဒုၚ်ဍဵုဍိုက်ကၠုၚ်ကဵု ညးတၞဟ်တအ် မူစိအလန်ရရော၊ ဖေက်ဟွံလေပ် ဂွဟွံလေပ်ဏီဖိုဟ်ဟာ၊ ဒၞါဲဖေက်ဂှ် ဇကုဂံၚ်၊ ဒၞါဲဂွဂှ် ဇကုမံၚ်၊ ညးတၞဟ်သ္ပစပရေံဂှ် ဇကုထေၚ် ညးထိုၚ်သး စိုတ်ဗၠန်ဂတးဒၟံၚ်သာ်ဏအ်မ္ဂး ဆလအ်မှ ဘဝဂွံရာၚ်ဆာဲရော။
ဒဒှ်ရဇကုဟွံတီဂှ် ဟွံတီရောၚ် တီဒၟံၚ်ဇကုဇကုသာ်ဏအ်မ္ဂး ဇကုဂှ် ဒှ်မၞိဟ်ခိုဟ်မွဲရ။ ဒဒှ်ရ ဇကုဟွံတီဂှ် ဇကုဇကုဟွံတီမ္ဂး ပရေံအိုတ်ရ၊ ဒှ်ဒၟံၚ်ယဲဣရ၊ မုယဲရောဟီုမ္ဂး ယဲဟွံတီအကာဲအရာ ဇကုဇကုရ။ ဒဒှ်ဇကုဗၠေတ်ဂှ် ဇကုတီဒၟံၚ်မှ ပဠေဝ်ဂွံ။ ဒဒှ်ဇကုဗၠေတ်ဂှ် ဇကုဟွံတီမ္ဂး ပဠေဝ်ဟွံဂွံရ။ ပ္ဍဲကဵုဓဝ်ဗၠေတ်ၜါဂှ် ညံၚ်ရဴဂၠာဲဓဝ်ဍာံမွဲ ဂွံမာန်ကီု၊ ပ္ဍဲကဵုဓဝ်ဒးသီုၜါလ္ပာ်ဂှ်လေဝ် ဂၠာဲဓဝ်ဗၠေတ်မွဲ ဂွံဒၟံၚ်ရ။
ကလေၚ်လ္ၚတ်အာ လ္ပာ်ဓဝ်ညဳသာပၠန်မ္ဂး ဟိုတ်နူဓဝ်ညဳသာတုဲ ပိုဲမၞိဟ်တအ် ဒှ်တသိုက်ရ၊ လောကပိုဲလေဝ် ရုပ်သာ်ကျေဝ်ကၠုၚ်ရ။ ရှ်သာဘဝပိုဲလေဝ် ဍာတ်ကြိုအ်ကၠုၚ်ရ။ လ္ပရံၚ်သက်သဳသာဓက သ္ၚောဲသ္ၚောဲတေံဏီ၊ ရံၚ်အာသာဓကကြပ်ပ် ပ္ဍဲဍုၚ်ပိုဲဏအ်ညိ၊ ဟိုတ်နူနွံကၠုၚ်ကဵု ဓဝ်ညဳသာညိညတုဲ မၞိဟ်ဇၞော်ဍုၚ်ကွာန်ကဵု ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန်တအ် ရံၚ်မုက်မတ်ညးသ္ကံဂွံကၠုၚ်၊ ဆဵုညးသ္ကံမ္ဂး ရှေ်သှေ်ရဴဂဴညးသ္ကံမာန်ကၠုၚ်၊ ဂၠံစိုတ်ပိုဲလေဝ် ၜိုဟ်သြိုဟ်ကၠုၚ်ရ။ ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန်တအ် ညံၚ်ဂွံသိုက်ဖဲသၟဳဂှ် ဖန်ဟွံမာန်ဒှ်ကၠာရ ဂၠံစိုတ်ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန်တအ် ညံၚ်ဂွံၜိုဟ်သြိုဟ် ဖန်ကဵုမာန်မ္ဂး မၞိဟ်ဇၞော်အာက္ဍိုပ် ဍိုဟ်ကေက် စဳကၠးမွဲရောၚ် ဟီုစမာန်ရ။ ဣဏအ်ဂှ် ဒှ်ရှ်သာဍာ်ထၞဟ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ မွဲတော်ဍောတ်လေဝ် ဟီုစမာန်ရ။ ညံၚ်ဂွံထေက်တန်ကဵုၚုဟ်မးဂှ် ပိုဲမံၚ် ပိုဲဒ္ဂေတ်မ္ဂး ၜိုတ်ပိုဲမံၚ် ၜိုတ်ပိုဲဒ္ဂေတ်ဂှ် က္လိဂွံၚုဟ်မးတွဵုရ၊ ဍာ်ဇြိုဟ်တှေ် သွာသၠုၚ်ကီုရ။
နူကဵုဘဝတၠ ဒှ်အာဘဝဍိက်ဟီုဂှ် ပိုဲမန်တအ် ဗၠေတ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် တၟာဂလိုၚ်ရ၊ မုဗၠေတ်ရောဟီုမ္ဂး မုက်ဂၞန်မွဲဂှ် ကုသဵုပိုဲဗၠေတ်ကၠုၚ် ကုသဵုပိုဲဍေံဗၠန်ဂတးကၠုၚ် ဍာံဍာံတေံ ကုသဵုမ္ဂးဂှ် ဆလအ်လေဝ် ဟွံဝိုတ်ကၠေံ ဂုဏ်ညးမကၠောန်လဝ်ရ၊ ကာလလဵုလေဝ် ဟွံလီဠာန်စ ညးမပ္တုဲကၠောန်လဝ်ဂှ်ရ။ ညးမကၠောန်လဝ်ဂှ်ရ ဟိုတ်မာဲအာ ဒှ်ဂွံ။ မုက်ဂၞန်ၜါပိပန်တအ်ဟီုမ္ဂး ဇကုယောၚ်အာ ပ္ဍဲကဵုနဲကဲအုပ်ဓုပ်၊ ပ္ဍဲကဵုနဲကဲဝေၚ်ပၞာန်၊ နဲကဲဆက်ဆောံမံၚ်စံၚ် ဒ္ဂေတ်သိက္ခာ လစွံစိုတ်တအ် ဒှ်တမ်ရ။ နူကဵုဘဝဍိက် ဂွံစဴစိုပ် ဒှ်ဘဝတၠမာန်ပၠန်ဂှ် ဒှ်ကမၠောန် ဒးကၠောန်ကဵုဓဝ်ညဳသာရ။ ဇကုမၞိဟ်ကျကျဟီုဂှ် ဂစာန်ဒၟံၚ်တွဵု ကၠောန်ဒၟံၚ်တွဵု ညဳသာဒၟံၚ်တွဵုမှ ၜိုတ်ဒးဂစပ်ရ။ မံၚ်ညံၚ်ကဵု မၞိဟ်ဇၞးဇၞးတအ် ဟွံဂွံရ။ ဇကုမၞိဟ်ဝါတ်တ် ညးတၠဒဒိုက်ဟီုဂှ် မံၚ်ညံၚ်ညးသိုက်သေဋ္ဌဳတအ် ဟွံဂွံရ။ ဒးဂစာန် ဒးကၠောန်ဒၟံၚ်တွဵုမှ ၜိုတ်ဒးဂစပ်ရ။ စိၚ်ဇြာဲဇြာဲဂှ် ၜိုတ်ပြေၚ်ကြိုအ် နွံဒၟံၚ်လၟိုန်ရ။ ဇကုမၞိဟ်ဇြာဲဇြာဲရတှေ် ထပ်ဇြာဲစှေ်ပၠန်မ္ဂး သွက်ဂွံချိုတ်ရနွံ။
ယဝ်ဒးဟီုကဵုဥပမာ ပေါဲဝေၚ်ပြိုၚ်ဇြဟတ်မ္ဂး ဇကုမၞိဟ်ကျကျဟီုမ္ဂး ဂွံဇၞးဍေံဂှ် စွံလဝ်ကၠာ ဂွံကလိဂွံစၟတ်တုပ်ကဵုဍေံ ဂွံဂွံအဆံၚ် level တုပ်ကဵုဍေံဂှ် ဒးဂစာန်လတာ်ကလေအ်မံၚ်ဏီ။ ကလိဂွံစၟတ် တုပ်ကဵုဍေံတုဲမှ ညံၚ်ဂွံမာန်ဍေံဂှ် ဒးထပ်ဂစာန် မွဲတဆံၚ်ပၠန်ရ။ ဘဝမၞိဟ်ကျကျတအ် ဒးဂြက်(ကျာတ်)ဒၟံၚ် ဂလိုၚ်လဵုရောဟီုဂှ် ချပ်ဗ္စာရဏာကေတ်ရ။ ကျအာညးတုဲမ္ဂး ဖန်စဝါတ်အာလက်ဂှ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညံၚ်ဟွံဒးကျညး၊ ညံၚ်ဟွံဂွံစိုပ်အာ ဘဝဍိက်ဂှ် ဒးဂစာန်ရ၊ ဒးစွံဓဝ်သတိဇၞော်ဇၞော်တုဲ ဒးမံၚ် ဒးဒ္ဂေတ်ရ။ ဒးရုန်ဂစာန်ဒၟံၚ်တွဵုမှ “ဘဝ” ညးဟီုစရ။ ဘဝဂှ် တော်ထောံလောဲလောဲမ္ဂး အိုတ်ကၞောတ် ဒးဆဵုဘဲရ။ ဇကုမၞိဟ်ကျကျဟီုမ္ဂး ညံၚ်ပြၚ်ၜဳတအ် ဒးဒုၚ်ဇီုကပိုက်ဒၟံၚ်ကဵု ဍာ်လပှ်တအ်လၟိုန်ရ။ ဇကုညံၚ်ဂွံဒှ်ပြၚ်ၜဳ တၟံကြံၚ်ၚ်ရ ကိစ္စဇၞော်၊ ဒှ်ပြၚ်ၜဳတၟံကြံၚ်ၚ်မ္ဂး ဟွံဒးဖေက်ဍာ်လပှ်တံ ကၠုၚ်ဇီုကပိုက်ရ။
ပၞောဝ်ကဵုဨကရာဇ်သၟိၚ်မန်ပိုဲဂမၠိုၚ်ဂှ် ဨကရာဇ်တၠညးရာဇာဓိရာဇ်မွဲဂှ် ကလိဂွံပိုၚ်ပြဳလဝ် ကောန်ဖျုန်ဂြိုဟ် ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဂၠိုၚ်အိုတ်ရ။ ဒဵုကဵုအခိၚ်တ္ၚဲဏံ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဒးဟီု ဒးလဴဒၟံၚ် ပရူညးဂၠိုၚ်အိုတ်ရ။ အရေဝ်ညးဟီုလဝ် မပ္တံအာဍာံတှေ် ဒးစိုပ်၊ ကေတ်ဍာံတှေ် ဒးဂွံ၊ ကၠောန်ဍာံတှေ် ဒးဒှ်၊ ဂလာန်ညးပိတၚ်ဏအ် လမျီုဍေံလုပ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲကောန်ဂကူမန်ပိုဲတအ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုဒၞါဲဏအ် ဂလာန်ဗကန် တၠညးရာဇာဓိရာဇ် ကၠေံဗ္ဒန်ဒၟံၚ်မွဲဂှ် မိက်ဂွံဓမံက်ထ္ၜးကဵုညိရ။ ဂလာန်ညးဝွံ ကိစ္စဇၞော်ဒၟံၚ်ကဵု ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ပ္ဍဲကဵုအခိၚ်တ္ၚဲဏအ် ဗွဲမလောန်ရ။ ကၠာညးဟွံစဴသွဝ်က္ဍၚ်ဏီ၊ ကၠာလမျီုညး ဟွံတိတ်ဏီဂှ် ညးဗကန်လဝ်ကဵု ကောန်ညးနွံမံၚ်၊ ဂလာန်ဗကန်ဨကရာဇ် တၠညးရာဇာဓိရာဇ်ဏအ်ဝွံ ညးချူလိက်ဏအ် ကၠာဲစၠောံလဝ် နကဵုဘာသာအၚ်္ဂလိက် ပ္ဍဲကဵုလိက်ဘဝမိစဴဗု သ္ကုတ်ၜါ ပ္ဍဲလိက်အုပ် မဂ္ဂဇြေန်အနာဂတ်မန် ကၞပ် (၁၄) Biography of Mi Canbu part (2) တေံ နွံရ၊ ဒၞါဲဏအ် မိက်ဂွံထပ်ဓမံက်ထ္ၜး နကဵုဘာသာအၚ်္ဂလိက်တုဲမှ ကလေၚ်ကၠာဲကဵုဘာသာမန်ပၠန်ဏောၚ်၊ သွက်ညး ကတ်ဗ္တောန်ဒၟံၚ် သဇိုၚ်ဘာသအၚ်္ဂလိက်တအ်မ္ဂး ဂွံတၟေၚ်စညိကီု ရန်တၟံသာ်ဝွံတုဲ ဂလာန်ဗကန် တၠညးရာဇာဓိရာဇ်ဏအ် မိက်ဂွံဓမံက်ထ္ၜးဏာ နကဵုၜါဘာသာရ။
King Rajadhirag’s messages to his younger son Rajamanu: “My beloved son, You are the younger; You must respect your elder brother as you do to me. The brothers must be united and walk hand in hand, the two must have one heart and one mind, the brothers should not be divided, if the cattle-cows and bulls are cattered and separated, they easily fall in to tigers’ mouth. While facing the enemies, the brothers must stand strongly as one, the two must be one. One must give a hand to another one in fighting. When two become one, my beloved sons remain so strong.” These are king Rajadhirag’s last words to his sons.
အဓိပ္ပါယ်ဍေံဂှ် “ယွံကောန်သ္ဍိုက် ရာဇာမနု၊ ကောန်ဂှ် ဒှ်ဒေံ ဒှ်ညးဍောတ်ဏောၚ်၊ ညံၚ်ကောန်ရှေ်သှေ် လ္တူအဲအပါမရာဇ်ဏအ်ကီုဂှ် ကောန်ဒးရှေ်သှေ် ကောဇကုကီုဏောၚ်၊ ကောကဵုဒေံ ညဳသာညးသ္ကံ၊ ဗန်ကအ်တံၚ်တဲတုဲ ဒးကွာ်မွဲတရဴရ၊ ဒးဒတူဒလာၚ်ရ၊ မၞိဟ်ၜါ ဒးဒှ်မွဲစိုတ် ဒးဒှ်မွဲဂြိုဟ်ရ၊ ကောကဵုဒေံ ဟွံထေက်ကဵုပြးဇးဒၟံၚ်ရ။ ဂၠဴပြးမ္ဂး ဒးဘဲကၠဏောၚ်၊ ကာလတဝ်စၞေဟ်ကဵု သတြုတအ် ပၠန်လေဝ် နဒဒှ်မွဲဂှ် ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်ဂှ် ဒးဒတူဒလာၚ်ရ၊ ညးမွဲ ကေုာံ ညးမွဲ ဒးရီုဗၚ် ဒးမၚ်မွဲညးသ္ကံရ။ ကာလ ညးၜါ ဒှ်ကၠုၚ်မွဲမ္ဂး ကောန်သ္ဍိုက်တအ် ခိုၚ်ကၠိုက်ကြံၚ်မ္ၚိုဟ်ရ။ ဣဏအ်ဂှ် ဒှ်ဂလာန်ဗကန် တၠညးရာဇာဓိရာဇ် ဗကန်စကဵုကောန်ညး လက်ကြဴအိုတ်ရ။
ဂွိၚ်ကဵုဂကူ ဆာန်ဂကူတုဲ ဗကန်စလဝ် သာ်ဏအ်ရ။ ပိုဲကောန်ဂကူမန်တအ်သီုဖအိုတ် ၜိုန်ရညးဟွံမွဲဂတမတ်ပိုဲကၠာလေဝ် ညံၚ်မၞုံဒၟံၚ်ဂတမတ်ပိုဲကီု ပၠောပ်စိုတ်တုဲ ဒးကလၚ်စ ဂလာန်ဗကန်ညး ထေက်ရ။ လုကဴပိုဲ ဗှ်မံၚ်သၞာညးဏီမ္ဂး ညးနွံမံၚ်ဗ္ဒါဲပိုဲဏီ ကလၚ်စအရေဝ်ညးမှ ဒှ်ဆာန်ညးဇေတ်တ်ရ၊ ပရးဒၟံၚ်အတေံမွဲဂအုံ အဏအ်မွဲဂတှေ်မ္ဂး ညံၚ်ရဴကလေၚ်ဂစိုတ်ထောံညး မွဲဝါပၠန်ရ၊ အရေဝ်ညး ဂလာန်ဗကန်ညးဂှ် ဒှ်စၞးညးရ။
မၞိဟ်လဵုမွဲလေဝ် ဟွံထေက်ကဵုတးပါဲထောံ နူကဵုပွဳဗွိုၚ်ရ၊ မၞိဟ်လဵုမွဲလေဝ် ဟွံထေက်ကဵုက္ဍုဟ်ထောံရ၊ မၞိဟ်လဵုမွဲဟွံဟီု ညံၚ်ညးဂွံတးပါဲထောံဇကုဂှ် ဟွံထေက်ကဵုမံၚ်ရ၊ ညံၚ်ညးဂွံက္ဍုဟ်ထောံဇကုဂှ်လေဝ် ဟွံထေက်ကဵုမံၚ်၊ ဟွံထေက်ကဵုကၠောန်ရ။ ဆ္ဂး ဝါဒဒဳမဝ်ကရေဇြဳဟီုဂှ် အလဵုအသဳဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန်တအ်ဏောၚ်၊ စှေ်စးကဵု ဆန္ဒကောန်ဍုၚ် ကောန်ကွာန်တအ်မ္ဂး ဗော်ဓိသတ်ဝေသန္တဝ်လေဝ် ဒးဂြိပ်ဒဴတိတ်နူကဵုနန်ဏီရ။ သွက်သ္ဂောံဂွံလညာတ်ဂၠံၚ်ဍာံကီု၊ သွက်သ္ဂောံပဠေဝ်ကီုဂှ် အခိၚ်လဇုဲအာဟွံမွဲ၊ ဂတာပ်ဒၟံၚ်အခိၚ်လၟိုန်ရ။
Unity is strength
ညဳသာဂှ် ဒှ်ဇြဟတ်ရ။
Honesty is one of the most important leadership-
ပွမယျဵုလ္ဂူတပ်တးဂှ် ဒှ်ပရေၚ်အာက္ဍိုပ် ကိစ္စဇၞော်အိုတ်မွဲသာ်ကီုရ။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

အခိုက်ပၞာန်သီအဝဵု က္တဵုဒှ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာ သ္ကုတ် (၈)

ဗညာအံၚ်

အကာဲအရာ လောန်ကၠုၚ် (၃၀) သၞာံပြၚ်လ္ပာ်တေံ အလဵုအသဳပၞာန် သီကေတ်လဝ်အဝဵုခေတ် (၈၈) ဂှ် ဒုၚ်ကေတ်ယၟု ဂကောံဒက်ပ္တန် ပရေၚ်ညိၚ်ဝတ်ကၟိန်ဍုၚ် (နဝတ) တုဲ သွက်ဂွံကၠောန်ပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော် ကေုာံ ဂကောံရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် လးကၠုၚ်လဝ်မူမ္ဂး လွဟ်ညး ညးရပ်တုဲ ညံၚ်ဂွံဒေံါပန်ပှော်ရ၊ အခိၚ်ဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် EAO ဇၞော်ဇၞော် နွံ (၁၇) ဂကောံ သီုဂကောံတၞဟ်ဟ်မ္ဂး အပံၚ်ဖအိုတ် နွံၜိုတ် (၄၀) ဂကောံရ။ အပ္ဍဲဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ဒေံါကၠုၚ်ပန်ပှော်ရ၊ ဗွဲကြဴဏံ ဂကောံရပ်လွဟ်လ္ၚဵုလ္ၚဵု ဒေံါလဝ်ပန်ပှော်တအ် လုပ်သၟဝ်တဲဒပ်ပၞာန်တုဲ ဒုၚ်ကေတ် နဒဒှ်ဒပ်မၚ်ပယျဵု ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ဒုၚ်ကေတ် နဒဒှ်ပျဳဒုသေတ်တုဲ ပြံၚ်ကၠုၚ်ဗီုပြၚ်ဒပ်ဂှ် မိက်ဂွံပ္တိုန်ထ္ၜးကဵု ပ္ဍဲသတ္တဟဏံရ။
(၁၉၈၈)၊ ဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ (၁၈) ဂှ် တၠအဝဵုပၞာန် (နဝတ) သီအဝဵုတုဲခြာဟွံလအ် ပ္ဍဲဗဟဵု(ဗကပ) ဗော်ကမျူဏေတ်ဍုၚ်ဗၟာ ဖျေံလဝ်သဇိုၚ် ပ္ဍဲဒေသဨသာန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ်လေဝ် ပရေၚ်သီအဝဵုဇၞော်ဇၞော်မွဲ က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ကီုရ။
ကောန်ဂကူဗၟာဗၞတ်ညိညဟေၚ်ရ ဂွံလဝ်ဒၞါဲက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်အဆံၚ်လ္တူ ပ္ဍဲဗော်(ဗကပ) ဂှ်တုဲ ရဲညးဒးဗ္တိုက် ဒုၚ်ချိုတ်ကွေံကွေံ ပ္ဍဲမုက်ပၞာန်တေံဂှ် မၞိဟ်က္ဍိုက်ပ်ဒပ်ကီု ကောန်ဒပ်ကီု ဒှ်ဒၟံၚ်ဇြဟတ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် မကၠုၚ်နူဂကူဝ၊ ကဝ်က၊ မာၚ်ဠာတအ်ရ၊ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲတမ်သၞာံ (၁၉၈၉) ဂှ် ကောန်ဂကူတအ်ဏအ် သီကေတ်ထောံအဝဵု လောဲလောဲသွာသွာရ၊ သီအဝဵုတုဲ ပံက်ကၠုၚ်ဒပ် ဗော်တၞဟ်ခြာ နမပ္တံ ဒပ်ဝ UWSA , ကဝ်က MNDAA, မာၚ်ဠာ MDAA တအ်ရ။
ဗော်(ဗကပ) လီုသရိုဟ်အာ နကဵုပရေၚ်သီအဝဵုဂှ် ဒှ်ပွသီကၠေံဇာတ် ပရေၚ်ပၠန်ဂတး သ္ပစၞးကဵုဘဝဗၠးၜး အဆံၚ်မၞိဟ်တုဲ ကဏ္ဍပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် မလုပ်ကၠုၚ်ပေါဲဗ္တိုက် သွက်ပရေၚ်ကောန်ဂကူဂှ် တိုန်စိုပ်ကၠုၚ်ဂတရ။
ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဇြဟတ်ဇၞော်ဇၞော် မံက်ဂတဝ်ပြာကတ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဒေသသ္ကုတ်သၟဝ်ကျာ ဍုၚ်ဗၟာသာ်ဏအ်တုဲ လွာဲလွာဲဂှ် အလဵုအသဳပၞာန်နဝတ ဟီုဘိက်ကၠုၚ် သွက်ဂွံဒေံါပန်ပှော်ရ။
လွဟ်ဇကုဂှ် ဇကုရပ်လဝ်တုဲတှေ် ပရေၚ်ပန်ပှော်ဂှ် ဒေံါလဝ်၊ အခါရ အလဵုအသဳအရာပ် (ညးဍုၚ်ကွာန်) တိုန်ကၠုၚ်မ္ဂး သဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ နဝတဂှ် ဟိုတ်နူဒှ်ဒၟံၚ် အလဵုအသဳပၞာန်ဂှ်ရ သဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မ္ဂး ဍေံဟွံလုပ်သၞောဝ် ဂးကၠုၚ်ဝေါဟာသာ်ဏအ်တုဲ ပ္ဍဲခေတ်အလဵုအသဳပၞာန် နဝတဏအ် ဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် မၞုံပၟိက်မိက်ဂွံပ္တန်တွဵုရး ဖေဝ်ဒရေဝ်တအ် ညံၚ်ဟွံဂွံဟီုပရူ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် အလဵုအသဳပၞာန် သၠာံစိုတ်မာန်ကၠုၚ်။
ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၈၉) ဂကောံကေတ်တၚ်တုပ်စိုတ် ဒေံါပန်ပှော်ကၠာအိုတ် ကေုာံ အလဵုအသဳပၞာန် နဝတဂှ် ဒှ်ဂကောံကဝ်က MNDAA တုဲ ပ္ဍဲတွဵုရးသေံတေံ အလဵုအသဳပၞာန် ထ္ၜုတ်ပ္တိတ်ဒေသတုဲ ဒေသတၟေၚ် (၁) ဂှ် သ္ပကဵုသမ္တီ ဒၞါဲဒ္တန်ဒပ်ရ။ မွဲအဆက်ဓဝ် သွက်ဒပ်ဝ UWSA ဒေံါပန်ပှော်ဂှ်လေဝ် နဒဒှ်ဒေသတၟေၚ်(၂)၊ သွက်ဗော်ပရေၚ်တောတက်ရးသေံ SSPP ဂှ် ဒေသတၟေၚ် (၃)၊ သွက်ဒပ်ပၞာန်မဟာမိတ် ဒဳမဝ်ကရေတ်တေတ် ကောန်ဂကူ NDAA ဒပ်မာၚ်ဠာဂှ် နဒဒှ်ဒေသတၟေၚ် (၄)၊ သွက်ဒပ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတၟိ NDA-K ဖျေံသဇိုၚ်ပါန်ဝါ မပါ်တိတ်ကၠုၚ် နူ KIA ဂှ် နဒဒှ်ကချေၚ်ဒေသတၟေၚ် (၁) သ္ပကဵုသမ္တီ တိဍာ်ဒ္တန်ဒပ်ရ။
ကၠောန်ကၠုၚ်ပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော် ဒဵုကဵုစိုပ် (၁၉၉၆) ဂှ်မ္ဂး ပ္ဍဲကဵုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် နွံဒၟံၚ်ဂကောံဇၞော်ဇၞော် (၁၇) ဂကောံဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးရးပလံၚ် PSLF, ဒပ်ပၞာန်ကောန်ဂကူပအိုဝ် PNA, ဗော်ဍုၚ်ကယာန်တၟိ KNLP, ဗော်ပရေၚ်တောတက်ကရေၚ်ဍာဲ KNPP, ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ NMSP တအ် ပါလုပ်ကၠုၚ်ရ။
ပ္ဍဲအရာကေတ်တၚ်တုပ်စိုတ် ကေုာံ ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် (၁၇) ဂကောံဂှ် ဂကောံဗၠးၜးကချေၚ် KIO မွဲဂကောံရ နကဵုညးစၞးၜါလ္ပာ် ဂွံထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲ ပ္ဍဲလိက်ကသုက်တုဲ ဂကောံသှေ်တအ်ဂှ် တုပ်လဝ်စိုတ် နကဵုကတိပါၚ်မၞိဟ်ဇၞော်ၜါလ္ပာ် မဟီုဂးစ Gentleman Agreement (ဂျိန်တေလ်မိန် အဂြဳမိန်ထ်) ရ။
ပ္ဍဲဂကောံရပ်လွဟ်ဂလိုၚ်ဂှ် ဒပ်မဝ်ထာဲ MTA ဃောန်သာက္ဍိုက်ပ် ကေုာံ ရဲဗကပ တွဵုရးရခေၚ်တအ် မွဲလန်ဓဝ် လုပ်ဖျေံထောံလွဟ်ရ။
အခိၚ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ဖအိုတ် ဂကောံဟွံကေတ် ပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော်ဂှ် နွံဆဗော်ကရေၚ် KNU ဟေၚ်ရ။
ဒၟါနူဂှ်ရ ဒပ်ပၞာန်လးဗျူဟာဇၞော် ဖျေံကၠုၚ်ပရေၚ်လဝေၚ်ပၞာန်သီပေါဲ သီုစကာကၠုၚ် သၞောတ်ထပိုတ် (၄) ထပိုတ်တုဲ ယိုက်ပၞာန် ထ္ပက်ပၞာန်ကဵု ဗော် KNU ရ၊ ဒှ်သာ်ဂှ်တုဲ ကောန်ဂကူကရေၚ် ကဵုဠက်ကိုဋ်တအ် ဒှ်ကၠုၚ်ရဲဒဒိုက်ဒဴပၞာန် လုပ်ဗ္ဒပဓာန်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲပယျဵုတိသေံ စဵုကဵုလၟုဟ် ဟွံဂွံစဴသ္ၚိဏီဖိုဟ်ရ။
ကရေၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာလ္ၚဵု ပါ်တိတ်ကၠုၚ်နူ KNU ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၉၅) ဂှ် ဒက်ပ္တန်ဒပ်ဒဳမဝ်ကရေတ်တေတ် ကရေၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာ DKBA တုဲ ကေတ်ပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော် ကေုာံ အလဵုအသဳပၞာန်နဝတတုဲ ကလေၚ်ဗ္တိုက် KNU ရ။
ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၉၅) ဂှ် မာနာပလဝ်ဌာန်ဂအုပ်ဗဟဵု ဗော် KNU လေဝ် ဆောံဗြံအာတုဲ ဒပ်ပံၚ်ကောံ ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်နာနာတအ် ပံက်စွံလဝ်ရုၚ် ဒပ်ပံၚ်ကောံဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကောန်ဂကူ NDF, ဗော်ဂအုပ်မဟာမိတ်ဒဳမဝ်ကရေတ်တေတ် ဍုၚ်ဗၟာ DAB, အလဵုအသဳပံၚ်ကောံကောန်ဂကူ NCGUB တအ် ပြးတိတ်အာနူမာနာပလဝ်တုဲ ကဏ္ဍဒပ်ပံၚ်ကောံဂှ်လေဝ် သ္ၚိတ်ဇြအာသိုက်က်ရ။
သၟာၚ်နူ DKBA တုဲ ဂကောံပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ကေုာံ ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ်ကရေၚ် ပဒိုဝ်အံၚ်သာန် က္ဍိုက်ပ်ဂှ်ကီု၊ ဒပ်ဟံၚ်ဂြဝ် KPK သ္ကိုပ်တံဒပ်သဝ်တမူဟေဝ် က္ဍိုက်ပ် နူတံဒပ် (၁၆) ဗော် KNU ဂှ်ကီု၊ ဂကောံကံၚ်ဇြဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ကရေၚ် သ္ကိုပ်ပၞာန်ထိၚ်မိုၚ် က္ဍိုက်ပ်ဂှ်ကီု ပါ်တိတ်နူ KNU တုဲ လုပ်ပံၚ်ကဵု အလဵုအသဳပၞာန်နဝတရ။
ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးရးပလံၚ် PSLF ဒေံါလဝ်ပန်ပှော်ဂှ်လေဝ် စိုပ်သၞာံ (၂၀၀၅) ဂိတုအေဗရဴဂှ် ဒးဒုၚ်သီလွဟ်တုဲ အလဵုအသဳပၞာန် နဝတ ရပ်ကရေပ်ကၠုၚ် ဒဵုကဵုဒးဖျေံလွဟ်ရ။
အကြာ (၁၉၈၉) ကဵု (၂၀၀၉) ဂှ်မ္ဂး လ္တူဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ၜိုတ် (၄၀) ဂကောံ ဂွံလဝ်တၚ်တုပ်စိုတ် ဒေံါပန်ပှော်ကဵု အလဵုအသဳနဝတဂှ် ဒပ်ပၞာန်စန်ဒက်လဝ် နကဵုဖျုန်ပရန် မတွံဂး အခေါၚ်ကၠောန် ပရေၚ်ပိုန်ဂြပ် ကေုာံ အခေါၚ်တိုန် သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူဇြဲၜါတၞံ (ညောၚ်နှစ်ပၚ် အမျိုးသာညီလာခံ) ရ။
ၜိုန်ကဵုလဝ်ယၟု သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူကီုလေဝ် အခေါၚ်သဳကၠဳ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် လှဲလှဲလးလး စပ်ကဵုပရေၚ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂှ် ညိလေဝ်ဟွံမွဲတုဲ ကိစ္စဒပ်ပၞာန် လုပ်ကေတ်ဒၞါဲ (၂၅%) ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်ဂှ်လေဝ် ညးဂလိုၚ်တအ် ဟွံစှေ်စိုတ်ရ။
သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူဏအ် စပ္တံကၠုၚ် နူသၞာံ (၁၉၉၃) တုဲ ပ္ဍဲအကြာကာလတအ်ဂှ်မ္ဂး ညးစၞးဂကောံရပ်လဝ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဒေံါလဝ်ပန်ပှော်တအ်လေဝ် ဂွံတိုန်စိုပ်လဝ်ကီုတုဲ အယုက်သ္ဘၚ်သဳကၠဳ ပေၚ်ကၠုၚ် (၁၅) သၞာံ အခါစိုပ် (၂၀၀၈) ဂှ် ချူခၞံအာစိုပ်ဒတုဲရ။
ပ္ဍဲဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဒေံါလဝ်ပန်ပှော်ဏအ် ဒပ်ပၞာန်ရပ်စပ်ဆက်ဆောံကၠုၚ် နဗီုပြၚ်ၜါလွးရ။ မွဲဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တမ်တၞမ်မူလဂှ် ဒပ်ပၞာန်သ္ပအဓိကတုဲ စွံလဝ်မွဲလွး။ ၜါဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ် စာ်ပါ်တိတ်ကၠုၚ် နူဂကောံတမ်တၞမ်မူလတုဲ လုပ်ဒေံါလဝ်ပန်ပှော်ကီုလေဝ် ဂကောံတအ်ဏအ်ဂှ် ဍေံဟွံဒှ်အဓိကဂးတုဲ စွံလဝ်သာမညသာ်ဏအ်ဂှ် မွဲလွး ရဴဝွံ တိတ်ဒှ်ဒၟံၚ်ၜါလွးရ။
ပၞောဝ်ကဵုၜါလွးဏအ် လွးမွဲ မဒှ်လွးပထမဂှ် အလဵုအသဳပၞာန် ပံက်ကဵုလဝ် အရီုဗၚ်ပရေၚ်ပိုန်ဂြပ်သၟးဟွံက ဒၞါဲလ္ၚဵုဂှ်မ္ဂး ညံၚ်ရဴဒေသတၟေၚ်တေံကီု သ္ပသမ္တီကဵုလဝ် ဗွိုၚ်ဒ္တန်ဒပ် ကေုာံ တိဍာ်လေဝ် နွံကၠုၚ်ရ။ လွးၜါ မဒှ်လွးဒုတိယဂှ် ကၠာဟွံစိုပ်ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၀) တှေ် ပြံၚ်စၠောံဏာ နဒဒှ်ဒပ်မၚ်ပယျဵု BGF ဟွံသေၚ်မ္ဂး နဒဒှ်ပျဳဒုသေတ်ရောၚ်ဂှ် ဆက်ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵု ပ္ဍဲသတ္တဟဂတတေံပၠန်ဏောၚ်။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

အဝဵုဟီုမ္ဂးဂှ် …..

နန်တၠနာဲ

ပ္ဍဲလောကဏံ ညးမကလိဂွံအဝဵု သ္ဂောံဒှ်သၟိၚ်တၠတုဲ ဂွံပကၚ်ရၚ်အာ ညးလောက ကောန်ဍုၚ် ကောန်ကွာန်တအ်မာန်ဂှ် ရံၚ်ကဵုဓရ်ကျာ်တြဲမ္ဂး ဒှ်ဒၟံၚ်ညးတၠပိုန်ကုသိုလ်မွဲကီုရ။ မၞိဟ်သာမညတအ်ရတှေ် ကလိဂွံဒှ်ညးပိုၚ်ပြဳ အဝဵုစၟိန်ပြမာန် ကၟိန်ဍုၚ်မာန် ဟွံသေၚ်ရ။
အဝဵုဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်ဇြဟတ်ဇၞော် ဣဒ္ဓိဗလဍိုပ်ဍဴတုဲ ကုညးကလိဂွံအဝဵုတအ်လေဝ် ညးဂမၠိုၚ်တအ် သ္ပရှေ်သှေ်အဲပရဲရ။ ဆ္ဂး ညးပိုန်ကုသိုလ်ဇၞော်ဂှ် စဵုကဵုလအိတ်လမျီု ဂွံပိုၚ်ပြဳတုဲ ညးပိုန်ကုသိုလ်အောန်တအ်ဂှ် ဟွံဂွံဒုၚ်စသိုၚ် စဵုကဵုလအိတ်လမျီုရ။
တုပ်ညံၚ်ဇၟောဝ်ဍာ်မတိုန်ကၠုၚ်ကီု ဒုၚ်စသိုၚ်အဝဵုတုဲ သီုကဵုဟွံလအ် ပရေၚ်ကမ်ကဵုဖိုလ် ဟွံဗိုန်က္ညောန်တုဲ အာစိုပ်ဘဝလီုလာ်၊ လ္ၚဵုဒးအုပ်အာနိဂီု ဝၚ်ပရေံပရေံကီုဂှ် ဂွံဆဵုဗှ်လဝ်ဝၚ် ညးတၠအဝဵုတအ်ကီုရ။ အဝဵုဂှ် သုၚ်စောဲလေပ်တှေ် ဒှ်ဂုဏ်ဖိုလ် သွက်မဟာဇန်တအ်ရ၊ ယဝ်သုၚ်စောဲဗၠေတ် စွံဒၞါဲဟွံဒးမ္ဂး အန္တရာယ် သွက်ဇန်တအ်ကီု သွက်ဇကုကီု သ္ဒးဆဵုဂဗဍာံဍာံရ။
အခိၚ်ဇကုကလိဂွံ ဒှ်သၟိၚ်တၠ စဳရေၚ်ဖန်လဝ် သွက်ညးဍုၚ်ကွာန်ခိုဟ် စေတနာခိုဟ်ပြဲ မၚ်မွဲရံၚ်စံၚ်လဝ် ညံၚ်ကောန်ဇာတ်အရၚ်မ္ဂး ဝၚ်ကျေဝ်ဝ်မွဲပိုဒ် သှ်ၜေက်အာမာန်ရ။ ယဝ်ကၠောန်ပ္တုဲလဝ် ပွပရေံပရေံ လ္တူညးတအ်မ္ဂး ဝၚ်ပရေံမွဲဂှ် သှ်ၜေက်အာရ။
လ္တူဂၠးတိဏံ သ္ပဟိုတ်ကဵုအဝဵုတုဲ ညးမွဲကေုာံညးမွဲ ကေတ်မာန် ကေတ်ဇၞးရေၚ်သ္ကံအိုတ်ရ။ ညးကျဂှ် ညံၚ်သ္ဂောံကလေၚ်မာန်၊ ညးမာန်တအ်ဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဟွံဂွံကလေၚ်ကျ၊ ဗီုညးကဵုညး ပ္တိတ်အစောန်ရေၚ်သ္ကံ အိုတ်တုဲ ဖန်ဗဒှ်ပေါဲဗ္တိုက် ပေါဲထ္ၜးဆန္ဒ, ပန်ပှော်, သေက်ဇဵု, ခဵုခါတ် , ဗ္ဒေက်ဖျဝ်, လက်ချဴ ရေၚ်သ္ကံဂှ် ဒှ်ဓမ္မတာလောကဏံရ။
ယဝ်ကလေၚ်ရံၚ်ဝၚ် ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဏအ်မ္ဂး နူတမ်တေံ အတိုၚ်အ္ၚပ်စိုတ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ မဍာံဇေတ်မွဲရောၚ်။ လဂွံကဵုဂလာန် နာဲအံၚ်ဆာန် ဟီုလဝ်သြဝါဒညး အခိၚ်ကေတ်သၠးပွးမွဲစွံတေံတှေ် “ညံၚ်ဂကူဗၟာတအ် ဟွံဒးစိုတ်ကဵု ဒှ်ဍိက်အၚ်္ဂလိက်ဂှ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် တအ်လေဝ် ဟွံမွဲပၟိက်ကဵု ဒှ်ဍိက်ဂကူဗၟာတအ်ကီုရ” နကဵုဓရ်ပတှေ်နွံနွံ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် ပတှေ်ဖျေံကၠုၚ်စိုတ်တုဲ ဂွံကၠုၚ်တၚ်တုပ်စိုတ် လိက်ကသုက်ပေန်လုၚ်ရ။
ၜိုန်ဂှ်လေဝ် နာဲအံၚ်ဆာန် ဒးဒုၚ်ပန်ဂစိုတ်တုဲ အတိုၚ်ကတ္တိကဝတ် လိက်ကသုက်ပေန်လုၚ်ဂှ်လေဝ် ဟဳဗက်အာဇၟောဝ်ဍာ် ကရောံနာဲအံၚ်ဆာန်ဖအိုတ်ရ။ (၁၉၄၈) ကာလကလိဂွံသၠးပွးဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဍုၚ် ညးကြအ်အဝဵုတအ် ဖန်ဇန်ဟွံလေပ်၊ ရပ်ကေတ်အဝဵု မဟာဝါဒဳဂကူတုဲ ပၞာန်ပ္ဍဲဍုၚ် က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ရ။ ဗွဲကြဴဏံ တၠအဝဵုပၞာန် မံက်ဂတဝ်တိုန် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဏအ်ရ။
အတိုၚ်တၚ်တုပ်စိုတ် လိက်ကသုက် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂှ် တၠအဝဵု မပ္တံနေဝေန်၊ သဝ်မိုၚ်၊ တာန်ယှိုဲတအ် တက်သရိုဟ် ပလီုပလာ်ထောံအိုတ်တုဲ ဒက်ပ္တန်ကၠုၚ် သၞောတ်မွဲကၟိန်ဍုၚ်ရ၊ ဟွံဒှ်ကၠုၚ် ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဇေတ်တ်ရ။
ဟိုတ်နူအဝဵုအာဏာတုဲ ပၞာန်ပ္ဍဲဍုၚ် က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်၊ ဟိုတ်နူအဝဵုအာဏာတုဲ ပေါဲသီအဝဵု က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်၊ ယဝ်ဒးထ္ၜးမ္ဂး (၁၉၆၂) တေံ နေဝေန် သီအဝဵု၊ (၁၉၉၀) သဝ်မိုၚ် သီအဝဵုတုဲ တာန်ယှိုဲ ဆက်သီအဝဵု စဵုကဵုစိုပ် (၂၀၁၀) တုဲ ညးတအ် ချူကၠုၚ်သၞောဝ်ပ္တန်ဍုၚ် (၂၀၀၈) နကဵုဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ပၞာန်လုပ်ကေတ်ဒၞါဲ ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ် (၂၅%) တၟံကၠံရ။
နကဵုသၞောဝ်ပ္တန်ဍုၚ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ (၂၀၀၈) ဂှ်ဟေၚ် သၞာံ (၂၀၁၀) ဂှ် အလဵုအသဳ သမ္မတဥူတိၚ်သိၚ် ဒက်ပ္တန်အလဵုအသဳ ဒဳမဝ်ကရေဇြဳရ။ ညးမဖံက်လဝ် ဂၠံၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲ ကၠာအိုတ်ဂှ် ဒှ်အလဵုအသဳ ဥူတိၚ်သိၚ်ဏောၚ်၊ အလဵုအသဳ NLD ဟွံသေၚ်ရ။ ဗော် NLD ဂှ် (၁၉၈၈) ဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ (၂၇) ညးတအ် ဒက်ပ္တန်လဝ် နူသွာၚ်ပိက္ဍိုပ် (အောၚ်-တၚ်-စု) ဏောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။
သၞာံ (၂၀၁၀) ဂှ် ဗော် NLD ဒ္စဵုဒ္စး သၞောဝ်ပ္တန်ဍုၚ် (၂၀၀၈) တုဲ ဟွံလုပ်ရုဲမာဲရ။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ် တအ်လေဝ် ကလၚ်အရေဝ်မဂဳဂှ်တုဲ ဗော်လ္ၚဵု ဟွံလုပ်ရုဲမာဲ၊ ဗော်လ္ၚဵု ရုဲမာဲ က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်အိုတ်ရ။ လ္ပာ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်လေဝ် လညာတ်ဒကး၊ နူရး စိုပ်ဍုၚ် ဒှ်ကၠုၚ်လဝ် ဂွံဆဵုကေတ်။ ဆ္ဂး ၜိုန်မဂဳဟီု ဟွံဒုၚ်ရုဲမာဲကီုလေဝ် စိုပ်ပေါဲရုဲမာဲအကြာ (၂၀၁၂) ဂှ် မဂဳဒံၚ်သၠာ်လုပ် ဒုၚ်ရုဲမာဲပၠန်ရ။ နူဂှ်မွဲတဆံၚ် စိုပ် (၂၀၁၅) ဗော်မဂဳ လုပ်ပေါဲရုဲမာဲပၠန်တုဲ ဂွံအံၚ်ဇၞးအာ ဒက်ပ္တန် အလဵုအသဳမာန်ကၠုၚ်ရ။ လ္ပာ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် ဟိုတ်နူအသိၚ်ဒကး မဂဳကဵု တိၚ်သိၚ်ဂှ်တုဲ ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၅) ဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ် ပါဲနူ ရခေၚ်ကဵုသေံတုဲ ဒးကျဆောံအာ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ။
လ္ပာ်ဗော်မန်ပိုဲ ဟိုတ်နူလညာတ်ဒကး ဗော်ပြးမံၚ်တုဲ ကလိဂွံအမာတ်ပန်တၠဓဝ်ရ။ ဒးဟီုအာ ပရောဗော်မဂဳဂှ်တှေ် မဂဳဂှ် ဂွံအဝဵုတုဲဗက်ဟွံဂတာပ် စိုတ်ဓါတ်ဘဝၚ်သၠုၚ် ဟွံရံၚ်ကၠုၚ် လ္ပာ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ရ။ ဗီုဆက်ဆောံမိပ်ဂြိုၚ် သိုက်တုပ် ဝါတ်တုပ် အခိၚ်ကၠာကၠာတေံဂှ် ကၠေံအာ ညံၚ်မချာဲဖျေံဍာ် ပ္ဍဲသံၚ်ဗ္တဳကီုရ။
“စပ်ကဵုပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ဗော်ရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်လေဝ် တက်ကျာသဳကၠဳ ဟွံတၟေၚ်နူလက်ထက် ဥူတိၚ်သိၚ်တေံဏီ” ဂလာန်သာ်ဏံ ဥက္ကဌဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ နာဲဟံသာ ကေၚ်ဟီုလဝ်ကဵု အ္စာပရိုၚ်တအ်နွံရ။ ဟိုတ်နူမဂဳအဆံၚ်သၠုၚ် မဂဳဂွံခုၚ် မဂဳဂွံဍုၚ်တုဲ ဓရ်အတ္တ သွက်ဗော်မဂဳမွဲဟေၚ်ရ မဂဳညာတ် မၞိဟ်မဂဳရ။ မဂဳဝွံ ဟိုတ်နူဂွံအဝဵုတုဲ မဂဳစိုတ်ဗၠန်ဂတးအာ၊ ဝိုတ်ထောံ ညးတၠဂုဏ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်သၟးဟွံက သီုကလေၚ်သ္ပမာန်ဍဵုဍိုက်ကၠုၚ်ကီု၊ သီုတးပါဲထောံ ပၟိက်ဆန္ဒကောန်ဍုၚ်အရၚ်၊ ဗီုကဵုသ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်တွဵုရးရခေၚ် ဟွံခါန်ကၞက်ကဵု ဗော်ကောန်ဂကူရခေၚ်ကီု၊ ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန် ကိစ္စဒဒန်တ္ကအ်ခၟိုၚ် စုတ်ထောံယၟု (ဗိုလ်ချုပ်အောၚ်ဆန်းတံတား) ကီု၊ ပ္ဍဲတွဵုရးကယျာ လဇံက်စုတ်ရုပ် (ဗိုလ်ချုပ်အောၚ်ဆန်း) ကီု၊ ပွညးတအ်ဗီုဏအ် ကၠောန်သ္ပဓဇန်လဝ် လ္တူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် နွံကၠုၚ်ရ။
ၜိုန်ရညးကၠောန်ုကၠုၚ်လဝ် လ္တူပိုဲနွံကၠုၚ်သာ်ဝွံကီုလေဝ် ဂကူမန်လ္ၚဵုတအ် စိုတ်လုပ်စမံၚ် လ္ပာ်ဗော်မဂဳ နွံဂၠိုၚ်မံၚ်ဏောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။ ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၂၀) တုဲကၠုၚ်ဏအ် ဟိုတ်နူဗော်ညးတအ် ကၠောန်ဏာ ပေါရုဲမာဲအလီ၊ မမာဲဟွံဗဗွဲဓရ် လၟိဟ်(၁၀၀) ကိုဋ်မပြၚ်နွံဏောၚ် နူသွာၚ်ပၞာန်တအ် လလောၚ်တြးလဝ်ဂှ် ဂွံဗှ် ဂွံမိၚ်လဝ်ကီုရ။ ၜိုန်ရသွာၚ်ပၞာန်တအ် အာတ်မိက် ညံၚ်ဂွံသောၚ်က္လးကဵု စရၚ်မာဲကီုလေဝ် ဗော်မဂဳ ပလူဏာ ပလူနၚ်၊ ဇၞးလဝ်မာဲတုဲ ဘဝၚ်သၠုၚ် ဟွံသ္ပအသုၚ် ဟွံသ္ပကာကဵု သွာၚ်ပၞာန်ရ၊ ဒၟါနူဂှ်ရ (၁-၂-၂၀၂၁) ဂှ် ပၞာန်သီထောံအဝဵု နူဗော်မဂဳရ။ ညးတာလျိုၚ် မပ္တံ မဂဳ,ဥူဝေန်မျေအ် တအ်ကီု၊ သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော် တွဵုရး ကေုာံ ညးထေက်ကဵုဒးရပ်တအ်ဂှ် ရပ်စုတ်ထောံထံၚ်သၠဲ (အကျယ်ချုပ်) ရ။
ပၞာန်ဂွံသီအဝဵုဂှ် ရံၚ်ကဵုသၞောဝ် (၂၀၀၈) နကဵုၝောံပိုဒ် (၄၁၉) မ္ဂး ပၞာန်ဂှ် ဒှ်ညးမၚ်မွဲ သၞောဝ်ပ္တန်ဍုၚ်ရ၊ ယဝ်ဖံက်သၞောဝ် ပလီုကၠုၚ်သၞောဝ်မ္ဂး ဒှ်တာလျိုၚ်ဒပ်ပၞာန် ဒးမၚ်မွဲအဓိကရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဗော်မဂဳ ဖံက်သၞောဝ်နာနာနွံတုဲ ပၞာန်သီအဝဵုဏောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။ ပၞာန်လေဝ် ကွာ်ဗက်အတိုၚ်သၞောဝ် (၂၀၀၈) ဂှ်ရ။ လဂွံကဵု ၝောံပိုဒ် (၄၁၉) ဂှ်မ္ဂး သီအဝဵုတုဲ ညးတအ်တၚ်ပ္တန် ယၟုဂကောံမွဲရ။ ပ္ဍဲဂကောံဂှ် မၞိဟ်ညးတအ် ဒးစိုတ် အစောန်အရာဲနွံဂှ် ခါန်ကၞက်တုဲ မၚ်မွဲအုပ်ဓုပ်ဍုၚ် စဵုကဵုအဓိကိုရ်ၜိုဟ်လလမ် ပွိုၚ်မွဲသၞာံရ။
ယဝ်ရပရေၚ်က္တံၚ်က္တဴထ္ၜးဆန္ဒ ဟွံပြေပြံၚ်ဏီမ္ဂး ညးတအ် ဆက်အယုက် ပွိုၚ်(၆) ဂိတု ဗၞတ် (၂) ဝါမာန်ဏီရောၚ်ဂှ် ဂွံဗှ်လ္ၚတ်လဝ် ပ္ဍဲသၞောဝ်ပ္တန်ဍုၚ် (၂၀၀၈) ဂှ်ကီုရ။ ဟိုတ်နူပၞာန်သီအဝဵုတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်လ္ၚဵု ဗီုညးကဵုညး ဟီုပါ်ပါဲမံၚ်အိုတ်ရ။ လ္ၚဵုဂှ် ပၞာန်ခိုဟ် လ္ၚဵုဂှ် မဂဳခိုဟ်၊ မၞိဟ်ညးကဵုညး နွံတဴအိုတ်ရ။
“ပေါဲရုဲမာဲအလီဏံဂှ် ပၞာန်ရ ကဵုမဂဳလီဏောၚ်ဂး၊ ထ္ၜးဟိုတ်အလီတုဲ ပၞာန်ဂွံသီအဝဵုဂွံ၊ ပေါဲဏံ ပေါဲအလီဏောၚ်၊ ပြယာဲဏောၚ်၊ ယဝ်မဂဳက္ဍုဟ်မံၚ်ပၞာန်တှေ် ကာလဒှ်အမှုဂဗုတ် ဒးတိုန် I C J ဂှ် မုပ မဂဳဂွံအာစၞးပၞာန်ရော? ဂွိၚ်ဖေက်ဒးဖန်ကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တုဲ မဂဳကဵုပၞာန်သီအဝဵုဏောၚ်” ကျာ်ဇၞော်မွဲတၠ ကဵုလဝ်သြဝါဒ ကုညးချူလိက်ဏအ် နွံရ။
ယဝ်ရံၚ်အာ ခေတ်ပဒေသရာဇ်တေံမ္ဂး ပ္ဍဲရာဇဝၚ်မန်ကီု ပ္ဍဲရာဇဝၚ်ဗၟာကီု ဟိုတ်နူအဝဵုတုဲ ကေါကဵုဒေံ၊ အမူကဵုကၟိန်၊ ကောန်ကဵုအပါ ပၠံၚ်အဝဵုရေၚ်သ္ကံ၊ ဂစိုတ် ကဵုပရိုက် ကဵုဘဲရေၚ်သ္ကံအိုတ်ရ။ အၚပ်ဒးစိုတ် သွက်သတ်ပုထုဇန်မ္ဂး အဝဵုဂှ် ဒှ်စၞခိုဟ်၊ ရှ်ခိုဟ် ရှ်ပြဲဏောၚ် ထေၚ်တဴအိုတ်ရ။ ဆ္ဂး သွက်ပူဂဵုအရဳတအ်တှေ် ညးတအ် က္ဍုဟ်မၠေံဇအိုန်ဇရ အဝဵုပိုန်ဘိုက်တုဲ နူဘဝသၟိၚ်တၠ သၠးထောံကၟိန်ဍုၚ်တုဲ တိတ်ဂြိုပ် ဂၠာဲဓရ်သန္တိသုခအိုတ်ရ။
ရံၚ်အာလ္ပာ်လောကဳဏံပၠန်မ္ဂး ပ္ဍဲလောကဏံ အဝဵုဂှ် ဒးဖေက်အိုတ်ရ။ ဟိုတ်နူအဝဵုတုဲ ညးမဒယှ်မံၚ် လ္တူဂၠးတိဏံ ညံၚ်သတာလေန်၊ ဟေတ်တလာ၊ မဝ်ဇြဳတုၚ်တအ် ယြဴညးမွဲ ယဝ်ဒ္စဵုဒ္စးကၠုၚ်ကဵု အဝဵုအာဏာ ဇကုမ္ဂး ဗွဲစှေ်ကဵုသၞောတ်ဝ် ဖျေံထောံအဆံၚ်ဏောၚ်၊ ဟွံသေၚ်မ္ဂး ပ္တိတ်ထောံနူဂကောံဇကုဏောၚ်၊ သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ်မ္ဂး နကဵုနဲဗျူဟာ ပြယာဲခိုဟ်ဟ်မွဲ သုၚ်စောဲတုဲ ဂစိုတ်ကၠေံရ။
သာဓကတုန် ယဝ်ဗှ်ရံၚ်ဝၚ် သတာမ်ဟူသိၚ် ဍုၚ်အဳရာတ်တေံမ္ဂး တီကေတ်မာန်ရ။ အခိၚ်ညးတေံ ဂွံခုၚ်၊ နွံကဵုအဝဵုအာဏာစက်ဂှ် တၞဟ်နသ္ဂောံဗိုန်က္ညောန်ဂးတုဲ သုၚ်စောဲကၠုၚ် ဝေါဟာပိမ မတွံဂး မွဲ – ဖျေံအဆံၚ်၊ ၜါ – ပ္တိတ်ထောံ၊ ပိ – ဂစိုတ်ထောံတုဲ ဝၚ်သှ်ၜေက်မံၚ် စဵုကဵုလၟုဟ်ဏီရ။ ပ္ဍဲကဵု (၂၁) ဗွဝ်ကၠံဏံလေဝ် တုဲကၠုၚ်သၞာံဟွံလအ်ဏီတေံ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာ ကေန်ဂျုၚ်အာန် ညးတေံဒှ်သၟိၚ် ခြာဟွံလအ် ညးတေံဒှ်ဓဝိၚ် ဂွိၚ်ဖေက်ပၠံၚ်အဝဵုညးတေံတုဲ ညးတေံဂစိုတ်ထောံ တၠသ္ၚိဣစဳညးတေံ ဂျေန်သောၚ်တာတ် ဏီရဟွံသေၚ်ဟာ။ ပွဗီုဗီုတအ်ဏအ် ဂွံက္တဵုဒှ်မံၚ်ဂှ် ဒၟါနူအဝဵုဖအိုတ်ရ။
ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဏအ်လေဝ် သ္ပဟိုတ်ကဵုအဝဵုတုဲ စကာကၠုၚ်ဝေါဟာပိမ “ဖျေံ၊ ပ္တိတ်၊ ဂစိုတ်” ကီုရ။ သ္ပတမ်နူ ၁၉၄၈ (ဖဆပလ) ဂွံအဝဵုတေံတုဲကီု၊ (၁၉၆၂) နေဝေန်သီအဝဵုဂှ်ကီု၊ သၟာၚ်နူဂှ် စိုပ်ခေတ် (နဝတ၊ နအဖ၊ တိၚ်သိၚ်၊ ထေန်ကျဝ်၊ ဝေန်မျေအ်) တအ် တၞဟ်နအဝဵုသ္ဂောံတန်တဴ ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်မာန် သုၚ်စောဲကၠုၚ် ဗီုညးကဵုညးဖအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲကာလလၟုဟ် အတိုၚ်သၞောဝ် (၂၀၀၈) ပၞာန်သီထောံအဝဵုဂှ်လေဝ် သုၚ်စောဲမံၚ်ဝါဒ သွက်အဝဵုညးတအ် သ္ဂောံတန်ကြန် ဗီုညးကဵုညးဖအိုတ်ရ။
ဟိုတ်နူပၞာန်သီအဝဵုတုဲ ပ္ဍဲဂကူမန် လညာတ်တိတ်ဒှ်ၜါဂကူကီုရ။ ဆ္ဂး ခမဳသၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်မန် ဒးစိုတ် တၚ်ဒတဴလိုၚ် ဗော် (MUP) ကေုာံ (NMSP) ဂှ် ဂၠိုၚ်မံၚ်ဏောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကောန်ပတှေ်အပါ ကွးပတှေ်အ္စာ ဇူသၞိၚ်ဂကူဂှ် ၜိုဟ်သြိုဟ်အိုတ်ရ။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

ပေဲါရုဲမာဲဂတဏံ သွက်ဂွံသုၚ်စောဲအာ သၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ ပဳအာ (Proportional Representative-PR) ဒှ်မာန်ဟာ?

မာံမည၊ မေ ၂၀၊ ၂၀၂၁

ပ္ဍဲအာယုက်ကာလ ကံၚ်ဇြဳအုပ်ဓုပ်ဍုၚ် တိုန်ဂွံလဝ်အဝဵုတ္ၚဲဏံဂှ် ဂစာန်ရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ် ပရေၚ်သၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ (သၞောတ်ရုဲစှ်) နူသၞောတ်ညးဂွံမာဲဂၠိုၚ်ညးဇၞး (First Past The Post – FPTP) ဂှ် ဂစာန်ရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ် သၞောတ်ဗၞတ်ဗ္ၜတ် (အချိုးကျစနစ်) (Proportional Representative – PR) ရ။
ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဝွံ ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၀)၊ ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၅)၊ ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) တုဲကၠုၚ် (၃) အဆက်ဂှ် သုၚ်စောဲကၠုၚ် သၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ (သၞောတ်ရုဲစှ်) ဗော်ဂွံမာဲဂၠိုၚ်ဇၞး (First Past The Post) (FPTP) မွဲဒမြိပ်ရ။
သၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ (ရုဲစှ်) ညးဂွံမာဲဂၠိုၚ်ညးဇၞးဏံဂှ် ဗော်လ္ၚဵုဟွံစှေ်စိုတ်တုဲ သွက်ဂွံပြံၚ်သၠာဲ သၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ ဗၞတ်ဗ္ၜတ် ပဳအာ ဂှ် သဳကၠဳပတိုန်ထ္ၜးကၠုၚ်ရ။
တုဲကၠုၚ်မေ (၁၅) ဂှ် နူကဵု ကံၚ်ဇြဳအုပ်ဓုပ်ဍုၚ်တံ ကၠောန်သ္ပပေဲါသောၚ်ကလးပရိုၚ် (နေပျဳဒဝ်) တုဲ ဟီုဂးသောၚ်က လးကၠုၚ် သၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ (သၞောတ်ရုဲစှ်) ဗၞတ်ဗ္ၜတ် (Proportional Representative-PR) ပဳအာ ရ။
ဥုခေန်မိုၚ်ဥုဟီုဂှ် စပ်ကဵုသၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ (ရုဲစှ်) ပဳအာ ဂှ်တုဲ နူကဵုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (၉) ဗော်တံ ပတိုန် ထ္ၜးလဝ်နွံ၊ နကဵုကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲတံလေဝ် ဂွံသုၚ်စောဲအာ သၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ ပဳအာဏံဂှ် ကၠာကၠာတေံလေဝ် လက်ထက်အလဵုအသဳ (၂၀၁၀) တေံ သ္ၚဳဂၠိပ်သဳကၠဳလဝ် လိက်စံၚ်နွံကၠုၚ်၊ (၂၀၁၄) ဂှ်လေဝ် ပ္ဍဲစၠတ်ထဝ် ညးဍုၚ်ကွာန်ကီု စၠတ်ထဝ်ကောန်ဂကူကီု ကေၚ်သဳကၠဳ ပတိုန်ထ္ၜကၠုၚ်လဝ် လိက်ဒုၚ်စဳလေဝ်နွံမံၚ်၊ ပ္ဍဲကမ္မယှေန်ကီု ပ္ဍဲစၠတ်ထဝ်ကီု ရေၚ်တၠုၚ်ကၠုၚ်လဝ် နွံမံၚ်တုဲတုဲရ၊ တုဲပၠန် နူဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံလေဝ် ပတိုန်ထ္ၜးကၠုၚ်လဝ် လေဝ်နွံမံၚ်၊ နကဵုကမ္မယှေန်တံလေဝ် လ္ၚတ်သ္ၚဳဂၠိပ်ဂၠိုက်ဂၠာဲမံၚ်ဖိုဟ်ရ၊ နကဵုကံၚ်ဇြဳအုပ်ဓုပ်ဍုၚ်တံ ဂွံလဝ် အာဏာအုပ်ဓုပ်ဍုၚ် တ္ၚဲဏံတုဲတှေ် စပ်ကဵုသၞောတ်တဏံဂှ် ပလေဝ်မာန်မံၚ်ရ။ ညံၚ်ဂွံကိတ်ညဳကဵု ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ၊ ဒှ်ဂုန်ဖဵုကဵု အကာဲအရာဍုၚ်ဗၟာမ္ဂး ဒးရေၚ်တၠုၚ်ရ” သာ်ဏံ ကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ် (တၟိ) ဥုခေန်မိုၚ်ဥု ဟီုကလးကဵု အ္စာပရိုၚ်တံရ။
ပေဲါရုဲမာဲဂှ် နူစဒပ်ပၞာန်ထိၚ်ဒဝ်ဏာ အဝဵုအုပ်ဓုပ်ဍုၚ် (ဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁) ဂှ် ပွိုၚ်မွဲသၞာံတုဲ ကလေၚ်ကၠောန်ကဵုပေဲါရုဲမာဲတၟိ ရောၚ်၊ ဗော်ဇၞးမာဲဂှ် ကလေၚ်အပ်ကဵုအဝဵုရောၚ် ဟီုဂးလဝ်ကီုလေဝ် ဗွဲကြဴဏံ နူပွိုၚ်မွဲသၞာံဂှ် ဟီုဓမံက်ကၠုၚ် ထိၚ်အဝဵု ပွိုၚ်ၜါသၞာံရ။
နူစဒပ်ပၞာန်တံထိၚ်အဝဵုတုဲ ကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲ လက်ထက်အေန်အေဝ်ဒဳဂှ် ရုပ်သီတုဲ ကလေၚ်ဒက်လဝ်တၟိရ။ ဖေဖဝ်ဝါရဳ (၂၆) ဂှ် ကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ်တံ ကော်ဆဵုဂဗသဳကၠဳကဵု ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် အလန်ကၠာအိုတ်တုဲ ဟီုဂးသဳကၠဳကၠုၚ် စပ်ကဵုသၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ (သၞောတ်ရုဲစှ်) ဗၞတ်ဗ္ၜတ် ပဳအာ (Proportional Representative (PR) System) (အချိုးကျစနစ်) ဂှ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဝွံ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဖအိုတ် (၉၃) ဗော် ဗဒေံါဇူလဝ် နွံ (၂) ဗော်တုဲ သှေ်မံၚ် (၉၁) ဗော်ရ။ ပ္ဍဲကဵုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် ပ္ဍဲလက်ထက်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ အုပ်ဓုပ်ပြုပြေၚ်ဒၟံၚ်ဍုၚ်ဂှ် ဗော်စှေ်စိုတ်နွံ၊ ဗော်ဟွံစှေ်စိုတ်နွံရ။
ဗီုဂှ်ကီု ပ္ဍဲကဵုကံၚ်ဇြဳအုပ်ဓုပ်ဍုၚ်ဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ကော်ဘိက်လဝ် ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်လ္ၚဵု သွက်ဂွံပါလုပ်ကေတ်လျိုၚ်ဂှ် ဗော်လ္ၚဵုကေတ်လျိုၚ်နွံ၊ ဗော်လ္ၚဵုဟွံစှေ်စိုတ်တုဲ ဟွံပါလုပ်ကေတ်လျိုၚ်နွံရ။
ကာလကံၚ်ဇြဳအုပ်ဓုပ်ဍုၚ်တံ ကၠောန်သ္ပပေဲါရုဲမာဲမ္ဂး ဗော်နွံ (၉၀) ဗော်ပြၚ်ဂှ် ဗော်လဵု လုပ်ပြိုၚ်၊ ဗော်လဵု ဟွံလုပ်ပြိုၚ် ကြက်ဒးဆဵုဂဗပၠန်ရ။
သာ်ဂှ်ကီု ကံၚ်ဇြဳအုပ်ဓုပ်ဍုၚ်တံ သုၚ်စောဲပြံၚ်သၠာဲ သၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ (သၞောတ်ရုဲစှ်) ပဳအာ ဂှ်မ္ဂး ဗော်စှေ်စိုတ်၊ ဗော်ဟွံစှေ်စိုတ် ကြက်ဒးဇီုဓဗတ်နွံရ။
စပ်ကဵုသၞောဝ်ပေဲါရုဲမာဲ (ရုဲစှ်) ပဳအာ ဂှ်တုဲ ဒံက်တာဗညာအံၚ်မဵု ဟီုသာ်ဝွံရ “ယဝ်ရသုၚ်စောဲ သၞောတ်ပဳအာဏံဏောၚ်ဟီုတှေ် ဥပမာ ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် ဂကူမန် နွံမံၚ် 40% ဟီုထောံရ၊ ဥပမာ အမာတ် (၁၀) တှေ် (၄) ဂွံဏောၚ်၊ စၠတ်ထဝ်ညးဍုၚ်ကွာန် (၁၀) တှေ် (၄) ဒးဂွံဏောၚ်၊ ဗီုကဵုကောန်ဂကူကရေၚ် နွံမံၚ်ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန် ဟီုစရ ပ္ဍဲကဵုဗော်ညးတံဖအိုတ်ဂှ်နွံဏောၚ် လၟိဟ်မၞိဟ်ညးတံ ၜိုတ် (၁) ကိုတ်ပြၚ်၊ ဥပမာတှေ် အမာတ် (၁၀) တှေ် ဍေံတံ ဒးဂွံထေက်ဏောၚ် ၜိုတ် (၁) တၠ၊ ပ္ဍဲစၠတ်ထဝ်တွဵုရးလေဝ် အမာတ်နွံမံၚ် (၂၀) တၠ၊ မန်ပိုဲ စုတ်မာဲကဵုမန်တှေ် တဲဍိုန် (၄၀) ဍိုပ်ကၠံတှေ် ဂွံဏောၚ်အမာတ် (၈) တၠ၊ တ္ၚဲဏံပိုဲပြိုၚ် ပ္ဍဲတွဵုရး ဂွံ (၆) တၠ၊ (၂၀၁၀) တေံ ဂွံ (၇) တၠ၊ ယဝ်ရကေတ်ကဵု သၞောတ်ပဳအာတှေ် ဂွံဏောၚ် ၜိုတ် (၈) တၠ၊ ယဝ်ရဆက်အာ သၞောတ်ညးဂွံမာဲဂၠိုၚ်ညးဇၞးတှေ် ကၞောတ်တဲတှေ် အဓိက သှေ် (၂) ဗော်သၟးရ၊ ဗော်တၞဟ်တၞဟ် ဗော်ဍောတ်ဍောတ်တံဂှ်တှေ် ဂွံဂွံညးစၞးဍေံဟွံလောဲရ၊ ယဝ်ရအာသၞောတ်ပဳအာဏံတှေ် ညးစၞးဂကူစုၚ်စုၚ် ဍေံတိုန်အာ လတူစၠတ်ထဝ်တေံ” ညးဟီုရ။
သၞောတ်သွဟ်ပေဲါရုဲမာဲ (သၞောတ်ရုဲစှ်) ညးဂွံမာဲဂၠိုၚ်ညးဇၞး (First Past The Post) (FPTP) ဂှ် စတံနူလက်ထက်ပါလဳမာန်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ (၁၉၄၈) ၊ ပေဲါရုဲမာဲ (၁၉၉၀) ၊ ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၀) ၊ ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၅) ၊ ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) သုၚ်စောဲကၠုၚ် သၞောတ်ညးဂွံမာဲဂၠိုၚ်ညးဇၞး (FPTP) ဏံ အဆက်ဆက်ရ။
သုၚ်စောဲသၞောတ် ညးဂွံမာဲဂၠိုၚ်ညးဇၞး (First Past The Post) (FPTP) ဏံမ္ဂး အကာဲအရာကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာတ္ၚဲဏံမ္ဂး ဇြဟတ်ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳကဵု ဇြဟတ်ဗော်ပျဳဃာၚ်ဖျဵု ၜါဗော်ဏံဟေၚ် သွက်ဂွံဇၞးရ။ ကလေၚ်ရံၚ်မ္ဂး ကာလ ပေဲါရုဲမာဲ (၁၉၄၈) ဂှ် ဗော် (ဖဆပလ) တံ ဇၞးကၠုၚ်တုဲ ကာလ (၁၉၉၀) ဂှ် ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳဇၞး၊ ပ္ဍဲ (၂၀၁၀) ဂှ် ဗော်ခိုၚ်ကၠိုက်ဖေါအ်ဗြေဝ် (USDP) ဇၞး၊ ပ္ဍဲ (၂၀၁၅) ဂှ် ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳဇၞး၊ (၂၀၂၀) ဂှ် ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳ ဇၞးကၠုၚ်ရ။ ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်တံ ပဲါနူဗော်ဂကူသေံကဵု ဗော်ရခေၚ်တုဲ ဗၞတ်ထေက်ကြိုက်ညိညဟေၚ် ဂွံဒုၚ်ရုဲရ။
ရံၚ်ကေတ်သွဟ်ပေါဲရုဲမာဲတုဲကၠုၚ် သၞာံ (၁၉၉၀) ဂှ်မ္ဂး ဗော် NLD ဇၞးမာဲ (၆၀%) ဒှ်ကၠာလေဝ် ဟိုတ်နူသၞောတ်ပေါဲရုဲ မာဲတုဲ အပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်ဂှ် ဂွံလဝ်ဒၞာဲ (၈၀%) ရ၊ ဆဂး ဒၞာဲတိဍာ်မာဲလ္ၚဵုဂှ် မာဲ NLD ဂွံဂှ် ဟွံပဵုနူ (၅၀%) ဂွံဆဵုကေတ်ရ၊ ဗီုဂှ်ကီု အပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၅) ဂှ် ကၠတ်ထဝ်သၟဝ် မၞုံ (၃၃၀) ဒၞာဲဂှ် ဗော် NLD ဇၞး (၂၅၅) ဒၞာဲတုဲ ဇၞးအာ (၇၅%) ဟီုဂွံရ၊ ဆဂး အပ္ဍဲဒေသလ္ၚဵု ဗွဲတၟေၚ် ဒေသကောန်ဂကူတအ်ဂှ် ဂွံမာဲနူသၟဝ် (၅၀%) သၟးဂၠိုၚ်ရ၊၊
ပ္ဍဲဒေသကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ၜိုန်ရဂွံမာဲ လၟိဟ်ဗၞတ်ဗ္ၜတ် ဒေသအကာဲအရာဂကူညးကဵုညး နွံကၠာ လေဝ် ဇြဟတ်ဗော်ဇၞော်ၜါဗော်ဂှ် ဍိုက်ဓလီုလဝ် နကဵုဇြဟတ်ဇၞော် လၟိဟ်ဂၠိုၚ်တုဲ ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဂွံဇၞး၊ ညးစၞးဇကု ဂွံစိုပ်လတူကၠတ်ထဝ် လၟိဟ်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်ဂှ် အကာဲအရာ ဟွံကဵုကၠုၚ်ရ။
တုဲကၠုၚ်ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၂၆) ဂှ် နူကဵုကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ်(တၟိ)တံ ကော်ဆဵုဂဗကုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲနေပျဳဒဝ်တုဲ ချပ်သဳကၠဳကၠုၚ် သၞေတ်ပေဲါရုဲမာဲ နကဵုသၞောတ်ဗၞတ်ဗ္ၜတ် (Proportional Representative (PR) System) (အချိုးကျစနစ်) ရ။
ကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ်ကဵု ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်တံ ကၠောန်သ္ပကောံဓရီုတုဲ ဖေဖဝ်ဝါရဳ (၂၈) ဂှ် နူကဵု ကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ်တံ ချူဗစိုပ်လိက် ကုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် အာတ်မိက်ကၠုၚ်လိက်စံၚ် သၞောတ် ဗၞတ်ဗ္ၜတ် (Proportional Representative (PR) System) (အချိုးကျစနစ်) ဂှ်ရ။
စပ်ကဵုသၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ ဗၞတ်ဗ္ၜတ် ပဳအာ ဂှ် နူကဵုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (၉) ဗော်တံ ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်လိက်စံၚ် ကုကမ္မ ယှေန်နွံတုဲ လတူသၞောတ် ပဳအာ ဂှ် သာ်လဵု ဗီုပြၚ်သာ်လဵု သုၚ်စောဲကိတ်ညဳကဵု ဒဒှ်ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ၊ နဲကဲသာ်လဵု ဒှ်ဂုန်ဖဵုကဵု သွက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် ဒးဆက်မၚ်လ္ၚတ်အာမံၚ်ဏီရောၚ်။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

ပရေၚ်စဵုဒၞာဘဲဒဏ် ဓာတ်ဂမ္တဴ

သၞံၚ်တိုၚ်၊ မေ ၂၂၊ ၂၀၂၁

နိဿဲ – ကံက်နုက်နူလိက်ကၞပ် (ကျန်းမားရေးဆိုၚ်ရာ စံပြုအချက်အလက်များ)

ပ္ဍဲကဵုဥတုကညၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူဥတုဓာတ်ဂမ္တဴလောန်ၜက်တုဲ ပလက်တိတ်ဂၠိုၚ်ကီု၊ ဍာ်ပ္ဍဲကဵုဖျုန်ဇကု ကဵု ဓာတ်ၜဵုဂမၠိုၚ်တအ်ဂှ် ဇတ်သကှ်အာ ဒှ်မာန်ရ၊ ဟိုတ်နူဂမ္တဴတုဲ စၞာံဇကုဖျိုဟ်ကီု၊ စၞာံဇကုနှော်တိုန်ကီု၊ ကောန်ကၞိတိုန်ကီု စတမ် သ္ဒးဒုၚ်စသိုၚ်ဝေဒနာဂမၠိုၚ်မာန်ရ။
တုဲပၠန် ယဲပဵုက္ဍၚ်တိုန်ကၠုၚ်မ္ဂး ဟိုတ်နူဓာတ်ဂမ္တဴတုဲ ဍောၚ်ဒှ်ကၠုၚ်ကီု၊ ဗ္ၜူဓလူဝိုတ်ကၠုၚ်ကီု ကတဵုဒှ် ကၠုၚ်မ္ဂး ပဵုတိုန်နူဂှ်ကတဵုဒှ်မ္ဂး ဟိုတ်နူဓာတ်ဂမ္တဴတုဲ ဒဵုကဵုဝိုတ်စိပ်အာလေဝ် ဒှ်လေပ်ကီုရ။
ဟိုတ်နူဓာတ်ဂမ္တဴတုဲ ယဝ်သ္ဒးဒုၚ်စသိုၚ် ဍောၚ်ၜိုတ်ကၠုၚ်မ္ဂး အတိုၚ်လက္ချန်ဗွဲသၟဝ်တေံ သ္ဒးဒုၚ်စ သိုၚ်မာန်ရ။
• ဂအအ်ကီု၊ စံၚ်ပရံၚ်ကီု (ပျို႕ခြၚ်း (ဝါ) ဂနာမၚြိမ်ဖြစ်ခြၚ်း)
• က္ဍိုပ်ဂိဗ္ၜူဒှ်ကၠုၚ်ကီု
• လတေၚ်ဂမၠိုၚ် ကောန်ကၞိကတဵုတုဲ ဇြဟတ်ဍိုန်စှေ်အာကီု
• ဗ္ၜူဓလူကၠုၚ်ကီု
• က္ဍိုပ်ဂိကၠုၚ်ကီု
• (နုံးချိခြၚ်း)
• ထၚ်ဍာ်ကီု
• ပဠက်တိတ်ဂၠိုၚ်ဂၠၚ်ကီု
• ဓာတ်ဂမ္တဴပဵုတိုန်ကၠုၚ်ကီု

ဟိုတ်နူဓာတ်ဂမ္တဴတုဲ ဂိယဲက္ဍၚ်တိုန်မ္ဂး သ္ဒးဒုၚ်စသိုၚ်ဝိုတ်အာသတိ (Heat Stroke) ဒှ်မ္ဂး လက္ချန်ဗွဲ သၟဝ်ဝွံ သ္ဒးဒုၚ်စသိုၚ်မာန်ရ။
• စၞာံဇကုဂမ္တဴတုဲ ဇတ်သကှ်အာကီု (ဝါ) ပဠက်တိတ်ဂၠိုၚ်ဂၠၚ်ကီု
• စိုတ်ထုဲထံၚ်ဒှ်ကၠုၚ်ကီု
• ဝိုတ်အာသတိကီု
• တိုန်(စိပ်)ကီု
• ပ္ဍဲခန္ဓဇကုဂှ် ဓာတ်ဂမ္တဴၜက်သၞောတ်ကီု ဒှ်ကၠုၚ်လေပ်ရ။
တၚ်သ္ဒးဒ္ဂေတ်ဗက် သွက်သ္ဂောံစဵုဒၞာ ဘဲဒဏ်ဓာတ်ဂမ္တဴ
၁။ ကောန်ၚာ်သၟတ်ဂမၠိုၚ်၊ ညးအာယုက်ဇၞော်ဂမၠိုၚ်၊ ယဲခယျာဍာတ်၊ ယဲဂြိုဟ်ယိုက်၊ ညးတၠဝေဒနာ ယဲ ဆီၜေတ်ဂမၠိုၚ်တအ်ဂှ် အခိၚ်လဒေါဝ်တ္ၚဲကဵု တ္ၚဲစေၚ်ဂှ် ဒၞာဲသၞိၚ်ၜိုဟ်ဟ်ဂှ် ကဵုဒၟံၚ်တုဲ ဒၞာဲကျာလုပ်တိတ် ခိုဟ်ဟ်ဂှ် ကဵုဒၟံၚ်ညိ။
၂။ သၟဝ်ပယျးတ္ၚဲဂမ္တဴဂှ် ကၠောန်တဴကမၠောန်ဇြိုၚ်ဇြိုၚ်ကီု ပွမပချဳဇိုၚ်တဲတအ်ဂှ်ကီု ဝေၚ်ပဲါညိ။
၃။ သၟဝ်ပယျးတ္ၚဲဂမ္တဴဂှ် ချဳဓရာၚ်အာကၠုၚ်ကီု၊ ယဝ်ခါရ ဒးကၠောန်ကမၠောန်မ္ဂးလေဝ် ညံၚ်သ္ဂောံကၠောန်သၟဝ် သၞိၚ်ကီု၊ ကေတ်ဏာ စတမ်နူက္ဍိုၚ်၊ အထုပ်တအ်ညိ၊ သၟဝ်သၞိၚ်ဗၠးပသာန်တ္ၚဲဂှ် ဇူကဵုမွဲဏှမွဲဏှညိ။
၄။ ကယျိုၚ်ဗွိုက်လ္တက်တအ်ဂှ် ဗွိုက်လ္တက်ကဵု ယာတ်လျးကလေၚ် စတမ်နူအရံၚ်သာ်ဗု (ဝါ) အရံၚ်သာ် ၜိုဟ်ၜိုဟ်တအ်ဂှ်ညိ။
၅။ အဃောတ္ၚဲကာတ်ဒၟံၚ်ဂှ် စဴနူကမၠောန်တုဲ ဟုမ်ဍာ်ကီု၊ စတမ်နူအခိၚ်ဂယး (၁၀) နာဍဳကဵု အကြာသဝ် တ္ၚဲ (၅) နာဍဳဂှ် လ္ပဇူကရပ်ဇိုၚ်ၜဳကီု၊ ကဆံၚ်ပလောံကီု ဟုမ်ဍာ်ကီု လ္ပပညိ။
၆။ ဟိုတ်နူဓာတ်ဂမ္တဴတုဲ ပွမစသုၚ်အရက်သုရာဂှ် သ္ဒးဒုၚ်စသိုၚ်ဂမ္တဴဂၠိုၚ်တုဲ ဝေၚ်ပဲါညိ။
၇။ ပ္ဍဲခန္ဓဇကုဇကုဂှ် ညံၚ်ဓာတ်ၜဵု ဟွံဂွံဇတ်ကှ် ဆောံလေၚ်အာဂှ် သုၚ်ကဵုဍာ်ၜဵု ကေုာံ ဍာ်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်ညိ။
၈။ ဒှ်ကမောန်ကီု နှော်တိုန်မ္ဂး ဟဍုက်ကဵုဍာ်တုဲ ဗါန်စုတ်ယာတ်ကီု၊ ဖဟုမ်ကဵုဂစေံစၠန်ကီုညိ။
ညးဒးဒုၚ်စသိုၚ်လဝ် နကဵုဘဲဒဏ်ဓာတ်ဂမ္တဴတအ်ဂှ် ကဵုဒၟံၚ်သၟဝ်သၞိၚ်ကီု၊ ညံၚ်ဂွံစွံလဝ် ဒၞာဲပၞော်ကျာလုပ် တိတ်ခိုဟ်ကီု၊ ဖျုၚ်ကဵုဍာ်၊ ဍာ်ၜဵုဂှ်တုဲ ညံၚ်ဓာတ်ဂမ္တဴသ္ဂောံစှေ်အာဂှ် ကၞေၚ်၊ ကအ်၊ အကြာပါၚ်ကၞက်ၜါ လ္ပာ်ကဵု အကြာဒဳၜါလ္ပာ်တအ်ဂှ် ပါတ်ကဵုယာတ်ဟဍုက်လဝ်ဍာ်ဂှ်တုဲ ဒၞာဲမကြပ်ကဵု ရုၚ်ဂဥုဲ၊ ဗဒမ်ဂဥုဲ၊ ဌာနပရေၚ်ထတ်ယုက်တအ်ဂှ် အာထ္ၜးလွဳလွတ်ညိ။

ယဝ်ဆဵုညာတ်ဒး ညးဒးဒုၚ်လဝ်ဘဲဒဏ်ဓာတ်ဂမ္တဴမ္ဂး လွဳလွတ်မၚ်မွဲကဵု အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်ဏံညိ။
၁။ ညးဂိယဲဂှ် ဒၞာဲသၞိၚ်ဂံက်ဂံက် (ဝါ) ဒၞာဲပၚ်ကာနွံ (ဝါ) ဒၞာဲအခန်ဓါတ်ဂံက်နွံဂှ် စွံပြံၚ်ဏာညိ။
၂။ ညးဂိယဲဂှ် အဃောပလံၚ်ဏာဒၟံၚ် ဒၞာဲမကြပ် ရုၚ်ဂဥုဲ/ဗဒမ်ဂဥုဲ ဂှ် သဝ်ဝန် (ဟွံသေၚ်မ္ဂး) အဃောမၚ် ထ္ၜးဒၟံၚ်ကဵု ညးယိုက်ဝန်ပရေၚ်ထတ်ယုက်တအ်ဂှ်မ္ဂး ရေၚ်တၠုၚ်ကဵု အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်ညိ။
၁။ သၠုၚ်လဝ်သြိုဟ်ညးဂိယဲဂှ်တုဲ ကဵုဒၟံၚ်မံၚ် လံက်လ္ၚာညိ။
၂။ သၠောတ်ကဵုပဠောံညးဂိယဲဂှ်ညိ။
၃။ ညးဂိယဲဂှ် ကလေၚ်ဂွံသတိမ္ဂး ဖျုၚ်ကဵုဍာ်ဂံက်ဂံက်ညိ။
၄။ လတူဇကုညးဂိယဲဂှ် ပက်စုတ်ကဵု ဍာ်ဂံက်ဂံက်ညိ။
၅။ ယာတ်တုၚ်လဝ်ကဵုဍာ်ကလောံ (ရေခဲ) ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဍာ်ဂံက်ဂံက်ဂှ် ဂြောပ်စုတ် ပ္ဍဲတမ်ကအ်ကီု၊ ပ္ဍဲပါၚ်ကၞက်ၜါကီု၊ အကြာကရေပ်ဒဳၜါကီုညိ။
၆။ ညးဂိယဲဂှ် လဝါ်ကဵုကျာ (ဝါ) ဗဂိုဟ်ကဵုကျာပၚ်ကာညိ။
အတိုၚ်ဓမံက်ထ္ၜးလဝ်ဗွဲလတူတေံဝွံ ကိုပ်ကၠာလွဳလွတ်မၚ်မွဲကဵုတုဲ အာထ္ၜးကဵု ရုၚ်ဂဥုဲ/ဗဒမ်ဂဥုဲ/ ဌာနပရေၚ်ထတ်ယုက်တအ် ဗွဲမပြဟ်ညိ။

၁၁.၄ (ခရမ်းလွန်ရောၚ်ခြည်အန္တရာယ်)
အခိၚ် (ခရမ်းလွန်ရောၚ်ခြည်) သ္ကာတ်မြဟ်မံၚ်မ္ဂး အန္တရာဲဘဲ (ခရမ်းလွန်ရောၚ်ခြည်) ဂှ် ကြက်သ္ဒးဒုၚ် စသိုၚ်မာန်မံၚ်ရ၊ ဟိုတ်နူဇီုဓဗတ်ဒးကဵု ဓာတ် (ခရမ်းလွန်ရောၚ်ခြည်) ဂှ်တုဲ ဂမ္တဴတ္ၚဲကီု၊ ဖျုန်စၞာံဇကုဗ္စံက်ကၠုၚ်တုဲ ယဝ်ဒုၚ်ဓာတ် (ခရမ်းလွန်ရောၚ်ခြည်) ဂှ်လအ်မ္ဂး မတ်သပါအာကီု၊ ဟွံသေၚ်ကဵုအဝဲဂှ် ဗျုကြံၚ်တိုန်ကီု၊ ဇြဟတ်ယအ်စှေ်အာကီု၊ မပတမ်ကဵုယဲကေန်သာစၞာံဂှ်လေဝ် ကတဵုဒှ်မာန်ရ။
နဲကဲသွက်ဂွံစဵုဒၞာဲဂမၠိုၚ်
၁။ ယဝ်ရဓာတ် (ခရမ်းလွန်ရောၚ်ခြည်) ဒတုံကၠုၚ်မ္ဂး အကြာအခိၚ်ဂယး (၁၀) နာဍဳကဵု သဝ်တ္ၚဲ (၄) နာဍဳ ဂှ် ညံၚ်ဂွံပဲါကဵုဓာတ်လျးအရံၚ်တ္ၚဲညိ။
၂။ ယဝ်ဒးတိတ်မ္ၚးမ္ဂး ညံၚ်ဟွံဂွံဒးလျးပသာန်တ္ၚဲဂှ် စတမ်နူမုက်မတ်ကီု၊ ကအ်ကီု၊ ပၞးကီုတအ်ဂှ် က္ဍိုၚ် ဟွံသေၚ်မ္ဂး အထုပ်တအ် ညံၚ်ဂွံဓလဝ်ညိ။
၃။ ဒၞာဲယာတ်ပလောံဟွံမွဲဂှ် စတမ်နူတဲ၊ ကအ်ကဵု ပၞးတအ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံလံက်ကဵု ဂစေံစၠန်တီုတီု (ဝါ) ဂဥုဲ ဒုၚ်လျးအရံၚ်ပသာန်တ္ၚဲ SPF ၁၅ + ဂှ် နူကၠာဟွံဂွံတိတ်တ္ၚဲ ပွိုၚ် (၁၅) မိနေတ်ဂှ် ပရဟ်ဒုၚ်လံက်လဝ်ညိ။ ခြာကဵုပွိုၚ်ဗၞတ် (၂) နာဍဳ လံက်ကဵုဆက်ဆက်ညိ။
၄။ (ခရမ်းလွန်ရောၚ်ခြည်) ဂှ် ဇီုကပိုက်သီုကဵုမတ် ဒှ်မာန်တုဲ ဒ္ၚောဝ်မတ်စဵုဒၞာကဵု ဓါတ်လျးပသာန်တ္ၚဲ (၉၉%) ဂှ် စုတ်လဝ်ညိ။
၅။ ညံၚ်ဓာတ် (ခရမ်းလွန်ရောၚ်ခြည်) ဖံက်လတ်တိတ်ဟွံမာန်ဂှ် ယာတ်ပလောံဖျုန်တောဝ်တီုတီုဂှ် ဗိုက် လ္တက်လဝ်ညိ။
၆။ ယဲတၞံဍာတ်၊ ညးဒှ်လဝ်ယဲဂြိုဟ်ယိုက်ဂမၠိုၚ်၊ ညးသုၚ်စောဲလဝ် အရက်သုရာလောန်ၜက်ဂမၠိုၚ်၊ ကောန် ၚာ်သၟတ်ကဵု ညးအာယုက်ဇၞော်ဂမၠိုၚ်တအ်ဂှ် အန္တရာဲ (ခရမ်းလွန်ရောၚ်ခြည်) ညံၚ်ဟွံဂွံဒးဒုၚ်လဝ် ဗွဲတၟေၚ် ဒးစွံသတိလၟိုန်ရောၚ်။
၇။ ကောန်ၚာ်သၟတ်ဂမၠိုၚ်ဝွံ ဓာတ် (ခရမ်းလွန်ရောၚ်ခြည်) ဂှ် ဒှ်လောဲနူကဵု ညးဇၞော်ဇၞော်တအ်ဏီတုဲ နကဵုမိမယာဲတအ်ဝွံ –
• ကောန်ၚာ်အာယုက်သၟဝ်မွဲသၞာံတအ်ဂှ် လ္ပကော်ပတိတ်ဏာ လဒေါဝ်တ္ၚဲညိ။
• ကောန်ၚာ်သၟတ်တအ်ဂှ် ကဵုဝေၚ်သၟဝ်သၞိၚ်ညိ။
• ကောန်ၚာ်သၟတ်တအ် ယဝ်ဒးတိတ်မ္ၚးမ္ဂး အတိုၚ်ထ္ၜးလဝ်ဗွဲလတူတေံဂှ် ပရဟ်ဒုၚ်စဵုဒၞာတုဲ ရေၚ်တၠုၚ်အာညိ။