နာဲဗဳထဝ် မန်ဇြာ – တ္ၚဲသ္ၚိသဝ် ဂိတုဂျူလာၚ် ၉၊ ၂၀၁၁ ဂှ် ကောန်ဍုၚ်သုဒါန်သၠုၚ်ကျာတအ် ဝေၚ်သဘၚ် မဒှ်တ္ၚဲ မဂွံမံၚ် နဒဒှ်ဍုၚ်ဗၠးၜးမွဲကၠာအိုတ်တုဲ မၞိဟ်မဂၠိုၚ်ကဵုလက် ကဝိုက်ဒၟံၚ် အလာံသုဒါန်သၠုၚ်ကျာ ဗွဲမမိပ်မြဟ် မဖၟိုတ်ကၠေအ် ပရေၚ်တဝ်စၞေဟ် သွက်ဗၠးၜးဂကူ ပွိုၚ် မသုန်စှော်သၞာံရ။
မာံတဵုလွဳ – မေတ္တာမိတၠဂုဏ်မသၠုၚ်ပြဲ
ကွးဘာတၞောဝ်ဒတောဝ် ၈၈ မွဲတၠ (ညးမအာက္ဍိုပ်ထၜးဆန္ဒ အာတ်မိက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၈၈) “မာံဇေယျ” ဟီုဂှ် ဂကူမန်ဇေတ်တ် ဇာတိကွာန်ကၟာဝက်ရ။ ဟိုတ်နူဂလာန်ပတေဟ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ သၟိၚ်ပၞာန်ဗၟာ အလဵုအသဳနအဖတအ် ရပ်တုဲ လၟုဟ်ဒးဒုၚ်ဒၟံၚ်ထံၚ် သၠာံဇမၠိၚ်ဖိုအ်။ အဃောဏံ မိညးတေံ “မိချေတ်ဖွာ”ဂှ် က္တဵုဒှ်မံၚ်ယဲဝေဒနာ ကၠာဟွံဂွံစုတိ စိုပ်အာဘဝပလိုက်တေံဂှ် ဗှ်သၞာတိုန်ကောန်ဇြဟာန်၊ အခိၚ်ဗွဲကြဴအိုတ် မိက်ဂွံဆဵုညာတ်မုခ်ခဝါကောန်ဗၠာဲဇကုကီုလေဝ် ကောန်ဗၠာဲဂှ် ဟွံစိုပ်ကၠုၚ် အဃောစၟဳမံၚ်ဂှ်ဟေၚ် “မိချေတ်ဖွာ” မွဲ ဒးစုတိကလိလောန်အာတုဲရ။
နာဲသာၚ် – နူကဵုပေဲါရုဲမာဲ ၂၀၁၀ တုဲ အလဵုအသဳတၟိ နူကဵုဗော်ကျခိုၚ်ယျေ (ပြည်ထောၚ်စုကြံ့ခိုၚ်ရေးနှၚ့် ဖွံ႕ဖြိုးရေးပါတီ) တအ် ဒက်ပ္တန်ပ္တိုန်အဝဵုတုဲ ပ္ဍဲကဵုမတ်ဂၠးကဝ်မ္ဂး အလဵုအသဳဏအ်ဂှ် ဒှ်အလဵုအသဳ ”တၠအဝဵုပၞာန်” ဟွံသေၚ်၊ အလဵုအသဳညးဍုၚ်ကွာန် နှဴရဴကဵုတၠအဝဵု (a mixed zuthoritarian regime) တအ် ကၠိုဟ်ကေတ်အိုတ်ရ။ အလဵုအသဳဏံ တိုန်ကေတ်ဂွံခုၚ်အဝဵုတုဲ ပဋိပက္ခတြေံ တြဟ်တအ် လာဲလေၚ်အာကီုရဟာ နူကဵုဂၠးကဝ် စၟဳမၚ်ဒၟံၚ်အိုတ်ရ။
နာဲမာန် – မွဲတ္ၚဲ ပ္ဍ္ဍဲကဵုဂိတုဂျုန် ၂ ဂှ် ဆဵုဂဗကဵု ဂကောံအာဗက်ဂြိုပ် ရဲပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗုတုဲ ဂွံအခေါၚ်လ္ၚတ်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ပရေၚ်ဗက်ဂြိုပ် ကရောံညးတံရ။ စပ်ကဵုပရောဏံဂှ် အဲသၟာပရိုၚ် နာဲမာန် နဇိုၚ်နတဲ လ္ၚတ်ဂၠိုက်ဂၠာဲလဝ်တုဲ ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုရောၚ်။
နာဲမာန် – နကဵုအခိုက်ကၞာအတးဍုၚ်မန်ဂှ် ဇၟာပ်စိုပ်အခိၚ်သဘၚ်အတးသၚ်္ကြာန်မ္ဂး ဂကောံဗက်ထဗိုန်ဍာ်တံ အတေံမွဲက္ဍိုပ် အဏံမွဲဂကောံ ဗက်ဒုၚ်ဒါန်တုဲ လှေ်ကွာဲမံၚ် ဒွက်အတး နာနာ တက်ကေတ်ထဗိုန်လေဝ်နွံ ပံက်ကေတ်ဒွက်လေဝ် နွံရ။
နာဲဗဳထဝ်မန်ဇြာ – “မာဲနူသုဒါန်သၠုၚ်ကျာ သီုဖအိုတ် ၉၈.၈% ဂှ် ကေတ်ဍုၚ်ဗၠးၜး သွက်ဂွံပါ်တိတ် နူဍုၚ်သုဒါန်” ရဴသာ်ဝွံ ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ ရ၊ ၂၀၁၁ ဂှ် သမတသုဒါန် အဝ်မာ အလ် ဗရှိရ် (Omar al-Bashir) လလောၚ်တြး ဗဗွဲဓဝ်တုဲ ဒုၚ်တဲ လတူသွဟ်မာဲရ။ သာ်ဂှ်မ္ဂး ယဝ်ရဆက်အာ အတိုၚ်လၟေၚ်အစဳအဇန်မ္ဂး ကၠာဂိတုဂျူလာၚ် (၉) တေအ် ဍုၚ်ဗၠးၜးတၟိတၟိမွဲ ကၠုတ်ပါ်တိတ်ကၠုၚ် လဒေါဝ်ဂၠးတိ ပ္ဍဲခေတ်ပစ္စုပ္ပန်ဏအ် မွဲပၠန်ရ။
ဌာန်ပရိုၚ်ဗၠးၜးမန် – ပေဲါဗ္တိုက်ကၟိန်ဍုၚ်မန်ဗၟာဝွံ ပ္တဝ်အာဒၟံၚ် ဂၠံၚ်တရဴပေဲါဗ္တိုက်အခေါၚ်အရာကောန်ဂကူဂမၠိုၚ် မကော်ဂး ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဇေတ်တ်ကဵု ပေဲါဗ္တိုက်အခေါၚ်အရာ သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳမဒှ်ရ။
ကောန်စဴထဝ် (ကဴဝဴ) – နူပိုဲဍောတ်တ်တေံ ဂွံမိၚ်မံၚ်ဒွက် နာဲမန်ဆာန် ဒယှေ်လဝ် အကြီုကမြဴ ပရောကျာ်ဇၞော်အစွောံ မစိုန်ဒှ်တဴ မှာထေရ် မသ္ဍိုက်ဆာန် သၞေံသၞဴလိက်ပတ်မန်၊ မစိုန်ဒှ်တဴ မှာထေရ် ဒယှ်တှ်ပြာကတ် နဒဒှ်ကၞောတ်အထောတ် အစာကဝိမန်၊ မစိုန်ဒှ်တဴ မှာထေရ် ခၞံလဝ်ဇာတ်ပရောဝၚ်ကျာ် မသုန်ကၠံမသုန်စှော်၊ မစိုန်ဒှ်တဴ မှာထေရ် သၟိၚ်အလဵုအသဳဗၟာ မကဵုဒုဟ်ရာဇဝတ်ရ။
ဒံက်တာမာံကောရတ် – သ္ၚဳဂၠေပ်ရံၚ် ရာဇဝၚ်ဍုၚ်သေံကီု ဍုၚ်ဗၟာကီုမ္ဂး လိတ်ပတ်မန်ဂှ် ဇၞော်မောဝ်တဴတက်ကၠုၚ် အခိၚ်ကာလလံလ ကာဖာတုဲမှ လိက်ပတ်သေံ လိက်ပတ်ဗၟာတံ မံက်က္တဵုဇၞော်မောဝ်တဴတက်ကၠုၚ်ရ။ ပ္ဍဲခေတ်ဟရိဘုဥ္ဇယ သီုကဵုခေတ်ဒွါရဝတဳ ပ္ဍဲနန်၉ကရာဇ် ညးတံ ရပ်စပ်သုၚ်စောဲကၠုၚ်လဝ် လိက်ပတ်မန်ကီု သက်သဳနွံခိုၚ်ၚ်ကၠိုက်က်ရ။ လိက်ပတ်ဗၟာပၠန်ဂှ် လဇုဲလဇ နူကဵုလိက်မန် ၜိုတ် ၆ ကၠံသၞာံ နွံတုဲ ရပ်စပ်စကာလဝ် အက္ခရ်မန်ဖအိုတ်ရ။
အးသးမန်-“ဓရ်ပတှေ် ဗော်ပိုဲဂှ် ဂွံမာဲဂၠိုၚ်တှေ် သၞောဝ်ဥပဒေ ၂၀၀၈ ဂှ် ပလေဝ်ကေတ်မာန်ဏောဝ် ပိုဲစၟဳလဝ်” ဥက္ကဌ ဗော်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ အလုံရးမန် နာဲဇၞူမန် ကော် နာဲၚိုဲသိၚ် ဟီုရ။