သဘာဝပွဳပွူ လီုလာ်ညံၚ်ဂွံအောန်ဂှ် ကမ္ပဏဳဓလိုက်တံရိုဟ် မၞုံအပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်တအ် ညံၚ်ဂွံကၠောန်ကဵု (Environmental management Program –EMP) အစဳဇန် ပြမာန်သဘာဝပွဳပွူ (သဘာဝပတ်ဝန်းကျၚ်စီမံခန်႔ခွဲမှုအစီအစဉ်) ဂှ် နူဂကောံအလဵုအသဳတွဵုရးဍုၚ်မန် ကဵုလဝ်စၞောန်ရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။
စရၚ်ယၟု အလံၚ်ညးစၞးကၠတ်ထဝ် သွက်ပေါဲရုဲမာဲအကြာ မကၠောန်ပ္ဍဲဂိတုအေဗရဴ ၁ ၊ သၞာံ ၂၀၁၇ တေံဂှ် နူကမ္မယှေန်ပေါဲရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ် လလောၚ်ပ္တိတ်ကဵု ပ္ဍဲဂိတုဂျာန်နဝါရဳ စၟတ်တ္ၚဲ ၂ ဂှ်ရ။
ပ္ဍဲလိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် ပထမ (၆) ဂိတု၊သၞာံဘဏ္ဍာ ၂၀၁၆-၂၀၁၇ အလဵုအသဳတွဵုရးမန်ဂှ် တၚ်နၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် မဓမံက်ထ္ၜးလဝ်တံဂှ် ဗၠေတ်ၚ်ဒၟံၚ်ရောၚ် ညးစၞးကၠတ်ထဝ်တံ သ္ၚဳဂၠိပ်ညာတ်ကေတ်သာ်ဂှ်တုဲ ဒးကလေၚ် စၟဳစၟတ်ချူပဠေဝ်ကဵုရောၚ် တုဲမ္ဂး ကလေၚ်ပ္တိုန်ထ္ၜးပၠန်- သာ်ဝွံ ပ္ဍဲကောံဓရီုလၟေၚ်ဍာံအလန်စတုတ္ထ ကၠတ်ထဝ်တွဵုရးမန်အလန်ဒုတိယ တ္ၚဲဒဳဇြေမ်ဗာ ၁၄ ဂှ် ကၠတ်ထဝ်ဖျေံလဝ် သ္ဂုတ်သွာတ်ရ။
ပေါဲသှ်လိက်စှ်တန် သၞာံဏံဂှ် စကၠောန်အာ ပ္ဍဲဂိတုမာတ်(၈) သၞာံ ၂၀၁၇ တေံရောၚ်ဂှ် နူဌာနက္ဍိုက်ပ်စၟတ်လိက် ဍုၚ်ဗၟာ၊ ဌာနဝန်ဇၞော်ပရေၚ်ပညာ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ် ပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ ၁၀ ၊ သၞာံ၂၀၁၆ ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ပေါဲရုဲမာဲအကြာ သွက်ဂွံရုဲစှ် အဇာညးစၞးကၠတ်ထဝ်ညးဍုၚ်ကွာန် မသၠးအာ ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ၜါသွာၚ်(တ္ကံခၟိုၚ်) တွဵုရးမန်ဂှ် အလံၚ်ညးစၞးမလုပ်ပြိုၚ်တံ ပၠောပ်လဝ်စရၚ် (၅) တၠတုဲရ သာ်ဝွံ ဥူထေန်ကျဝ် ညးမၞုံလျိုၚ် ရုၚ်ကမ္မယှေန် ပေါဲရုဲမာဲခရိုၚ်မတ်မလီု ဟီုကဵုဌာန်ပရိုၚ်မန်ရ။
သွက်သ္ဘၚ်ကၠောံသၞာံတၟိ ကောန်ဂကူကရေၚ် ကၠောန်သ္ပပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ စၟတ်တ္ၚဲ၂၉ တေံဂှ် နူကဵုအလဵုအသဳ တွဵုရးဍုၚ်မန် ထံက်ပၚ်သြန် ၁၅၀ ကိုဋ်ဒေ ္ကဝ်ရောၚ် ဂွံတီကေတ်နူရုၚ်ဂကောံအလဵုအသဳ တွဵုရးဍုၚ်မန်ရ။
စပ်ကဵုပရေၚ်ကမၠောန်ကၠတ်ထဝ်တွဵုရးမန်တုဲ အခါရဒးဓမံက်ရုပ်ရဴမ္ဂး ညးစၞးကၠတ်ထဝ်တံ ဗီုဒးဆဵုအခက်ခုဲဂှ် မိက်ဂွံလဴထ္ၜးသောၚ်က္လးကဵုတုဲ မွဲဂိတုမွဲဝါ ကော်ဆဵုဂဗကဵု ရဲမဳဒဳယာပရိုၚ်၊ ရဲချဳဒရာၚ်ပရေၚ်မၞိဟ် သီုကဵုရဲဒေသတံရောၚ် ဂွံတီကေတ် နူကဵုရုၚ်ကၠတ်ထဝ်တွဵုရးဍုၚ်မန်ရ။
ပ္ဍဲအရာဓမံက်ရုပ်ရဴပရေၚ်ကမၠောန်မ္ဂး ညံၚ်ဂွံဒှ်ဗွဲမကၠးဖ္ဍးမာန်ကီု၊ ဗီုပြၚ်တၚ်ဒုၚ်လျိုၚ်ကမ္ပဏဳကီု၊ ပရေၚ်ကမ္ပဏဳ ဒးကၠောန်ထေက်တံ ဗွဲမကၠးဖ္ဍး ညံၚ်ဂွံရေၚ်တၠုၚ်ကဵုမာန်ဂှ် ညးတာလျိုၚ် နူကဵုဌာနက္ဍိုက်ပ် ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်တဴတက်ဒေသတွဵုရးဍုၚ်မန် ဟီုဂးကဵု ကမ္ပဏဳ (၃) အံၚ်ဇၞးလဝ်တေန်ဒါ မၞုံအပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်မတ်မလီုတံရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုဒေသတ္ကံခၟိုၚ်၊ ကွာန်ယိုက် (တခွပ်ကွၚ်း) စၟတ်ဖဠာတ်ခံက် ၆၈၇ တိဝါဗ္ၚ မကြပ်မံၚ်ကဵုကြုၚ် ကွာန်အပြိုၚ်ဂှ် အခိၚ်ကသီုဗြဴဂူမ္ဂး ကၟိုန်မၞုံဇိုၚ်ကြုၚ်ပိုတ်အာဂှ်ရ ဍာ်ကြုၚ်ထပက်လုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲခံက်ဝါဗ္ၚတံဂှ်တုဲ တိဝါဗ္ၚ ၂၀၀ ဨကပြၚ်ၚ် တဵုသြောံ ဟွံဂွံ လီုလာ်မံၚ်ရာၚ် ဂွံတီကေတ် နူကဵုတၠဝါဗ္ၚတံ ဟီုလဴရ။