စောနာဲ

အလဵုအသဳပၞာန်ဟီုဂှ် ဂၠံၚ်ဍေံရဍေံေကတ်၊ ဂုဏ်ဖဵုပူဂဵုအဝဵုဍေံ ဂွံတန်ကြန် ြဒဟတ်ဍေံတံ ဂွံဇၞော်ဟေၚ်ရ ေဍံကၠောန်၊ ေဍံလွဳၜံၚ်ပတိုန်ကွးဍေံတအ် ေလံထံက်ဍေံတအ်တုဲ ခုတ်ကၠုၚ်ယၟုစုၚ်ဏောၚ်ဂှ် ပိုဲတအ်လေဝ် ဂဗဆဵုညာတ်ဒၟံၚ်ဂတမတ်ရ။

ကမၠောန်အလဵုအသဳပၞာန် မကၠောန်ဒၟံၚ်တအ် ဂွံဒှ်ဒတုဲဖဵု ညးဍုၚ်ကွာန်ဇေတ်တ်ဂှ် အလဵုအသဳပၞာန်လဵုလေဝ် ေဖျံလဝ် ဗီုပြၚ်ကမၠောန် ချပ်လဝ်သၠဲသၠဲလးလး ဟွံမွဲရ။ ဆၜိုတ်လ္တူကျာ ဗီုညးကြုဲလ္ၚဴ လ္တူကွာၚ်ကီု ဂွံဗဵုဆာဲ၊ ဂွံတံၚ်ဂြဲညးရာန် စကွာၚ်ဂှ် ဂၠိုၚ်ဟေၚ်ရ။ ဂွံဒှ်အာဟာရဟီုဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ပေၚ်ၚ်ရ။

အလဵုအသဳပၞာန်လေဝ် တုပ်ဗီုဂှ်ကီု ထ္ၜးဟိုတ်သိုၚ်ဒဒန် ေကၠာန်ဂၠံၚ်ဍာန် သိုၚ်ကၟိုန်ဍာ် သိုၚ်ပတိုန်ဘုတ်ဘာ ညံၚ်ရဴ လျုၚ်ဇြိုၚ်သ္ဍိုက် လ္တူပရေၚ်ဘာသာကွေံေကွံ၊ ညံၚ်ရဴကၠောန်ဒၟံၚ်ဒတုဲဖဵုမြမောဝ် း ဍုၚ်ကွာန်ကွေံကွေံ၊ သုၚ်စောဲကၠုၚ် နဲကဲ တြးဝါဒနာနာ နကဵုမဳဒဳယျာ မပ္တံကဵု ရုပ်ဗလးရမျာၚ် (MRTV 4, MRTV, ြမဝတီ)၊ ေရဒဳယဵုၟ ေကုာံ လိက်ပရိုၚ် မျာန်မအလေန်၊ ေကျမုၚ်တအ်တုဲ ကၟာတ်ကၠုၚ်ကတောဝ်မတ် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ညံၚ်ဟွံဂွံတီမိၚ်ညာတ် ပရေၚ်မ္ၚးရ။ နဲတအ်ဏံဂှ် ဒှ်နဲအလဵုအသဳပၞာန်တအ် ေကၠာန်ဒၟံၚ်တုဲ ေသ္ဂာံဆဵုကေတ်မံၚ် အတိုၚ်ပကတိရုပ်ရ။ ဝါဒဍေံဖျေံ ဂၠံၚ်တရဴဍေံကွာ်ဂှ် သွက်ညးဍုၚ်ကွာန် ေကုာံ ေကာန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် ဂွံဒှ်ဒဒိုက်ဟေၚ်ရောၚ်ဂှ် ေထၚ်လဵုမံၚ်ရ။

ကလေၚ်ရံၚ် ဒဒှ်ဝၚ်အလဵုအသဳ ပၞာန်မွဲပ္ၚံက် နူသၞာံ ၁၉၆၂ ဗိုလ်နေဝေန် စသီကၠုၚ်အဝဵုတေံမ္ဂး ပရေၚ်ဇၞော်မောဝ် ပ္ဍဲဍုၚ်ကီု၊ အခေါၚ်အရာကောန်ဂကူ ေကာန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ကီုဂှ် မုလေဝ် ေသာၚ်ကလးကဵု ဟွံမာန်ရ။ သၟာၚ်နူဂှ်ပၠန် ေပါဲကလိုက်ကၟဵုပ္ဍဲဍုၚ် ဗီုပြၚ်နာနာ မံက်ကၠုၚ်ရ။ မပ္တံကဵုသၟာကမၠောန်တအ်၊ ကွးဘာတအ် တိတ်ဂၠံၚ်တုဲ ထ္ၜးကၠုၚ်ဆန္ဒ အာတ်ကၠုၚ်အခေါၚ်အရာ ညးတအ်အိုတ်ရ၊ ေပါဲကလိုက်ကၟဵုပ္ဍဲဍုၚ် က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ် ဂလိုၚ်ဂှ်ကီုလေဝ် ပွမသောၚ်ကလး ေဖျံဗီုြပၚ် ဗွဲမစှေ်ကဵုသၞောတ်ဝ်ဟွံမွဲမွဲသာ် ထပ်လလောၚ်တြးဏာ ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲ ေသၞာတ်ဝ် ရပ်စပ်သြန် တက်တြးပ္တိတ် တၞးသြန်စက္ခောတၟိတုဲ တၞးတြေံတအ်ဂှ် လလောၚ်တြးဏာ သြန်ဟွံလုပ်အဝေါၚ်ေသၞာဝ်တုဲ ဟွံကဵုၚုဟ်လေဲမွဲသာ်ဂှ်ရ ဇီုကပိုက်ကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ေဇၞာ်ကဵုဇြဟတ်ရ။ ဟိုတ်နူဒဒှ်ဏံေလဝ် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ဂိခအံၚ်ကၠုၚ် တၟာဂလိုၚ်ရ။

ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၇၄ ဂှ် အလဵုအသဳပၞာန်တအ် ေတာ်ဆကေတ် ေသာၚ်ကလးပြသၞာမာန်ဏောၚ်ဂးတုဲ ထပ်ချူဏာ ေသၞာတ်ဝ်ဥပဒေဍုၚ် မွဲဝါပၠန်ရ၊ ေသၞာဝ်ဥပဒေဂှ် တုဲဒှ်အာကီုလေဝ် မုလေဝ် ေသာၚ်ကလးကဵုပြသၞာဍုၚ် ဟွံမာန်ရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် တၚ်ခိုဟ်မွဲဂှ် ပ္ဋဲသၞာံ ၁၉၇၄ ဂှ် ဗိုလ်နေဝေန် ကဵုကၠုၚ်တ္ၚဵုရးဍုၚ်မန် ေကုာံ ရခေၚ်တအ်ရ။ ၜိုန်ရခုတ်ဗဒှ်ကဵုကီုေလဝ် အခေါၚ်အရာကောန်ဂကူ၊ အေခါၚ်အရာအုပ်ဓုပ်ပ္ဍဲတွဵုရးဇကုဂှ် မုလေဝ်ဟွံမွဲမွဲသာ်ရ။ တုပ်တဴညံၚ်ဆု ဟွံမွဲကဵု ကြက်၊ သွဟွံမွဲကဵု ၜဵုခရံက်တအ်ရ။ တုပ်ဗီုဂှ်ကီု ေကာန်ဍုၚ်အရၚ် မဂွံလဝ်တွဵုရးကၠာမန် ေကုာံ ရခေၚ်တအ်လေဝ် အခေါၚ်အရာဖန်ဇန် အုပ်ဓုပ်ဟီုဂှ် မုေလဝ်ဟွံကလိဂွံရ။ ၜိုန်ရအလဵုအသဳပၞာန် ဒုၚ်လဝ်ယၟုဍုၚ်ဗၟာဂှ် ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ဂးကၠာလေဝ် ရှ်သာကၟိုန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံေဇတ်တ်ဂှ် မုလေဝ်ဟွံမွဲရ၊ ယၟုဟေၚ် ရနွံတုဲ သုၚ်စောဲကၠုၚ် ပ္ဍဲအရာေသ္ဂာြံတးဝါဒ ကုညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ေဟၚ်ရ။ ဒဒှ်ဏံ အလဵုအသဳပၞာန်တအ် လီကၠုၚ်ဒၟံၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ဂၠိုၚ်ကဵုဗွဝ်စှ်သၞာံတုဲကၠုၚ်ရ။

ပွအလဵုအသဳပၞာန် ေကၠာန်ဒၟံၚ်ဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်သၟးဟွံသေၚ် သီုကဵုသၞာဲဒါအလဵုအသဳပၞာန်တအ်လေဝ် တီကၠိုဟ် ေကတ်တုဲ ပ္ဋဲသၞာံ ၁၉၈၈ ဂှ် ေပါဲကလိုက်ကၟဵုပ္ဍဲဍုၚ်ပိုဲ က္တဵုဒှ်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ။ သၞာဲဒါအလဵုအသဳပၞာန်တအ်လေဝ် ပါလုပ် ကရောံညးဍုၚ်ကွာန် ေကုာံ ကွးဘာတအ်တုဲ ဒှ်ကၠုၚ်တၚ်ဆိုအ်ဗ ကုအလဵုအသဳပၞာန်တအ် ေသ္ဂာံရပ်စပ်အာ ကုညးမထ္ၜးဒၟံၚ်ဆန္ဒတအ်ဂှ်ရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် အလဵုအသဳပၞာန်တအ် ဟွံပကာမွဲသာ် ရပ်စပ်ကၠုၚ် ညးထ္ၜးဆန္ဒတအ် နကဵုလွဟ် ြဇဟတ်ပၞာန်တုဲ ေပါဲကလိုက်ကၟဵုဝွံ ဒှ်ကၠုၚ်ဆီပါ်ဍာ်ဇွောဝ်ရ။ ညးဍုၚ်ကွာန် ေကုာံ ကွးဘာဂၠိုၚ်ကဵုလ္ၚီလက် ဒးဒုၚ်သၠးကၠေံလမျီု သွက်ပေါဲဗ္တိုက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ေကုာံ အခေါၚ်ဗၠးၜးဇကုရ။ သအာၚ်နူဂှ်ပၠန် ညးမပါလုပ်ချဳဒရာၚ် ပ္ဍဲပေါဲကလိုက်ကၟဵုဂှ် ေဍံတအ်ဗက်ရပ်စုတ်ထံၚ်တုဲ လက္ကရဴအိုတ် ညးဍုၚ်ကွာန် ေကုာံ ကွးဘာတအ် သ္ပပဓါန်ကဵု ေဗာ်ရပ်လွဟ်ကောန်ဂကူဇကုတုဲ တိတ်ြဂိုပ် လုပ်ကၠုၚ်ပေါဲဗ္တိုက်ရပ်လွဟ်အိုတ်ရ။

ဟိုတ်နူ အလဵုအသဳပၞာန်တအ် ေသာၚ်ကၠုၚ်ပေါဲထ္ၜးဆန္ဒ နကဵုလွဟ်ဂှ်ရ ညးဂၠးတိ မပ္တံဂကောံကုလသမဂ္ဂ ေကုာံ အမေရိကာန်၊ အဳယူတအ် ဟွံစှေ်စိုတ်ကဵု အလဵုအသဳပၞာန်တုဲ ကဵုကၠုၚ်ဇြဟတ်ဓရိုဟ် ကုအလဵုအသဳပၞာန် ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။ အလဵုအသဳပၞာန်တံဂှ် မိက်ဂွံဂြောပ်ဗ္ဒန်ဒုဟ် ဇကုဂစိုတ်လဝ် ညးထ္ၜးဆန္ဒတအ်တုဲ ဂၠာဲကၠုၚ် နဲကဲသောၚ်ကလး ြပသၞာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ညံၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်၊ ကွးဘာ ေကုာံ ညးဂၠးတိတအ် ေသ္ဂာံစှေ်စိုတ် လ္တူကမၠောန်ဇကုရ။ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်လ္တူအကာဲအရာဏံတုဲ အလဵုအသဳပၞာန် ခုတ်ကၠောန်ဗဒှ်ကဵု ေပါဲရုဲမာဲ ၁၉၉၀ ရ။ ယဝ်ပေါဲရုဲမာဲတုဲမ္ဂး အပ် ကဵုအဝဵု ကုဗော်ဇၞးမာဲတုဲ ကဵုအခေါၚ်စဳေရၚ် အုပ်ဓုပ်ဍုၚ်ပေၚ်ပေၚ်ဏောဝ် အလဵုအသဳပၞာန်တအ် ကဵုလဝ်ကတိပါၚ် ကုညးဍုၚ်ကွာန် နူကၠာဟွံဂွံကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲဏီဂှ်ရ။

ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ်ပၠန် အလဵုအသဳပၞာန်ကဵုအခေါၚ် ကုဗော်တစည (ြပံၚ်လှာဲကၠုၚ် နူဗော် မဆလ) တုဲ ေစှ်ကၠုၚ်ပရေၚ်စန္ဒက် အကြာညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ရ။ တုပ်တဴသာ်ဂှ်ကီု ေဗာ်ဂဥုပ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကောန်ဂကူ၊ ေဗာ်ကောန်ဂကူကောန် ဍုၚ်အရၚ်တအ်လေဝ် ဂကူညးကဵုညး ဒက်ပတန်ကၠုၚ်ဗော်တုဲ ေစှ်ကၠုၚ်ပရေၚ်စန္ဒက် လုပ်ြပိုၚ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲဏံရ။ အလဵုအသဳပၞာန်ဝွံ ၜိုတ်ဇကုတဵုလဝ်လ္ၚဴဂှ် ေကၠၚ်တိတ်ဏောၚ် ေထၚ်ကေတ်လဝ်ကီုလေဝ် အိုတ်ကၞောတ်ဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ဟွံဒုၚ်တဲဗော်အလဵုအသဳတစညဂှ်တုဲ ဟွံစုတ်ကဵုမာဲအိုတ်ရ။ မာဲဗွဲမဂၠိုၚ် ေကာံကလောံ အာကဵုဗော်ဂဥုပ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ေကုာံ ေဗာ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်တုဲ အိုတ်ကၞောတ်ဂှ် ဗော်ဂဥုပ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဇၞးအာမာဲပေၚ်ၚ် သွက်ဂွံဒက်ပ္တန် ပ္တိုန်အလဵုအသဳတၟိရ။

စိုတ်ဒးလုပ်စမွဲဂှ် ယဝ်ရအလဵုအသဳပၞာန် အပ်ကဵုအဝဵု ကုဗော်ဇၞးလဝ်မာဲတအ်ဂှ်မ္ဂး ဍုၚ်ပိုဲအခိၚ်တ္ၚဲဏံ နွံဒၟံၚ်သၟဝ် အလာံဗၠးၜးဍုၚ်ပံၚ်ကောံဇေတ်တ်မွဲေဏာၚ် ေထၚ်ကေတ်ရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် အလဵုအသဳပၞာန်တံဂှ် အတိုၚ်ညးတံ ဒုၚ် လဝ်ကအ်ပါၚ် ဟွံအပ်ပြာပ်ကဵုအဝဵု ကုေဗာ်ဇၞးလဝ်မာဲရ။ ဆဂှ်သၟးဟွံသေၚ် ရပ်ဂြဲစုတ်ထံၚ် ကုညးဇၞးလဝ်မာဲ ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။ ဟိုတ်နူဂှ်တုဲ ညးပါလုပ်ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲ ဗွဲမဂၠိုၚ်တံဂှ် ပါဲဓလေတ်စိုပ်ကၠုၚ်ဒေပယျဵု ေကုာံ ေအာပ်ဗဒဇူဒီု ပ္ဍဲဍုၚ်သေံ၊ ဍုၚ်အေန္ဒိယျ ဍုၚ်ဇိုၚ်ဝုတ်ဒိုဟ်အိုတ်ရ။ စနူကဵုအခိၚ်ဂှ်တုဲ ပၞာန်ပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် တုပ်ညံၚ်ပက်ကၠေၚ်ကဵုပၟတ် ကလေၚ်ဂဵုကၠုၚ် ေဇၞာ်ကဵုဇြဟတ်မွဲဝါပၠန်ရ။ ညးဂၠုက်တိဂှ် ဂၠုက်တုဲ ချဳဒရာၚ်ကၠုၚ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ညးဒးဒုၚ်ရပ်ဂှ် ေကၠာန်ကၠုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲထံၚ်စာတ်၊ ညးစိုတ်ဓါတ်နွံကဵု ေကၠာန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲဂြိုပ်ဂှ် ရပ်လွဟ်တုဲ ေကၠာန်ကၠုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ် ကွာန် ပ္ဍဲြဂိုပ်ပၠန်ရ။ ညးဗ္ဒဇူဒၟံၚ် ဍုၚ်ဇိုၚ်ဝုတ်ဒိုဟ်တအ်ဂှ် နကဵုဗီုပြၚ်ဇကုကၠောန်ဂွံဂှ် ကဏ္ဍဇကုကဵုဇကု ချဳဒရာၚ်ကၠုၚ်အိုတ်ရ။

ကလေၚ်တော်ရံၚ်အာမ္ဂး လိက်ကသုက်ပေန်လုၚ် ချုက်လဝ် နူသၞာံ ၁၉၄၇၊ ပရေၚ်သီအဝဵု ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၆၂၊ ၁၉၈၈ ေကုာံ ေပါဲရုဲမာဲ ၁၉၉၀ တအ်ဂှ် ကဵုဏာ ခန်လ္ၚတ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ကုသၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တအ် သွက်သ္ဂောံဆက်ကၠောန်အာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လေပ် ပ္ဍဲအနာဂတ်ရ။ ဆဂှ်ဟွံသေၚ်ဏီ သီုကဵုဏာသတိကဵု သၟာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တအ် ညံၚ်သ္ဂောံချပ်ကၠးကၠးမးမး ပ္ဍဲအရာဒက်ပတန်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ် ေကာံဇေတ်တ် အပ္ဍဲအနာဂတ်ရ၊

ဝါဒအလဵုအသဳပၞာန်ကဵု ဂၠံၚ်တရဴ အလဵုအသဳပၞာန်မကွာ် ဍာ်ပလာဲအလီဍေံတအ်ဂှ် ဒးကၠုၚ်လဝ် ဂၠိုၚ်ကဵုဝါတုဲကီုလေဝ် လ္ၚဵုတံဂှ် မိက်ဂွံထပ်ဒးအလီ ပ္ဍဲ ၂၀၁၀ ဏံ မွဲဝါပၠန်ရ။ နူကဵုအလဵုအသဳပၞာန်လးကၠုၚ်လဝ် ဂၠံၚ်တရဴပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဍေံ ၇ တၚ်ဂှ် မွဲတၚ်တုဲ မွဲတၚ် ေဍံဓမံက်ဒၟံၚ်ရုပ်ရဴတုဲ နနဲကဲနာနာ ေဍံစကာကၠုၚ် ကုဂကောံရပ်လွဟ် ေကာန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် ေကုာံ ေဗာ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတအ်ရ။ လတူဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် ဗီုလဵု အလဵုအသဳပၞာန်တအ် စကာကၠုၚ်နဲကဲေဍံဂှ် မိက်ဂွံဆက်ပတိုန်ထ္ၜးဏာညိပၠန်ရ။

နူကဵုသၞာံ ၁၉၈၉ ေတံ ဂကောံရပ်လွဟ် ေဗာ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်လ္ၚဵုတအ်ဂှ် အလဵုအသဳပၞာန်တအ် ေကာ်ဆဵုဂဗတက် ကၠုၚ်ကျာ ညံၚ်ဂွံကေတ်ဓဝ်ညဳသာ ေဒါံပန်ေပှာ်တုဲ ေကၠာန်အာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ကရောံေဍံတအ်ရ။ ဂကောံမပ္တံကဵု ကဝ်က၊ ဝ ေကုာံ မာၚ်ဠာတအ်ဂှ် တုပ်စိုတ် ကေတ်ကၠုၚ်ဓဝ်ညဳသာ ကုအလဵုအသဳပၞာန်တအ်ရ။ ကြဴနူဂှ်ပၠန် ဂကောံရပ်လွဟ်သေံဇၞော် ကချေၚ် မပ္တံကဵု ဂကောံရပ်လွဟ် သ္ကုတ်လ္ပာ်သၟဝ်ကျာဍုၚ်ဗၟာတေံ ဗွဲမဂၠိုၚ် ေဒါံကၠုၚ် ပန်ပှော်အိုတ်ရ။ လက်ကရဴပၠန်ဂှ် ဂကောံကရေၚ်ဍာဲ ေကုာံ ေဗာ်ဍုၚ်မန်တၟိတအ် တုပ်ကၠုၚ်စိုတ် ပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော်ကဵု အလဵုအသဳပၞာန်ရ။ စနူအခိၚ်ဂှ်တုဲ အလဵုအသဳပၞာန်တအ် ေဝၚ်ကၠုၚ်ဍာ်ပလာဲဍေံ ေဖျံ ကၠုၚ်ဒပ်ဍေံ အကြာဒေသကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ရ။ ဂကောံဇြဟတ်ဍောတ် ညံၚ်ဒပ်ပလံၚ်တအ်ဂှ် ဒုၚ်ဒဝ်ကုပြယာဲ အလဵုအသဳပၞာန်ဟွံမာန်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၀၅ ဂှ် ဒးဒုၚ်ဖျေံကၠုၚ်လွဟ်ရ။

ပရေၚ်ဒေါံပန်ပှော်ဟီုဂှ် ဂုဏ်ဖဵုဟွံမွဲ ဟွံသေၚ်၊ ဂုဏ်ဖဵုလေဝ်နွံ တၚ်ဇီုကပိုက် ယုတ်ဒေက်လေဝ် နွံဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ တိဍာ်ဇကု ချဳဒရာၚ်ဒၟံၚ်အခိၚ်တေံ နူကၠာဟွံဒေါံပန်ေပှာ်ဂှ် ဒးဒုၚ်ဆောံလေၚ်ကၠုၚ်နွံ၊ ပရေၚ် ဆက်စၠောံအကြာညးဍုၚ်ကွာန် ဂကူဇကုကီု၊ ပရေၚ်ပညာကောန်ၚာ်သၟတ်တအ် အခေါၚ်အရာခိုဟ်ကၠုၚ် ဇၟာပ်ပ်ဒေသ ဟီုစဂွံရ၊ ၀ဗီုဝ၊ မန်ဗီုမန်၊ ကချေၚ်ဗီုကချေၚ်၊ ကရေၚ်ဍာဲဗီုကရေၚ်ဍာဲ စုက်လုက်ကၠုၚ်ကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်ညးတအ်တုဲ ေကၠာန်ကၠုၚ် ဒတုဲဖဵုမြမောဝ်၊ ေကတ်ကၠုၚ်ကသပ် နူညးဍုၚ်ကွာန်တအ် နွံရ။

ကလေၚ်ရံၚ်မွဲလပါ်ပၠန်မ္ဂး အလဵုအသဳပၞာန်တအ် ေကာ်ဘိက်ကၠုၚ် ေဗာ်ဒေါံပန်ပှော်တအ် သွက်ဂွံတိုန်သ္ဘၚ်သဳကၠဳ ေကာန်ဂကူ NC ေဍံတအ် ေကၠာန်ဒၟံၚ် လလအ် ပွိုၚ် ၁၃ သၞာံဂှ်ရ။ ပ္ဋဲသ္ဘၚ်သဳ ကၠဳကောန်ဂကူဂှ် ၜိုန်ရဂကောံဒေါံပန်ပှော်တအ် ပတိုန်ဂလာန် ကဵုကသပ်ကီုလေဝ် အလဵုအသဳပၞာန် ဟွံချပ်ကဵုမွဲသာ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ေဗာ်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် နူမၞိဟ်စၞးဇေတ်တ် ယှအ်ဖျေံက္ဆံၚ်တုဲ နမၞိဟ်လ္ၚတ်ဟေၚ် ဆက်တိုန်အာ သဘၚ်သဳကၠဳဂှ်ရ။ ဟိုတ်နူ ဂှ်တုဲ အလဵုအသဳပၞာန်တအ် ဟွံစှေ်စိုတ်ကဵု ေဗာ်ဍုၚ်မန်တၟိ တၟာဂလိုၚ်ရ။ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၀၇ ဂှ် အလဵုအသဳပၞာန်တအ် ေကၠာန်ဗဒှ်သဘၚ်သဳကၠဳ အတိုၚ်ပၟိက်ဆန္ဒညးတံ တုဲဒှ်အာတုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၀၈ ဂှ် ေကၠာန်ကၠုၚ်ပေါဲဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ် ဆန္ဒညးဍုၚ်ကွာန်တုဲ သီုကဵုလလောၚ်တြးကၠုၚ် ေကၠာန်ဗဒှ် ေပါဲရုဲမာဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၀ ရ။

နူကဵုအလဵုအသဳပၞာန် လလောၚ်တြးကၠုၚ် စပ်ကဵုပေါဲရုဲမာဲ ၂၀၁၀ တုဲ ညးမကၠောန်ဒၟံၚ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တအ်ကီု ေဗာ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တအ်ကီုဂှ် လညာတ်နာနာ မံက်ကၠုၚ်လ္တူဏံရ။ ေဗာ်ကေတ်လဝ်ဒေါံပန်ပှော် ကုအလဵုအသဳတအ်လေဝ် မွဲဗော်တုဲ မွဲဗော် အလဵုအသဳပၞာန်တအ် ေကာ်ဆဵုတုဲ သဳကၠဳကၠုၚ် ပရေၚ်ဒပ်မၚ်ပယျဵု၊ ဒပ်ပၞာန်ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ရ၊ ၜိုန်ဂှ်ကီုလေဝ် ေဗာ်ကချေၚ် (KIO)၊ ေဗာ်ဝ (UWSA)၊ ေဗာ်ဍုၚ်မန်တၟိတအ်ဂှ် ေဝၚ် ကၠုၚ်ပြယာဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ဒစဵုဒစးကၠုၚ် တၚ်အာတ်မိက် အလဵုအသဳပၞာန်ရ။

နူကဵုအလဵုအသဳပၞာန်တအ် လလောၚ်တြးကၠုၚ် ေသၞာဝ်ဥပဒေ ပံက်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ေကုာံ ပတိုန်စရၚ်ဗော် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ သွက်ေဗာ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ် ဟွံဒုၚ်တဲဒပ်ပၞာန် မၚ်ပယျဵု ဒပ်ပၞာန်ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ဂှ် ပဵုတုဲ ဒှ်ကၠုၚ်အခက်အခုဲရ။ ဟိုတ်နူဏံတုဲ အကာဲအရာပရေၚ် ေဒါံပန်ပှော် ဒက်ပတိုန်လဝ် ဗွဝ်စှ်သၞာံပြၚ်ၚ်ဂှ် အုပ်ကၠေံနိဂီု ၜိုတ်ဏံလေဝ် ဒှ်မာန်ရ။

ဗော် KIO ဂှ် နူကဵုဂိတုမာတ် ၂၉ ေတံ ညးတအ်သ္ဂုတ်သွာတ် ဟွံလုပ်ဒုၚ်ရုဲမာဲရ။ ယဝ်ရ ဟွံဗလးကဵု ေကာန်ထံၚ်သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ဟွံပလေဝ်ပလေတ်ကဵု သၞောဝ်ဥပဒေ ၂၀၀၈၊ ဟွံဒှ် ေပါဲရုဲမာဲသၠးပွး ေစှ်ဗဗွဲဓရ်မ္ဂး ဟွံချပ်ဗစာ သွက်ေသ္ဂာံလုပ်ပေါဲရုဲဲမာဲရောၚ်ဂှ် နူကိုပ်ကၠာတေံဟေၚ် လလောၚ်တြးကၠုၚ်လဝ်ရ။ ေဗာ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်လေဝ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်လ္တူတၚ်တအ်ဏံပေၚ်ၚ်တုဲ ဟွံလုပ်ပေါဲရုဲမာဲရောၚ် ကယျာန်တးပါဲလဝ်အိုတ်ရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ညးလ္ၚဵုတအ်ဂှ် ဗီုလဵုဒှ်ဒှ် ပံက်ဗော် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ လုပ်ပေါဲရုဲမာဲထေက်ရောၚ် ညာတ်ကေတ်တုဲ ပလေဝ်ပလေတ်စမံၚ်အိုတ်ရ။

ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရ။ ဆ္ဂး ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ေဝၚ်လေပ်မ္ဂးဒှ်ဖဵု၊ ေဝၚ်ဟွံလေပ်မ္ဂး ဒှ်ကၠဵုဏောၚ်ဂှ် ချပ်ဗ္စာပါ်ပါဲေကတ် ြဇိုဟ်ဟ်နက်က်တုဲ ေဝၚ်အာအိုတ်ညိဂှ် မိက်ဂွံကဵုဏာသတိ ဆၜိုတ်ဏံရ။