ဘာတက္ကသိုလ် ဍုၚ်မတ်မလီု

စၠန်ထဝ် – ကွးဘာတက္ကသိုလ်ဍုၚ်မတ်မလီုဂမၠိုၚ် ဇၟာပ်ဘာသာ (မေဂျာ) ဂှ် အတိုၚ်အ္စာၝောံတံ ကဵုလဝ်က္ဍိုပ်လိက် ဟိုတ်နူဒးဂၠာဲနဇိုၚ်နတဲ ပ္ဍဲအၚ်တာနက်တုဲ ကောန်ကွးဘာတံ ဒှ်မံၚ်အခက်အခုဲအိုတ်ရ။

ကောန်ကွးဘာတံ ဒးဂၠာဲမံၚ်ပ္ဍဲအၚ်တာနက် ဗီုဗီုဏံဂှ် ဒှ်အလန်ကၠာအိုတ်တုဲ ဗီုလဵုဂွံဂၠာဲလေဝ် ဟွံတီကီု သီုကဵု (connection) စှေ်မံၚ်မနှေံမနှေံဂှ်ရ ဒှ်မံၚ်အခက်အခုဲရောၚ် ကွးဘာ သၞာံတတိယ နကဵုဘာသာ ဓာတုဗေဒ မွဲတၠ ဟီုလဴကဵုရ။

“အ္စာၝောံကဵုလဝ် က္ဍိုပ်လိက်ဂှ် ဂၠာဲပ္ဍဲအၚ်တာနက်တှေ် ဍေံမံက်ကၠုၚ်တၟာဂလိုၚ်၊ ဂွံကေတ်အလဵုလေဝ် ဟွံတီပုဟ်၊ လ္ၚဵုဂှ်တှေ် ပိုဲတံလေဝ် ဟွံကၠိုဟ်ပုဟ်၊ အဃောဂၠာဲမံၚ်ဂှ် အၚ်တာနက်စှေ်အာလေဝ် နွံမံၚ်၊ သၞာံတုဲတုဲကၠုၚ်ဂှ် မွဲအလန်လေဝ် ဟွံကေၚ်ကၠောန်လဝ်ပုဟ်၊ ဒးဂၠာဲပ္ဍဲအၚ်တာနက်ဂှ် သၞာံဏံဂှ်ကၠာအိုတ်ရ” သာ်ဝွံ ကွးဘာဂှ် ဆက်ဟီုရ။

ကောန်ပျူတာနွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲဘာတံဂှ် ကွးဘာတက္ကသိုလ်တံ အခေါၚ်ရပ်ဟွံမွဲဂှ်ရ ဒးအာသုၚ်စောဲမံၚ် ပ္ဍဲဆေၚ်အိုတ်ရ။ ဟိုတ်နူပၟတ်ကၠုၚ်ဟွံမှာန်တုဲ အၚ်တာနက်လေဝ် စှေ်ဒၟံၚ်ကီု တုဲပၠန် ကွးဘာသုၚ်စောဲအၚ်တာနက်လေပ် ပ္ဍဲဘာတက္ကသိုလ်ဂှ် နွံလၟိဟ်အောန်မံၚ်တုဲ သွက်ဂွံဂၠာဲဂှ် ဒှ်မံၚ်အခက်အခုဲအိုတ်ရောၚ် ကွးဘာဂှ် ဟီုရ။

သွက်ဂွံဂၠာဲ တၚ်နၚ်တံပ္ဍဲအၚ်တာနက်ဂှ် ကွးဘာ (၁၀) တၠမ္ဂး မွဲဂကောံ အ္စာၝောံဖျေံလဝ်ကဵုရ။ ကွးဘာကေတ်လဝ်ဘာသာ သတ္တဗေဒတံတှေ် ဒးသ္ပသုတေသန စိုပ်ကဵုသတ်တိရိစ္ဆာန်သၟးဟွံက သီုဒးဂၠာဲပ္ဍဲအၚ်တာနက်ကီုရ။ ဘာသာတၞဟ်ဟ်တံလေဝ် ဒးဂၠာဲကဵု အတိုၚ်အဓိကဘာသာဇကုကေတ်လဝ်ဂှ်ကီုရ။

“သၞာံဏံဂှ် စေဝ်ပၞောန်တေၚ်ဂြတ်မံၚ်ဏောဝ်၊ ဗီုဒးဂၠာဲပ္ဍဲအၚ်တာနက်ဂှ်လေဝ် သၞာံဏံမှ ဂွံစကၠောန်၊ ပါမောက္ခဟီုဂှ်တှေ် ကွးဘာတံဂှ် ၜိုန်ရဘာတုဲအာကီုလေဝ် မုနဇိုၚ်နတဲလေဝ် ဟွံလေပ်အာပုဟ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ နူကဆံၚ်လတူတေံ ကဵုစၞောန်တုဲ ဒးကဵုကွးဘာတံကၠောန်မံၚ်ဏောဝ်” သာ်ဝွံ ကွးဘာ သၞာံတတိယ သတ္တဗေဒ (Zoology) မွဲတၠ ဟီုရ။

ကွးဘာဓါတုဗေဒ နူသၞာံတတိယ ဟီုဂှ်မ္ဂး “ပိုဲရဲ chemistry တှေ် အ္စာၝောံကဵုလဝ် က္ဍိုပ်လိက် Sodium Silicate (Na2 SiO3)၊ ဂၠာဲပ္ဍဲအၚ်တာနက်တုဲတှေ် ဒးပတိုန်ကဵုအ္စာၝောံပၠန်၊ တုဲတှေ် အ္စာၝောံသၟာန်ဂှ် ဒးလဴကဵုညးဏောၚ်၊ ပိုဲတံ ဂၠာဲလိက်ဂှ်ကဵု ကလေၚ်ပလေဝ်ပလေတ်ဂှ် အခိၚ်အိုတ်အာ ၜိုတ် ၃ သတ္တဟ၊ လၟုဟ်ပိုဲကဵုလဝ် အ္စာၝောံတုဲရ အ္စာၝောံ ဟွံဂွံကလေၚ်သၟာန်ပိုဲဏီပုဟ်” သာ်ဏံ ကွးဘာဂှ် ဟီုရ။

ဇၟာပ်ကွးဘာတံ အတိုၚ်ဘာသာအဓိကဇကုကေတ်လဝ်ဂှ် ဒးဂၠာဲနူကဵုအၚ်တာနက် ဗီုဗီုဏံဂှ် သွက်ကွးဘာတံ ပရေၚ်ပညာတဴတက်အာကီုလေဝ် ဟိုတ်နူဆေၚ်အၚ်တာနက်တံ ဟွံရုမ်ဂပ်တုဲ ကွးဘာတံ ဒှ်မံၚ်အခက်အခုဲရောၚ် ကွးဘာတြေံ နူကဵုတက္ကသိုလ်မတ်မလီုမွဲတၠ ဟီုရ။

“အၚ်တာနက်ပ္ဍဲဘာဂှ် ပါမောက္ခကဵု အ္စာဘာတံရ ဂွံသုၚ်စောဲ၊ ကွးဘာတံဂှ် ဒးသုၚ်စောဲ ပ္ဍဲဆေၚ်မ္ၚးဖအိုတ်ရ။ ဗီုကဵုလၟုဟ် ကွးဘာတံ ဂၠာဲပ္ဍဲအၚ်တာနက်တုဲ ကလေၚ်သောၚ်ထ္ၜးပၠန်တှေ် ဍာ်ဒကေဝ်ဍေံတံ ပဵုတိုန်ကၠုၚ်ဏောဝ်၊ ဆဂး ပြဿနာမွဲဂှ်တှေ် ဆေၚ်အၚ်တာနက် ဟွံရုမ်ဂပ်ဂှ် သၟးဟွံသေၚ် လိုၚ် (connection) လေဝ် ဟွံခိုဟ်ပုဟ်၊ ကွးဘာလ္ၚဵုတံလေဝ် သုၚ်စောဲအၚ်တာနက် ဟွံလေပ်လေဝ်နွံမံၚ်၊ ကွးဘာတံ ကြေပ်မံၚ်ဂှ် အဲဂွံမိၚ်မံၚ်” သာ်ဝွံ ကွးဘာတြေံဂှ် ဆက်ဟီုရ။

ပ္ဍဲဍုၚ်မတ်မလီုဂှ် ဆေၚ်အၚ်တာနက် နွံ ၁၀ ဆေၚ်တုဲ ပ္ဍဲဂှ် ကောန်ပျူတာ မွဲဆေၚ်အောန်အိုတ် ၁၀ မနွံရ။ ကွးဘာတက္ကသိုလ်တံ နွံဒၟံၚ်လၟိဟ်ၜိုတ် မွဲလက်ပြၚ်ဒၟံၚ်တုဲ ဆေၚ်အၚ်တာနက် ဟွံရုမ်ဂပ်ရောၚ် ကွးဘာတံ ဟီုမံၚ်အိုတ်ရ။