မိလျးထဝ် – နူကဵုဂကောံ (SEAMEO SPAFA Regional Centre for Archaeology and Fine Arts) မၞုံသၟဝ်တဲ ဂကောံအာသဳယျာန်တံ က္ဍိုက်ပ်တုဲ ကၠောန်ဗဒှ် ပေဲါသဳကၠဳ သၠာဲဂတးလညာတ်ကေုာံသ္ဘၚ်ထ္ၜးပျး လိက်ပတ်မန်တြေံတြဟ် ပ္ဍဲကဵုဘာလကျာ် “ဝါတ်ၜိုၚ်လေန်” ခရိုၚ်ပထုမ်ဌာနဳ(ဍုၚ်သေံ) ပ္ဍဲဂိတုဨဗရဴ ၂၄ တေံရ။
သ္ဘၚ်ထ္ၜးပျးလိက်ပတ်မန်တြေတြဟ်ဏံဂှ် တၠပညာ ကေုာံ ညးလ္ၚတ်တံ တိုန်စိုပ် ၜိုတ် ၁၃၀ တၠနွံရ။ ပ္ဍဲအခိၚ်နူဂယး ၉ နာဍဳဂှ် ဒံက်တာရူဇယ အာဗာခန် ညးက္ဍိုက်ပ် ဒါရိုက်တာ SEAMEO SPAFA ကေုာံ ကျာ်ဇၞော်အွာ ရာဇဝိဓိ ဘာ“ဝါတ်ဖရချေတဖိုန်” ကဵုဓရ်သဳလတုဲ ပံက်ဏာစပံက်ဏာအခန်ကၞာရ။
ပံက်ပ္ဍဲအခန်ကၞာဂှ် သီုကဵု ဒယှေ်ဒွက်မန် ပရေၚ်လိက်ပတ်မန်တြေံတြဟ်ကီုတုဲ သဳကၠဳ သၠာဲဂတးလညာတ် သွက်ဂွံဆက်ဂၠိုက်ဂၠာဲအာ လိက်ပတ်တြေံတြဟ် ဒၞာဲဒေသတၞဟ်ဟ်တံကီုရ။
“လိတ်ပတ်မန်တြေံတြဟ် မသှေ်သၟေဟ်ဒၟံၚ် ဒၞာဲဒေသတၞဟ်ဟ်တံဂှ် ပိုဲတံ ဒးဆက်ဂၠိုက်ဂၠာဲအာပၠန်ရောၚ်” သာ်ဝွံ ဒံက်တာရူဇယ အာဗာခန် ညးက္ဍိုက်ပ် ဒါရိုက်တာ SEAMEO SPAFA ဟီုဏာရ။
တၚ်ရန်တၟံ ညးတံဂှ် (၁) ပရူပရာ နူလိက်သၠရိုတ်တံဂှ် ညံၚ်ဂွံချူဟပၠုပ်အပ္ဍဲ လၟေၚ်ဗီုဂွံဂၠိုက်ဂၠာဲလိက်ပတ် Catalogue တုဲ စွံပ္ဍဲဘာလကျာ် ကေုာံ ပ္ဍဲပွဳပွူ ညးဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံ၊ (၂) ညံၚ်ညးဒေသတံ ဂွံတီကၠိုဟ်ကေတ် ၚုဟ်မးလိက်ပတ်တံကီု၊ (၃) သွက်ဂွံဆက်လွဳပရာအာ လိက်တၞးသၠရိုတ်တြေံတြဟ်တံကီု ကေုာံ သီုဂွံကတ်လ္ၚတ်အာကီုတုဲ သ္ဂောံတြးပတိတ် ဗဟုသုတနာနာတံဂးရ။
“ၜိုန်ရလိက်ပတ်မန်တြေံတြဟ် မံက်ဂတဝ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်ကီုလေဝ် အပ္ဍဲဍုၚ်သေံဂှ် မၞိဟ်ဗှ်လိက်ပတ်မန်လေပ် အောန်တဴဒၟံၚ်တုဲ လိက်ပတ်တံဂှ် ညံၚ်ကဵုၚုဟ်မးဍေံဟွံမွဲ ဒှ်ဆလိက်တြေံတြဟ်ဟေၚ်ရဂှ် ထေက်ကဵုဒးဒှ်ဓဝိၚ်မွဲရ” သာ်ဝွံ ညးမဂၠိုက်ဂၠာဲပရေၚ်သုတေသသန နာဲသုန်ဓုန်ဟီုရ။
စပ်ကဵု ပရေၚ်သုတေသန ကေုာံပရေၚ်ဂၠိုက်ဂၠာဲ စပ်ကဵုလိက်ပတ်မန်တြေံတြဟ်ဟီုမ္ဂး တၠပညာလ္ၚဵုတံ ကၠောန်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်နွံတုဲ အပ္ဍဲဍုၚ်သေံဝွံ လိက်ပတ်မန်တြေံတြဟ်တံဂှ် မံက်ဂတဝ်ကၠုၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ ဆဂးအပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဂှ် အောန်ဒၟံၚ်ဏီရ။
အပ္ဍဲဍုၚ်သေံမ္ဂး လိက်တၟအ်နကဵုမအခရ်မန်ဂှ် ပ္ဍဲခရိုၚ်လဝ်ပူရဳ ကေုာံဍုၚ်ဟရိပုဉ္ဇ၊ ခရိုၚ်လာံဖုန်တံ သှေ်ဇးဒၟံၚ်ကီုရ။
လိက်မဂၠိုက်ဂၠာဲဂွံလဝ်တံဂှ် မပတံ ပရောဗုဒ္ဓသာသနာ၊ ပရောဗုဒ္ဓဝၚ်၊ ပရောဂြန်ဂဥုဲ၊ ပရောလိက်ပတ် ကေုာံ ဗီုပြၚ်ချူလိက်ကဝိတံ နွံရ။
ညးတာလျိုၚ် ဂၠာဲလိက်ပတ်သၠရိုတ်ဘာသာသေံ နာဲဖိသာန် ၜုန်ဗါက် ကေုာံ ညးမဂၠိုက်ဂၠာဲသုတေသန လိက်ပတ်တြေံတြဟ် အ္စာၝောံ ၜုဿၜါ ပရဖါတ်ဖိုန်တံ ဟီုလဴဏာပရူဝၚ်လိက်အုပ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ Utamaramphac (အ္စာစွောံ) မချူလဝ် နာနာတံဂှ်ရ။
မွဲအဆက်ဓဝ် နာဲသုန်ဓုန် သီုသောၚ်ကလးဏာကဵု ပရူမှာထေရ်ဗုဒ္ဓဃောသရ၊ မၞိဟ်လ္ၚဵုတံ ကၠိုဟ်ကေတ်လဝ် မှာထေရ်ဗုဒ္ဓဃောသဂှ်ဝွံ မဒှ်ဂကူအိန္ဒိယကၠာလေဝ် ဆဂး အတိုၚ်အပ္ဍဲသၠရိုတ်မန်ဂှ် ဝၚ်အတ္ထုပ္ပတ္တိ မှာထေရ်ဗုဒ္ဓဃောသဂှ် မဒှ်မဇဂကူမန် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ် ချူလဝ်နွံရ။
ကြဴနူသဳကၠဳစပ်ကဵုပရေၚ်လိက်ပတ်မန်တံဂှ်တုဲ နူကဵုဂအုပ်ဘာသေံတန်သၠုၚ် မဒှ်မဇဂကူမန် မၞုံဒၟံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်သာမ်ခေါ် ခရိုၚ်ပထုမ်ဌာနဳ ၜိုန်ပိပန်တၠတိုန်စိုပ်ကီုတုဲ ညးတံလေဝ် စဳဇန်တိုန် အဓာန်ဂတ သွက်ဂွံဗတောန်လိက်မန်မွဲဘာသာ အပ္ဍဲကဵုဘာကောန်ဂကူသေံ ပ္ဍဲဍုၚ်သာမ်ခေါ်ဂှ် ဂစါန်အာရောၚ်ဂးရ။
ဂကောံ (SEAMEO SPAFA Regional Centre for Archaeology and Fine Arts) မၞံုသၟဝ်တဲ ဂကောံအာသဳယျာန်တံ က္ဍိုက်ပ်တုဲ ကၠောန်ဗဒှ် ပေဲါသဳကၠဳ သၠာဲဂတးလညာတ်ကေုာံသ္ဘၚ်ထ္ၜးပျး လိက်ပတ်မန်တြေံတြဟ်ဂှ် လၟုဟ်ဒှ်အလန်ကၠာအိုတ်ရ။
ဂွံအာဆဵုကဵုလိက်မန်တြေံတြဗီုထ္ၜးလဝ်ပ္ဍဲအိုန်လိုၚ်ဂှ် တၚ်ဂုဏ်ကဵုမိသဟာဲညးဂမၠိုၚ်ကီုရ ဂွံကေတ်အဆက်အာ ဆဵုဂဗနကဵုခန်လ္ၚတ်ဂှ် မိက်ဂွံအာတ်ရီုဗၚ်ညိကွေံရ ယဝ်ဒးအာတှေ် မၞိဟ်ရေၚ်တၠုၚ်ထ္ၜးဂၠံၚ်နွံမံၚ်ဟာ သ္ပကဵုဂုဏ်တုဲ ကဵုအဆက်ညိ နူဂကောံသၟတ်လၟေၚ်ၜိုပ်ၜါ ဍုၚ်မလေဝ်ယှာ နာဲအံၚ်သိုက်နန်