ဝဏ္ဏမာန်၊ ဒဳဇြေမ်ဗာ ရ၊ ၂၀၂၀

သွဟ်ပေဲါရုဲမာဲ ၂၀၂၀ တုဲဗက် ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳတံ ဇၞးမာဲဂတက်ဂတုန်တီသွဟ်တုဲဂှ် ချူကၠုၚ်လိက်ကုဗော် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်တံ ပ္ဍဲအရာဒက်ပတန် အလဵုအသဳအာယုက်တၟိဏံမ္ဂး သွက်သ္ဂောံဒက်ပတန်အာ ဍုၚ်ဖေဝ်ဒ ရေဝ်ဂှ် ဆက်ဂစာန်အာရောၚ်။ အတိုၚ်ညးတံချူလဝ်ဗတ်ဗၟာဂှ်မ္ဂး (ဒီမိုကရေစီဖက်ဒရယ်ပြည်ထောၚ်စုပေါ်ထွန်း ရေးအတွက် မမှိတ်မသုန် ဆက်လက်ကြိုးပမ်းသွားမည်) သ္ဂးသာ်ဂှ်ရ။ အဓိပ္ပဲါဂှ် တက်စာဲကောန်သြိုဟ်ကောန်ဍုၚ် အရၚ်ဂမၠိုၚ်တံ ဗွဲမဂိသကေဝ်အိုတ်နှောတ်တုဲ ကလေၚ်ဟဍာတ်မုက်မတ်ပၠန်ရ။
မုဟိုတ်ရောဟီုမ္ဂး ပ္ဍဲသၞောတ်သၞောဝ်ပေဲါရုဲမာဲ အလဵုအသဳ-ကမ္မယှေန်တံ သွက်ဗော်ညးတံသ္ဂောံဇၞးတွဵုဂးတုဲ ဖျေံ လဝ်လၟေၚ်ကမၠောန်ကိုန်စဳဇန် သၞောတ်စှေ်စှေ်ဂှ်ရ ထပ်တုဲ ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳတံ ကလေၚ်ဇၞးအာ ပေဲါရုဲမာဲ ၂၀၂၀ ဏံ ဒဵုလာ်ပြၚ်လာ် မွဲဝါပၠန်ရ။
သၞောတ်သၞောဝ်နဲကဲအလဵုအသဳ-ကမ္မယှေန်တံ သုၚ်စောဲဏာဂှ် အဓိကကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်တံ ဂိသကေဝ်ကဵု သၞောဝ်ဥပဒေ သၟာကမၠောန်ဆုဲပြံၚ် ပ္ဍဲဒေသကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂှ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ရ။
ပ္ဍဲဒေသကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဗီုကဵုဒေသရးမန်မ္ဂး ပကတိမူလဍာံဍာံဂှ် ဂကူမန်ကဵု ဂကူဗၟာ နှဴရဴဒၟံၚ်ညးကဝက် အဲ ကဝက်ရရဒှ်တုဲ စပ်ကဵုဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်ဆန္ဒ ဟီုကဵုဂကူမ္ဂး ဂကူမန်တံ ဒးတံၚ်မံၚ်ဒုန်လံက်ကၞောတ် (ဝါ) လၟိဟ်ဂကူမန် သ္ဂောံဂၠိုၚ်နူလၟိဟ်ဂကူဗၟာဂှ် တၟာကလှေ်မံၚ်ရ။
ပကတိရုပ်ဂှ် ဒှ်မံၚ်ညးကဝက်အဲကဝက်ရရဂှ် ကေတ်သ္ပမာန်ကဵု လၟိဟ်ဂကူဂၠိုၚ် (ဂကူဗၟာ) တုဲ စကာကဵုကၠတ်ထဝ် သ္ပဒတန် စပ်ကဵုဥပဒေသၟာကမၠောန်ဆုဲပြံၚ်တံ ကဵုအခေါၚ်ကဵုမာဲ ပ္ဍဲဒေသရးကောန်ဍုၚ်အရၚ်ပၠန်ရ။
သၞောဝ်ဏံဂှ် ကာလဂိတုအံက်တဝ်ဗာ တုဲကၠုၚ် ၂၀၁၉ နူကဵုကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲ ကလေၚ်ပလေဝ်ဏာ နဲကဲ သၞောဝ်ဥပဒေ နကဵုအမိၚ် (၅၅/၂၀၁၉) ကလေၚ်ပလေဝ်ဏာ (၁၆) တၚ်တုဲ ပ္ဍဲဂှ် စပ်ကဵုသၟာကမၠောန်ဆုဲပြံၚ်တံ အခေါၚ်အရာစုတ်မာဲဂှ် နူကဵုဒၟံၚ်လဝ် ပ္ဍဲဒေသရးမွဲမွဲ လံပွိုၚ် (၁၈၀) တ္ၚဲ ပွိုၚ် (၆) ဂိတုဂှ် ထပ်ပလေဝ်ဏာ ဒၟံၚ်လံပွိုၚ် (၉၀) တ္ၚဲ ပွိုၚ်(၃) ဂိတုဂှ် လိုန်ဗပိန်ဏာ ကောန်သြိုဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ထတ်ထတ်ရ။
သၟာကမၠောန်ဆုဲပြံၚ်တံဂှ် ဂွံအခေါၚ်ကဵုကၠောန်စ သွက်ဗုၚ်ဂၞဴ-သွက်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပ္ဍဲဒေသတိဍာ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ သၠဲလးဂးတုဲ လတူဂှ် အလဵုအသဳတံ ထပ်ကဵုဏာအခေါၚ် သွက်အခေါၚ်အရာကဵုမာဲ သွက်ဂကူဇၞော်ဇၞော်ညးတံ (ဂကူဗၟာ) တံသာ်ဏံဂှ် ဍဵုဍိုက်အခေါၚ်အရာ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံသၟးဟွံက လိုန်ဗပိန်ဏာ သွက်ဓဝ်ညဳသာအကြာ (ဝါ) ဗီုဟီုတုပ်လဝ်စိုတ် ကုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်တံ သွက်ဂွံဒက်ပတန် ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ် ဏောၚ်ဟီုဂှ် ဓဝ်ပတှေ်လတူဏံ သံသယကၠးလတူကၠးရ။
အဓိပ္ပဲါဂှ် ၜိုတ်ဆပေဲါပြိုၚ်ပ္ကာန်ပေဲါရုဲမာဲ ပ္ဍဲဒေသတိဍာ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဓဝ် ညိလေဝ်ဟွံဒုၚ်ယှအ်ကဵုအခေါၚ် အရာကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံတုဲ လၟိဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ အကြာကြေပ် အကြာဂြတ်ဂှ် ထပ်ပလံၚ်ဍိုက်ဇွောဝ်ဖျေံနၚ် လၟိဟ်ဂကူဂၠိုၚ် (ဂကူဗၟာ) တံ ကဵုကိုတ်တုဲ ဝေၚ်ပြိုၚ်ပ္ကာန်ပေဲါရုဲမာဲ ကုဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံသာ်ဏံဂှ် တုပ်နနဲ စန်ဇိုၚ်စန်တဲ ကုကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံတုဲ ကော်ဆဴပြိုၚ်တက်ညးသ္ကံဂှ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်တံ ဆလံလေဝ် ဇၞးမာန်ဟွံသေၚ်ရ။
ကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ်ပၠန်လေဝ် ပ္ဍဲကဵုသ္ဇိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေဒက်ပတန်ဍုၚ် (၂၀၀၈) စၞောန်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲအခန် (၉) ပရေၚ်ရုဲစှ် (ရွေးကောက်တၚ်မြှောက်ခြၚ်း) ၝောံပိုတ် (၃၉၈) ပရေၚ်ဒက်ပတန် ကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ် (ပြည်ထောၚ်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှၚ်ဖွဲ႕စည်းခြၚ်း) တၚ် (က) ဂှ် သမ္မတဍုၚ်ဂှ် သ္ဒးဒက်ပတန်ကဵုရ။
(နိုၚ်ၚံတော်သမ္မတသည် ပြည်ထောၚ်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှၚ်တစ်ရပ်ကို ဖွဲ႕စည်းရမည်။ ယၚ်းတို႕ဖွဲ႕စည်းရာတွၚ် ဤဖွဲ႕စည်းပုံအခြေခံဥပဒေပါ ပြည်ထောၚ်စုဝန်ကြီးခန်႕ထားခြၚ်းနှၚ့်စပ်လျဉ်းသည့်ပြဌာန်းချက်များနှၚ့်အညီ ပြည် ထောၚ်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှၚ်ဥက္ကဌအပါအဝၚ် အဖွဲ႕ဝၚ်အနည်းဆုံးၚါးဦးကို ခန်႕အပ်တာဝန်ပေးနိုၚ်သည်။)
ကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် သမ္မတဍုၚ်ရခါန်ကၞက်၊ သမ္မတဂှ် ကၠုၚ်နူကဵုဗော်ဇၞးမာဲရရောၚ် ဒှ်သာ်ဂှ်မ္ဂး ညံၚ်ဗော်ညး သ္ဂောံဇၞးမာဲ၊ သ္ဂောံဂွံအဝဵုဂှ် ညးဖန်ဇန်ပြုပြေၚ်လၟေၚ်ကမၠောန်နာနာသာ်ဂှ် ဒှ်လၟေၚ်ကမၠောန် သမ္မတ၊ ဗော်ဂွံအဝဵုတံ ရ။
နူကၠာပေဲါရုဲမာဲ ၂၀၂၀ ပ္ဍဲကောံဓရီုကမ္မတဳဗဟဵု အလန်ဒုတိယ ပ္ဍဲကဵုဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ (၁၂-၂၂) ဂှ် သွက်ကိုန်စဳ ဇန် လၟေၚ်ကမၠောန်ပေဲါရုဲမာဲဂှ် သွက်ဗော်ညးတံသ္ဂောံဇၞးမာဲဂးတုဲ ချူဓဇက် မဟာဗျူဟာ သွက်ဂွံဇၞးပေဲါရုဲမာဲ ဒက်ပ္တန် ဏာ ကမ္မတဳကေၚ်ကာကောန်ဍုၚ်အရၚ်ကီုရ။
ကမ္မတဳကေၚ်ကာကောန်ဍုၚ်အရၚ်ညးတံဂှ် သွက်သ္ဂောံဗ္ဂေတ်ဓလုမတ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်တံ သ္ဂောံဒှ်ပရေၚ်ဝိ ဝိၚ်ရ။ မုဟိုတ်ရောဟီုမ္ဂး ဗော်ညးတံဂှ် ကၠောန်ဒတဵုဖဵုကဵု သွက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကီုရ။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံလေဝ် ပ္ဍဲဗော်ညးတံလေဝ် ကေတ်လဝ်တာလျိုၚ်တုဲ ရေၚ်တၠုၚ်မံၚ် သွက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ။ မူဗော်ညးတံလေဝ် ချပ် ကၠောန်ဒၟံၚ် သွက်အခေါၚ်အရာကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရောၚ် ဂးသာ်ဂှ်တုဲ အတိုၚ်ဂှ် စန်ဒက်-တြးဝါဒ ပါ်ထကးလ ညာတ်စိုတ်ဓာတ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံပၠန်ရ။
စပ်ကဵုအခေါၚ်အရာ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ သၞောတ်ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳတံ ရပ်စပ်စကာလဝ်ဂှ် ညးဂွံအဝဵုတံ အ ဆက်ဆက် ရပ်စပ်စကာကၠုၚ်ရ။ လက်ထက် (ဖဆပလ) ၊ ခေတ် (နအဖ-နဝတ)၊ ခေတ်ဗော်ခိုၚ်ကၠိုက်ဖေါအ် ဗြေဝ်ဂွံအဝဵု၊ တ္ၚဲဏံပၠန် ခေတ်ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳတံ ရပ်စပ်စကာမံၚ်ဖိုဟ်ရ။
ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ နွံတန်တဴမံၚ် ပ္ဍဲဗော်ညးတံဂှ် ဆၜိုတ်ကျိုၚ်ကယျိုၚ်ယေန်သၞာၚ် ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တုဲ ကၠောန်ရေၚ်တၠုၚ်ကဵု ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ် လိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ် ဆဗၞတ်ရ။ ဆဗၞတ်ဏံဂှ် သ္ပစၞးကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဟွံသေၚ်လးလးရ။ စၞးကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဗီုကဵုစၞးဂကူမန်မ္ဂး ကံကုသဵုဂကူမန် မပတံကဵု အခေါၚ်အရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်၊ ပရေၚ်မၞိဟ်၊ ပရေၚ်သယံဇာတ ပွဳပွူသဘာဝ အိုတ်ကၞောတ် ပရေၚ်ဂီုကၠီု (ပရေၚ်ပၞာန်) အိုတ်သီုဂှ် ဒးကၠုၚ်နူကဵု ပၟိက်ဆန္ဒဂကူမန်ရ။ ကဏ္ဍတဏံဂှ် ဆၜိုတ်ဂကူမန် နွံတန်တဴ ပ္ဍဲဗော်ဂွံအဝဵုတံ ဖန်ပြုပြေၚ်ကဵုဂွံ ဟွံသေၚ်ရ။ ဣဏံဂှ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် နွံပ္ဍဲဗော်ဂွံအဝဵုတံ ဟွံဒှ်စၞး ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံလးလးရ။
ကလေၚ်ရံၚ်အာ စရၚ်မၞိဟ်ပ္ဍဲဂကူမန် အလဵုအသဳတံ ကံက်လဝ် ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၀၁၄ တေံမ္ဂး လၟိဟ်မၞိဟ်ဖအိုတ် (၂) တာန်ပြၚ် (၂,၀၅၄,၃၉၃) တၠဂှ် လၟိဟ်မၞိဟ်ရဲသၟာကမၠောန်ဆုဲပြံၚ်တံ လၟိဟ် ၃ ကိုတ် ၄ တၠလက်ပြၚ် (၃၄၂,၁၈၉) နွံရ။ ညးတံ (သၟာကမၠောန်ဆုဲပြံၚ်) ဝွံ နူကဵုဌာနမဆေၚ်စပ်တံ ပ္တိတ်ကဵုလဝ် စၟတ်လိက် (မှတ်ပုံတၚ်) တုဲ ပေဲါရုဲမာဲ ၂၀၁၅ ဂှ် ဂွံအခေါၚ်စုတ်မာဲအိုတ်ရ။
ကာလပေဲါရုဲမာဲ ၂၀၁၀ ဂှ် လၟိဟ်မၞိဟ်ဂွံအခေါၚ်စုတ်မာဲ ၁၀ ကိုတ်ပြၚ်ၚ်ဂှ် ကာလစိုပ်ပေဲါရုဲမာဲ ၂၀၁၅ ဂှ် လၟိဟ်ညးဂွံ အခေါၚ်စုတ်မာဲ ၁၅ ကိုတ်၊ ပေဲါရုဲမာဲ ၂၀၂၀ ဂှ် လၟိဟ်ညးဂွံအခေါၚ်ကဵုမာဲ ၁၈ ကိုတ် ပေဲါရုဲမာဲ ၃ အဆက်ဏံဂှ် တၟော်ကဵုပေဲါရုဲမာဲ ၂၀၁၀ တေံမ္ဂး လၟိဟ်မၞိဟ်ပဵုကၠုၚ် ၈ ကိုတ် ကြပ်ကြပ်ကဝက်ဒှ်ရ။
သရောပ်မ္ဂး မုက်ဂၞန် ၁ ဂှ် လၟိဟ်ဂကူမန်အောန်အောန်ဂှ် ကဵုအခေါၚ်ကုသၟာကမၠောန်ဆုဲပြံၚ်တံ ဇက်စှေ်ကၠုၚ်ဒေသ တိဍာ်မန်တုဲ ဖန်ဗဒှ်ကဵု အခေါၚ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲတိဍာ်ဍုၚ်မန်လောဲလောဲ ကၠောန်ပတိတ်ကဵု တၞးလိက်အခေါၚ်ဒၟံၚ်၊ မွဲအဆက်ဂှ် ကဵုအခေါၚ်ကဵုမာဲ ပ္ဍဲဒေသတိဍာ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံလောဲလောဲ။
ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဒေသမန်မ္ဂး ဂကူမန် နွံတန်တဴ ပ္ဍဲဂကောံ-ဗော် ညးတံ (ဗော်ဂွံအဝဵု) ဂှ် သ္ပညံၚ်ရဴ စၞးဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်၊ ဒေသမန်မ္ဂး သ္ပစၞးညံၚ်ရဴဂကူမန်သ္ဂးတုဲ ဆၜိုတ်ကျိုၚ်ကယျိုၚ်ယေန်သၞာၚ်မန် ထ္ၜးစကယျိုၚ်တုဲ ကၠောန်ကဵုဒတုဲဖဵု ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ်ညိညဇြိုၚ်သာတုဲ ပါ်ထ္ကးလညာတ်စိုတ်ဓာတ် ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ် အရၚ်တံ ဗော်ညးတံလေဝ် ကၠောန်ဒတုဲသွက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ကီုဂး ဒှ်ဟွံမာန်။
ဂကူဇၞော်ဂွံအဝဵု ဗီုကဵုဗော်ဂွံအဝဵုတ္ၚဲဏံဂှ် စကာဇြဟတ်လၟိဟ်ညးစၞးပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်တုဲ သၞောဝ်ဥပဒေ ဂုန်ဖဵုသွက်ဗော် ဂွံအဝဵုညးတံ ဗီုကဵုပေဲါရုဲမာဲ ၂၀၂၀ ဏံမ္ဂး ဖျေံသၞောဝ်ဥပဒေ သ္ပဒတန်၊ ဗီုကဵုသၞောတ်သၞောဝ်ဥပဒေ သၟာကမၠောန် ဆုဲပြံၚ်တံ တံၚ်ဏာ ဓဇက်ဏာ သၞောဝ်ဗီုပၟိက်စိုတ်ဇကု ကၠောန်သ္ပ၊ အခေါၚ်အရာ သွက်ဂကူဇၞော်ဇၞော်တံလေဝ် ဗီု ပၟိက်စိုတ်။
မပတံသာ်ဏံ နာနာသာ် ကေတ်သ္ပမာန် လတူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ။ အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ် ဗော်ဂွံအဝဵုတံ၊ အရာဒှ်ဂုန်ဖဵု ကဵု ဗော်ဂွံအဝဵုတံ ဖန်ပြုပြေၚ်တုဲမှ ကလေၚ်ဟဍာတ်မုက်မတ်ကတောဝ်တံ “ဖေဝ်ဒရေဝ်” “ဖေဝ်ဒရေဝ်” ဗက်က ညာၚ်ဗက် ရမျာၚ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကီုတုဲ နဇိုၚ်နတဲ “ဖေဝ်ဒရေဝ်” ပၟိက်စိုတ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ မိက်ဂွံဒှ်ဂှ် ဗော်ဂွံအဝဵုတံ ဖန်ပြုပြေၚ်ကဵုမာန်ဟွံသေၚ်ရောၚ်။