အံက်သာ(တံၚ်ပရၚ်)

ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) တုဲဒှ်အာဣရ။ အလုံကၟိန်ဍုၚ်မွဲ ဗော်မြာ်တံ သီဗၜေါဝ်ဏာမာဲပၠန်ဣရ။ ဍုၚ်ပိုဲဏံ ၜိုန်ရပံက်လဝ် ပေါဲရုဲမာဲ နကဵုသၞောဝ်တ်ဗော်ဇဳကီုလေဝ် ဗော်ဇၞော် ဗော်မြာ်မွဲဓဝ် ဂွံဏာအဝဵုဟီုမ္ဂး ဍုၚ်ဏံ ဟွံတုပ်သၟဟ်ကဵု ဍုၚ်သၞောဝ်တ်ဗော်ဇဳ၊ တုပ်သၟဟ်ကဵု ဍုၚ်တၠအဝဵု သၞောဝ်တ်ဗော်မွဲဗော်ရ။ ဍုၚ်မတန်တဴမံၚ် နကဵုဂကူမစုၚ်လေၚ်ဂှ် အုပ်ဓုပ်နကဵုဂကူမွဲဓဝ်မ္ဂး အတိုၚ်ပၟိက်ဆန္ဒဂကူဂှ်မွဲရ ကၠောန်အာ ဓမံက်အာရုပ်ရဴမ္ဂး ဍုၚ်သွက်ဂွံၜိုဟ်သိုဟ်သာယျာအာဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ရ။ သၟာသ္ၚဳဂၠိပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ် နူကၠာဟွံဂွံကၠောန်ပေဲါရုဲဏီတေံ ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ဏံ ဗော်မြာ်တံ ဟွံက္လိဂွံမာဲ ဗီုကဵုပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၅) တေံ ဒှ်ဟွံမာန်၊ ဂွံပံက်အလဵုအသဳမာန်လေဝ် က္လိဂွံမာဲဟွံမာန် နကဵုအလဵုသဳပံၚ်ကောံရ ပံက်မာန်ဏောၚ် တော်လဝ်ရ။ ဆဂး ကာလသွဟ်ပေါဲရုဲမာဲတိတ်ကၠုၚ်ဂှ် တော်လဝ်ဟၟဲမွဲသာ် မြာ်ဆာ်ဏာမာဲ လောန်ၜက်နူ (၂၀၁၅) ဏီရ။
အကာဲအရာဗော်မန်
ဗော်မန် (၂၀၂၀) ဏံ ဟွံတုပ်ကဵု အခိၚ်ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၅) တေံရ။ ဟိုတ်နူဇြဟတ်ပံၚ်ကောံ ဗော်မန် ဒှ်ကၠုၚ်ဗော်မွဲတုဲ အခိၚ်စှေ်စန်ဒက်မာဲ ဂွံဆဵုကေတ်ဇြဟတ် ကောံကလောံတဴ ဗွဲမလောန်ရ။ ဂွံညာတ်ကေတ် ဇြဟတ်ကောံကလောံတုဲ (၂၀၂၀) ဏံ အမာတ်ဗော်ညဳသၟဟ်မန် အောန်အိုတ် ဗၞတ် (၇၀) က္ဍိုပ်ကၠံ ဂွံပေဲါအံၚ်ဇၞးဏောၚ်ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်တံ ဟီုပတိတ်ကဵု သၟာပရိုၚ်တံ ဂွံဆဵုကေတ်ရ။ ဆဂး ကာလသွဟ်ပေဲါရုဲမာဲတိတ်ကၠုၚ်ဂှ် မုဟွံဆေၚ်ကဵု ဗီုတော်လဝ်ရ။ ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ် မွဲပွိုၚ်ဍုၚ်ရ ဂွံအံၚ်ဇၞးက္ဍိုပ်ကၠံတုဲ ပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်ဂှ် ဂွံ (၇၅) က္ဍိုပ်ကၠံရ။ ခၟိုၚ်၊ ကျာ်မြဟ်၊ ဇြပ်ဗု မွဲပွိုၚ်ဍုၚ် ဂွံ (၂၅) က္ဍိုပ်ကၠံကဵု ဝန်ဇၞော်မန်ကရေၚ်မွဲတၠ ပံၚ် (၁၂) တၠရ။
ဟိုတ်ဂွံကျမာဲ ဒးဂၠိုက်ဂၠာဲသွဟ်
ဟိုတ်ဂွံကျမာဲဂှ် သ္ပသုတေသန ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်မ္ဂး သွဟ်ဍေံ မွဲတၚ်တုဲမွဲတၚ် ရေၚ်တိတ်ကၠုၚ်မာန်ရ။ အဲညးချူလိက်ဏံ ဟွံဂွံသ္ပလဝ် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်ဏီရ။ ဆဂး ၜိုတ်အဲစၟဳညာတ်အာ မိက်ဂွံချူဓမံက်ဏာကီုရ။
၁။ စိုတ်ဓာတ်ဟွံဇြိုဟ်နက် လ္တူဂကူမန်
ဘဝမံၚ်စံၚ်ဂကူမန်ပိုဲ လှဲလးကၠုၚ် နူကဵုခေတ်လောန်ကၠုၚ်တေံတုဲ ဝိုတ်တၠိၚ်ကၠုၚ်ဂကူ ဂွံဆဵုညာတ်ကၠုၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။ ဗက်အာ ဇၟောဝ်အခေါၚ်အရာပူဂဵုဇကုသာရ။ ဟီုကၠးနူဂှ်ညိပၠန်တှေ် ဗက်ဍာ်သာဂၠိုၚ်ရ။ ဂကူမန်ကဵု ဂကူဗၟာဂှ် အခေါၚ်အရာ ဟွံတုပ်သၟဟ်ညးသ္ကံရ။ ဂကူဗၟာဂှ် အခေါၚ်အရာဂၠိုၚ်နူဂကူမန်ဏီတုဲ ရံၚ်ကဵုအခေါၚ်အရာခိုဟ် အခေါၚ်အရာသာတုဲ ဗက်အာလ္ပာ်သာဂၠိုၚ်ရ။ ရံၚ်အာလ္ပာ်သာတုဲ အရေဝ်မန်လေဝ် ဟွံမိက်ဟီုကွေံကွေံရ။ လိက်မန်လေဝ် ဟွံချူသုၚ်စောဲရ။ ဟီုစတှေ် ဟီုအရေဝ်ဗၟာတှေ် တီမၞိဟ်ဟလိုၚ်၊ ချူလိက်မန်တှေ် မန်ရဗှ်ဒး၊ ချူလိက်ဗၟာတှေ် ဗှ်ဒးသီုမၞိဟ်ဖအိုတ်လေဝ် မပ္တံသာ်ဏံ ဟီုဂးတဴအိုတ်ရ။ ဇၟာပ်ပိုဲကၠောန်သ္ပဏာ ဗီုဏံမွဲမွဲဝါဂှ် ဒှ်ဒတုဲဖဵုကဵု လိက်ဗၟာ/အရေဝ်ဗၟာ မွဲဝါတုဲ ဒှ်သွက်လိက်မန်/အရေဝ်မန် ဂွံလဟုတ်သဝ်စှေ်မွဲဝါရ ပစှ်ဝါတှေ် ဂိကဵုပိုဲစှ်ဝါရ။
ဟိုတ်နူဟိုတ်သာ်ဏံတုဲ ပ္ဍဲမန်ပိုဲ မန်ဟီုအရေဝ်မန် မန်ချူလိက်မန်တံ အောန်ကၠုၚ်သိုက်က် စိုတ်ဓာတ်ဇကုလေဝ် သီုကဵုဟွံဂွံသတိမွဲသာ် ဗက်အာလက္ကရဴလိက်ဗၟာ အရေဝ်ဗၟာသိုက်က်ရ။ ကာလဂှ်တှေ် ညးတၞဟ်ဟီုကဵုဇကု “မန်ကဵုမန်ရဂှ် မုပဒးဟီုမံၚ်အရေဝ်ဗၟာ” ဗီုဏံဗက်ဂှ် ဂိကၠုၚ်စၞးမအရေဝ်ဇကုရ။ လက္ကရဴ ဟွံဆက်ဆောံတိုန်မန်ဇကုရ၊ လက္ကရဴအိုတ် မာဲကဵုမန်လေဝ် စုတ်ဟွံစှေ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ နာဲတၠညး ဟီုသှ်ဏာ ပ္ဍဲသၟာန်သွဟ် မုဟိုတ်မန်ဂွံကျမာဲဂှ် “မန်ဟွံဟီုအရေဝ်မန် မန်ဟီုအရေဝ်မန်အောန်တံဂှ် ဟွံစုတ်မာဲကဵုမန်ပုဟ် ဟိုတ်ဂှ်ရ မန်ကျမာဲ” ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ဒေသညးကျမာဲတုဲ ညးဟီုဏာရ။
ဍာံမံၚ်ရ၊ လညာတ်အဲ ညးချူလိက်ဏံလေဝ် ညာတ်မံၚ်သာ်ဏံရ။ လ္တူသွဟ်မာဲမတိတ်ကၠုၚ် မွဲကွာန်တုဲမွဲကွာန် မွဲအရာပ်တုဲမွဲအရာပ် က္လေၚ်စၟဳစၟတ်ရံၚ် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်ညိ၊ ကွာန်/အရာပ် ဟီုအရေဝ်ဗၟာဂၠိုၚ်ကဵု ကွာန်အရာပ် ဟီုအရေဝ်မန်အောန်ဂှ် သွဟ်မာဲတၞဟ်ခြာမံၚ် ဗီုလဵုရောဂှ် တီကေတ်မာန်ရ။
၂။ မန်တိတ်ကၠောန်စဍုၚ်မ္ၚးဂၠိုၚ်
ဂကူမန်ပိုဲ ဟိုတ်နူတန်တဴ ဒှ်မံၚ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဒိုက်ဝါတ်တုဲ စိုပ်ကၠုၚ်အဝဲ ဒးဂၠာဲပ္ကောံပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်မ္ဂး ဒးအာဂၠာဲကၠောန်ကမၠောန် အကြာဍုၚ်ဇၞော်မောဝ်တဴတက်တံရ။ ပ္ဍဲဂကူမန် အကြာအာယုက် (၂၀) သၞာံကဵု အာယုက် (၅၀) သၞာံတံ လၟိဟ်မၞိဟ်ကဝက်လ္ပာ်လ္တူ နွံမံၚ်ဍုၚ်မ္ၚးတုဲ မၞိဟ်စုတ်မာဲ ယအ်မံၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။ ဂုန်ဖဵုစုတ်မာဲ နွံမံၚ်ဗီုလဵုလေဝ် ပရေၚ်ဂွံဒုၚ်စသိုၚ်လဝ်ဟၟဲကီု ပရေၚ်အာကၠုၚ်လေဝ် ဝါတ်ဂါတ်ခက်ခုဲကီု ပရေၚ်ခက်ခုဲအာတ်ဇူကမၠောန် နူတၠကေမၠာန်ကီုတုဲ အခိၚ်စုတ်မာဲစိုပ် ဂွံစဴစုတ်မာဲဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်ဟွံမာန်ရ။
ဟိုတ်နူဟိုတ်သၟာကမၠောန်မန် ဟွံစဴစုတ်မာဲ ပ္ဍဲကွာန်ဇကုဂှ် ဒှ်ဟိုတ် မန်တံ ဂွံကျမာဲဇၞော်ဇၞော်မွဲရ။ စုတ်မာဲဒစးဒုၚ်ဟီုဂှ် ဒှ်မာဲပတှေ်စ ဟွံဂွံဍာ်ကၠံရ။ ကမ္မယှန်ဟွံဓဝ်ယာတပ်တးမ္ဂး မာဲစုတ်လဝ်ကဵုမန်ဂှ် ဒှ်အာမာဲညးတၞဟ်မာန်မံၚ်ရောၚ်။
၃။ သၟာကေမၠာန်ဆုဲပြံၚ်
သၟာကေမၠာန်ဆုဲပြံၚ် ဒေသမန်ပိုဲ ဂၠိုၚ်တဴဗွဲမလောန်ရ။ မန်ပိုဲဂှ် ဒှ်သၟာဆုဲပြံၚ်ဍုၚ်သအာၚ်၊ ဗၟာနူကဵုဒေသ သ္ကုတ်ဍုၚ်ဗၟာလ္ဒောဝ်တံဂှ် ဆုဲပြံၚ်ကၠုၚ်ဒေသမန်ပိုဲ ပရေၚ်တံဏံဂှ် ဒှ်မံၚ်အန္တရာဲ သွက်ပေါဲရုဲမာဲသၟးဟွံက အန္တရာဲမပ္တံကဵု ကၠတ်ဂၠံက်စ၊ ပၠံၚ်ၜးဗတိုက်စ၊ ဓဇက်ပလီုပလာ်မၞိဟ်ဗြဴတံ၊ လက္ကရဴအိုတ် စဵုကဵုဂစိုတ်မၞိဟ် ဒှ်ကၠုၚ်မာန်ရ။ သအာၚ်နူဂှ် နဲကဲၜတ်တ် ဒးဖေက်အိုတ်ဂှ် ဆီနှဴအာတုဲ မန်တံ ဒှ်အာဗၟာအိုတ်ရ။ နဲကဲဏံရ မန်ဖာသီ၊ မန်ဟံသာဝတဳတံ ကၠာဲကၠက်အိုတ်ရ။ မန်မတ္တမတံလေဝ် သှေ်မံၚ်ၜိုတ်ကဝက်ညိကီုကွေံ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ သၟာကေမၠာန်ဆုဲပြံၚ်ဏံ ဒှ်အန္တရာဲဂကူ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရောၚ်။
၄။ သၞောဝ်အခေါၚ်စုတ်မာဲ ဟွံဗဗွဲဓဝ်
ဍုၚ်ဒဳမဵုကရေဇြဳတဴတက်တံ စပ္တံနူဍုၚ်သေံ သၟာကေမၠာန်ဆုဲပြံၚ်တံ အခေါၚ်စုတ်မာဲ ဗီုဍုၚ်ဗၟာဏံ ဟၟဲရ။ သၞောဝ်ဍုၚ်ဏံဂှ် သၟာကမၠောန်ဆုဲပြံၚ်တံ စိုပ်ကၠုၚ်ပ္ဍဲဒေသဂှ် ပေၚ်ပိဂိတု (၉၀-တ္ၚဲ) မ္ဂး ဂွံအခေါၚ်စုတ်မာဲ ကုအမာတ်ဒေသဂှ်ရ။ သၞောဝ်ဏံ ဒးဟီုတပ်ပ်တှေ် သၞောဝ်ယုတ်ဂၠးတိရ။ ဍေံဂှ် ရဲဒေသဏံရောဟွံသေၚ် ကၠုၚ်ကၠောန်ကမၠောန် မွဲချိုန်ခဏဓဝ်ဂှ် ရုဲစှ်အမာတ်ဒေသဏံဂှ် ဒှ်ဟွံထေက်ရ။ ပရေၚ်ကံကုသဵုဒေသဇကုဂှ် ကောန်ဒေသတၞဟ်သအာၚ်တံ ကၠုၚ်ဖန်ဖက်ဏာဂှ် ကမၠောန်ဒးဒး ဟွံသေၚ်ရ။
သၞောဝ်ဍုၚ်တၞဟ်သအာၚ်တံဂှ် သၟာကမၠောန်ပြံၚ်ကၠုၚ် ပေၚ်ကဵုစှော်သၞာံလေဝ် အခေါၚ်စုတ်မာဲဟၟဲရောၚ်။ ပြံၚ်ကၠေံစရၚ်သ္ၚိဌာန် သီုကဵုလိက်စၟတ်သမ္တီကောန်ဍုၚ် (မှတ်ပုံတၚ်) မှ ဂွံအခေါၚ်စုတ်မာဲရောၚ်။ ဗီုသၞောဝ်ဍုၚ်ဏံဂှ် မၞိဟ်မွဲတၠ စုတ်မာဲ ဂွံၜါဒၞါဲဏီရ။ ပ္ဍဲကွာန်ဍေံ ဍေံစဴစုတ်မာဲဒ္စးဒုၚ်တုဲ တ္ၚဲစုတ်မာဲဂှ် ကၠုၚ်စုတ် ပ္ဍဲဒၞါဲဍေံကၠောန်ကမၠောန်လေဝ်ဂွံရ။ သၞောဝ်ဏံဂှ် ဒှ်သၞောဝ်ဟွေံစှ်ကဵု သဘဴဓဝ် ဒှ်သၞောဝ် သွက်မန်တံ ဂွံကျမာဲဇေတ်တ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ သၞောဝ်ဟွံစှေ်ကဵု သဘဴဓဝ်ဗီုဏံ ညံၚ်ဂွံပလေဝ်မာန်ဂှ် ဒှ်အမာတ်တုဲ လ္ပဂ္ဇအ်စမံၚ်သြန်ဂိတုသၟးညိဂှ် မိက်ဂွံဖတိုက်ဖအောဝ်ဏာရ။
သရုပ်ကၠေံမ္ဂး ဇြဟတ်ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဂွံကတိုၚ်ကၟိုဟ် ဗီု (၂၀၂၀) ဏံ ဟၟဲကၠုၚ်မွဲလှေ်ဏေီ ဟီုမံၚ် ဂွံမိၚ်တဴရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် အမာတ်ဗော်မန်တံ ဟိုတ်ဂွံကျမာဲဂၠိုၚ်ဂှ် ဒၟါနူဟိုတ် (၄) တၚ်ဏံလေဝ် ပါလုပ်မံၚ်ကီုရောၚ် ထံက်ထ္ၜးဏာတုဲ အနာဂတ်ပေါဲရုဲမာဲဂတတေံ သွက်သ္ဂောံဂွံပေါဲအံၚ်ဇၞးဂှ် နွံတာလျိုၚ် အလုံဂကူပိုဲဖအိုတ်ရောၚ်။