နာဲအံၚ်ဇၞး (ရုတ်တံၚ်)

သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ခါတ်အကာဲကၟိန်ဍုၚ်ဏံ ညာတ်ဒးစိုတ်ဓါတ်ပံၚ်ကောံ သၟတ်၊ သၚ်၊ ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်တံ ညဳသာဒှ်မွဲဆီ၊ မွဲစိုတ်ဓါတ်တုဲ တွဵုရးဍုၚ်မန် အမာတ်မန် ဇၞးမာဲဂၠိုၚ်ရောၚ် ဒစးဒုၚ်တုဲ ဟီုသောၚ်ကလး သ္ပမံၚ်အေန် တာဗျူအိုတ်ရ။ ကာလသွဟ်ပေဲါရုဲမာဲတိတ်ဂှ် ပဲါနူပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်မွဲတုဲ ဗီုသၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ တော်ချပ်လဝ်ဂှ် သွဟ်ခိုဟ်ဟွံတိတ်ကၠုၚ်ရ။ မုဟိုတ်အမာတ်မန်တံ ဂွံကျမာဲရော။ ညးချူလိက် သၟာန်ရံၚ် သၟတ်ခါတ်အကာဲမာဲ မွဲတၠတုဲ ဂွံတီကေတ်သွဟ်ကျမာဲရ။
သၟတ်တံ လ္ၚတ်ဂွံလဝ် ပ္ဍဲကွာန်မွဲ မၞိဟ်အခေါၚ်စုတ်မာဲနွံ (၃၆၆၁) ရ။ ပ္ဍဲလၟိဟ်ဂမၠိုၚ်ဏံ သၟတ်ပေၚ်အာယုက် (၁၈) တုဲ အခေါၚ်စုတ်မာဲ ပါလုပ် (၉.၅) တၠနွံရ။ သၟတ်တံ ၜိုန်ပရေၚ်ဆဵုဂဗစုတ်မာဲ ဟွံမွဲကီုလေဝ် မၞိဟ်ဇၞော်ဇၞော်တံဂှ် ဆဵုဂဗကၠုၚ် ပရေၚ်စုတ်မာဲ (၂၀၁၀၊ ၂၀၁၅) ဗၞတ်ၜါဝါတုဲကီုလေဝ် လ္တူသၞောဝ်မဆက်စပ်ကဵု ပေဲါရုဲမာဲတံဂှ် ကၠိုဟ် ကၠးလဝ် အောန်ဗွဲမလောန်ရ သာ်ဝွံ သၟတ်ဂှ် ဟီုလဴထ္ၜးရ။
နဲကဲညးတံ ဂွံစုတ်မာဲ၊ လၟေၚ်ကမၠောန် ဒးဒ္ဂေတ်ဗက်စပ်ကဵုမာဲ၊ ပွမ္ဒးဝေၚ်ပဲါ၊ ညံၚ်ဂွံဒှ်မမာဲလုပ်သၞောဝ်တံဂှ် ညးတံ ကၠိုဟ်ကၠးတီလဝ် ဍိုန်လျမံၚ်ကွေံကွေံ ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
သၞာံဏံ မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော် (၆၀) လ္ပာ်လ္တူ ဒးစုတ်မာဲ ဒ္စးဒုၚ်နွံတုဲ လ္ၚတ်ကေတ်ပရေၚ်စုတ်မာဲ လ္တူညးတံမ္ဂး ဗီုပြၚ်ဂွံ စုတ်မာဲဒ္စးဒုၚ် သွက်ဂွံဒှ်မမာဲ သွက်အမာတ်မန်ဂှ် ၜိုန်စိုတ်ဓါတ်ဆာန်အမာတ်မန်နွံကီုလေဝ် ဟွံကၠးကေတ် ပရေၚ် စုတ်မာဲ၊ ချူယၟုဇကုဟွံဒး ဍဵုတဆိပ်ဟွံလေပ်၊ တဲဇတဝ်ဓဝဝ်နွံတုဲ ဒှ်အာမာမာဲတးပဲါ ဂွံဆဵုကေတ်ဂၠိုၚ်ရ။ ဒးသၟာန်ညးတာလျိုၚ်ရုၚ်မာဲတံနွံဂၠိုၚ်တုဲ ယဝ်သၟာန်ဒး ညးဆာန်ဂကူဇကု ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဍေံဟွံဟီုကဵုပါၚ် ဍေံထ္ၜးကဵုတဲ ဒၞာဲဍဵုတဆိပ်တုဲ ဍဵုစုတ်တဆိပ်ဒၞာဲဂှ် ထေၚ်ဂးစၞးအမာတ်မာန်ဇကုဖိုဟ်လေဝ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ဆဂှ်သၟးဟွံက သၟတ်အာယုက်ပေၚ် ဂွံအခေါၚ်စုတ်မာဲ အလန်ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲကွာန်မန်ဗွဲမဂၠိုၚ် မၞိဟ်လဴသောၚ်ထ္ၜးဟွံ မွဲတုဲ ၜိုန်စိုတ်ဓါတ်ဆာန်ဂကူနွံပ္ဍဲစိုတ်ကီုလေဝ် ပရေၚ်ဒးစုတ်မာဲဂှ် တီလဝ်ကၠးကၠးမးမးဟွံမွဲတုဲ ဟွံအာစုတ်မာဲဂှ် ဒှ်လၟိဟ်သၟတ်လ္ပာ်ဂၠိုၚ်ရ။ ပညာဂွံစုတ်မာဲဂှ် ပ္ဍဲလညာတ်ဍေံတံ ဍိုန်လျအောန်ကြဳမံၚ်ဂှ် ဂွံဆဵုညာတ်ကေတ်ရ။ သၟတ်ကၠိုဟ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ တာလျိုၚ်ဒးဆက်မၚ်မွဲတၞောဝ်ဒ္တောဝ်ဂကူဇကုဂှ် စိုတ်ဟွံပါလုပ်ရ။ ဂွံအမာတ်မန်ဂၠိုၚ်ဂှ် ဒှ်ဂုန်ဖဵု သွက်ဂကူမန်ဂှ် ဍေံတံစိုတ်ဟွံလုပ်စရ။
ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဗော်ဂကူဇကုဂှ် ဇကုဟွံစုတ်ကဵုမာဲ၊ မူဟိုတ် ပတှေ်ဗော် NLD တုဲ စုတ်ကဵုမာဲရော၊ သွက်ဍာံ ပ္ဍဲတၚ်သၟာန်ဏံ သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ သဳကၠဳသၠာဲဂတးကဵုလညာတ်မာန်မ္ဂး မာဲဂကူဇကု၊ ဇကုကလေၚ်ဂွံမာန်ရ။ မာဲဂကူဇကု ယဝ်ဇကုဟွံဂွံမ္ဂး ပေဲါရုဲမာဲအနာဂတ် ဒးဒှ်ဓဝိၚ်ကဵု အမာတ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ နွံရ။
နကဵုက္ဍိုပ်လိက် ဟွံတုပ်ညးသ္ကံလေဝ် မူဟိုတ်ဆာန်မံၚ်ရော RFA သ္ပလဝ်အေန်တာဗျူကဵု ဂကူကရေၚ်၊ ချေၚ်၊ ရခေၚ်တံတုဲ တီကၠုၚ်သွဟ်ဍေံ မူဟိုတ် ဒးစုတ်မာဲကဵုဗော် NLD ရ။ အ္စာၝောံ (ၚွေကြယ်စဉ်) ဂကူကရေၚ် ဒၟံၚ်ဍုၚ်ဖါ သီဟီု ဂကူကရေၚ် စုတ်မာဲကဵု ဗော်ဂကူကရေၚ်မ္ဂး ဂွိၚ်ဖေက်မမာဲပြး၊ အမာတ်ကရေၚ်တံ မာန်ဇၞးမာဲလေဝ် ဖန်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ပရေၚ်မၞိဟ်တံ မာန်ဟွံသေၚ်တုဲ ယဝ် NLD မာန်မာဲမ္ဂး ရီုဗၚ်ဒဒိုက်မၞိဟ် ဇီုကပိုက်မံၚ်လၟုဟ်ဏံ မာန်ရ။ ကချေၚ်၊ ဒဝ်ခေါန်နူ ဟီုပၠန်ဂှ် တွဵုရးကချေၚ်ဏံ ပေဲါဗ္တိုက်ဂၠိုၚ်မံၚ်၊ မၞိဟ်တံ ဒှ်ဒဒိုက်ကွေံကွေံ ပေဲါဗ္တိုက်ဂွံအိုတ်၊ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂွံဒှ်ဂှ် ဗော် NLD မာန်ဇၞးမာဲမှ ပိုဲဂွံကလိဂွံမာန်၊ ကချေၚ်ဇၞးမာဲတုဲ မုဖန်ကဵုဟွံမာန်ရ။
ရးဨရာဝတဳ ပွိုၚ်ဍုၚ် (ၚပုတော) ဂှ် ဂကူရခေၚ် နွံ (၄၀%) တၟံကၠံတုဲ ဗော်ရခေၚ်တံ ပတှေ်ဂကူဇကုတုဲ စၞးအမာတ် ဂကူရခေၚ်တံ လုပ်ရုဲမာဲကီုရ။ မူဟိုတ်ဂကူရခေၚ် နွံပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ် (ၚပုတော) တံ ဟွံစုတ်မာဲကဵု ဂကူဇကုရော၊ သၟာန် နာဲပုချေရ။ နာဲပုချေ ဟီုသှ်ကဵုဂှ် ဗော်ရခေၚ် ကၠုၚ်ပံက်လဝ်ရုၚ်တုဲ မၞိဟ်ဟွံမွဲပ္ဍဲရုၚ်၊ ကၠုၚ်ပစူလဝ်ဂတဵုမုက်မွဲဝါတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံဆဵုမုက်မွဲလှေ်၊ ဂွံစှေ်ပရေၚ်စန်ဒက်လေဝ် ဟိုတ်နူယဲကပ် ဂကူရခေၚ်တိတ်နူဍုၚ်ရခေၚ်တုဲ ကၠုၚ်စိုပ်မံၚ် ရးဨရာဝတဳဏံ ဒုၚ်ယၟုဂကူရခေၚ်ရ။ အရေဝ်ကီု၊ စိုတ်ဓါတ်ကီု အစောဲအလာံကဵု ဂကူရခေၚ်ဇကုကီု အောန်မံၚ်ကွေံကွေံရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ အမာတ်ရခေၚ် ဟွံဇၞးမာဲရ။ ဂကူရခေၚ် ဟီုအရေဝ်ဗၟာဂၠိုၚ်တုဲ ဟွံစုတ်မာဲကဵု ရခေၚ် ရ။
ဟီုဗွဲသရောပ်မ္ဂး ဂကူမန်တံလေဝ် ဆာန်မံၚ်ဗော် အေန်အေဝ်ဒဳ လၟိဟ်မၞိဟ်နွံကဵုကိုတ်ရ။ ဂကူမန် ဂွံကလေၚ်ဆာန်ဂကူမန် ဂွံဒှ်ဓဝိၚ် သွက်ဂကူမန်ကၠက်ဂှ် ရဲသၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးဖျေံဗျူဟာ သွက်မန် ဂွံကလေၚ်ဆာန်ဂကူမန်တံရ။ ညးစိုတ်လုပ်စကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဟီုဂှ် ဒှ်ညးမၞုံကဵုပါရမဳ လွဳၜံၚ်လဝ်စိုတ်ဓါတ် ဗောဓိသတ် ဒုၚ်ဂိသွက်ဇကုတုဲ ကၠောန်ဒတုဲဖဵု သွက်ညးဂမၠိုၚ်တံရ။ စိုတ်ဓါတ်ပရဟိတ စိုတ်ဓါတ်မ္ၚဵုဉာ တကာနဥ္စသၚ်္ဂဟနွံပေၚ်တုဲ လုပ်ကၠောန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မာန်အိုတ်ရ။ ဒှ်ပူဂဵုဝိသေသ တၟေၚ်နူညးဂမၠိုၚ်ရ။
သပေါတ်ရံၚ် ပကတိရုပ်ဂကူမန်တံ ပ္ဍဲပစ္စုပ္ပန်ဏံမ္ဂး မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော်ၜက်လောန် ဆာန်ဂကူဂၠိုၚ်တံဂှ် ဟွံလေပ် လိက်၊ ဗဟုသုတအောန်၊ ဂုန်ဖဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဟွံကၠး၊ ဂွံအမာတ်မန် ဒှ်ဂုန်ဖဵု သွက်ဂကူမန်ဂှ် ဟွံတီ၊ ညးတံ ဂွံမိၚ်လဝ်အရေဝ်မန် ပူကဝေၚ်တံဟီုလဝ် မန်ဂွံအမာတ်လေဝ် ဒက်အလဵုအသဳမန်ဟွံမာန်၊ ၜိုတ်ဏံဓဝ်ရ။ လ္ပာ်သၟတ်မန်တံပၠန်လေဝ် လေပ်လိက်ဂၠိုၚ် ဗဟုသုတနွံ ဆဂး စိုတ်ဓါတ်ဟွံဇြိုဟ်နက် ပ္ဍဲဂကူ၊ ဟိုတ်နူဟွံဂွံကတ် လ္ၚတ်လဝ်ဝၚ်မန်၊ ဝၚ်ပၠန်ဂတးမန်၊ ဟွံလေပ်လဝ်လိက်မန် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်ရ။
သွက်မာဲမန် အနာဂတ် ဂွံဒှ်သွက်အမာတ်မန်ဂှ် အမာတ်မာန်ဇၞးမာဲတံကီု၊ အမာတ်ဟွံမာန်ဇၞးမာဲဏီဂှ် ဓလိုၚ်ပ္တိုန် ပရေၚ်ဆက်စၠောံကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်မန်ထေက်ရောၚ် ညာတ်ရ။ ဒးထ္ၜးသက်သဳမ္ဂး နူဂကောံသၟတ်မန် ပံၚ်ကဵုကွးဘာ တက္ကသဵုနွံ အကြာကွာန်တံဂှ်တုဲ စှေ်စန်မာဲ အကြာအရာပ် တိုန်မွဲသ္ၚိ၊ စှေ်မွဲသ္ၚိ ဂွံဟီုသောၚ်ထ္ၜး လၟိဟ်မၞိဟ် (၁၆၅၄) တုဲ မၞိဟ်ကၠုၚ်စုတ်မာဲ (၁၅၄၅) တၠဂှ် စုတ်မာဲလေပ်ကၠုၚ်ရ။ ပ္ဍဲမၞိဟ်တံ စှေ်စန်ဒက်လဝ်မာဲ လၟိဟ်မၞိဟ် (၃၆၆၁) တၠ ပဲါထောံမာဲဒ္စးဒုၚ်တုဲ တ္ၚဲစုတ်မာဲဂှ် နွံ (၁၀၆၂) တၠဓဝ်ရ။ သွဟ်ဍေံတိတ်မံၚ် ဂကူမန်သီုဖအိုတ် ဟွံကၠုၚ်စုတ်မာဲရ သာ်ဝွံ သၟတ်စှေ်စန်ဒက်မာဲ လဴထ္ၜးရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ရဲသၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ဒ္စးဒုၚ်တုဲ ကဵုပညာကုဂကူမန်တံညိ၊ မံၚ်ကၠောံက္ဍကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံညိ၊ ရေၚ်တၠုၚ်ဒ္တုဲဖဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံညိ၊ (၂၀၂၅) ဂတတေံ ဇကုဇကု လုပ်ရုဲစၞးအမာတ်ရောၚ် ယဝ်သဒှ်မ္ဂး နူလၟုဟ် ဒစးဒုၚ်တုဲ သဳကၠဳစန်ဒက်လဝ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံညိ၊ ဇၟာပ်ပ်ကွာန် စွံလဝ်မၞိဟ်ဇကု ဒဒှေ်ဒယှ်အိုတ်ညိ၊ ပံၚ်ဆက်ဆောံ ကဵုသၟတ်တံညိ သာ်ဝွံ နကဵုစိုတ်မေတ္တာ ပ္တိုန်ထ္ၜးဏာရ။