ဗညာအံၚ်

ပ္ဍဲပေဲါဂအုပ်က္ဍိုက်ပ်စဵုဒၞါဒပ်ပၞာန် သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်နေဝေန် သီကေတ်ထောံအဝဵု ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၆၂)၊ ဂိတုမာတ် (၂) ဂှ် သမ္မတ ကေုာံ ဝန်ဇၞော်ဂကောံအလဵုအသဳ ဥူနု သီုနာဲဗ္စာဇၞော် ကၟိန်ဍုၚ်၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်သေံ၊ ကရေၚ်ဍာဲတံကီု သီုဝန်ဇၞော် ပရေၚ်ကေၚ်ကာမန် နာဲအံၚ်ထောန်ကီု ဒးဒုၚ်ရပ်ဏာဖအိုတ်ရ။
အတိုၚ်ဥပဒေဒက်ပ္တန်ဍုၚ် (၁၉၄၇) ဂှ်မ္ဂး တွဵုရးသေံဂှ် အခေါၚ်ပါ်တိတ်နွံမံၚ် ညာတ်ကေတ်ပိုဒ်သာ်ဏံတုဲ နကဵုတၚ်ထ္ၜးဟိုတ် “ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ဘိုအ်ဂွံဒးဘဲအန္တရာဲ လီုလာ်စာ်ပါ်နွံမံၚ်၊ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ဍုၚ်ညံၚ်ဟွံဂွံဒတုံစှ်ေဇြဟ်ဂှ် ဒးကလေၚ်ထိၚ် ဒးကလေၚ်ဟံၚ်ပ္တိုန်ထောံ” သာ်ဝွံ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်နေဝေန် ဟီုမြော်ကၠုၚ်ဂလာန် ပ္ဍဲကဵုရေဒဳယောဗၟာရ။
နူဂှ်တုဲ ပံက်တိုန်ကံၚ်ဇြဳပၠန်ဂတး၊ ထံက်ကဵုဥပဒေ ထိၚ်ဒက်ပရေၚ်ညဳသၟဟ်ကောန်ဂကူတုဲ သီုပလီုကၠေံ ဥပဒေဒက်ပ္တန်ဍုၚ် (၁၉၄၇) ဂှ်ကီုရ။
ကြဴနူဂှ် ပ္ဍဲသမဂ္ဂကွးဘာတက္ကသိုလ်တံမ္ဂး အ္စာတံ ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်လီုမံၚ် အကြာကွးဘာတံလေဝ် ပယောဂပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဇီလုပ်မံၚ် ဂးသာ်ဏံတုဲ ကံၚ်ဇြဳပၠန်ဂတးဏံ ပလီုထောံ ကံၚ်ဇြဳတက္ကသိုလ်ပၠန်ရ။
ကွးဘာတက္ကသိုလ်တံ ဒုၚ်တဲပွဂှ်ဟွံမာန်တုဲ တိတ်ထ္ၜးဆန္ဒ ပ္ဍဲ (၁၉၆၂) ဂိတုဂျူလာၚ် (၇) ဂှ် သ္ကိုပ်ပၞာန်နေဝေန် နွံကဵုအခိုက် ဟွံပန်ပစူလ္တူအကးမွဲလှေ်ဂှ် ညးတေံ စကာဒပ်ပၞာန် ကဵုပန်ကွးဘာတက္ကသိုလ်တံတုဲ ကွးဘာတက္ကသိုလ်တံ ဒးဒုၚ်ပန် ချိုတ်အာ ကၠံတၠပြၚ်ရ။ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပရေၚ်ဒဒှ် (7 July) ဏံ သှ်ၜေက်ပြာကတ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဝၚ်ကွးဘာတံရ။
ဂိတုဂျူလာၚ် (၈) ပယာံဗလာၚ်ယးဂှ် ဒပ်ပၞာန် ခတိုဟ်သရိုဟ်ဖျေံထောံ တိုက်စမြိုၚ်ဇၞော် သမဂ္ဂကွးဘာတက္ကသိုလ် နကဵုဒါၚ်ဏမာ်ပၠန်ရ။ စိုပ်ဗ္တံ (၈) နာဍဳဂှ် သ္ကိုပ်ပၞာန်နေဝေန် ဟီုမြော်ဏာဂလာန် နူကဵုရေဒဳယောဗၟာ “ချဳဒရာၚ်က္တံၚ်က္တဴမံၚ်ဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်အန္တရာဲလမျီု သွက်ညးဍုၚ်ကွာန် မမံၚ်ဒၟံၚ်ၜိုဟ်ဟ်သိုဟ်ဟ်တံဂှ်တုဲ ဒှ်ကၠုၚ်ဗီုပြၚ် ပကီုသ္ပကြာန်န်ဣရ” ပွချဳဒရာၚ်က္တံၚ်ၚ်က္တဴက္တဴဏံ ဟွံဒိုအ်အာမ္ဂး ဒးကွိုက်ညးသ္ကံ မြကဵုမြ၊ ဗၞုဟ်ကဵုဗၞုဟ်ဏောၚ် ဟီုဂးဏာ နကဵုဂလာန်ဥပမာ သာ်ဏံတုဲ ဆက်ရပ်စုတ်ထံၚ်ကဵု ကွးဘာတံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂၠၚ်ရ၊ ကွးဘာဗွဲမဂၠိုၚ် ဟွံမိက်ဒုၚ်ရပ်တံဂှ် ဒဴတိတ်ဂြိုပ်လုပ် ပ္ဍဲဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် မစုက်ကြပ်ကဵုဇကုတံရ။
အခါစိုပ် (၁၉၆၃) ဂိတုဂျောန်ဂှ် သွက်ဂွံကၠောန်သ္ပ ပေါဲသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဍုၚ် ကေုာံ ဂကောံရပ်လွဟ် နွံပ္ဍဲဂြိုပ်တေံဏောၚ် ဂးတုဲ ကံၚ်ဇြဳပၠန်ဂတး ကော်ဘိက်ကၠုၚ်ရ။
ပေါဲသဳကၠဳသ္ဂောံဒှ်ဂှ် သွက်ရဲရပ်လွဟ် နွံပ္ဍဲဂြိုပ်တံ ဂွံအာကၠုၚ်ကီု၊ သွက်ဂီုကၠီုညးတံကီု ကေတ်ကဵုတာ လျိုၚ်ဏောၚ်တုဲ အခါရပေါဲသဳကၠဳ ဟွံအံၚ်ဇၞး / လီုအာမ္ဂး ဒဵုကဵုစိုပ် ဒၞါဲညးတံမိက်ဂွံအာဂှ် ပလံၚ်ကဵုဏောၚ်၊ ဆဏံသၟးဟွံသေၚ် အပ္ဍဲပွိုၚ် (၃) တ္ၚဲ ရပ်ကီု ဗတိုက်ကီု ဟွံကၠောန်ရောၚ် နကဵုဂလာန်ကဵုကတိပါၚ်သာ်ဏံ ကော်ဘိက်ကၠုၚ် ကိစ္စပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် နူကဵုရေဒဳယောမွဲတဆံၚ်ရ။
ပ္ဍဲမသက်သၟိၚ်ဂှ်ပၠန် အမိၚ်ဒှ်ဒစုက်ဇလကဵု အရာကလေၚ်ပ္တန် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဍုၚ်ဏံဂှ်လေဝ် နူဌာနပရေၚ်အပ္ဍဲဍုၚ် ရုပ်ကၠေံတုဲ သီုပ္တိတ်ကဵုအမိၚ် အခေါၚ်ဗၠးဒုဟ်ဏီရ။
လ္တူကိစ္စကံၚ်ဇြဳပၠန်ဂတး ကော်ဘိက် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဍုၚ်ဂှ် ဂကောံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် နွံပ္ဍဲဗွိုၚ်သၞောဝ် မ္ၚးဗွိုၚ်သၞောဝ်ကီု သီုညးဍုၚ်ကွာန်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံ မိပ်စိုတ်ဒုၚ်တၠုၚ် သ္ဇက်ဟီုဟွံမွဲရ။
ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဇၞော်ဇၞော် မၞုံကဵုဇြဟတ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂၠၚ် ကော်ဂး ဒပ်ပံၚ်ကောံ ပ-မ-ည-တ (ပြည်ထောၚ်စုမြန်မာနိုၚ်ၚံ အမျိုးသားညဳညွတ်ရေးတပ်ပေါၚ်စု) လုပ်နွံဒၟံၚ် အပ္ဍဲဗွိုၚ်သၞောဝ်ဏံ ဂှ်လေဝ် ပံက်ပ္တိုန်ကမ္မတဳသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဍုၚ်တုဲ အာတ်မိက်လဝ် တၚ် (၅) တၚ် အတိုၚ်သၟဝ်ဏံရ။
တၚ် (၁) အဃောသဳကၠဳဒၟံၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဒိုအ်လဝ်ပန်ပှော် သီုၜါလ္ပာ်။ တၚ် (၂) ညံၚ်ဂွံကၠောန်သ္ပ ပေါဲသဳကၠဳ ပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်။ တၚ် (၃) ညံၚ်ဂွံသဳကၠဳ အဆံၚ်ဗဟဵုကဵု ဗဟဵု။ တၚ် (၄) အရာသဳကၠဳဂွံတံဂှ် ညံၚ်ဂွံကဵုသမ္တီ ကုညးဍုၚ်ကွာန်တံ။ တၚ် (၅) သွက်ညးစၞးကၠုၚ်တိုန်ပေါဲသဳကၠဳတံဂှ် ညံၚ်ဂွံဒုၚ်ကဵုလျိုၚ် ပရေၚ်ဂီုကၠီုပေၚ်ၚ် ဂးတုဲ လလောၚ်တြး အာတ်မိက်ကၠုၚ်လဝ်နွံ။
ကံၚ်ဇြဳပၠန်ဂတး ကော်ဘိက်ကိစ္စ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်သာ်ဏံဂှ် ဗော်ကမျူဏေတ် ဍုၚ်ဗၟာ၊ ဗော်ကမျူဏေတ် အလာံဍာဲ တခေန်သဵုအာက္ဍိုပ်၊ ဗော်ကမျူဏေတ် ရးရခေၚ်၊ ကံၚ်ဇြဳပၠန်ဂတးကရေၚ် (KRC)၊ ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးရးသေံ၊ ကံၚ်ဇြဳပရေၚ်သၠးပွးကချေၚ် (KIC) ၊ ဂကောံက္ဍိုက်ပ်ချေၚ်(ချၚ်းဦးစီးအဖွဲ႔)၊ ဗော်ကောန်ဂကူကရေၚ် KNU၊ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ NMSP၊ ဗော်ပရေၚ်တောတက်ကရေၚ်ဍာဲ KNPP တံဒုၚ်တဲတုဲ သွက်ဂွံတိုန်ပေါဲသဳကၠဳဂှ် လ္ၚဵုဂှ် နမွဲမွဲဂကောံ လ္ၚဵုကၠုၚ်ကဵုဂကောံ စိုပ်ကၠုၚ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်တုဲ ကၠောန်ပေါဲသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ရ။
ပ္ဍဲကာလဆဵုဂဗသဳကၠဳဒၟံၚ်ဂှ် ပရူပရာဗီုညးဍုၚ်ကွာန်တံ စၟဳဒၟံၚ်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ်ကီု ဗီုဓမံက်ထ္ၜးဆန္ဒတံဂှ်ကီု လၟိုန်တ္ၚဲဆက်က် တိတ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲလိက်ပရိုၚ်၊ လိက်ဂျာနေဝ်၊ လိက်မဂ္ဂဇြေန်တံရ။
ဟိုတ်နူကၠောန်သ္ပပေါဲသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဍုၚ်သာ်ဏံဂှ်ရ ညးထံက်ဂလာန် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် နူကဵု (၆) ခရိုၚ် မတွံဂး လ္ဂုၚ်၊ အၚ်စိၚ်၊ ဟံသာဝတဳ၊ သာယာဝတဳ၊ ဗဂေါကဵု မအူပေန်တံ ဓမံက်ထ္ၜးဆန္ဒထံက်ဂလာန်ဂှ် နူကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်မေန်လှ ဇက်အာဍုၚ်လ္ဂုၚ် နွံကဵုတရဴတိုက် ကၠံတိုၚ်ပြၚ်ၚ်ဂှ် ဇက်တိုန်အာ ပွိုၚ် (၇) တ္ၚဲတုဲ စိုပ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ် အာပကောံမၞိဟ် ပ္ဍဲဗလးခဠာတ် ဒၞါဲစမြိုၚ်သမဂ္ဂကွးဘာ တက္ကသိုလ်တြေံ ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဂှ်တုဲ ဆက်ဇက်အာ ဒၞါဲရုၚ်ၝောံခန် (ဗ္ဒမ်ဇၞော်) ဍုၚ်ဇၞော်လ္ဂုၚ်တေံရ။
ပ္ဍဲပေါဲသဳကၠဳဏံ ပရူပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဍုၚ်ဂှ် ဟွံဟီုမွဲသာ် ဂကောံရပ်လွဟ်နွံအပ္ဍဲဂြိုပ်တံ ညံၚ်ဂွံလုပ်ဖျေံလွဟ် အပ္ဍဲဗွိုၚ်သၞောဝ်ဂှ်ဟေၚ်ရ ဟီုပယျာတ်မံၚ်တုဲ ကိစ္စပြသၞာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကဵု ပရေၚ်ဖျေံဒၞါဲဝါဒပ်တံဂှ် ဆက်သဳကၠဳညးသ္ကံဟွံဂွံ ပေါဲသဳကၠဳဂှ် လီုအာရ။
သၞာံ (၁၉၆၃)၊ ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ (၁၅) ဂှ် ညးစၞးဗဟဵု ဒပ်ပံၚ်ကောံ မ-ဒ-ည-တ (အမျိုးသားဒီမိုကရေစီ ညဳညွတ်ရေးတပ်ပေါၚ်းစု) မစန်ပကောံလဝ် နကဵုဗော်ကမျူဏေတ်ဗၟာ၊ ဗော်ကရေၚ် KNU၊ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ၊ ဗော်ပရေၚ်တောတက်ကရေၚ်ဍာဲ၊ ဂကောံက္ဍိုက်ပ်ချေၚ်တံ အခါရညးတံ ပ္တိတ်ပရိုၚ် သောၚ်က္လးကဵု အ္စာပရိုၚ်တံဂှ် “ပေါဲသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် လီုအာကီုလေဝ် ပိုဲတံ မ္ၚးနူမၚ်မွဲစဵုဒၞါ ဇကုဇကုတုဲ ကုဗ္ဒိုပ်ပၞာန်အလဵုအသဳဂမၠိုၚ် ပိုဲဟွံလုပ်သ္ပသၞကၠာရောၚ်၊ ညံၚ်သ္ဂောံဂွံ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ်ရ ဆက်ဂစာန်အာဏောၚ် နကဵုဂလာန်စွံသက်သဳသာ်ဏံ ဟီုပ္တီကဵုညးဍုၚ်ကွာန်တံ သောၚ်ကလးလိက်ပရိုၚ် ပ္ဍဲလဂုၚ်တုဲ ကလေၚ်စဴအာ ဌာန်ဗဒိုပ်ဒၞာဲဇကုဇကုတံ သီုဖအိုတ်ရ။
ပ္ဍဲပေါဲသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဏံ ဂကောံကံၚ်ဇြဳပၠန်ဂတးကရေၚ် (KRC) သဝ်ဟာန်တာမှိုဲ မွဲဂကောံဂှ်ရ ဒုၚ်တဲတုပ်စိုတ် ဖျေံထောံလွဟ်ရ။ ပေါဲသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဏံ လီုဗက်ဟွံဂတာပ် ပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်ကီု သီုပ္ဍဲဒေသတၞဟ်ဟ် ဗက်ရပ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် မြဟ်ချဳဒရာၚ်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံရ။
နာဲၚိုဲတုၚ် (ညးတာလျိုၚ်ရးတနၚ်သဳ နူကမ္မတဳဆဵုဂဗသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ပ္ဍဲဍုၚ်) နူဒပ်ပံၚ်ကောံ ပ-မ-ည-တ ဂှ်လေဝ် ဒးဒုၚ်ရပ် ပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်တုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် မပ္တံနာဲထောန်တိၚ်၊ နာဲနလ္လာ၊ နာဲတိၚ်မိုၚ်၊ နာဲကောန်ဗၠာဲ၊ ဗိုလ်ကျံၚ် (ကော်) ဗိုလ်တေဇ နွံပ္ဍဲဒေသမန်တေံကီု အခိၚ်တေံ ပါလုပ်ကၠုၚ် နဒဒှ်သၟတ်ချဳဒရာၚ် ပရေၚ်ထံက်ဂလာန် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ပ္ဍဲခရိုၚ်ကျာ်ခမီတုဲ နာဲတေန်အံၚ် ဥက္ကဌ MUP လၟုဟ်၊ မဒှ်ကောန်ဝန်ဇၞော် နာဲအံၚ်ထောန်ဂှ်ကီု ဒးဒုၚ်ရပ်စုတ်ထံၚ် ပွိုၚ်စှ်စှ်သၞာံ သီုညးဖအိုတ်ရ။
ပရေၚ်ချဳဒရာၚ် ပေါဲထ္ၜးဆန္ဒ ထံက်ဂလာန် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ကွးဘာတံ လုပ်ကၠောန်သ္ပလဝ် အပ္ဍဲဗွိုၚ်ဘာရ၊ ဒၟါနူဂှ်ရ သၞာံ (၁၉၆၃)၊ ပပ္တံနူဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ (၁) ဂှ်တုဲ တက္ကသိုလ် လ္ဂုၚ်၊ မာန္တလေ၊ ကဝ်လိက်မတ်မလီုကဵု ဖာသီတံ ဒးဒုၚ်ကၟာတ်ထောံရ။
တုဲပၠန် အဃောကၠောန်ဒၟံၚ် ပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်တေံ ညးဒုၚ်ကာအလဵုအသဳတံ၊ ကွးဘာတံ၊ သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ၊ လကျာ်တံ ချဳဒရာၚ်ကၠုၚ်လဝ် ပရေၚ်ထံက်ဂလာန် က္တိုၚ်ၚ်ကၟဟ်ဟ်တံဂှ်လေဝ် ရဲပၞာန်တံ ဗက်ရပ်ဖအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲပေါဲရပ်မၞိဟ်ဏံဟီုမ္ဂး မွဲကရောံကဵု သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ညးပါလုပ်ချဳဒရာၚ်တံ ဒးဒုၚ်ရပ်ဏာဂှ် အပံၚ်ဖအိုတ် လၟိဟ်နွံ ၜိုတ် (၁,၂၀၀) တၠနွံ ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲလိက်စၟတ်သမ္တီဝၚ်တံကီုရ။
သၞာံ (၁၉၆၄)၊ ဂိတုမာတ် (၁၈) ဂှ် ခၞံပ္တိတ် “ဥပဒေစဵုဒၞါမၚ်မွဲ ပရေၚ်ညဳသာသၟဟ်သၟန်ကောန်ဂကူ” တုဲ သၟာၚ်နူဗော် မဆလ (မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီ) တုဲ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဆၜိုတ်နွံ ဂကောံဆၜိုတ်နွံ ဒးဒုၚ်ပလီုအိုတ်တး သီုဖအိုတ်ရ။
အပေါတ်ဒြပ် ဗော်,ဂကောံတံဂှ်လေဝ် သီကေတ်ထောံအိုတ်တုဲ အဇေဟ်အမေဟ် သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန် ညံၚ်ဂွံပြာကတ်ထေၚ်လဵုတိုန် ပ္ဍဲမတ်ညးဂလိုၚ်ဂှ် ဘထ္ၜးဏာ နကဵုလဂါံဇိုၚ် ပၟိက်ဇၞော်အိုတ်မွဲလဂါံရ။
ပ္ဍဲလိုက်လောက ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဍုၚ်ဗၟာဏံ ပရေၚ်ချဳဒရာၚ်ရဲညးဒ္စဵုဒ္စးတံ ညံၚ်ဂွံသ္ၚိတ်ဇြအာ ဒဵုကဵုဗၞတ်မွဲမွဲကာလဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၠန်ဂတးဏံ ရၚ်တၠုၚ်ကၠုၚ်မာန် ဆၜိုတ်စိုပ် (၁၉၈၈) ဂှ်ဓဝ်ရတုဲ သၞောတ်တၠအဝဵုမွဲဗော် ဗီုဖန်ဖက်ပြပြေၚ်ကၠုၚ်ဍုၚ်ဂှ်လေဝ် ဆက်သှေ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲမုက်လိက်ဝၚ် ဍုၚ်ဗၟာဏံဖိုဟ်ရအဴ။
(လၟေၚ်ဂတတေံ *ဆက်ဗှ်အာ အခိုက်ပၞာန်သီအဝဵု က္တဵုဒှ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာ သ္ကုတ် (၃) တေံပၠန်ညိအဴ။)