ဗညာအံင်

ကြဴနူပၞာန်ဂၠးတိ အလန်ဒုတိယတုဲအာဂှ် ပ္ဍဲကောန်ဂကူမန်ပိုဲ “ဂကောံဗော်သွးမန်အလုံရး ရာမည” ရန်ကဵုသွက်ဂွံဇၞော်ပၟဝ် အရေဝ် ဘာသာ သာသနာ လိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ဂှ်ကီု၊ “ဗော်မန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်” မဒုၚ်သဇိုၚ် စွံအဓိကကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကီု ရဴဝွံ ဂကောံမန်ဇၞော်ဇၞော် နွံကၠုၚ်ၜါဂကောံ။

“ဂကောံဗော်သွးမန်အလုံရး ရာမည” ဂှ် ချဳဒရာၚ်ကၠုၚ်ကမၠောန် မပ္တံ ပွမက္လေၚ်ပ္တန်ဂိုဏ်ရာမညနိကာယ သၚ်မန်၊ ပွမပံက်ဘာဗ္တောန်လိက်မန် ပ္ဍဲကွာန်မန်ဂမၠိုၚ် ကေုာံဒက်ပ္တန်ဂကောံလိက်ပတ် ယေန်သၞာၚ်မန် ပ္ဍဲဇၟာပ်ကွာန်မန်။

ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူမန် (MNA)

“ဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်” ဂှ် ကာလဝါဒိတေံ ၜိုန်လုပ်ချဳဒၟံၚ် သၟဝ်ဂကောံဇၞော် (ဖဆပလ) သ္ကိုပ်ပၞာန်အံၚ်ဆာန် က္ဍိုက်ပ်ဂှ်ကီုလေဝ် အခါရချုက်လိက်ကသုက်ပေန်လုၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူပါဲကၠေံက္ဍိုပ်သ္ကိုပ် မန်၊ ကရေၚ်၊ ရခေၚ် တံကီု၊ ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵုလိက်ကသုက် (အောၚ်ဆန်း-အက်တလီ) တုဲ အခါကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲ ပ္ဍဲဂိတုအေဗရဴ သၞာံ ၁၈၄၇ ဂှ် ကဵုကေတ်(ပါ်ပရအ်) ဒၞါဲအမာတ် ကေုာံက္ဍိုပ်သ္ကိုပ် (ဖဆပလ) ဂှ် ဟွံစှေ်ဗီု ဟွံပြေပြံၚ်တုဲ “ဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်” နုက်တိတ်ထောံ နူ (ဖဆပလ) ရ။ ဗီုဂှ်ကီု ဗော်ကောန်ဂကူကရေၚ် KNU လေဝ် နုက်တိတ်နူ (ဖဆပလ) ကီုရ။

ဒှ်သာ်ဂှ်ရ “ဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်” ဗကပ်ဗဗေၚ်ကဵုပေါဲရုဲမာဲ သၞာံ ၁၉၄၇ ဂှ်တုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန် (၆) တၠ သီုနာဲဗလွေန် (ကော်) နာဲယှိုဲကျေန်ဂှ် လုပ်ဒုၚ်ရုဲနဒဒှ်ပုဂ္ဂလိကကီုလေဝ် မွဲလေဝ် ဟွံဇၞးမာဲရ။ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲအရာခၞံသၞောဝ်ဥပဒေပ္တန်ဍုၚ် ၁၉၄၇ ဂှ် အမာတ်မန် သွက်ဂွံသ္ပစၞးဂကူမန် မွဲတၠလေဝ် ဟွံပါလုပ်ရ။ သာ်ဂှ်ကီု တွဵုရး သွက်မန်၊ ကရေၚ်၊ ရခေၚ်ဂှ်လေဝ် အလဵုအသဳ ဟွံချပ် ဟွံဖန်ကဵုဏီ။

မန်တံအာတ်မိက် (၇) တၚ်

သၞာံ ၁၉၄၇ ဂိတုဂျူလာၚ်ဖါအိုတ် ကြဴနူသ္ကိုပ်ပၞာန်အံၚ်သာန် ဒးဒုၚ်ပန်ဂစိုတ်တုဲဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန် သီုနာဲဗလွေန် (ကော်) နာဲယှိုဲကျေန်တံ ၃ တၠ ဆဵုဂဗသဳကၠဳကေုာံသ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော် ဥူဏု ပ္ဍဲလ္ဂုၚ်တုဲ အာတ်မိက်လဝ် (၇) တၚ်ဗွဲသၟဝ်ဏံရ။
၁။ ပ္ဍဲပေါဲသွဟ်က္လေၚ်လိက်အဆံၚ်ပထမ အလဵုအသဳကၠောန်သ္ပဒၟံၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံကဵုအခေါၚ်သှ် ဗတ်မန် ကုသၚ်မန်တံတုဲ ကမ္မတဳသွဟ်က္လေၚ်လိက်အဆံၚ်ပထမမွဲလေဝ် ညံၚ်ဂွံပံက်ကဵုကီု။ (တၚ်သမ္တီ- လက်ထက်အလဵုအသဳ အၚ်္ဂလိက်တေံ မန်တံဂွံအခေါၚ်သှ်ဘာမန်တၞဟ်ခြာတုဲ အခါရ ကၠတ်ထဝ် မခၞံသၞောဝ်ပ္တန်ဍုၚ်ပ္တန်ရး (တိုၚ်းပြုပြည်ပြုလႊတ်တော်) အလဵုအသဳ (ဖဆပလ) မံက်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဂိတုဂျောန် သၞာံ ၁၉၄၇ ဂှ် ကဵုခမဳသၚ်မန်တံ ဒးလုပ်သှ်လိက် နဘာသာဗၟာရ)။
၂။ ညံၚ်ဂွံကဵုအခေါၚ် ဗ္တောန်လိက်မန် ပ္ဍဲဘာတန်မူလ ကွာန်မန်တံတုဲ ဂကောံပရေၚ်ပညာမန် မအုပ်ဓုပ်ကေတ်တၞဟ်ခြာ သီုသြန်ဂအုံပရေၚ်ပညာမန်မွဲလေဝ် ညံၚ်ဂွံပံက်ကဵုကီု။
၃။ ပ္ဍဲဌာနအလဵုအသဳ ဇၟာပ်ခရိုၚ် ပွိုၚ်ဍုၚ် ဒေသမန်တံသ္ပဒတဴဂှ် ညံၚ်ဂွံခါန်ကၞက်စွံကဵု ညးဒုၚ်ကာ ဂၠေၚ်ဝန် ကောန်ဂကူမန်တံကီု။
၄။ သွက်ကောန်ဂကူမန်တံ ကၠောန်ကဵုစရၚ်မာဲတၞဟ်ခြာတုဲ ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်တေံလေဝ် ညံၚ်ဂွံစွံကဵု လၟိဟ်အမာတ်မန် အတိုၚ်ဗ္ၜတ်ဗြိုဟ်လၟိဟ်ကောန်ဂကူမန်တံကီု။
၅။ ကံၚ်ဇြဳပရေၚ်ကေၚ်ကာမန် မဍိုက်ပေၚ်ကဵုအဝဵု မစန်ပကောံဒက်ပ္တန်လဝ် နကဵုလၟိဟ်အမာတ်မန်ဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဂွံပံက်ကဵုကီု။
၆။နနဲဂကူတၞဟ်ဟ်ကီု ပ္ဍဲသၟဝ်အလဵုအသဳဗဟဵုဂှ် ညံၚ်ဂွံပံက်စွံကဵု ဒပ်ပၞာန်မန်ကီု။
၇။ ကုကောန်ဂကူမန် မဂစာန်လွဳဒၟံၚ် သွက်ဂွံဖန်ဗဒှ် ပရေၚ်ကမ်ကုသိုလ်ဇကုဇကုတံဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဂွံပံက်ကဵုအခေါၚ် ဟီုဂးချူဆာဲ စန်ဒက် ထ္ၜးဆန္ဒ ဗွဲမဗၠးၜးကီု။

အခါအာတ်မိက်တိုန် (၇) တၚ်ဏံဂှ် “မန်ကဵုဗၟာ တုပ်ပ်ရဟွံသေၚ်ဟာ သွက်ဒးအာတ်အခေါၚ်တၞဟ်ခြာ နွံမံၚ်ဏီဟာ” ဥူဏုဟီုဂးကၠုၚ်သာ်ဏံရ။ ကြဴနူဂှ် သွက်ဂွံဆက်ပ္ညဳအာ အတိုၚ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်တံ အာတ်မိက်လဝ်ဂှ် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်ဥူဏု ပအပ်ကဵုတာလျိုၚ် ကုကေၚ်ကာဗဟဵု (ဖဆပလ) ဥူၜသှိုဲ၊ ဗိုလ်မႉအံၚ်၊ ဥူကိုဝ်ကိုဝ်ကျဳတံရ။ ပၞောဝ်ကဵုတၚ်ဂမၠိုၚ် တၚ်က္လိဂွံအခေါၚ် နူအလဵုအသဳ ဖဆပလ ဂှ် သွက်ခမဳသၚ်မန်တံ သ္ဂောံသှ်လိက်ဂှ် ပ္တိတ်ပုစ္ဆာ နဘာသာမန်တုဲ ကဵုအခေါၚ်သှ်နဘာသာမန်ရ။ ပ္ဍဲဂကောံသ္ကိုပ်သ္ကပေါဲသှ်လိက်ဂှ်လေဝ် စုတ်ကဵုညးစၞးမန်တံကီုဏောၚ် ဒုၚ်လဝ်ကတိပါၚ်ရ။

ပ္ဍဲဘာတန်မူလ နွံပ္ဍဲဒေသကောန်ဂကူမန်တံဂှ်လေဝ် ကောန်ကွးဘာမန်တံ ညံၚ်ဂွံကတ်ဗ္တောန် လိက်ပတ်မန်ကီုဂှ် ဖန်ဇန်ကဵုဏောၚ်၊စပ်ကဵုပရေၚ်ပညာတုဲ ဆက်ပ္ညဳအာ ကေုာံမန်တံပၠန်ဏောၚ် ကဵုလဝ်ကတိပါၚ်ရ။

သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူမန်

“သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူမန်” ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၄၈၊ စနူဂိတုအေဗရဴ ၂၃ လုကဴပွိုၚ် ၅ တ္ၚဲကၠောန်ကၠုၚ် ပ္ဍဲကွာန်ဖအံက် ပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်တုဲ ညးစၞး နူဂကောံမန်နာနာ၊ ဒေသနာနာ နူလ္ဂုၚ်၊ဗဂေါ ဒဵုစိုပ်ဗိက်တေံ တိုန်စိုပ်အိုတ်ရ။ နူသ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ် ဖျေံလဝ်သ္ဂုတ်သွာတ် တၚ်သၟဝ်ဝွံရ။

(၁) တွဵုရးမန်ညံၚ်သ္ဂောံမံက် နဲဂွံဂှ် ဓမံက်အာရောၚ်။
(၂) သွက်ဂွံဓမံက်ပ္တိုန်တွဵုရးမန် နကဵုနဲဇဳဇဳဒိုဟ်ဂှ် ပအပ်အဝဵု ကုဂကောံပရေၚ်ကေၚ်ကာမန်ရောၚ်။
(၃) ဒက်ပ္တန်ဒပ်စဵုဒၞါမၚ်မွဲကောန်ဂကူမန် (Mon National Defence Organization-MNDO) ရောၚ်။
(၄) ဥပဒေလိၚ်စတိဗ္ၚ မလုပ်ဇီုကပိုက် ဒတုဲဖဵုကောန်ဂကူမန်ဂှ် ဗ္တိုက်ပလီုအာရောၚ်။
မန်ကေုာံကရေၚ် ဒက်မိတ်
ရန်ကဵုသ္ဂောံပံၚ်တောဲလုပ်ပေါဲဗ္တိုက်မွဲစွံ သွက်ဂွံဓမံက်ရုပ်ရဴ တွဵုရးမန်ကေုာံကရေၚ်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၄၈ ၊ ဂိတုအဝ်ဂါတ် (၁၇) ဥက္ကဌ သဝ်ဗဥူဂျဳက္ဍိုက်ပ် ကေၚ်ကာဗဟဵု ဗော်ကရေၚ် KNU ကေုာံဥက္ကဌ နာဲလှမိုၚ်က္ဍိုက်ပ် ကေၚ်ကာဗဟဵု ဂကောံပရေၚ်ကေၚ်ကာမန်တံ ဆဵုဂဗသဳကၠဳကၠုၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်အၚ်စိၚ်ရ။ အပ္ဍဲကောံဓရီုဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ၜါလ္ပာ်တံ ထ္ပက်စၟတ်တဲ ပ္တိတ်ကၠုၚ်လိက်လလောၚ်တြး အဓိဋ္ဌာန်မန်-ကရေၚ် ရ။
အဓိဋ္ဌာန် မန်-ကရေၚ် (၄) တၚ်-
(၁) ဂကူမန်ကဵုကရေၚ်တံ ဟိုတ်နူကမ်ဘဝတုပ်ကၠုၚ်ညးသ္ကံဂှ်ရ ပ္ဍဲအရာပ္တန်ဗဒှ် ဘဝကမ်ကုသိုလ်ဇကုဂှ် ညးမွဲကဵုညးမွဲ စွံစိုတ်ညံၚ်ကောဒေံအရၚ်တုဲ ညံၚ်ဂွံဗိုၚ်ကရိုၚ်ရီုဗၚ် ကၠောန်အာမွဲစွံ။
(၂) ပ္ဍဲပရေၚ်ကောန်ဂကူ ညးမွဲကေုာံညးမွဲဂှ်လေဝ် ၜိုဟ်တုပ် ကတဴတုပ် ဒိုက်တုပ်သိုက်တုပ် စွံစိုတ်သာ်ဏံတုဲ ညံၚ်ဂွံရီုဗၚ်ကၠောန်အာမွဲစွံ။
(၃) ပ္ဍဲအရာဖန်ဗဒှ်ကမ်ကုသိုလ်ဂကူဇကုကီု၊ ပ္ဍဲအရာရုန်ဂစာန် သွက်ပရေၚ်ကောန်ဂကူကီု ဟွံစွံပဓာနကဵုလမျီုတုဲ ညံၚ်ဂွံပံၚ်ကၠောန်အာမွဲစွံ လၟိုန်ကာလ။
(၄) ဒတုဲဖိုလ် ညးမွဲကေုာံညးမွဲညံၚ်ဂွံလီုဂှ် ဗွဲဒလိန်ဒလာဲကီု၊ ဗွဲတိုက်ရိုက် (ဗွဲတပ်ပ်) ကီု ညံၚ်ဟဂွံပလီုပလာ် ညံၚ်ဟဂွံကဵုဒဒိုက်ဘဲညးသ္ကံ- သ္ပဏာအဓိဋ္ဌာန် ဗွဲမဇြိုဟ်နက်ရ။

လိက်လလောၚ်တြး အဓိဋ္ဌာန် မန်ကေုာံကရေၚ် (တၞးချာဲ)

သ္ပအဓိဋ္ဌာန်တုဲဂှ် ပ္ဍဲလိက်ပရိုၚ်နာနာ မပ္တိတ်လၟိုန်တ္ၚဲ ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဂှ်ကီု၊ ပ္ဍဲလိက်ပရိုၚ်ကရေၚ် ရးသုဝဏ္ဏ (သုဝဏ္ဏတိုၚ်း) ကီု၊ ပ္ဍဲလိက်ပရိုၚ်မန် ရးတနၚ်သဳ (တနၚ်္သာရီတိုၚ်း) ကီု ဓမံက်ထ္ၜးလဝ် တၚ်သ္ပအဓိဋ္ဌာန် (၄) တၚ်ဏံရ။ ဂလာန်အဓိဋ္ဌာန် တိတ်ကၠုၚ်တုဲ အလဵုအသဳ ပ္တိတ်အမိၚ် သွက်ဗက်သီထောံ လွဟ်ဒပ်စဵုဒၞါ ဖျေံလဝ်ပ္ဍဲကွာန်အကြာကွာန်မန်တံရ။ သၟတ်မန်တံလေဝ် ညံၚ်ဂွိုအ်ပအပ်ထောံလွဟ်ဂှ် ဗက်စန်ဒက် ဆဝ်မ္ၚုဟ် ကွာန်မန်တံရ။
ကြဴတဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၃၁၀ ၊ ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ် (ခရေတ် ၁၉၄၈ ၊ဂိတုအဝ်ဂါတ် ၁၉ ) သၟတ်မန်တံ ဗက်သီကေတ် လွဟ်စဵုဒၞါကွာန် စနူကွာန်ဇာသပၠၚ်(ကွာန်ထဝ်ပၠၚ်) ပွိုၚ်ဍုၚ်ဘာအၚ်တုဲ အပ္ဍဲပွိုၚ်တ္ၚဲတံဂှ်ဟေၚ် သီဂွံလွဟ် ၜိုတ် (၂၀၀) ဇကိုအ်ပြၚ်ၚ်။ ဆက်တုဲ မွဲဒမြိပ်ဓဝ် မန် MNDO ကေုာံ ကရေၚ် KNDO တံ ပံၚ်တုဲ ဗက်သီဂွံလွဟ် (၅၀၀) ဇကိုအ်ပြၚ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ဘာအၚ်ကီုရ။ တုဲတှေ် ဆက်သီကေတ် ဌာနပရေၚ်အုပ်ဓုပ်အလဵုအသဳ ပ္ဍဲခရိုၚ်သဓီုကဵု ခရိုၚ်မတ်မလီု တံပၠန်ရ။
ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵုတ္ၚဲသီကၠုၚ်လွဟ်အခိၚ်တေံဂှ်တုဲ ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ် စိုပ်သၞာံဏံ အဝ်ဂါတ် ရ ဏံမ္ဂး ဆိုက်စိုပ်ကၠုၚ် အသေအဟာန် တ္ၚဲပၠန်ဂတး မရနုက်ကဵု (၇၀) ဝါပၠန်ဣရ။
နိဿဲ
-မွန်နိုၚ်ၚံရေးလှုပ်ရှားမှုသမိုၚ်းအတွေ႕အကြုံ (နိုၚ်ပန်းသာ)
-ဇာတိမြေမှ ယနေ႔တိုၚ် (နိုၚ်ၚွေသိမ်း)
-မွန်အမျိုးသားတို႕၏ နောက်ခံသမိုၚ်း