လောန်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဂိတုဏံ စၟတ်တ္ၚဲ (၁၅) အံက်တဝ်ပါဂှ် အဃော က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကောန်ဍုၚ်အရေၚ် (၁၀) တၠ နူကဵုဗော်ဒေံါလဝ်ပန်ပှော်တံ တက်ကျာကု အလဵုအသဳကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံတုဲ အဃောဂှ် အရေဝ်တိတ်ကၠုၚ်မွဲသာ်ဂှ် ‘ဒပ်ပၞာန် ဒးဒှ်မွဲဒပ်ဓဝ်’ ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တံ ဒုၚ်တဲဖအိ်ုတ်ရောၚ် ဂးရ။ ပရူပရာဏံဂှ် ယဝ်ကဠၚ်ရံၚ် ဗွဲလတူမ္ဂး ဒပ်ပၞာန်ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တံ သွက်ဂွံဖျေံလွဟ်ရောၚ် ညးဂမၠိုၚ်တံ ဒှ်ဒဝိၚ်ကီုရ။

စပ္တံနူကဵုအခိၚ် ဍုၚ်ဗၟာကလိဂွံဗၠးၜး သက္ကရာဇ် (၁၉၄၈)၊ စဵုကဵုလၟုဟ် ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်ပေဲါပၞာန်အပ္ဍဲဍုၚ်တုဲ ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တံ ရန်တၟအ်ကဵု ဂွံစဵုဒၞာကောန်ဂကူညးတံ ရန်တၟအ်ကဵု ဂွံစဵုဒၞာတိဍာ်ညးတံတုဲ ပကောံပကေဝ်ပတိုန်လွဟ်တုဲ ပၠန်ဂတးကၠုၚ်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ကေုာံ အလဵုအသဳဗၟာ အဆက်ဆက်တုဲ အာတ်မိက်ကၠုၚ် အခေါၚ်အရာကံကုသဵုဂကူညး ညးဂွံဖန်က်ကေတ်ကီုရ။

ဆဂး တ္ၚဲဏံ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ နွံပၟိက်ဂှ် ဒပ်ပၞာန် ဒးနွံမွဲဟေၚ်၊ မ္ၚးနူကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ဒပ်ပၞာန်ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တၞဟ်ဟ်တံ နွံဟွံဂွံ၊ ဂးသာ်ဝွံတုဲ ပၟိက်နွံ မိက်ဂွံကဵု ဒပ်ပၞာန်ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တၞဟ်ဟ်တံ ဖျေံလွဟ် ကုညးတံရောၚ်။ အတိုၚ် သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာ မေန်အံၚ်လှိုၚ် ဟီုမ္ဂး ပြသၞာဍုၚ်ဗၟာတ္ၚဲဏံ ဒၟာနူကဵုပြသၞာ ရပ်လွဟ်တံ ထုဲထံၚ်ဒၟံၚ်တုဲ ဒးသောၚ်ကလးအာ ပရူလွဟ်ဏံဟေၚ်ရောၚ်၊ ပရူပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် မုလေဝ် သွက်ဂွံသောၚ်ကလးအာ ဟွံမွဲရောၚ် ဂးရ။

ညးက္ဍိုပ်အလဵုအသဳ ၁၀ တၠ၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်ဒေါအ်ပန်ပှော် ၁၀ တၠတက်ကျာသဳကၠဳ(လလောၚ်ပရိုၚ်)

ရံၚ်အာ အတိုၚ်သဘဴဓဝ်ဂၠးကဝ်မ္ဂး ကၟိ်န်ဍုၚ်မွဲမွဲ ဒပ်ပၞာန် ဒးနွံမွဲဟေၚ်ဂှ် ဍာံပြမံၚ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ နူကဵုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တံ ဒုၚ်တဲ ဒဒှ်ရ ဒပ်ပၞာန် ဒးနွံမွဲဟေၚ် တုပ်စိုတ်ရ။ ဆဂး ဒပ်ပၞာန်ဏံ သာ်လဵုဒက်ပတန်အာဂှ်ဟေၚ် သွက်ဂွံဒးသဳကၠဳညးသကအ်ဂှ် နွံတဴတၟာဂလိုၚ်ကီုရ။ သွဟ်ဏံ သွက်ဂွံကလိဂွံ လောဲသွာဟွံသေၚ်။

ပ္ဍဲကဵု သဘဴဓရ် ဖျေံဗီုဒပ်ပၞာန် ကာလအခိၚ်ကလိဂွံပရေၚ်ၜိုဟ်လလံဂှ် နွံတဴ (၂) သာ်ရ။ ကော်ဘာသာအၚ်္ဂလိက်မ္ဂး DDR ကဵု SSR မဒှ်ရ။ သဘဴဓရ် DDR ဂှ် ပံက်အဓိပ္ပာဲဇမၠိၚ်မ္ဂး ‘ပအပ်လွဟ်၊ ယှအ်ပရေၚ်ပၞာန် ကေုာံ က္လေၚ်ဖျေံဒၞာဲဝဲါ’ ရောၚ်။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ နွံပၟိက်ဗီုဏံရ။ ဍေံမိက်ဂွံကဵု ဒပ်ပၞာန်ကောန်ဂကူအရေၚ်တံ ဖျေံလွဟ်ကဵုဍေံဖအိုတ်တုဲ ဖအိုတ်ထောံပရေၚ်ချဳဒရာၚ်ပၞာန် လတုဲ က္လေၚ်ကဵုအထံက်အပၚ် ဖျေံဒၞာဲဝဲါကဵု ညးဇၞော်ပၠန်ဂတး ကေုာံ ကောန်သဂံၚ်တံရောၚ်။

သဘဴဓရ်မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် SSR မဒှ်တုဲ ပံက်အဓိပ္ပာဲမ္ဂး ‘က္လေၚ်ပလေဝ်ဖျေံဗီုလၟေၚ်ကမၠောန်ဂီုကၠီုဍုၚ်’ ရောၚ် ဟီုစဂွံကီုရ။ အဓိက ပ္ဍဲဍုၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳမွဲမွဲ ကလိဂွံပရေၚ်ၜိုဟ်လလံတုဲမ္ဂး သာ်လဵုဂွံက္လေၚ်ဖျေံဗီုဒပ်ပၞာန်တံဂှ် ချပ်ဗစာစရောၚ် ဟီုဗွဲသရုပ်ဂွံရ။ ပရူဏံဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တံ စှေ်စိုတ်ရ။ အဓိက ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တံ ညာတ်ကေတ်ဂှ် ကာလက္လေၚ်ဖျေံဗီု ဒပ်ပၞာန်ရောၚ် ဒှ်မ္ဂး နနဲသာ်လဵု ဒပ်ပၞာန်ကောန်ဍုၚ်အရေၚ် ဂွံပါလုပ် သွက်ဂွံကေတ်ဂီုကၠီုဍုၚ်ရောၚ်။

အတိုၚ်လၟေၚ်ကမၠောန်မ္ဂး ဒပ်ပၞာန်ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တံ ဖအိ်ုတ်ဂှ် လၟုဟ်နွံတဴမံၚ် ကဝက်လၟိဟ်မၞိဟ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာကီုရ။ ဒပ်ပၞာန်ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တံ ဒးဖျေံလွဟ် ဖအိုတ်ရောၚ် ဟီုမ္ဂး၊ ဍေံဟွံစှေ်ဗီုရောၚ်။ ဒပ်ပၞာန်ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တံဂှ် ဒးဒှ်အာ ဒပ်စဵုဒၞာကောန်ဂကူညးတံ မွဲအဆက်တုဲ ပ္ဍဲကဵုဒပ်ပၞာန်မွဲဓဝ်ဂှ် ဒးပါလုပ် မွဲအခန်ကီုရောၚ်။ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ယဝ်ရ အခေါၚ်အရာကံကုသဵုညးတံ ညးတံ ဟွံဂွံအခေါၚ်ဖန်က်ဏီမ္ဂး ညးတံ ပအပ်ထောံ လွဟ်ညးတံ ဟွံသေၚ် ချိုတ်ပၠိုတ်ရ။ လတုဲ စပ်ကဵု လညာတ် ‘ဒပ်ပၞာန် ဒးနွံမွဲဟေၚ်’ ဏံဂှ် ရဲဒေံါလဝ်ပန်ပှေ်ာ ထ္ပက်လဝ် NCA ဗၞတ် (၁၀) ဂကောံဟေၚ် ဒုၚ်လဝ်တဲရောၚ်။ ဂကောံပၠန်ဂတးဇၞော်ဇၞော် နွံတဴမံၚ် ဒေသသၟဝ်ကျာတေံဂှ် တုပ်လဝ်စိုတ် ဟွံသေၚ်ဏီရောၚ်။

တ္ၚဲဏံ စပ်ကဵု ပြသၞာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် သွက်ဂွံဒက်ပတန်အာ ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ် သာ်လဵုရောဂှ် ဟွံသဳကၠဳဏီ၊ သာ်လဵုဒပ်ပၞာန်ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တံ ဂွံအိုတ်အးအာရော ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဂစာန်မံၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် ဟွံစှေ်ဂၠံၚ်တရဴရောၚ်။ ကာလ ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တံ ကလိဂွံအခေါၚ်အရာညးတံ တုဲမ္ဂး စပ်ကဵုဖျေံဗီုဒပ်ပၞာန်ဂှ် ဍေံလောဲသွာကၠုၚ်မာန်ရောၚ် ပတိုန်ထ္ၜးဏာရအဴ။