ကမ္မတဳပံၚ်တောဲမၚ်ရံၚ်စံၚ်ပရေၚ်ဒေါအ်ပန်ပှော် JMC ကဆံၚ်ကၟိန်ဍုၚ်တံ ၁၅ တၠ စနူအံက်တဝ်ပါ ၁ ဂှ် အာစိုပ်ဍုၚ်နဳပဝ် ပွိုၚ်မွဲသတ္တဟ ပ္ဍဲကဵုလ္ၚတ်လဝ်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ညးပါလုပ်အာ သ္ကိုပ်က္ဍိုက်ပ်ပၞာန် ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူမန် MNLA သ္ကိုပ်ပၞာန်လျးဂကူ အဃောစိုပ်မံၚ်ဍုၚ်နဳပဝ်ဂှ် အေဝ်ဒဳတာ ဌာန်ပရိုၚ်မန် ဗညာအံၚ် ကေတ်အဆက်သၟာန်သှ်လဝ်ရအဴ။
Photo- သ္ကိုပ်ပၞာန်လျးဂကူ (MNA)
သၟာန် – အာလ္ၚတ်မံၚ် ဍုၚ်သအာၚ်နာနာတံတုဲ ပရေၚ်ဆဵုဂဗဆေၚ်ကဵု Peace Process ဍုၚ်ပိုဲဏံဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာ မိက်ဂွံကဵု သောၚ်ကလးဗွဲသရောပ်?
သှ် – အဓိကကြက်ဍေံ Peace Process ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဍုၚ်ပိုဲဏံဂှ် ဆိုအ်ဗမံၚ်တၟာလအ်ရ။ အာဟွံဂွံပုဟ် ဒှ်မံၚ်ဟဂှ်၊ အာဟွံဂွံတုဲ ညာတ်ဟလဵုရောဟီုတှေ် ဗီုလဵုဒှ်ဒှ် ပ္ဍဲ JMC ကမ္မတဳပံၚ်တောဲမၚ်မွဲရံၚ်စံၚ် ပရေၚ်ဒေါအ်ပန်ပှော်ဏံ ဓမံက်ရုပ်ရဴချိုတ်ပၠိုတ်မှ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် သောၚ်ကလး စိုပ်တရဴမာန်ဏောဝ်။ မုဟိုတ်ရောဟီုတှေ် အကြာဏံ လွဟ်ဗြုမံၚ်ဏောၚ်၊ ရဲဟွံဂွံထပက်စၟတ်တဲ လိက်ကသုက် ပရေၚ်ဒေါအ်ပန်ပှော်အလုံဍုၚ် NCA ဏီ ဒေသသၟဝ်ကျာတေံလေဝ် လွဟ်ဗြု။ အကြာဏံ သေံ RCSS တံ၊ ကရေၚ် KNU တံ ရဲထ္ပက် NCA တုဲလေဝ် လွဟ်ဗြုမံၚ်တှေ် JMC ဏံ ကၠောန်ကမၠောန်ဟွံစိုပ်တရဴပုဟ်။ အေဂှ်တှေ် ဗီုလဵုဂွံကၠောန်၊ ဍုၚ်တၞဟ်ဟ်ကၠောန်ဗီုလဵု ပိုဲအာလ္ၚတ်။ ကြက်ဍေံဂှ် ရဲပၞာန်ဗမာကဵု ရဲပၠန်ဂတး က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ၜါလပါ် ပၞာန်ၜါလ္ပာ်တံ ညံၚ်ဂွံစုက်လုက်၊ စုက်လုက်ညးသ္ကံမှ သဳကၠဳပ္ညဳပ္ညပ် ကဵုကေတ်ညးသ္ကံ ဍေံပြေပြံၚ်လောဲဏောၚ် ဟီုစဗီုဂှ်၊ တုဲပၠန် ဒဒှ်ဍာံ ဗီုလဵုဒှ်မံၚ်ရောဂှ် JMC ၜါလ္ပာ်ဏံ ညံၚ်ဂွံကၠး၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်သီုၜါလပါ် ကၠးမံၚ်ဏောၚ်ဟီုတှေ် ဂွံပလေဝ်ပလေတ်စလောဲဂးရ၊
သၟာန်- ဂွံဒက်ပတန်အာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ဗီုလဵုညာတ်ရော?
သှ်- ဗီုကဵုအာလဝ်နဝ်ဝေတေံကီု အဓိက ဍုၚ်ဖိလေတ်ပိုၚ်ကဵု ဍုၚ်ကဝ်လာန်ဗဳယျာတံ ဗီုလဵုဍေံတံကၠောန်လဝ် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်။ ရဲကေၚ်ကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲဍုၚ်ကဝ်လာန်ဗဳယျာဂှ်ကီု၊ ညးတာလျိုၚ်နဝ်ဝေကီု၊ ညးတာလျိုၚ် UN တံကီု ပ္ဍဲဖိလေတ်ပိုၚ်တေံကီု ညးတံသောၚ်ကလး သ္ပဗီု Workshop ။ ပရေၚ်ဆဵုဂဗညးတံ ဗီုညးတံကၠောန်လဝ် သဳကၠဳလဝ်တံဂှ် ပိုဲဒးကူဆာဲကေတ် ဗီုပြၚ်ညးတံမွဲထပ်ဓဝ် ဟွံသေၚ်ပုဟ်။ ထေက်ကဵုဗီုပြၚ်ဍုၚ်ဇကု ဗီုလဵုကိတ်ညဳ ကျောဝ်ပရေၚ်တံဏံတုဲတှေ် စပ်ကဵုပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ဗီုပြၚ်လဵု ပိုဲကၠောန်ထေက် ပိုဲဒးချပ်ကေတ်၊ ဒးကၠောန်ကေတ်တ်ဏောၚ်။ ညးတၞဟ်လေဝ် ကၠောန်ကဵုဟွံဂွံပုဟ်၊ ကြက်ဍေံဂှ် အစောန်စရာဲ ဇကုကဵုဇကု ၜါလ္ပာ်ဏံဂှ် ဇကုဇကု ဒးကၠောန်အာကေတ်တ်ဏောၚ်။
သၟာန်- စပ်ကဵု ပရေၚ် DDR-SSR တံဂှ်ရော?
တၚ်သမ္တီ။ ။ DDR-Disarmament (ပွမသီလွဟ်) Demobilization (ပွမဒေါအ်ဇူနူပၞာန်) R-Reintegration (ပွမပံၚ်ပ္ကောံ)။ SSR-Security Sector Reform (ပွမက္လေၚ်ပလေဝ် ကဏ္ဍပရေၚ်ဂီုကၠီု)
သှ်- DDR ဏံဂှ် မွဲလ္ပာ်ဓဝ် ဍေံဟွံကၠောန်လဝ်ပုဟ်၊ ကျပၞာန်လေဝ်ဟွံသေၚ် သီုၜါလ္ပာ် ဒးကၠောန်ဏောဝ် ပ္ဍဲဍုၚ်ညးတၞဟ်ကေၚ်ကၠောန်လဝ် ညးတံဟီုဟဂှ်၊ ပ္ဍဲဒပ်ပံၚ်ကောံ UNFC တေံလေဝ် ပိုဲကေၚ်တိုန်မံၚ် Work Shop ရ စပ်ကဵု DDR ဂှ်၊ လၟုဟ် ပ္ဍဲပိုဲဏံဂှ် ဍေံမိက်ဂွံကၠောန်မံၚ် DDR လပါ်ဂကောံ ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ရပ်လွဟ်ပၠန်ဂတးတံသၟးသက်က် ဟီုမံၚ်ဟဂှ်။ ကျလဝ်ပၞာန်လေဝ်ဟွံသေၚ်ပုဟ်။ ပိုဲတံဂှ် ဒးတက်ကျာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကၠာဏောၚ် ဂၠာဲသွဟ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲမှ စပ်ကဵု DDR-SSR ဏံ ကၠောန်ဏောၚ် ပ္ဍဲလိက်ကသုက် တၚ်တုပ်စိုတ်ဒေါအ်ပန်ပှော်အလုံဍုၚ် NCA ပါမံၚ်ရဏောၚ်။ ဇေတ်တ်တေံ ကြက်နွံၜါတၚ် မိက်ဂွံဟီု၊ DDR ဂှ် မွဲလ္ပာ်ဟွံသေၚ်ပုဟ်၊ အခိၚ်လၟုဟ် DDR ဏံ ဟွံစခေတ်ရ၊ ယဝ်ရဒးကၠောန် DDR တှေ် သီုဒပ်ပၞာန် သီုရဲပၠန်ဂတး သီုၜါလပါ် ဒးကၠောန်ဏောၚ်။ ကျလဝ်ပၞာန်တှေ် သောၚ်မံၚ် လပါ်ကျဂှ် ဒးကၠောန် DDR မွဲလပါ်ဓဝ်ရ။ အခိၚ်ဏံ DDR ဂှ်ခေတ်ဟၟဲရ၊ SSR ရ ဒးကၠောန်ထေက် ညးတံဟီုဟဂှ်။
သၟာန်-စပ်ကဵုလိခ်ကသုက် NCA ဂှ်ရော?
သှ်- မွဲတၚ်ပၠန်ဂှ် လိက်ကသုက် (NCA) ဒေါအ်ပန်ပှော်ဏံဂှ် ဍုၚ်တၞဟ်ဟ်ကၠောန်မံၚ်တံဂှ် Limit သၞောတ်ထ္ၜတ်အပိုၚ်အခြာ အခိၚ်ဒးနွံဏောၚ်၊ ဟီုဗတ်ဗမာတှေ် “ကန်႔သတ်ချက်” မွဲသၞာံဟာ ၜါသၞာံဟာ ပိသၞာံဟာ ပေါဲပၞာန်ညံၚ်ဂွံဒေါအ်ကွေံကွေံဂှ် လိက်ကသုက်ဏံ ဒးဓမံက်ရုပ်ရဴဏောဝ်၊ ပ္ဍဲဍုၚ်ပိုဲ ဗီုဂှ်ဟွံသေၚ်၊ NCA ဍုၚ်ပိုဲ သ္ပဒတန်လဝ် ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်တုဲ ဝေၚ်ပလေဝ်ဟွံမွဲ၊ လိက်ကသုက်ဒေါအ်ပန်ပှော်ဂှ် အခိၚ် “ ကန်႔သတ်ချက်” ဒးနွံဏောၚ်၊ အခေါၚ်ပလေဝ်လေဝ် ဒးနွံဏောၚ်။ ယဝ်ရ အခေါၚ်ပလေဝ်ဟွံမွဲကီုလေဝ် ဂွံကၠောန်ကမၠောန်ဂွံဂှ် နဲကဲဗီုပြၚ်ဂွံကၠောန်ကမၠောန်ဂွံမွဲမွဲသာ် (ToR, SOP ) ဒးကၠောန်လဝ်ဏောၚ် ဂွံဓမံက်ရုပ်ရဴဂွံ။ လၟုဟ်ဂှ် ဓမံက်ရုပ်ရဴဟွံဂွံပုဟ်လေဝ် ညိၚ်မံၚ်အတိုၚ်ဂှ်တှေ် အဓိပ္ပဲါဟွံမွဲ မိက်ဂွံဟီုဟဂှ်။
သၟာန်- သရောပ်တုဲ ဟီုဗပေၚ်ကဵုညိ?
သှ်-စပ်ကဵုအကာဲအရာဍုၚ်ပိုဲ ဒှ်မံၚ်လၟုဟ်ဏံဂှ် ရဲဘိုၚ်ဂစာန်ကဵု ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ဗီုဍုၚ်နဝ်ဝေတံဂှ် ညးတံကၠိုဟ်မံၚ် အကာဲအရာပိုဲဖအိုတ်ရ၊ ရဲလဵုတံၚ်ဟလိၚ်မံၚ် မိက်ဂွံတံၚ်ဟလိၚ်မံၚ် ပရေၚ်ဒေါအ်ပန်ပှော်လၟုဟ်ဏံဂှ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ JMC ဏံ ဓမံက်ရုပ်ရဴချိုတ်ပၠိုတ်မှ ပရေၚ်ဒေါအ်ပန်ပှော် စိုပ်တရဴဏောၚ်။
တုဲပၠန် လိက်ကသုက် NCA ဏံ အခိၚ် “အကန်႔အသတ်” ဒးနွံဏောၚ်၊ သီုၜါလပါ် ဒးကၠိုဟ်တုပ်ညးသ္ကံဏောၚ်၊ လၟုဟ်လ္တူလိက်ကသုက်ဏံ ကၠိုဟ်လေဝ်ဟွံတုပ်ပုဟ်၊ အဓိပ္ပါယ်လေဝ် ဟွံပေၚ်ပုဟ် ဒှ်မံၚ်ဟဂှ်၊ ဝေၚ်ပလေဝ်လေဝ် ဟွံဂွံပုဟ်တှေ် ဍေံဟွံတုပ်ကဵု လိခ်ကသုက်ပရေၚ်ဒေါအ်ပန်ပှော် ဍုၚ်ညးတၞဟ်ပုဟ်။
မွဲပၠန်ဂှ် ပ္ဍဲဍုၚ်နဳပဝ်ဏံ DDR ဍေံတံမွဲဗီုဏောၚ်၊ ညးကေၚ်ဖန်ဖက်လဝ် ပရေၚ် DDR သ္ကိုပ်ပၞာန်နဳပဝ်ဒေါအ်ဇူလဝ် ပ္ဍဲ Workshop ပိုဲဏံ ညးဟီုလဴဂှ်တှေ် ကာလညးတံကၠောန်လဝ် DDR ဂှ်တှေ် DD ၜါမဂှ် ဟွံဒှ်ကၠောန်ပုဟ်၊ R မွဲမရကၠောန်လဝ် ဂးဟဂှ်၊ ကာလကၠောန်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဟီုတှေ်လေဝ် သီုညးသီုအဲ ပရေၚ်ဒးဒုၚ်ကဵု ဒးဒုၚ်ဂိနွံ၊ Win+Win ဟီုဂှ် ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ် ဒှ်ဟွံမာန်။ အတိုၚ်ဟီုလဝ်ကၠာတေံရ ဗီုပြၚ်ဒက်ပတန်ၜိုဟ်လလမ်ဍုၚ်ပိုဲဏံဂှ် ကောန်ဍုၚ်ပိုဲကဵုပိုဲတံဟေၚ် ဒးဖန်ဗဒှ် ဒက်ပတန်အာကေတ်တ်ဏောၚ်။
တၚ်ဂုဏ်ရအဴ။