နာဲကသုမန်

ပ္ဍဲခေတ်အခါပၞာန်ဗၟာတံ ဂွံလဝ်အဝဵု ကော်ဘိက်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဟီုဂှ် ပတှေ်စဂွံညိဟာ။ ညးဗတိုက်မံၚ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံလၟိုန်ဂှ် ကော်ရဲပၠန်ဂတးကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဟီုဂှ် စေတနာဍေံ ဍာံပြညိဟာ။ ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဒြဟတ်ဇၞော်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံ ဟွံတိုန်ရ။ ဂကောံဒြဟတ်ဍိုန်လျတံ ဖေက်တုဲ ဒးတိုန်လေဝ်နွံရ။ တၚ်ရန်တၟအ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် သွက်ဂွံထကး အကြာကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကီု ဒြဟတ်ပၠန်ဂတးတၟိတံရ။

(က) စေတနာဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ
ပ္ဍဲလက်ထက်အခိၚ် အကြာသက္ကရာဇ် (၂၀၁၀) ကဵု (၂၀၂၀) တေံဂှ် အလဵုအသဳသမ္မတဥူတိၚ်သိၚ်ကီု အလဵုအသဳအံၚ်သာန်သုကျဳ ကၠောန်ကၠုၚ်ပေဲါတက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ဂၠိုၚ်ကဵုဝါရ။ အခိၚ်တေံမ္ဂး ပရေၚ်တက်ကျာ ပရေၚ်ၜို်ဟ်လလမ် ညံၚ်ဂွံလီုလာ်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ သ္ကိုပ်ပၞာန်မေန်အံၚ်လှိုၚ်တံ ဂစာန်မံၚ် လၟိုန်ရ။ ပရူပရာ သမ္တီဒးမံၚ် နွံကဵုဂၠိုၚ်ကဵုသာ်ရ။ အခိၚ်တေံ ဒပ်ပၠန်ဂတးတၟိ ဒပ်ပၞာန်ရခေၚ် (AA) ဒပ်ပၞာန်ပလံၚ် (TNLA) တံဂှ် ဒုၚ်တဲဟွံမာန်ရောၚ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ဂးတုဲ ပဲါတးရဲတံဏံ ညံၚ်ဟွံဂွံတိုန်စိုပ် ပေဲါတက်ကျာ ပရေၚ်ၜို်ဟ်လလမ်ရ။
အခိၚ်လက်ထက် အလဵုအသဳအေန်အေဝ်ဒဳပၠန်လေဝ် ယဝ်ရအခိၚ်ကြပ်ကော်ပေဲါတက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် မွဲမွဲသာ်မ္ဂး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ အာပန််ဂကောံအတေံ ဂကောံအဏံ ဖန်က်ညံၚ်ဟွံဂွံဒှ် ပေဲါတက်ကျာရ။ အခိၚ်လက်ထက် အလဵုအသဳအေန်အေဝ်ဒဳဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ပဲါတးပတိတ် ဒပ်ပၞာန်ရခေၚ် (အေအေ) တုဲ ဖန်ဗဒှ်ပေဲါဗတိုက်ရ။
ဂကောံထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲ ဒေံါပန်ပှော်အလုံဍုၚ် NCA ဗၞတ် (၁၀) ဂကောံတံဟေၚ် ဂွံအခေါၚ်တိုန်စိုပ် ပေဲါသဳကၠဳ (၂၁) ဗွဝ်ကၠံပေန်လုၚ်ကီုလေဝ် ဂကောံသၟေဟ်တၞဟ်ဟ်တံဂှ် အခေါၚ်တိုန်စိုပ် ဟွံမွဲရောၚ်။ ဘိက်နၚ် နဒဒှ်ညးလ္ၚတ် စုိုပ်ကၠုၚ်နွံရ။ ဆဂး ဟွံဂွံတက်ကျာရ။
ဆဂး ပ္ဍဲကဵုပေဲါသဳကၠဳတက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ်မ္ဂး ညးစၞးဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ပခက်မံၚ်လၟိုန်ရ။ စပတံနူကဵု မလိက်မွဲမဓဝ် ဒးကယျာန်ညးသကအ် ပွိုၚ် (၁) တ္ၚဲရ။ မလိက်လ္ၚဵုတံဂှ် ဍေံတံ ဟွံကဵုအခေါၚ်စုတ်ရ။ အရာသဳကၠဳအိုဿီုတံကီု တၚ်တုပ်စိ်ုတ်တံကီု ၜက်အာသၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) မ္ဂး ဍေံတံ တးထောံလၟိုန်ရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ စေတနာဒပ်ပၞာန်တံ လတူပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ကၠးမးမံၚ်ရ။
(ခ) ဂကောံဒြဟတ်ဍောတ် တိုန်စိုပ်ပေဲါတက်ကျာ ပရေၚ်ၜိ်ုဟ်လလမ်
ပြဟ်ဟ်ဏံ ဂကောံပၠန်ဂတး တိုန်စိုပ်ကောံဓရီုပေဲါတက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ကုကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ် ဂကောံဒြဟတ်ပၞာန် ဍောတ်တ်တံဂၠိုၚ်ရ။ ဆဂး ဥက္ကဌ ကံၚ်ဇြဳက္လေၚ်ဒက်ပတန်ဍုၚ်သေံဇၞော် (RCSS) ဂှ် တိုန်စို်ပ်ရ။ မုဟိုတ် ညးတေံ တိုန်စိုပ်ရောဂှ် ညးတေံ ဖေက်ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် အပ္ဍဲကဵုတွဵုရးဍုၚ်သေံတံ အာတ်မိက်ကၠုၚ်တွဵုရး ညးကဵုညးမ္ဂး သွက်ဂွံဒၞာရောၚ်။ ပ္ဍဲကဵုဂကူကရေၚ်မ္ဂး ဗော်ဒဳကေဘဳကေတံဂှ် ကၠောန်ပၠန်ဂတးကွေံကွေံဟွံသေၚ် ရပ်လွဟ်တုဲ ကၠောန်စမံၚ်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ရောၚ်တုဲ ပါလုပ်ကီုရ။
ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ဗလးဏာ ညးတာလျိုၚ် အဆံၚ်သၟဝ်ရ။ ပဲါဟွံဗၠး ဒးတိုန်စိုပ်ရောၚ်ဂှ် ကၠးမးမံၚ်ရ။ ဟွံတိုန်ပၠန်မ္ဂးလေဝ် ဂွိ်ၚ်ဖေက် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဂၠာဲဂလာန် ကုဗော်ရ။ နကဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ဓရ်ပတှေ် လတူအလဵုအသဳတံ ဟွံမွဲရ။ တိုန်ဗၞတ်ဝတ်ပြေရ။ ဂကောံရခေၚ်ဍောတ်တ်မွဲ တိုန်စိုပ်ရ။ ဂကောံဏံဂှ် တိဍာ်ညးတံလေဝ် ဟွံမွဲချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်ရ။ ကောန်ပၞာန်လေဝ် (၁၀၀) တၠလေဝ် ဟွံပေၚ်ရ။ ရဲတံဏံဂှ် မ္ၚးနူကဵုပေဲါဏံတှေ် ဒၞာဲညးတံ ဟွံမွဲရ။
ဇၟာပ်ပ်တိုန်စိုပ် ပေဲါသဳကၠဳဂှ်မ္ဂး အဓိက ဒးသဳကၠဳအာ ပရူဒက်ပတန်ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရဴရ။ အရာဏံဂှ် နူကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ပၠောပ်စုတ် ပ္ဍဲသၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) ပၠန်ဟာ ဒးမၚ်ရံၚ်မံၚ်ဏီရ။
(ဂ) ဂကောဒြဟတ်ဇၞော်တံ ဟွံတိုန်စိုပ်
ဂကောံဒြဟတ်လွဟ်ဂၠိုၚ်ၚ် ဟွံတိုန်စိုပ်တံဂှ်မ္ဂး ဂကောံကချေၚ်ကေအိုၚ်အဵု ဂကောံကရေၚ်ကေအေန်ယူ ဂကောံရခေၚ် ဒပ်ပၞာန်အေအေ ဟွံတိုန်စိုပ်ရ။ လတုဲ ၜိုန်ရနကဵုဒြဟတ်ဒပ်ပၞာန်ဍောတ်ကီုလေဝ် ဂကောံပၠန်ဂတးကောန်ဍုၚ်အရၚ် ချေၚ် (သဳအေန်အေက်) ကဵု ကရေၚ်ဍာဲ (ကေအေန်ပဳပဳ) တံလေဝ် ဟွံတိုန်စိုပ် ပ္ဍဲကဵုပေဲါတက်ကျာဏံရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ပန်မံၚ်ညးတံဖိုဟ် ဟွံဒေံါပန်ပှော်ဏီဖို်ဟ်ဂှ် သာ်လဵု ဂွံတိုန်တက်ကျာရော။
ဗွဲမဂၠိုၚ် ဂကောံပတိုန်ထ္ၜးလဝ် ဗွဲလတူဏံဂှ် ညးတံ ဓရ်ပတှေ် လတူဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ဟွံမွဲပေၚ်ၚ်ရ။ တက်ကျာကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံတုဲ အာတ်မိက်ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရာဂွံရောၚ်ဂှ် ညးတံ ဟွံပတှေ်ကေတ်ရ။ အခိၚ်အိုတ်အာရောၚ်။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဗဂေတ်ဏာ ဗဂေတ်နၚ် ဗီုအခိၚ် (၂၀၁၅-၂၀၂၀) တေံရောၚ်ဂှ် ကၠးမးဒၟံၚ်ရောၚ်။
ဂကောံပၠန်ဂတးတံဏံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် လၟုဟ်ညးတံ ဆက်စပ်လဝ်ကဵု အလဵုအသဳအေန်ယူဂျဳ၊ ကဵုလဝ်ကွတ်ဗတောန်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ပဳဒဳအေက်တံတုဲ ဗတိုက်အာပၞာန်ဗၟာတံရောၚ် ဖျေံလဝ်သ္ဂုတ်သွာတ်ရ။ အဓိက တိဍာ်ညးတံ တွဵုရးကချေၚ်၊ တွဵုရးချေၚ်၊ တွဵုရးကရေၚ်ဍာဲ၊ တွဵုရးကရေၚ်၊ တွဵုရးရခေၚ်တံဂှ် ညးတံ ဗတိုက်ကေတ် ဖျေံပရေၚ်အုပ်ဓုပ်တုဲမှ တက်ကျာ ပရူဖေဝ်ဒရာရောၚ်။ ဒြပ်ဇကု ဇကုဂွံအပိုၚ်တုဲမှ သာ်လဵု ဂွံမံၚ်အာညးသကအ် မွဲစွံရောဂှ် ချပ်မံၚ်ရောၚ်။
မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ပရေၚ်တက်ကျာဏံဂှ် ပၞာန်ဗၟာတံ သ္ပက္ဍိုပ်တက်ကျာဟီုဂှ် ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် အလဵုအသဳ လုပ်ဗဗွဲဓရ်လေဝ် ဟွံသေၚ်ရ။ ဂွံနၚ်တၚ်တုပ်စိုတ်တံဂှ် ဂတနူဏံ အလဵုအသဳ ဗဗွဲဓရ်တိုန်စိုပ်မ္ဂး ဒးက္လေၚ်တက်ကျာပၠန်ရောၚ်။
(ဃ) ကၠီဒပ်ပၞာန်ဗၟာ – ပါ်ထကးဒြဟတ်
ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ကေတ်ဇၞးလတူဂကောံတၞဟ်ဟ်ဂှ် နကဵုကၠီရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဗတို်က်ကၠုၚ်မံၚ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ လၟိုန်ရ။ ထဍေၚ်ပတိတ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် လၟိုန်ကာလ ဂၠိုၚ်ကဵုစှော်သၞာံရ။ တ္ၚဲဏံ မုဟိုတ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ကော်တက်ကျာရော။ ဟိုတ်နူကဵု ဍေံကြေပ်ရ။
ကြဴနူကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သီထောံအဝဵုတုဲဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူဗၟာတံ ကလေၚ်ဒစဵုဒစး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာရ။ ဒက်ပတန်ပတိုန် ဒပ်စဵုဒၞာညးဍုၚ်ကွာန်တုဲ လၟိ်ဟ်ဒြဟတ် ဒှ်အာကဵုကိုဋ်ရ။ ဒြဟတ် ဒပ်စဵုဒၞာညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ယဝ်ရပံၚ်ဗစပ်ကဵု ဒြဟတ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရောၚ်ဟီုမ္ဂး ဒြဟတ်ဂၠိုၚ်တိုန်တုဲ လၟုဟ် တဝ်စၞေဟ်ဗတိုက်မံၚ် ဒေသဂကူဗၟာ ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။
ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဍေံဟွံမိက်ပံက်မုက်ပၞာန် (၂) မုက်တုဲ ချိၚ်ဇွိတ်စး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဗဒေံါလဝ် မွဲလစုတ်ရ။ ဆဂး ကၠီ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ နွံသာ်လဵုရောဂှ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ကၠိုဟ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဂကောံလ္ၚတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ခိုၚ် ဒပ်ပၞာန်ခိုၚ်တံဂှ် ဟွံတက်ကျာရ။ ဂကောံဒြဟတ်ဍောတ် ဟွံပန်မံၚ်ရရဂှ် အာတက်ကျာရ။
မုသွဟ်တိတ်ရော။ မုသွဟ်လေဝ် တိတ်ဟွံမာန်ရ။ တိုၚ်ပ္ကဴရန်တၟအ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် သောၚ်မံၚ်ရ။ သွက်ဂွံဖျေံလွဟ်တုဲ မံၚ်အာ သၟဝ်သၞောဝ် (၂၀၀၈) ရ။ သရုပ်မ္ဂး ဟိုတ်နူကဵု စေတနာ ဟွံဍာံပြတုဲ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ဍာံပြလေဝ် ဂွံဟွံသေၚ်ဂှ် ချိုတ်ပၠိုတ်ဒၟံၚ်ရ။