အစေဝ်ဍောတ် (ဍုၚ်ကၟာဝက်ရးဇြာ)

အခိၚ်ရာန်ဖျာတေံ အပေါတ်ဇကုကေတ်ဂှ် ယဝ်နွံၜါတှေ် ရုဲကေတ်မွဲ၊ ယဝ်နွံဂၠိုၚ်မ္ဂး ဂၠိုက်ဂၠာဲကတက်က္တုန် နူသၟဝ်စိုပ် လ္တူ၊ နူလ္တူစိုပ်သၟဝ်ဂှ် အခိုက်ညးရာန်ဖျာတံရ။ မုဟိုတ်ဒးရုဲရောသၟာန်မ္ဂး မိက်ဂွံၝောံခိုဟ်အိုတ်ဂှ်ရောၚ်၊ ပ္ဍဲအရာရုဲစှ်ဝွံ ညးလ္ၚဵုတံ ပညာတီဍိုက်ပေၚ်တုဲ ခိုဟ်ဟ်သၟး ကလိဂွံရ။ ညးလ္ၚဵုတံဂှ် ညးရုဲတှေ်ရုဲကီု၊ ဣလဵုခိုဟ်ရောဂှ် ဟွံတီတုဲ ဂွံဖျဴ နၚ်ပရေံပရေံလေဝ် နွံဗဝ်ရ။ က္ဍိုပ်လိက်တေံ ဟိုတ်နူကဵုလဝ်ပရောဏှဟ်” တုဲ ဒးချူအပေါတ်နွံကဵုဏှဟ် မပ္တံမြ၊ မုဲ၊ နောတ်တံဂၠိုၚ်ရ။ မြဖျေံဒးဍာ်ဏှဟ်ကြံၚ်တှေ် ကာလဗါ်ဒးဆုမ္ၚိုဟ်ဟ်၊ မတ်ဒုန်တံမ္ဂး ကၟေက်လောဲ၊ ဍာ်ဏှဟ်ၜတ် တှေ် ခၠပ်လောဲတံ ညံၚ်ဂွိုအ်ဒှ်ဂှ် တန်တဴကဵု ပညာအ္စာဓၟါတ် ညးဖျေံဏှဟ်တံရ။ အစောန်စရာဲဍာ်ဒကေဝ် အ္စာဓၟါတ် ဂကူမည်ပိုဲဂှ် ဍေံမထ္ၜးကဵု ဒဳဂရဳဓါတ်ဂမ္တဴမာန်၊ မွဲမဍောတ်လေဝ် ဟၟဲမွဲသာ်၊ နကဵုသညာကေၚ်ဆဵု၊ ကေၚ်ဗ္တောန်လဝ် နူအ္စာအဆက်က်တံဂှ်ဟေၚ် ဂၠံက်သုၚ်စောဲဒၟံၚ်ရောၚ်။ ပသဲစံၚ်လဝ် ပ္ဍဲဖဴဓၟုၚ်တေံ ဍာဲဂြၚ်ကၠုၚ်တှေ် ဒဳဂရဳဓါတ်ဂမ္တဴ စိုပ်မံၚ်မွဲကၠံ၊ ၜါကၠံဂှ် ညးတံဟွံတီ၊ ချိၚ်ရံၚ်ကေတ်ကဵုမတ်တုဲ ဖျေံဏှဟ်ရ။ ချိၚ်ဂှ် ္ၚောံဟွံသေၚ်ရောၚ်၊ ္ၚောံတှေ် လဆောဝ်ဒးဟစပ်၊ လဆောဝ်ဟွံစိုပ်၊ လဆောဝ်ၜက်တံ ဒှ်အာမာန်ရ။ ကပေါတ်စိုတ်ညးတံ တက်ပ္တိက်၊ ဏှဟ်ဂွံဒးဟစပ်မံၚ်ဖအိုတ်ဝွံ ဟိုတ်နူပညာညးတံ စိုန်သ္ကီုရောၚ်ဂှ် ဒးဒုၚ်တဲရ။ အခိၚ်ထောံဏှဟ်တေံမ္ဂး ရံၚ်ကေတ် ပသာ်မတ်မြ၊ မတ်မုဲတံဂှ်သၟး ဏှဟ်ဏံကြံၚ်မံၚ်ဏီ၊ ၜတ်အာဣရဂှ်လေဝ် တီလဝ်ကၠးကၠးတုဲ အရၚ်ရဲသုၚ်စောဲ ဏှဟ်ကြံၚ်ၚ်တှေ် ညံၚ်ဂွံကြံၚ်၊ အရၚ်ရဲသုၚ်စောဲဏှဟ်ၜတ်တ်တှေ် ဗီုၜတ်တ် ညံၚ်ဂွံဒှ်မာန်ဖအိုတ်ဂှ် ပညာချိၚ်ညးတံဟေၚ် ရေၚ်တၠုၚ်ကဵုရ။ အ္စာဓၟါတ်ပသဲမည်မွဲ ကၠိုဟ်မံၚ်ပရောပသဲ၊ မာန်မံၚ်ပသဲၜိုတ်ဏံရတှေ် အ္စာဓၟါတ်သီုဖအိုတ် ပံၚ်ပ္ကောံ၊ ပံၚ်ပၠၚ်က္ဍဟ်တုပ်ပ်တုဲ ထပ်ပံၚ် ထပ်ဗပေၚ်စုတ်ကဵု စက်ဂတာပ်ခေတ်မာန်ပၠန်မ္ဂး သ္ဂောံဆဵုကၠုၚ် ရုၚ်စက်ပသဲမည်နာနာဂှ်လေဝ် ဂွံမံၚ်သွပ်လ္ပအ်လၟိုန်ကီုရ။
စိုပ်ကၠုၚ်ဥတုက္ညၚ်မ္ဂး ထပှ်တ္ၚဲမွဲဝါ ပွမဒးသုၚ်ဒုၚ်လဝ် ဂဥုဲမနက်ဂှ် ဒှ်အခိုက်မိမပိုဲရ။ မၞိဟ်ကၠာတေံဂှ် ညးတံ ထိၚ်ကၠုၚ် ပရေၚ်ထတ်ယိုတ်ညး နကဵုဂဥုဲထၟိက် နူအ္စာသဝ် ဗိန္ဓောညးတံရ။ ပ္ဍဲဇၟာပ်ကွာန်ဂှ် အ္စာသဝ်ဒယှ်ဒယှ် နွံမွဲတွဵုတုဲ အ္စာတံဂှ်ဟေၚ် မၚ်မွဲလွဳပရာယဲနာနာ ဍေံမက္တဵုဒှ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲကောန်ကွာန်ညး မာန်မံၚ်ရောၚ်။ ယဲဇကုဂမ္တဴဒှ်တုဲ ဟွံဗၠးလောဲလောဲမ္ဂး မိအာအာတ်နၚ်ဍာ်ခယျာ မိနော်မွဲဂၟဳ၊ လဆောဝ်တှေ် ဍာ်ပၠာဲလဝ်မိတ်ခပဵုကေဝ်ဝ်၊ သိုဟ်စုတ် ပသဲ စံၚ်လဝ်ဂြၚ်ၚ်၊ အဃဵုဍာ်ခယျာပၞံမံၚ် ပ္ဍဲဂၟဳဂှ် ညးပၠာဲစုတ် ဂဥုဲဂမ္တဴဇၞော်၊ ဂဥုဲၚာၚ်တံတုဲ ညးကဵုသုၚ်၊ သုၚ်တုဲတှေ် ဒးအုပ်ပဠက်၊ ပဠက်တိတ်ခိုဟ် ဇကုၜိုဟ်အာရတှေ် သဝ်တ္ၚဲ ကၠာဂွိုအ်တိက်က္ဍၚ်ဂှ် ညးကဵုသုၚ်ဂဥုဲ ဖ္ၜတ်ဂၞဴတုဲမှ ဂွံတိက်ရောၚ်။ တ္ၚဲတၟးဂၞဴပံက်၊ ကဝုပ္ဍဲဗုၚ်တေံ အးခၠေဲအာတှေ် ယဲသက်သာ၊ ယဲဗၠးရ၊ ကပေါတ်သွက်သ္ပဍာ်ပလာဲ ဂဥုဲ မပ္တံခၞော်မၚ်ဂုတ်၊ သတ်ခနိ၊ ဇုတ်ကၠ၊ ဇုတ်စိၚ်ဓၞါတ်၊ စၠန်ဗ္တာၚ်၊ စၠန်ဗ္ကေတ်တံဂှ် အပါနော်သီလဝ် ပ္ဍဲကဠါညးနွံရ။ ဂဥုဲအ္စာသဝ် အခိၚ်တေံဂှ် မတ်ပေၚ်ဒၟံၚ်တုဲ အစောန်ခိုဟ်ကွေံကွေံရောၚ်။ လောန်ကၠုၚ်ၜိုတ်ပန်စှော်သၞာံ၊ အခိၚ်ယဲ ဆီၜက် (သွေးလွန်တုပ်ကွေး) ဒယှ်မံၚ်တေံ၊ ကောန်ကၟိန်မွဲ က္တဵုဒှ်ကီုရ၊ စိုပ်အာရုၚ်ဂဥုဲလေဝ် ဒၞာဲမံၚ်ဟၟဲတုဲ မိကော်ဖျဴ နၚ်သ္ၚိ၊ ညးဍိုက်ဖျုၚ်ကဵု ဂဥုဲမနက်၊ ၜံက်ထ္ကးထောံမဂမ္တဴဍေံ မမံက်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်ဇၞော် (သံၚ်အိက်) တုဲ ယဲဗၠး၊ ဂျိုၚ်မံၚ်ဒဵုလၟုဟ်ဏီရောၚ်။ ဂဥုဲမည်မြဟ်မံၚ်အခိၚ်တေံ၊ ဍေံမနွံအစောန် မၚ်မွဲလဝ် ပရေၚ်ထတ်ယိုတ် အလုံမွဲဂကူ မာန်ဂှ် အခိၚ်လၟုဟ် မုဟိုတ် ဂွံဒးအေဲပၠိုတ်၊ သ္ၚိတ်ဇြအာ အကြာတြေပ်ဗ္ဒၚ်အိုတ်ရောဂှ် ဟိုတ်ဍေံနွံဗွဲမဂၠိုၚ် ဒှ်မာန်ရ။ ပ္ဍဲဂှ်မ္ဂး အ္စာစောန်န်တံ ပၞုက်ထောံမတ်ဂြန်ဂဥုဲ ဇၟာပ်အဆက်ဂှ် ဒှ်ဟိုတ်ဇၞော်ဇၞော်မွဲကီုရ။ ပၞုက်ဟီုဂှ် ညးဂွံအာဂြန်ဇကု တေံ ဖေက်ယၟုဒယှ်အာ နူဇကုတုဲ နကဵုတၚ်ရန်တၟံပရေံပရေံနွံနွံ ပၞုက်ထောံလေဝ်ဒှ်မာန်၊ လ္ၚဵုဂှ် သမ္တီလဝ်မတ်ဂဥုဲတံ နကဵုစိုတ်သၟး၊ ချူစွံလဝ် ပ္ဍဲလိက်ဟၟဲ၊ ကာလလောန်စဴအာဂှ် ညးသှေ်မံၚ်တံ ဟွံတီလဝ်ဖအိုတ်တုဲ မတ်ဟွံပေၚ်ကၠုၚ် လေဝ်ဒှ်မာန်၊ မတ်ဂဥုဲလ္ၚဵုတံမ္ဂး ၚုဟ်က္ဍၚ်မံၚ်တုဲ ဒးကလေၚ်သွံၚုဟ်သၠုၚ်ၚ်ပၠန်တှေ် မၞိဟ်ရာန်သုၚ်အောန်ကၠုၚ်တုဲ မ္ဒးနူက်ဖျအ်ထောံမတ်လေဝ် နွံနာနာသာ် ဒှ်မာန်ရ။ ဒၟာနူမတ်ဟွံပေၚ်၊ ဒၟာနူယှအ်လဝ်ဂြန်ဍေံ မၞုံကဵုအစောန်ခိုဟ်ဟ် တံတုဲ ဂဥုဲဂှ် ထ္ၜးစရာဲဟွံမာန်၊ ယဲဟွံဗၠးတုဲ ရဲရာန်ဟွံသုၚ်စောဲ ရဴသာ်ဝွံ ဝဲဂဥုဲတပ်ဗျမည်ကဵု ရဲရာန်သုၚ်ဂဥုဲတံ ဂေတ်ထုဲဒၟံၚ် ဒဵုကေတ် တံကၞောတ်ဟွံဒး ဗီုဥပမာ “ပံက်မုပဗှေ်ဍုန်” တေံကီုရ။ လ္တူအကာဲအရာဍေံမကယျောဝ်စှေ် အာမံၚ် လ္ပာ်သဝ်ဏံဂှ် ဂွံအခေါၚ်ထံက်ထ္ၜး တၚ်ဍိုန်လျဍေံ မၞုံဒၟံၚ်ပ္ဍဲဂဥုဲဝဳယဲကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံတုဲ လက်ထက်ကံၚ်စဳ သိုဝ်ယှေဝ်လေတ်တေံမ္ဂး အ္စာသဝ်ဝန်ဂဥုဲအၚ်္ဂလိက်တံ ဟီုဓရိုဟ်ဍဵုဍိုက် ညံၚ်ဂွိုအ်ဂံၚ်ဝဳယဲ အကြာအရာပ်၊ ပ္ညပ်ခုတ်ထောံယၟု “အ္စာဝဳခြော်”ဒေါက်တာရမ်းကု” လေဝ် နွံကၠုၚ်မွဲအခိၚ်ရ။ လ္တူဒဒှ်ဏံဂှ် ယဝ်ဗလးဖဳထောံ အတိုၚ်ဏံ တှေ် ခြာဟွံလအ် ဂြန်ဂဥုဲကောန်ဍုၚ်အရၚ်ပိုဲတံ ဗၠိုက်စှေ် ဒဵုကၠေံကၠက်အာ သၟဝ်ဓယံက်ဂဥုဲအၚ်္ဂလိက်တံဍာံဍာံရောၚ်ဂှ် အ္စာဂဥုဲကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ကောံချပ်ဂွံတုဲ လက်ထက်အဝဵုပၞာန်ဏံ ညးတံအာတ်ဂြဟ် သွက်သ္ပသမ္တီကဵု လ္တူဂဥုဲကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ နွံကၠုၚ်ရ။
လၟုဟ်မ္ဂး ဘာဗ္တောန်ကဵုပညာဂြန်ဂဥုဲကောန်ဍုၚ်အရၚ် မၞုံအဆံၚ်တက္ကသိုလ် မံက်ကၠုၚ်တုဲ ရုၚ်ဂဥုဲကောန်ဍုၚ်အရၚ်၊ ဝဳယဲ နကဵုဂဥုဲတပ်ဗျဇကုသၟး၊ မံက်တိုန်ဟွံအောန်ဂှ် ဗွဲမမိပ်စိုတ် ဂွံဆဵုကၠုၚ်ရ။ လ္တူကွးဘာ ညးမတိုန်ကတ်ပညာ ပ္ဍဲဘာတက္ကသိုလ် ဂဥုဲတပ်ဗျ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် ထေက်ကဵုဒးတၚ်ဂုဏ်၊ ထေကဵုဒးထိုၚ်သးညးတံ ဗွဲမလောန်ရ။ ဂဥုဲတပ်ဗျမည် အခိၚ်တေံဝွံ (တၞး၊ ပ္ကဴ၊ သတ်၊ ခၞော်၊ ရိုဟ်) တၞံဆု၊ တၞံချောဲဍေံ မလုပ်ဂြန်ဂဥုဲဂကူဇကုကေတ်တံဂှ် စဲဗကှ်လဝ်သောန်န်၊ ကေဝ်စုတ်လျိုၚ်အဆဍေံကဵုဍေံတုဲ ထၞက်ကဵုၜိုက်ပသဲ၊ ဒှ်တိုန်ထၟိက်ရတှေ် ခ္ဍိုဟ်ကဵုယာတ်ပိက် ကြဳကြဳ၊ လတ်စှေ်အာနူယာတ်ပိက်မာန်ဂှ် ဒှ်ဂဥုဲတုဲ ၜိုတ်သှေ်မံၚ်ဏီတံဂှ် ထပ်စဲသောန်န်၊ ထပ်ထၞက်ပၠန် ရဴသာ်ဝွံ စဲမံၚ်၊ ထၞက်မံၚ် ထပ်ကဵုထပ် အိုတ်အးတုဲမှ ဂွံဂဥုဲမွဲယိုက် ညးကော်စရ။ ကၠုၚ်နူသဘာဝဇေတ်တ်တုဲ အသိၚ်ဍေံလေဝ် အာမံၚ်ဗီုသဘာဝ သိုက်က်အိၚ်ၚ်၊ အောန်အိုတ် ဒးသုၚ်ပိတ္ၚဲပေၚ်မှ ဂွံညာတ်အစောန်စရာဲဍေံ ရောၚ်။ ၜိုန်အာမံၚ်ဗျဵုဗျဵုကီုလေဝ် အန္တရာယ်လ္ပာ်သ္ကဲ၊ သွက်ဒးဘဲအရၚ်ရဲသုၚ်ဂှ် ဟၟဲလးလး၊ ယဲဗၠးတုဲတှေ် ဂွံဖျေဟ်စိုတ် ၜိုဟ်ဟ်မာန်ရ။
ဂဥုဲရးပလိုတ်တေံဂှ် ညးတံလေဝ် သုၚ်စောဲလဝ်ဂြန် နူတၞံဆု၊ တၞံချောဲနွံကီုရ။ ဆဂး ကေတ်အတိုၚ်သဘာဝဏံ သက်က်ဟွံသေၚ်၊ ညးတံသုၚ်စောဲ စက်ဝတ်ပ္တိတ်ၜဝ်ကၠောၚ် နူတၞံဆု၊ တၞံချောဲ၊ စက်ပါ်ဓါတ်တံ ထပ်ကဵုထပ်တုဲမှ အစောန်ဍေံဂွံမြက်စာမ္ဂး ထပ်ဗပေၚ်လဝ် ဓါတ်နာနာပၠန်ရောၚ်။ ဓါတ်ဂှ် သဘာဝဟွံသေၚ်ရောၚ်။ ယဝ်ဒှ်ဂဥုဲ သွက်ဝဳယဲဂစိုတ်စၟမ္ဂး ဂျိစၟချိုတ်မာန်တံဂှ်လေဝ် ဒးစုတ်လဝ်ကီုရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ရဲသုၚ်ဂဥုဲညးတံ၊ ထ္ပက်ဂဥုဲညးတံမ္ဂး ယဲဗၠးပြဟ်၊ ဂတာပ်စိုတ်ကုညးဒှ်ယဲတံ ဗွဲမလောန်ရ။ ဆဂး အန္တရာယ်လက္ကရဴ မပ္တံသုၚ်ဂဥုဲ သွက်ဝဳယဲကသအ်တှေ် ကသအ်ဏံ ယဲဗၠး အာဒးဂြိုဟ်၊ သုၚ်ဂဥုဲဝဳယဲ ဂြိုဟ်ပၠန်မ္ဂး ယဲဂြိုဟ်ဏံဗၠး၊ အာဒးကောန်ကၟံ ရဴသာ်ဝွံ မွဲနဲမွဲဗီု ဒှ်အာမာန်မံၚ်တုဲ ယဝ်ဂွိုအ်လဝ်လိက်စၞောန် နူအ္စာသဝ်ဝန်တံမ္ဂး ဆန္ဒဇကုကဵုဇကု လ္ပရာန်သုၚ်မံၚ် ဂဥုဲညးတံညိဂးတုဲ ဒးဆေဝ်တာလဝ်ကဵု စေဝ်ပၞောန်ရောၚ်။ ဂဥုဲညးတံ မုဟိုတ်ဂွံစောန်တိုန်မံၚ် မွဲခေတ်တုဲမွဲခေတ်ရောဟီုမ္ဂး အ္စာတမၠာကၠာအိုတ်တေံဂှ် ညးတံချူစွံလဝ်ဂြန်ဂဥုဲ ကေုာံ နဲကဲကၠောန်ညးတံ သွက်ရဲခေတ်ဂတတေံ ဂွံဆက်သုၚ်စောဲ ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ် လၟိုန်ရောၚ်။ စိုပ်လက်ထက်ညး၊ ညးထပ်ဗပေၚ်၊ စိုပ် လက်ထက်အဲ အဲထပ်ဂၠာဲစုတ်မံၚ်တၟိ လၟိုန်တုဲ အဆက်ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်တှေ် စရာဲဍာ်ဒကေဝ် စောန်ကၠုၚ်မံၚ်ရောၚ်။ လ္ပာ်ပိုဲဏံဂှ် ဗီုတေံဟွံသေၚ်၊ ဝါဒပဲါလဝ်အရၚ်အ္စာ (ဆရာစား) နွံမံၚ်ဇၟာပ်သွာၚ်အပၠိတ်တုဲ ဆက်ကၠုၚ်စှ်ဒတောဝ်တှေ် ယအ်အာစှ်မတ်၊ ဒၞာဲဒးထပ်ဂၠာဲဗပေၚ်စုတ်ဂှ် ကၠတ်နုက်ထောံ လၟိုန်တုဲ အဆံၚ်သဝ်စှေ်ကၠုၚ်လဝ်ရောၚ်။ နူကဵုသှေ်မံၚ်အဆံၚ်သဝ်ဝ်ဏံ ညံၚ်ဂွံသၠုၚ်တိုန် ဒဵုပၞးတုပ်၊ သီုၜက်တိုန်အာမာန်ဂှ် တၠပညာဂကူမည်ပိုဲ ဂစာန်ကဵုမာန်ရောၚ်ဂှ်လေဝ် မိက်ဂွံလ္ပအ်ညာတ် မွဲဝါပၠန်ရ။
တၚ်ဒုၚ်ဂုဏ်ဝန်စဝ် ။ ။ ညးချူလိက်ဝွံ နူဝိုၚ်အ္စာဓၟါတ် ကေုာံ နူဝိုၚ်အ္စာသဝ်တံ ဟွံသေၚ်တုဲ ဆၜိုတ်ဂွံသၟာန် သၟုက်လဝ်ညးတံညိညဇြိုၚ်သာဂှ် ချူထ္ၜးလဝ် ထပ်လ္တူကြဳကြဳဟေၚ်မာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ တၚ်ယောၚ်ယာဗၠေတ်မှာနွံ မ္ဂး သၠးကဵုအခေါၚ်ညိ၊ တုဲပၠန် အိုတ်ကဵုညးမနွံဒၟံၚ် ကဆံၚ်တၠပညာ ပ္ဍဲကဏ္ဍနာနာတံဂမၠိုၚ် ပညာသွာၚ်ဇကုဇကုတံဂှ် ချူထ္ၜးကဵုသောဲသောဲဗၠောဲဗၠောဲ နဘာသာမည်၊ အရၚ်ဂကူမည်တံ ဂွံကတ်လ္ၚတ်၊ ဂွံစၟတ်သမ္တီလဝ်၊ ဂွံသုၚ်စောဲ မာန်ဂှ် အာတ်မိက်ဏာ ဗွဲမရှေ်သှေ်ရဴဂဴရအဴ။
အခိၚ်ဘတ်အိုတ်၊ ဝှ်မံက် ပ္ဍဲသၞာံ (၁၃၈၂) ဏံဝွံ ဒှ်အခိၚ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ က္တဵုဓရိပ်ဂြိပ်အာမံၚ်ကဵု ပေဲါရုဲမာဲ နဝ်ဝေမ်ဗာ (၈) သက္ကရာဇ် (၂၀၂၀) တေံ သီုအသိၚ်ဖအိုတ်ဂှ် ဂွံဆဵုကၠုၚ်ရ။ အကြာဂှ်မ္ဂး ရမျှာၚ်ညးထံက်ဂလာန် နူကောန်ဍုၚ်ကွာန်တံကီု၊ ရမျှာၚ်နူအလံၚ်အမာတ် ညးဒုၚ်ရုဲတံကီု ဂွံမိၚ်စုံရုံ ဗွဲမလောန်ရ။ အလံၚ်အမာတ်ပိုဲ ဂွံဒၞာဲ အလဵုအသဳတုဲ အခေါၚ်ကၠောန်နွံကၠုၚ်တှေ် ပိုဲအာတ်သွက်လးကဵုဂၠံၚ်၊ သိုၚ်ကဵုဘာ၊ ဍေန်ကဵုပၟတ်” ရဴသာ်ဝွံ မိၚ်ဒၟံၚ် နာနာရ။ လ္ပာ်ညးဒုၚ်ရုဲတေံပၠန်လေဝ် တီမံၚ်ပၟိက်ဆန္ဒညးဍုၚ်ကွာန် ဒေသဇကု လုပ်ဒုၚ်ရုဲတုဲ ဒဵုလ္ၚောပ်စိုတ်ကောန် ကွာန်တံ ဂွံပြေဂှ် ဒုၚ်ဏာကတိပါၚ်လောဲလောဲ နွံမံၚ်ဖိုဟ်ရ။ ယဝ်ကလေၚ်ရံၚ်ဒၞာဲပိုဲတံ စိုပ်မံၚ်လၟုဟ်မ္ဂး ဂွံတိတ်ကၠုၚ် လဝ် နူခြိုၚ်တၠအဝဵုပေၚ်ၚ်တေံတုဲ ကွာ်ဂွံတရဴ ပ္ဍဲဝါဒဒဳမိုဝ်ကရေဇြဳနှဴနှဴဂှ် စှ်သၞာံပေၚ်ကၠုၚ်ရ။ အခိၚ်ဒးမံၚ်ဒၟံၚ်သၟဝ်ခြိုၚ်တၠ အဝဵုတေံမ္ဂး ဂွံဆဵုလဝ်သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ဒၟာနူအာတ်ဒး သွက်ပြံၚ်ဝါဒဂှ် ဒးဒုၚ်ရပ်၊ ဒးဒုၚ်စုတ်ထံၚ်နွံတုဲ စပ်ကဵုပြံၚ်သၠာဲဝါဒတှေ် ရဲဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံဂံၚ်ပံက်ပါၚ်ဂှ် ဒှ်ထေက်မံၚ်ကီုရ။ လၟုဟ်ဆဵုတိုန် ညးပံက်ကဵုပါၚ်တြၚ်ရတှေ် ပါၚ်တြၚ်ကြေပ်ပ်ကဵုဒှ်၊ သၠဲသၠဲကဵုဒှ် ၜိုတ်စိုပ်ဂှ် ဒးၜေတ်၊ ၜိုတ်ဂွံဂှ် ဒးကေတ်ထေက်ကီုရ။ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂွံဖောအ် ဗြေဝ်ဂှ် တာလျိုၚ်ညးစိုပ်ဒၞာဲအလဵုအသဳတံရတုဲ ကောန်ကွာန်တံ ဟွံဒးအာတ်မွဲသာ်လေဝ် ဒၞာဲထေက်ကဵုဒးကၠောန် တှေ် ကၠောန်ဟေၚ်မှ တာလျိုၚ်ညးတံ ဂွံပြေရောၚ်၊ ဒဵုအခိၚ်လၟုဟ် ညးကေၚ်စိုပ်လဝ်တာလျိုၚ်အလဵုအသဳတံ ဟီုကြီုဒၟံၚ် လ္တူပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်ညးတံကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲဒေသဝွံ တုပ်မံၚ်ကဵု မိမတံ ဟီုကဵုကောန် “ဒးဗ္စလဝ်၊ ဒးလွဳလဝ်ဗှေ်တံ” ကီုရောၚ်။ မိမလွဳဗ္စကောန်ဇာတ်ဟီုဂှ် ညးရံၚ်ကဵုတာလျိုၚ်နွံတုဲ ဖေက်ဟွံဗၠးအရေဝ် ညးဍုၚ်ကွာန်တုဲ ဒၟာနူဟိုတ်တေံ ဟိုတ်ဏံ မွဲလေဝ်ဟွံသေၚ်၊ ဇြဟတ်မေတ္တာညးတံ ဓရိုဟ်ထဴတုဲ လ္တူကၠောန်လဝ်၊ ဗ္စလဝ်တံဂှ်လေဝ် သ္ဘဴကေတ်စရာဲ၊ ကေတ်မုက်၊ ဟီုကြီုထ္ၜးကဵု ညးတၞဟ် ဟၟဲလးလးရောၚ်။ အလဵုအသဳတံ ကၠောန်ကဵုလဝ် ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်ဍုၚ် ပိုဲဝွံ ယဝ်တော်ရံၚ်ကဵု ဍုၚ်အာသဳယျာန်ဏံသၟး ဒးဟီုမ္ဂး ဟိုတ်နူဟွံဗၠးအရေဝ်က္ဍၚ်တုဲ ကၠောန်ထ္ၜးဒၟံၚ်ဒၞာဲညးဂမၠိုၚ် ညာတ်လောဲသၟးထေၚ်ရ။ ပ္ဍဲစှ်ဍုၚ်ဏံမ္ဂး နူသဘာဝတေံကဵုလဝ် အာဲကၟာဲသယံဇာတ လ္တူတိ၊ သၟဝ်တိ နွံဂၠိုၚ်အိုတ်တုဲ အရာတဴတက်လဇုဲအိုတ်ဂှ် ရံၚ်ကေတ်ရ။
လ္ပာ်ပိုဲညးဍုၚ်ကွာန် အခိၚ်တ္ၚဲဏံမ္ဂး ဗက်ပၟိက်ဆန္ဒဇကုသၟးတုဲ ဒၞာဲဟွံထေက်တံဂှ် လ္ပအာဂြဟ်ဒၟံၚ် အမာတ် (လ္ၚဵု ဒှ်အလဵုအသဳ၊ လ္ၚဵုဒှ်အမာတ်ကၠတ်ထဝ်) ဇကု မွဲဏှမွဲဏှညိ၊ ဒၟာနူညာတ်မုက် ညှာမတ် လ္တူဇကုတုဲ ပွမကဵုဒးအခေါၚ် (ပ္ဍဲသၞောဝ်/ မ္ၚးသၞောဝ်) နကဵုပၟိက်ညးမွဲဓဝ်မ္ဂး ဒှ်ဓရိုဟ်ဖျေံအမာတ်ပတှေ်ဇကု ပ္ဍဲက္တိုၚ်အဂတိပန်သာ်တေံကီုရောၚ်။ လ္ၚဵုတံမ္ဂး အခိၚ်မံၚ်လဝ် ပ္ဍဲကွာန်ဏံ ဍုက်ကေဝ်လဝ်ညးသ္ကံအိုတ်ဏှောတ်တုဲ ဇၟာပ်ဂွံအခေါၚ် ပွမကော်နၚ် ပ္ဍဲဝိုၚ် ပ္ဍဲဆေၚ် မိပ်ဇြိပ်စသုၚ်ဝွံ တုပ်ကဵုဗက်ပလီုထောံ စရာဲဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်ညးတံရောၚ်ဂှ် လ္ပဝိုတ်သတိတှေ် ခိုဟ်ရ။ တၟိုန်ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်ပြိုဟ်တုဲ သၟူအုဲအေၚ်တံ ပြးစိုပ်အာ ညးတၠမာဲတေံအိုတ်မ္ဂး သွက်ဂွံမာဲညးတံ မွဲဝါပၠန်ဂှ် ဇြိုၚ်အာ ရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပိုဲကောန်ကွာန်တံ ဒးအာတ်၊ ဒးဂြဟ်ဒၟံၚ်ညးတံ လၟိုန်ထေက်ဂှ် မပ္တံ “ပြံၚ်ကဵုဝါဒညိ၊ ပြၚ်/ပလေဝ် ကဵုသၞောဝ် (၂၀၀၈) ညိ၊ ဇၟာပ်ဝိုၚ်တက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံတှေ် ကဵုပိုဲပါလုပ်ကီုညိ” တံရောၚ်။ ဘဝကောန်ၚာ် တှေ် ဂြဟ်စကွာၚ်ရလေပ်၊ ဆဂး စိုပ်အဝဲတီတိုန် ဗၟံက်/ပလိုတ်၊ ဍာ်ဇြိုဟ်ဍာ်ဍာမ္ဂး ဒးဂြဟ်သွက်မံၚ်ဘာ၊ သွက် ကၠောန်ကမၠောန်လေပ်ကီုရောၚ်။ ဇၟာပ်သၟန်ပါၚ်ကောန်ဍုၚ်ကွာန်တံ အာတ်ဒၟံၚ်အခေါၚ်၊ ကဵုဒၟံၚ်ဇြဟတ်ဓရိုဟ် ကုညးတံ သွက်ပြံၚ်သၠာဲလၟိုန်တှေ် ညးတံလေဝ် ဟွံဝိုတ်သတိ ဇြဟတ်စိုတ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ကၠောံဍုန်လုပ်အာ နဒဒှ်ဇြဟတ်စိုတ်ညးတံမ္ဂး အသိၚ်သ္ကာတ်မြဟ်တိုန်ရောၚ်။ ဇၟာပ်ကောံဓရီုကၠတ်ထဝ် တုဲကၠုၚ်ၜါအဆက်တေံမ္ဂး ဒၞာဲအိုတ်မံၚ်အခိၚ်ကဵု တၚ်သၟာန် အစဳအဇန် ကၠောန်ကဵု နွံ/ဟၟဲတံဂှ် ဂွံအခိၚ်ဓရီုညးသ္ကံ သွက်ပြံၚ်သၠာဲ၊ ဂွံအခိၚ်ကပှ် ဂၠာဲတၚ်နၚ် မပြံၚ်သၠာဲပြဟ်ဟ်ထေက်တံ ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်မ္ဂး အကာဲအရာ ဒှ်အာမွဲဗီုမာန်ရောၚ်ထေၚ်ရ။
“မုလေဝ်ဟွံအာတ်တုဲ မုလေဝ်ဟွံဂွံတှေ် ဗီုလဵုဂွံသ္ပရော? ယဝ်သၟာန်မ္ဂး ပိုဲမံၚ်ကၠုၚ်လဝ် ၜိုတ်ဂၞဴတာပ် (ကၠာဲဖဲကဵုဟွံဖဲ) ပွိုၚ်ထပှ်စှော်သၞာံ တုဲကၠုၚ်ဣရ၊ ၜိုတ်မသုန်သၞာံဏံ မုဟွံဂွံလေဝ် ဟွံတၟေၚ်မံၚ်ကီုရ။ ဒၟာနူဟွံအာတ်တုဲ မုလေဝ်ဟွံဂွံ ယဝ်ဒှ်ကၠုၚ်တှေ် ထပ်ကၟိုၚ်ထောံသီုရိုဟ် ဗီုပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၅) တေံ ဂွံမံၚ်ဏီသၟးဟွံက ပိုဲဂွံကၠုၚ်ခန်လ္ၚတ် သွက်ရုဲညး စၞး ပေဲါရုဲမာဲဂတဂတတေံပၠန်ဂှ် ဒှ်ပရဲအရၚ်ပိုဲရ။ အစောန်ဇြဟတ်မာဲပိုဲ ၜိုတ်လဵုစိုပ်မံၚ်တရဴဂှ် ပိုဲဂွံဆဵုလဝ်တုဲရ။ ကောန်ကွာန်တံ ဏှဟ်ၜတ်မံၚ်တှေ် အလဵုအသဳဏှဟ်ၜတ်တ်ဟေၚ် ပိုဲကလိဂွံတုဲ ကောန်ဍုၚ်ကွာန်တံ ပရံၚ်လဝ်ဏှဟ် ဒဵုကဵုအိုတ်ကၞောတ်မာန်မှ ကလိဂွံအလဵုအသဳ ဏှဟ်ကြံၚ်ၚ်ကီုရောၚ်ဂှ် သဘာဝဍာံမွဲရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်တုဲ အိုတ်ကဵုဂကူမန်ပိုဲ ညးဂမၠိုၚ်အဴ ဏှဟ်ဂၠိုက်ဂၠာဲ၊ ဏှဟ်ပြံၚ်သၠာဲ၊ ဏှဟ်လညာတ်ဍာံ၊ ဏှဟ်စိုတ်ပတှေ်ပိုဲတံ ညံၚ်ဂွံကြံၚ်တိုန်နူလၟုဟ် ထပ်ပရံၚ်ပ္တိုန်မံၚ်လၟိုန်ဂှ် ကသေအ်ကၟဝ်ဆဝ်မ္ၚုဟ် ဖ္တိုက်ဖၟောဝ် ပ္တိုန်ထ္ၜးအာလညာတ် ဗွဲမရှေ်သှေ်ရဴဂဴရအဴ။