လိက်ပရေင်၊ ယက္ခဂုမ္ဘဏ်။

တ္ၚဲဏံ ဂိတုမေ (၂ရ) မဒှ်ရ။ သၞာံခရေတ် ၁၉၉၀ မေ (၂၇) လောန်ကၠုင် (၃၅) သၞာံတေံ ဒှ်တ္ၚဲကၠောန်ဗဒှ်ပေါဲရုဲမာဲ ညးဍုင်ကွာန်ကောန်ဍုင်ဗၟာတံတုဲ အခိင်တေံ ညးဍုင်ကွာန်တံ မိပ်ကၠုင်လဝ်မွဲတ္ၚဲဟီုမ္ဂး ဟွံဗၠေတ်ရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် သ္ကိုပ်ပၞာန်မကၠောန်ဗဒှ်ကဵုပေါဲရုဲမာဲတံ ဗီုဒုင်လဝ်ကတိပါင် ပအပ်အဝဵုကုညးဇၞးမာဲတံရောင်ဂှ် ဟွံမင်မွဲသစ္စကတိပါင်တုဲ မမာဲညးဍုင်ကွာန်တံ စုတ်လဝ်နူကဵုဂၠံသြိုဟ်ညးတံဂှ် နူကဵုသ္ကိုပ်ပၞာန် စိုတ်ဓာတ်ယုတ်ကြာန်တံ ဟွံပအပ်ကဵုအဝဵု ကုညးဇၞးမာဲတံရ။

လၟုဟ်လေဝ် “ပါတီစုံဒီမိုကရေစီ ရွေးကောက်ပွဲလုပ်ဖို့ ကျနော်ပြောထားတာရှိတယ် အဲဒါ ကျနော်တို့ အခိုင်အမာလုပ်မှာပါ။ လုပ်မယ်ဆို ကျနော်တို့နိုင်ငံ မုချအောင်မြင်မှာပါ” (သွက်သ္ဂောံကၠောန်ဗဒှ်အာ ပေါဲရုဲမာဲဒဳမဵုကရေဇြဳဗော်ဇဳဂှ် အဲဟီုလဝ်နွံမံင်၊ အေဂှ် ပိုဲတံကၠောန်ဟေင်ရောင်။ ကၠောန်ဏောင်ဟီုတှ်ေ ဍုင်ပိုဲဗွဲစၟတ်ဨကန် အံင်ဇၞးဏောင်) ဂှ် ညးမသီလဝ်အဝဵု သ္ကိုပ်ပၞာန်မေန်အံင်လှာင် ဟီုဓမံက်လဝ်နွံတုဲ သွက်သ္ဂောံကၠောန်ဗဒှ်အာ ပေါဲရုဲမာဲ ပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေန်ပါဏံဂှ် ပလေဝ်ပလေတ်ဒၟံင်ရ။

ပေါဲရုဲမာဲညးတေံ ကၠောန်ဗဒှ်ဏံဂှ် သွက်သ္ဂောံပါ်ပရအ်အဝဵု ကုညးဍုင်ကွာန်တံဟာ? သွက်အဝဵုညးတေံသ္ဂောံဆက်တန်ကြန်အာဟာ? ပေါဲရုဲမာညးတေံကၠောန်ဂှ် ဒှ်ဂုဏ်ဖဵုဟာ? ဂွံဒှ်ဂုဏ်ဖဵုဂှ် ညာတ်လဝ်ဟွံမွဲရ။ ဂုဏ်ဖဵုဟွံမွဲမ္ဂး ဖဵုပရေံပရေံတံ ဗီုလဵုဒှ်ကၠုင်မာန်ရော၊ ပ္ဍဲကဵုတိုက်အာယှဏံ ဍုင်ဗၟာဟီုဂှ် ဒှ်ဍုင်ရုဲမာဲ နကဵုသၞောတ်ဒဳမဵုကရေဇြဳကၠာတဲ မွဲဍုင်ကီုရ။ နူကဵုသၞာံ ၁၉၄၈ ဍုင်တိတ်ဗၠးနူသၟဝ်တဲ အေင်္ဂလိက်တုဲဂှ် ပန်သၞာံမွဲဝါ သၞာံ ၁၉၅၁-၅၂ ဂှ်မွဲဝါ၊ သၞာံ ၁၉၅၆ ဂှ်မွဲဝါ၊ သၞာံ ၁၉၆၀ ဂှ်မွဲဝါ ကၠောန်ကၠုင်မံင် ပေါဲရုဲမာဲဆက်က်(၃)ဝါရ။

ညးဍုင်ကွာန်တံ ဗော်ပရေင်ဍုင်ကွာန်ဇကုဒးစိုတ်ဂှ် ရုဲစှ်ကေတ်တုဲ အုပ်ဓုပ်ကၠုင်ညးဍုင်ကွာန်တံရ။ အခိင်တေံ ယဝ်ၜတ်ကၞာတ်ကဵုဍုင်အာဇြဳယာန်တံမ္ဂး ပ္ဍဲအာဇြဳယာန်ဏံ ဍုင်ကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲ တပ်တးဓဝ်ယာဂၠိုင်အိုတ်ဂှ် နွံဆၜါဍုင်ဓဝ်ရ။ ဍုင်ဗၟာကဵုဍုင်ဖိလေတ်ဗာင်ရနွံတုဲပ္ဍဲဂှ်ပၠန် ဍုင်ဗၟာဂှ် ဒှ်ဍုင်ဂၞန်မွဲရ။ အခိင်တေံ ဍုင်သေံ ကေုာံ ဍုင်သှ်ေ(၈)ဍုင်တံ ပေါဲရုဲမာဲသၞောတ်စှ်ေစှ်ေဂှ် ဟွံဒှ်ကၠုင်ဏီရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် သၞောတ်ပေါဲရုဲမာစှ်ေကဵုသဘဴဓဝ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၆၂၊ ဂိတုမာတ်(၂)ဂှ် သ္ကိုပ်ပၞာန် ဗိုလ်နေဝေန်သီကၠေံအဝဵုတုဲ ကၠေံခၞင်လီုလာ်အာရ။ စိုပ်သၞာံ ၁၉၇၄ ဂှ် ဗိုလ်နေဝေန် က္လေင်ကၠောန်ဗဒှ်ကဵုပေါဲရုဲမာဲပၠန်ရ။ နူကဵုသၞာံ ၁၉၇၄ စဵုကဵုစိုပ် ၁၉၈၅ ကၠောန်ဗဒှ်ကဵုပေါဲရုဲမာဲ (၄) ဝါရ။ ဆ္ဂး ပေါဲရုဲမာဲဗော်ဇဳဟွံသေင် နကဵုသၞောတ်ပေါဲရုဲမာဲမွဲဗော်ဓဝ် ကၠောန်ကၠုင်တုဲ ဟွံစုတ်မာဲ မံင်ဟွံဂွံ ဒးစုတ်မာဲသီုဖအိုတ်ရ။ တၠုင်လအာသာ်ဂှ် လုကဴပွိုင် ၂၆ သၞာံ ပေါဲရုဲမာဲဗဗွဲဓဝ် ဟွံမွဲတုဲ ဒဳမဵုကရေဇြဳလေဝ် လီုလာ်အာအိုတ်ရ။

တၠဒုဟ်ညးမပလီုပလာ်ကၠေံ ပေါဲရုဲမာဲဗဗွဲဓဝ် ပ္ဍဲဍုင်ဏံကၠာအိုတ် မုက်ဂၞန်(၁)ဂှ် သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗိုလ်နေဝေန်ရ။ စိုပ်သၞာံ ၁၉၈၈ ဂှ် ညးဍုင်ကွာန်တံ ဒုင်တဲဟွံမာန်ကဵု သၞောတ်မွဲဗော်ဓဝ်ဂှ်ရ ကတဵုထ္ၜးဆန္ဒတုဲ ဗိုလ်နေဝေန်စှ်ေအာရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် သ္ကိုပ်ပၞာန်တံပၠန် က္လေင်ပၠံင်ကေတ်အဝဵုတံဂှ်ပၠန်ရ။ ဆ္ဂး ဟိုတ်နူညးဍုင်ကွာန်တံ ဟွံဒုင်တဲကဵုသၞောတ်မွဲဗော်ဓဝ်တုဲကၠောန်ဗဒှ်ကဵုပေါဲရုဲမာဲဗော်ဇဳရ။ သၞာံခရေတ် ၁၉၉၀ မေ(၂၇)ဂှ် ကၠောန်ဗဒှ်ကဵုပေါဲရုဲမာဲရ။ ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲဂှ် ဗော်ပရေင်ဍုင်ကွာန် (၉၃) ဗော် လုပ်ပြိုင်ပေါဲရုဲမာဲတုဲ အလုံဍုင်လၟိဟ်မၞိဟ် (၇၃) က္ဍိုပ်ကၠံစုတ်ကဵုမာဲရ။ သွဟ်မာဲဂှ် ဗော် NLD ဂှ် က္လိဂွံမာဲ (၈၀) က္ဍိုပ်ကၠံ အဆံင်ဇၞးမာဲပထမတုဲ ဗော်ကောန်ဂကူသေံ SNLD ဂှ် အဆံင်ဒုတိယ၊ ဗော်ကောန်ဂကူရခေင် ALD ဂှ် အဆံင်တတိယ က္လိဂွံမာဲအိုတ်ရ။

အခိင်တေံ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် သဝ်မံင်ဂှ် “ပိုဲဂှ်အလဵုအသဳ ယာယဳမွဲချိုန်ခဏရ။ ပေါဲရုဲမာဲတုဲဗက် ပိုဲအပ်ကဵုအဝဵုဗော်ဇၞးမာဲတေံတုဲမ္ဂး ပိုဲက္လေင်စဴဒပ်ပၞာန်ပိုဲရ။ သွက်သ္ဂောံချူဓဇက် သဇိုင်သၞောဝ်ဥပဒေဂှ်လေဝ် ဟွံဆေင်ကဵုပိုဲ ဆေင်ကဵုဗော်ဇၞးမာဲတံရ” သာ်ဏံ ဒုင်ကၠုင်ကတိပါင် ထပ်ကဵုထပ်ရ။ ညးအုပ်ကာ(၁) သ္ကိုပ်ဗိုလ်ဇၞော်ဃေန်ညောအ်လေဝ် နူစသီအဝဵုတုဲ ဂွံမွဲသတ္တာဟဂှ် ပေါဲရုဲမာဲတုဲမ္ဂး ပအပ်ကဵုအဝဵုကုဗော်ဇၞးမာဲရောင်ဂှ်ကဵုကၠုင်ကတိပါင် ကုညးဍုင်သ္အာင်တံရ။ ဆ္ဂး သ္ကိုပ်ဗိုလ်ပၞာန်တံဂှ် ကတိပါင်ဟွံဗိုန်ရောင်။ ဗော်ညးတံသၟိက်မိက်ဂွံကဵုဇၞးမာဲ ဗော် (တိုင်းရင်းသားစည်လုံးညီညွတ်ရေးပါတီ)ဂှ် ဟွံဇၞးမာဲတုဲ ညးတံယုတ်မာ ဟွံပအပ်ကဵုအဝဵုရ။

သ္ကိုပ်ပၞာန်သဝ်မံင်ဂှ် ဟိုတ်နူဒုင်လဝ်ကတိပါင်နွံဂှ်ရ ဗိုလ်တာန်ယှိုဲ၊ ဗိုလ်ဃေန်ညောအ်တံ တးပါဲကၠေံနူလျိုင်ရောင် ညးဂမၠိုင်ပါ်ပါဲတဴရ။ ဗီုလဵုဟီုဟီု သဝ်မံင်လေဝ် ပ္ဍဲအခိင်ထ္ၜးဆန္ဒတေံ ပန်ဂစိုတ်လဝ် ညးဍုင်ကွာန်(၃၀၀၀)တၠပြင်င်ကီုရောင်။ ညံင်သ္ဂောံပအပ်အဝဵု ကုဗော်ဇၞးမာဲတံဂှ် နူကဵုဍုင်သ္အာင်ကီု ကုလသမဂ္ဂတံကီု ၜိုန်ရအာတ်မိက်တဴကီုလေဝ် တၠအဝဵုပၞာန်တံ ဟွံက္လင်လးလးရ။ ပါဲနူဟွံပအပ်အဝဵုဂှ် သီုရပ်စုတ်ကၠေံသ္ၚိစာတ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပရေင်ဍုင်ကွာန် ကေုာံ အမာတ်မဇၞးလဝ်မာဲတံဂှ်ရ။ နူဂှ်ပွိုင်(၂၃)သၞာံ ဆက်အုပ်ဓုပ်ကေမ်ၛာပ်လဝ်အဝဵုရ။ သဇိုင်သၞောဝ်ဥပဒေ ဗီုညးတံဒးစိုတ်ဂှ် ချူဓဇက်ကေတ်တုဲ သၞာံ ၂၀၁၀ ဂိတုနိုဝ်ဝေန်ပါ(၇)ဂှ် ကၠောန်ကၠုင်ပေါဲရုဲမာဲ နကဵုဥပဒေဂှ်ရ။

အခိင်ကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲ ၂၀၁၀ ဂှ် ဗီုကဵုပေါဲရုဲမာဲ သၞာံ ၁၉၉၀ တေံကီု ပၠောပ်လဝ်သ္ၚိစာတ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပရေင်ဍုင်ကွာန်တံတုဲ ကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲရ။ ပေါဲရုဲမာဲဂှ် ဗော်(၃၇)ဗော် လုပ်ပြိုင်တုဲ ဗော်ပရေင်ဖောအ်ဗြဳ ကေုာံ ပရေင်ခိုင်ကၠိုက်ကၟိန်ဍုင်(USDP)ဂှ် ဇၞးအာမာဲ နကဵုမာဲအလီ (မာဲဒ္စးဒုင်) (၇၆)က္ဍိုပ်ကၠံ အဆံင်ပထမ၊ ဗော်ညဳသၟဟ်ကောန်ဍုင်အရင်(NUP)ဂှ်ဇၞးမာဲအဆံင်ဒုတိယ၊ ဗော်ဒဳမဵုကရေတေတ်ကောန်ဍုင်အရင်သေံ(SNDP)ဂှ် ဇၞးမာဲအဆံင်တတိယရ။ အတိုင်ပြေင်ရေင်လဝ်တုဲတုဲဂှ်ရ ဗိုလ်တိင်ဇြိင် လုပ်ကေတ်ဒၞါဲသမ္မတရ။

စိုပ်ကၠုင်ပေါဲရုဲမာဲ သၞာံ ၂၀၁၅ နိုဝ်ဝေန်ပါ(၈)ဂှ် ဗော်ပရေင်ဍုင်ကွာန်(၉၁)ဗော် လုပ်ပြိုင်ပေါဲရုဲမာဲတုဲ ဗော် NLD ဂှ် က္လိဂွံမာဲ (၇၇) က္ဍိုပ်ကၠံ အဆံင်ဇၞးမာဲပထမတုဲ ဗော်ပရေင်ဖောအ်ဗြဳ ကေုာံ ပရေင်ခိုင်ကၠိုက်ကၟိန်ဍုင်(USDP)ဂှ် အဆံင်ဒုတိယ၊ ဗော်ကောန်ဂကူရခေင် ALD ဂှ် အဆံင်တတိယ က္လိဂွံမာဲအိုတ်ရ။ သ္ကိုပ်ပၞာန်တံ သီုကဵုဟွံခယျလဝ်မွဲသာ် သမ္မတဥူတိင်ဇြိင် မ္ဒးအပ်အဝဵုကဵု ဗော် NLD ရ။ စိုပ်ပေါဲရုဲမာဲ သၞာံ ၂၀၂၀ နိုဝ်ဝေန်ပါ(၈)ဂှ် ဗော်ပရေင်ဍုင်ကွာန်(၉၁)ဗော်ပၠန် လုပ်ပြိုင်ပေါဲရုဲမာဲတုဲ ဗော် NLD ဂှ် က္လိဂွံမာဲ (၈၂) က္ဍိုပ်ကၠံ အဆံင်ဇၞးမာဲပထမတုဲ ဗော်ပရေင်ဖောအ်ဗြဳ ကေုာံ ပရေင်ခိုင်ကၠိုက်ကၟိန်ဍုင်(USDP)ဂှ် အဆံင်ဒုတိယ၊ ဗော်ကောန်ဂကူရခေင် ALD ဂှ် အဆံင်တတိယ က္လိဂွံမာဲအိုတ်ရ။

ပေါဲရုဲမာဲ သၞာံ ၂၀၂၀ လေဝ် သ္ကိုပ်ပၞာန်တံ ဗီုဒးစိုတ်ဟွံက္လိဂွံတုဲ အတိုင်ဂၠံင်တရဴပရေင်ဍုင်ကွာန် ညးတံလးလဝ်ဂှ် က္လေင်သီကၠေံအဝဵဵုရ။ အဝဵုဟီုဂှ် နွံမံင်ပ္ဍဲပါင်ပၠံင်လွဟ်ရောင်ဂှ် သ္ကိုပ်ပၞာန်မေန်အံင်လှာင် ထ္ၜးသက်သဳကဵုညးဍုင်ကွာန်တံ အတိုင်ညးဍုင်ကွာန်တံ ဂွံဆဵု ဂွံမိင်မံင် ဂစိုတ်မံင်ညးဍုင်ကွာန်တံဂှ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပေါဲရုဲမာဲ ညးတၠဒုဟ်ရာဇာဝတ် မကၠောန်ဗဒှ်ဂတဏံဂှ် တပ်တးဓဝ်ယာမာန်ဟာဂှ် ချပ်ကေတ်ရ။ ပေါဲရုဲမာဲတုဲဒှ်အာမ္ဂး ညးဂှ်ဒှ်သမ္မတရောဂှ် ဟွံဒးတော်ဗေဒင် တီကၠးမံင်ဖအိုတ်ရ ဟွံသေင်ဟာ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ မေန်အံင်လှာင် ကၠောန်ဗဒှ်ပေါဲရုဲမာဲအလန်ဏံဂှ် သွက်သ္ဂောံပါ်ပရအ်အဝဵု ကုညးဍုင်ကွာန်တံဟွံသေင် ဗွဲတၟေင် သွက်အဝဵုမေန်အံင်လှာင် ကေုာံ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဂမၠိုင် သ္ဂောံဆက်တန်ကြန်အာ အနာဂတ်ဂတတေံရောင်။