လညာတ်သ္ရဳဂၠိပ်၊ ယက္ခဂုမ္ဘဏ်

ဂကောံပၠန်ဂတးတအ်ဖအိုတ် ယဝ်ပၠန်ဂတးညဳညဳမ္ဂး သ္ဒးကလိဂွံပေါဲအံင်ဇၞးဟေင်ရောင်ဂှ် တီမံင် ဟီုဗြုမံင် သီုကောန်ၚာ်ရ။ တီမံင်သာ်ဂှ်ဖိုဟ် မုဟိုတ်ဟွံညဳသာအိုတ်ဂှ်ရော။ ဟွံညဳသာ ဟွံဒှ်မွဲမ္ဂး ပေါဲအံင်ဇၞးဂှ် ကလိဂွံဟွံသေင်ရ။ သဘာဝညးကတဵုဒှ်ယဲဟီုဂှ် ယဝ်ခါရတီ သတ်ယဲမ္ဂး ကဵုဂဥုဲဒး ဗၠးဟေင်ရောင် ဂလာန်ညးဟီုစနွံရ။ ဒှ်သာ်ဂှ်မ္ဂး ဂလာန်မ္ဂး “ဂကောံပၠန်ဂတးတအ်ဖအိုတ် ယဝ်ပၠန်ဂတးညဳညဳမ္ဂး သ္ဒးကလိဂွံပေါဲအံင်ဇၞးဟေင်” မဟီုမံင်ဂှ် ဒှ်ဂလာန်ဍာံညိဟာ။ ဍာံမံင်ရမ္ဂး မုဟိုတ်ဟွံကၠောန်ရောဂှ် ကလေင်ဇွိတ်သပေါတ်ရံင်စိုအ်။

နူကၟိန်ဍုင်ကလိဂွံဗၠးၜး နူသၠဲတိအေင်ဂလိက်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၄၈ တေံ ပၠန်ဂတးကတဵုဒှ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ဗော်ကောန်မျူဏေတ်ဍုင်ဗၟာ(ဗကပ) ကဵု ဒပ်ပၠန်ဂတးကောန်ဂကူကရေင်(ကေအေန်ယူ)တံရ။ နူအခိင်တေံ စိုပ်အခိင်ဏံ ပံင်လၟိဟ်သၞာံမ္ဂး ပေင်ကၠုင် ၇၇ သၞာံရ။ အခိင်တေံ ဂကောံပၠန်ဂတး ၜိုန်ရနွံဆ ၂ ဂကောံဓဝ်ကီုလေဝ် ပံင်ကောံညဳသာညးသကအ် ဟွံမာန်ဏီမ္ဂး အခိင်လၟုဟ် ဂကောံပၠန်ဂတး နွံလၟိဟ်ကဵုစှ်ောမ္ဂး သာတုဲ သ္ဂောံကောံကလောအ်ညဳသာမာန်ဂှ် သ္ၚောဲဒၟံင်ခြာတိ ကဵု အကာသရ။

အခိင်တေံ မုဟိုတ်ညဳသာရေင်သကအ်ဟွံမာန်ရော ဇွိတ်သပေါတ်ရံင်မ္ဂး ဗော်ကောန်မျူဏေတ်ဍုင်ဗၟာ (ဗကပ) ဂှ် တိတ်ဂြိုပ်ပၠန်ဂတး သွက်ဂွံပြံင်သၠာဲသၞောတ်၊ ဒပ်ပၠန်ဂတးကောန်ဂကူကရေင် (ကေအေန်ယူ) တိတ်ဂြိုပ်ပၠန်ဂတးဂှ် သွက်ကမ်ကုသဵု ဂကူကရေင် ကရေင်တံ သ္ဂောံဖန်ဖက်ကေတ်တ် ဟီုမွဲနဲပၠန်မ္ဂး ပၠန်ဂတး သွက်ဗၠးၜးဂကူကရေင်တံ မဒှ်ရ။

အခိင်တေံ ဟိုတ်နူပၠန်ဂတးတုပ်တုဲ တက်ကျာပရေင်ပံင်ကောံနွံကီုလေဝ် ဂွံပံင်ညးသကအ်ဂှ် ဟွံပြေပြံင်ရ။ လက်ကရဴဏံ ပၠန်ဂတးကောန်ဍုင်အရင်တံ ကၠုတ်ပါ်တိတ်ကၠုင်သိုက်က်တုဲ ၜိုန်ရတင်ခုတ်ယၟု လ္ၚဵုအာပရေင်တုပ်သၟဟ်၊ လ္ၚဵုအာပရေင်ဖေဝ်ဒရေဝ်ကီုလေဝ် သရုပ်တုဲမ္ဂး ကွာ်အာဂၠံင်တရဴ သွက်ဗၠးၜးဂကူ ညးကဵုညးဖအိုတ်ရ။ နူကၠာပၞာန်နေဝေန် ဟွံသီအဝဵုဏီတေံ ပေါဲပၠန်ဂတး ဗတိုက်သရိုဟ် တၠအဝဵုပၞာန်ဟွံသေင် ပၠန်ဂတး (ဗကပ) ဂှ် ဗတိုက်သရိုဟ် သၞောတ်တုဲ ပၠန်ဂတး(ကေအေန်ယူ)ဂှ် ဗတိုက်သရိုဟ် တၠအဝဵုမဟာဝါဒဳ ဂကူဗၟာရ။

စိုပ်သၞာံ ၁၉၆၂ ဒပ်ပၞာန်နေဝေန် သီအဝဵုတုဲ ဒှ်အာခေတ်အုပ်ဓုပ် သၟဝ်တၠအဝဵုပၞာန်ဂှ်ရ နူပၠန်ဂတး ဗတိုက်သရိုဟ်သၞောတ်ဂှ် ဒှ်အာပၠန်ဂတး ဗတိုဟ်သရိုဟ် တၠအဝဵုပၞာန် စဵုကဵုခေတ်လၟုဟ်ရ။ စိုပ်ခေတ်ပၞာန်မေန်အံင်လှာင် သီအဝဵုဏအ် ဂကောံပၠန်ဂတးတိတ်ကၠုင်တၟိတံဂှ် ၜိုန်ရဒှ်ဂကူဗၟာသၟး ဟွံသေင်ကီုလေဝ် ဒှ်ဂကောံဗတိုက်သရိုဟ် တၠအဝဵုပၞာန် သွက်သ္ဂောံကလေင် ဒက်ပတန်ဒဳမဵုကရေဇြဳ သွက်ဗော်အေန်အေယ်ဒဳ သ္ဂောံကလေင်ဂွံအဝဵုသၟးရဂၠိုင်တုဲ ဟွံစှ်ေစစိုတ် ကုဒပ်ပၠန်ဂတး ကောန်ဂကူကောန်ဍုင်အရင်တြေံတြေံတံရ။

ၜိုန်ရဟွံဟီုပတိတ် နကဵုဒွါပါင်တိုက်ရိုက်ကီုလေဝ် ရံင်ကေတ်ကမၠောန်ကီု၊ ပရေင်ဆက်ဆောံ ပံင်ဖက်ညးသကအ်တိုက်ရိုက်ဟွံဂွံဂှ် သွဟ်ဍေံကၠးဒၟံင်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဂကောံအလဵုအသဳ အေန်ယူဂျဳ ကဵု ဂကောံပၠန်ဂတး ကောန်ဍုင်အရင်တြေံတံ ပံင်ညးသကအ်တုဲ ဂွံလုပ်ပေါဲဗတိုက် ညဳညဳသာသာဂှ် ဒှ်ကၠုင်ဟွံမာန်ရ။ ဗတိုက်သ္အးကၠေံ တၠအဝဵုပၞာန်တုဲ သွက်ကောန်ဂကူ ကောန်ဍုင်အရင်တံ ဘဝကမ်ကုသဵုညး ညံင်ညးသ္ဂောံဖန်ကေတ်တ်မာန်ဂှ် တင်ဒုင်လျိုင်ဟွံမွဲဂှ်ရ ဒပ်ပၞာန်ပၠန်ဂတး ကောန်ဍုင်အရင်တံ စိုတ်ဟွံဒှ်ဒြဟတ် သွက်ဂွံပံင်ကဵုအေန်ယူဂျဳရ။

အခိင်အေန်အေလ်ဒဳ ဂွံလဝ်အဝဵု ဒှ်ကၠုင်အလဵုအသဳ နူစသၞာံ ၂၀၁၆ စိုပ် ၂၀၂၁ ဂှ် ဗီုလဵုအေန်အေလ်ဒဳတံ စွံလဝ်စိုတ် လ္တူကောန်ဍုင်အရင်တံရော ကလေင်ဇွိတ်သပေါတ်ရံင်ညိ။ အခိင်ဂှ် အေန်အေလ်ဒဳ ဆက်ဆောံကဵုကောန်ဍုင်အရင်တံ ပရေံနူဒပ်ပၞာန်တံ ဆက်ဆောံကဵုကောန်ဍုင်အရင်တံ ဂၠိုင်ကဵုဆရ။ ရပ်လဝ်ဝါဒမဟာဂကူတုဲ သ္ပမာန်ပ္ဍဵုပ္ဍိုက်ဒၟံင် ကောန်ဂကူ ကောန်ဍုင်အရင်တံ ဂၠိုင်ကဵုနဲရ။ သ္ပပတံနူအဆံင်ယၟုဒဒန် စဵုကဵုစိုပ် အဆံင်ကဵုပၟိင် ကဵုဗတိုက်သ္အးကၠေံ ဒပ်ပၞာန်ရခေင်တံရ။

ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲကဵုကွာ်တရဴ တရဴပၠန်ဂတးဏံ စိုတ်ဓာတ်ဟွံစိန်ဝုန် လ္တူညးသကအ်၊ ဓဝ်ပတှ်ေ ဟွံမွဲလ္တူညးသကအ်ရ။ ဣဏအ်ဂှ် ဒှ်ပရေင်အကြာ အေန်ယူဂျဳ ကဵု ပၠန်ဂတးကောန်ဍုင်အရင်တအ်ရ။ ကလေင်ဇွိတ်သပေါတ်ရံင် အကြာဂကောံပၠန်ဂတး ကောန်ဍုင်အရင် ကဵု ကောန်ဍုင်အရင်တအ်ပၠန်လေဝ် ဘဝဒးဒုင်စသိုင်တုပ်ဒၟံင်ဖိုဟ် မုဟိုတ်ညဳသၟဟ်ရေင်သကအ် ဟွံမာန်ရော။ အရေဝ်ညးတမၠာ ဟီုလဝ်နွံမံင် “ခါဲဒုတ်ကဵုခါဲဒုတ် ပၠံင်ခေါ်ညးသကအ်” ဂလာန်ဏအ် ဍာံမံင်ရ။

ကလေင်ကျောဝ်အာ အကြာဂကောံပၠန်ဂတး ကောန်ဍုင်အရင် ကဵု ဂကောံပၠန်ဂတး ကောန်ဍုင်အရင်တအ် မွဲဂကောံကဵုမွဲဂကောံ ပၠံင်မံင်ပယျဵုဒၞက်ညးသကအ် နူကၠာဟွံဂွံပိုင်ပြဳလဝ် ဗၠးဗၠးၜးၜးဏီဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။ ရခေင်ကဵုချေင်လေဝ် ပၠံင်တိဍာ်ညးသကအ်ရ။ ကချေင်ကဵုကိုဝ်က၊ ကိုဝ်ကကဵုတအင်ပလံင်၊ မန်ကဵုကရေင် ဒှ်ဒၟံင်ပရေင်ပၠံင်ပယျဵုတိဍာ်ညသကအ်သၟးရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ၜိုန်အဆံင်ဘဝတုပ်ကီုလေဝ် ပံင်ညးသကအ်လအ်အ် ဟွံဂွံရ။

“ဂကောံပၠန်ဂတးတအ်ဖအိုတ် ယဝ်ပၠန်ဂတးညဳညဳမ္ဂး သ္ဒးကလိဂွံပေါဲအံင်ဇၞးဟေင်” ဂလာန်ဏံ ဟီုနကဵုဒွါပါင်ရ ဟီုဂွံတုဲ နဇိုင်နတဲ ကၠောန်ထမံက်ရုပ်ရဴဟွံမာန်ရ။ သရုပ်စမ်ရံင် မွဲဒမြိပ်ဂၠံင်တရဴ ပရေင်ပၠန်ဂတးဍုင်ပိုဲ အပ္ဍဲပွိုင်လုကဴ ၇၇ သၞာံမ္ဂး ပၠန်ဂတးပ္ဍဲကဵုခေတ် တၠအဝဵုပၞာန်မေန်အံင်လှာင် သီအဝဵုဏံ ပၠန်ဂတးအဆံင်သၠုင်အိုတ်ရ။ လောန်ကၠုင်မွဲၜါသၞာံဏအ် ၜိုန်ရအသိင်ပၠန်ဂတးသၠုင် ညံင်ကဵုကြပ်ဂွံပေါဲအံင်ဇၞးကီုလေဝ် သၞာံ ၂၀၂၅ သ္ကုတ်တြဴဂိတု လ္ပာ်ကၞောတ်သၞာံဏအ် အသိင်ကလေင်ဍိုန်စှ်ေအာ ညံင်ရဴဂီုပရက်အိုတ်ရ။

အသိင်ပေါဲရုဲမာဲ တၠအဝဵုပၞာန်တံလေဝ် သၠုင်ပတိုန်အသိင်ဂွံဆဵဵုကေတ်တုဲ ပေါဲရုဲမာဲတၠအဝဵုပၞာန်တံ တုဲဒှ်အံင်ဇၞးအာမ္ဂး ပၞာန်ပၠန်ဂတး အေန်ယူဂျဳ၊ ဗဳဒဳအေပ်တံ သွက်သ္ဂောံအေဲဇြစှ်ေအာသိုက်က်ရ။ အိုတ်ကၞောတ် သှ်ေဆဂကောံပၠန်ဂတး ကောန်ဍုင်အရင်တြေံတအ်ရတုဲ သံသာကလေင်ဂေတ်အာ အတိုင်တြေံပၠန်ရ။ ကာလဂှ်မ္ဂး ကောန်ဂကူကောန်ဍုင်အရင်တအ် ဇကုညး ညးပခိုင်လဝ်ညိ။ မဟာဂကူတံ ကောံညဳတုဲ ဍိုက်စးကောန်ဍုင်အရင်တံပၠန်ရောင်။