ဒဒှ်ရ ဟွံမွဲပၟိက်၊ ဟွံဒးဂၞပ်ကဵု ကုရုၚ်စက်တၟံချး ကေုာံ ကမ္ပနဳတဝ်ယဝ်ထာဲ (Toyo-Thai Corporation Public Company Limited – TTCL) ရဂှ် ပ္ဍဲဇာန္နဝါရဳ ၂၄ ပ္ဍဲဒေသဖာလိန် ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ် တွဵုရးမန်တေံ ပစူပ္တိုန် တၞးဗီု ဗဳနာၚ်ပဝ်သတာရ ဂွံတီကေတ်။

ကောန်ကွာန်ဒေသဖာလိန်တံ သ္ဂောံတီ၊ သ္ဂောံစွံၚုဟ်မးလေပ် ပ္ဍဲအရာ သယံဇာတသဘာဝ တိ ဍာ် ဒဵု တံကီု၊ သ္ဂောံစန်ၜန် ကောံက္လောံရၚ်သ္ကံကီု၊ ရမျှာၚ်ကောန်ဒေသဖာလိန် ကမြေဲကညာၚ် ဒ္စဵုဒ္စးမံၚ် ကုကိုန်အစဳဇန် ရုၚ်စက်တၟံချးဂှ် အလဵုအသဳ မတိုန်တၟိ ဂတနူဏံဂှ်လေဝ် ညံၚ်သ္ဂောံစွံအာရီုကီု၊စပ်ကဵု ကိစ္စကိုန်အစဳဇန် ရုၚ် စက်တၟံချး အၚ်ဒၚ်တုဲ ပရေၚ် EIA/SIA (ၜိုတ်လဵု ဍေံလုပ်ဇီုကပိုက် ပွဳပွူဝုတ်ဒိုဟ်ပိုဲ/လုပ်ဇီုကပိုက် ပရေၚ် ဝေါဟာမၞိဟ်) ဂှ်လေဝ် ဒဒှ်ရ ဟွံကဵုလ္ၚတ်စံၜတ်ဏီ၊ ဒိုအ်လဝ်ဏောၚ်ဂှ် ကောန်ဒေသတံ ညံၚ်ဂွံတီ ညံၚ်ဂွံ ညာတ် ရန်တၟံသာ်ဂှ်တုဲ ဒးထ္ၜးအစဳဇန် ပစူဗဳနာၚ်ပဝ်သတာဏံဏောၚ် တၠဂုန်နန္ဒ ဘာကွာန်အၚ်ဒၚ် ဟီုရ။

“ကလောန် အစဳဇန် EIA/SIA ဂှ် လ္ပဆက်ကၠောန်ရ ဒုဝန်ဇၞော်ဓါတ်လလဳ ဟီုလဝ်ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်တေံရ။ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ညးလဵုဒဒှ် ကၠုၚ်လ္ၚတ်စံၜတ် အစဳဇန် EIA/SIA မ္ဂး နကဵုကောန်ဒေသတံ မိက်ဂွံစၟဳတ်သၟာန်သၟုက်မ္ဂး သၟာန်သၟုက် မာန်မံၚ်။ ဣဏံဂှ် ကောန်ဍုၚ်မ္ၚးဏောၚ်ဂးတုဲ ဒးဖေက်ဂှ် ညိလ္ပဖေက်ညိ၊သ္ဇက်ဒးဖေက် ဟွံမွဲ” သာ်ဝွံ ကာလ ပစူပဝ်သတာ ပ္ဍဲဗ္ဒိုပ်ဍန်က တုဲဂှ် ကျာ်ဇၞော်ဂဒၚ်ဂြဳဂှ် ဂးကဵုကောန်ဒေသ တံရ။

ကိစ္စ ရုၚ်စက်တၟံချး အၚ်ဒၚ်ဏံ လုကဴကာလ ကောန်ဒေသတံ ဟွံစှေ်စိုတ် ဟွံဒုၚ်တဲဏီမ္ဂး ပရေၚ်လ္ၚတ်စံၜတ် EIA/SIA ကီု၊ ပရေၚ်လ္ၚတ်စံၜတ် အရာတၞဟ်ဟ်ကီု မူရဴကလောန်စံၜတ်လဵုလေဝ် လ္ပကၠောန်ဏီတုဲ ဒးဒိုအ် လဝ်ဏောၚ်ဂှ် ပ္ဍဲကောံဓရီုကၠတ်ထဝ်ကောန်ဍုၚ် စၟတ်တ္ၚဲ ဒဳဇြေမ်ဗာ ၃၀၊သၞာံ ၂၀၁၅ တေံ မိမြဟ်သြန် ညးစၞး ကၠတ်ထဝ်ကောန်ဍုၚ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ် ပၠောပ်လဝ်သမာန်တုဲ ဥုအံၚ်တာန်ဥု ဒုဝန်ဇၞော် ပရေၚ်ဓါတ်လလဳ နူဌာနဝန် ဇၞော်ဓါတ်လလဳ က္လေၚ်ဟီုသှ်ကဵု နဂလာန်သာ်ဂှ်ရ။

ရံၚ်ဗဵု ပဝ်သတာဂှ်မ္ဂး “ကပေါတ်တိၜဳ သယံဇာတ ဒေဖာလိန်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်။ သဘာဝ ဒေသပိုဲကျေဝ် မၚ်မွဲစဵုဒၞါစိုအ်။ NO Coal (NO.T.T.C.L)၊ ရုပ်ဗီုတိ မထ္ၜးလဝ် သဇိုၚ်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဒေသဖာလိန်၊ လၟိဟ်သြန် လုပ်ဒေသ ပွိုၚ်မွဲသၞာံ အတိုၚ်ဂကောံ သုတေသန မကံက်ဂွံလဝ်စရၚ်” မပ္တံသာ်ဝွံ ဂွံဆဵုကေတ်တုဲ သၟတ်ဂမၠိုၚ် နူဒေသဖာလိန်ဂှ် ကၠောန်ပဝ်သတာတုဲ ပစူပတဴလဝ် ပ္ဍဲဒေသဖာလိန် (၁၀) ဒၞါဲ မတွံဂး ကအ်ဟရဲ (ဒၞဲါပွဳပွူ ကိုန်စဳဇန်ရုၚ်စက်) ၊ နှေဟ်ကြုက်၊ ကွာန်တၟိၜဳ၊ အၚ်ဒၚ်ကွာန်တၟိ၊ အၚ်ဒၚ်၊ သာဲဂြာံ၊ နှေဟ်ဇၞူ၊ ပလိုၚ်သီ၊ လ္ဂောဝ် ဗ္တဳ၊ ကွာန်ဒူရာတံရဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်မာန်ရ။

ပ္ဍဲဇၟာပ်ဒၞါဲ မပစူပတဴ ပဝ်သတာတုဲတံဂှ် “ဒေသပိုဲ ညံၚ်ဂွံကျေဝ် ပိုဲတံ ပယေဝ်စိုအ်လေဝ်၊ ဒေသပိုဲ သ္ဂောံသာယာ ညးအဲကေတ်အာ တာလျိုၚ်စိုအ်လေဝ်၊ ဒေသပိုဲ သ္ဂောံၜိုဟ်သြိုဟ် ညးအဲပခိုဟ်စိုအ်လေဝ်၊ ဒေသပိုဲ သ္ဂောံဖေါအ်ဗြေဝ် ဗဂဵုလဟဵုအိုတ်ညိလေဝ်” ကမြဴတိုန်ရမျှာၚ် သာ်ဝွံတုဲ ပက်ဂၟုဟ်တဴ ဍာ်မြမောဝ်ဇမၞးရ။

“ကောန်ဒေသပိုဲဏံ စွံၚုဟ်မး ဆာန်မံၚ်ဒေသပိုဲဏောၚ်။ အလဵုအသဳတၟိ တိုန်ဂတဏံဂှ် ဒှ်အလဵုအသဳ ညးဍုၚ် ကွာန်တံဏောၚ် ရုဲစှ်ကဵုလဝ်မာဲ။ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ညးတံ ထေက်ကဵု ဒးက္လၚ် ရမျှာၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံဏောၚ်။ ဟွံက္လၚ် တှေ် ပိုဲတံ ဆက်ဒ္စဵုဒ္စးအာ ကိုန်အစဳဇန်ဏံဏောၚ် ဖျေံလဝ်စိုတ်” သာ်ဝွံ မိသာ်သြန် ကော် မိသဳရိဥု နူဂကောံ သၟတ် အၚ်ဒၚ် ဂးရ။

ကွာန် (၇) ကွာန် မတွံဂး ကအ်ဟရဲ၊ နှေဟ်ကြုက်၊ အၚ်ဒၚ်ကွာန်တၟိ၊ အၚ်ဒၚ်ကွာန်ဇၞော်၊ သာဲဂြာံ၊ နှေဟ်ဇၞူ၊ ပလိုၚ်သီဝွံ ဒှ်ဂကောံကွာန်အၚ်ဒၚ်ကွာန်ဇၞော်တုဲ အတိုၚ် ဂကောံသုတေသန ဒေသဖာလိန် မကံက်ဂွံ လဝ်စရၚ်သြန် ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၄ နူကွာန် ထပှ်ကွာန်ဏံဂှ်မ္ဂး သြန်နူကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်အဓိက မတွံဂး ကၠအ်သတ်၊ ဝါဗ္ၚ၊ တမ္ၚာ တံဂှ်မ္ဂး ပ္ဍဲပွိုၚ်မွဲသၞာံ သြန်လုပ် (၅၈၁၅) ပြကောဋိကိုဋ်တုဲ ယဝ်တော်စုတ် သီုသြန် သွာၚ်တၞဟ်ဟ် မပ္တံ ဒူရေန်၊ဓနေၚ်၊ ဗဗုၚ် တံပၠန်မ္ဂး ပွိုၚ်မွဲသၞာံ သြန်လုပ် နွံဗၞတ် (၇၂၄၀) ပြကောဋိကိုဋ်ရ။

ပ္ဍဲဇရေၚ်ကွာန်အၚ်ဒၚ်ဂှ်ဝွံ ဓလိုက်တံရိုဟ် ဒဝ်ဠာအမေရိကာန် ၂၇၀၀ ပြကောဋိကိုဋ်တုဲ ကမ္ပနဳတဝ်ယဝ်ထာဲ ဂစာန်ဓမံက်မံၚ်ရုပ်ရဴ ကိုန်အစဳဇန် စံၚ်ဗဂဵုတၟံချးတုဲ သွက်ဂွံပ္တိတ်ကဵု ပၟတ်ဓါတ်လလဳ မၞုံဒြဟတ် ၁၂၈၀ မဂ္ဂါဝတ်ဂှ် ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ ၉ ဂိတုအေဗရဴ တုဲကၠုၚ်တေံ ထ္ပက်စၟတ်တဲ လိက်ကသုက် အဆံၚ်တုပ်စိုတ်ကမၠောန် MOA ကု ဌာနဝန်ဇၞော်ဓါတ်လလဳ ကၟိန်ဍုၚ်ရ။

မိက်ဂွံဒ္စဵုဒ္စး ကိစ္စဂှ်တုဲ ပ္ဍဲဂိတုမေ ၅ မံက်ဂှ် ကောန်ဒေသ ဒြဟတ်မၞိဟ် ၜိုတ် ၆၀၀၀ တံ ထ္ၜးကၠုၚ်ဆန္ဒ ပ္ဍဲဖဠာတ် မခ္ဍံကျာ ကွာန်အၚ်ဒၚ်ရ။

ဆဏံသၟးဟွံသေၚ် ကိုန်အစဳဇန် ရုၚ်စက်ပၟတ် တၟံချးဏံ ညံၚ်ဂွံလီုဂှ် ညးစၞးကၠတ်ထဝ် အဆံၚ်နာနာ ပွိုၚ်ဍုၚ် ရေဝ် မဇၞးလဝ် ပေါဲရုဲမာဲ ၂၀၁၅ ဂှ်လေဝ် ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ် ညးကဵုညးဂှ် ညးတံပ္တိုန်ဂလာန်ကီုဏောၚ် ဂးလဝ်အိုတ် ကီုရ။