မာံပိုန် – ဟိုတ်နူကိစ္စ စပ်ကဵုပရူပၟတ်တုဲကီု၊ စပ်ကဵုပရူကိစ္စ တိဂူကၠအ်သွဝ်ကီု မွဲဟာန် ကေုာံ ပရူဟွံပေၚ်စိုတ်ကဵု လ္တူသ္ကိုပ်အုပ်ဓုပ်အရာပ်ကွာန်တံ ဒဒှ်ရကၠောန်စမံၚ် သွက်ဂုဏ်ဖဵုပူဂဵုကီုဂှ်ရ ညးဍုၚ်ကွာန် နူကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်ပံၚ်ဂမၠိုၚ် ပံၚ်ကောံတုဲ နကဵုလၟိဟ်ဇြဟတ်မၞိဟ် (၁၀၀) တၠပြၚ်ၚ် ပါလုပ်ထ္ၜးဆန္ဒ ဗဗွဲသၞောဝ်ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲကဵုစၟတ်တ္ၚဲ (၁၈-၅-၂၀၁၃) တုဲ အာတ်မိက်ဏာ ညံၚ်သ္ဂောံဓမံက်ကဵု ပရေၚ်ဓရ်ဍာံဂမၠိုၚ်ရ။
“ညံၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ သ္ဂောံကလိဂွံ အခေါၚ်ညဳသၟဟ်တုပ်မာန် ရန်တၟံတုဲ ပိုဲအာတ်မိက် သ္ပပေဲါထ္ၜးဆန္ဒဝွံရ၊ အတိုၚ်ပိုဲရန်တၟံ အာတ်မိက်လဝ်ဏံ ဟွံအံၚ်ဇၞးပုဟ် ယဝ်ရဒှ်မ္ဂး ညးဇၞော်ကၟိန်ဍုၚ်တံ ဟိုတ်နူဟွံသုၚ်စောဲတဴ သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳရောၚ် ပိုဲဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ် ဗီုဂှ်ရ” သာ်ဝွံ ညးမဒှ်သ္ကိုပ်ထ္ၜးဆန္ဒ နာဲအံၚ်သာန် ဟီုရ။
ကိစ္စစပ်ကဵု ဗ္ဂပ်သ္ၚိ (မဳတာ) မွဲမ ပ္ဍဲကဵုတၞးလိက် (ပြေစာ) ၜိုန်ရဟီုလဝ် ၚုဟ်မးမွဲကိုဋ်ကီုလေဝ် ကေတ်တဴမံၚ်သြန် (၁၀) ကိုဋ်ဂှ်ကီု၊ ဗက်ဗပဵုတဴၚုဟ်ပၟတ် မွဲယူဏေတ် (၁၀၀) ဒ္ကေဝ်တုဲ ကမ္မတဳပၟတ်တၟးတံ ဟွံသောၚ်စရၚ်ဂှ်ကီု၊ ညးမဒှ်သ္ကိုပ်အုပ်ဓုပ်ကွာန်တံ သွံစလဝ်တိဂၠံၚ်ကွာန်ကဵု တိဘာဗ္တောန်လိက် ပါလုပ်ကဝက်ဂှ်ကီု ဟၟဲကဵုဗဗွဲရောၚ်ဂးတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ထ္ၜးဆန္ဒရောၚ်ဂှ်လေဝ် ဂွံတီကေတ်ရ။
“စပ်ကဵုပြသၞာတံဂှ်တုဲ သွက်ဂွံစၟဳစၟတ်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ဓမံက်အာဓရ်ဍာံမာန်ဂှ် ဒက်ပ္တန်လဝ်ကမ္မတဳ နကဵုညးစၞးကဆံၚ် ကွာန်တံ နွံရ၊ နူကဵုအလဵုအသဳတံ မၚ်ရံၚ်စံၚ် ဘိုၚ်ကောပ်ကာဲကဵုမံၚ်ရောၚ်” သာ်ဝွံ ညးပါလုပ်ထ္ၜးဆန္ဒမွဲတၠ နာဲကျဳအေ ဟီုရ။
ပ္ဍဲကဵုပေဲါဓမံက်ထ္ၜးဆန္ဒဝွံ ကောန်ကွာန်ဂမၠိုၚ် မပ္တံကဵု ကွာန်ဝါကပိုဟ်၊ (သဲကုန်၊ ကျုံက၊ ထန်းပၚ်ချောၚ်းကြီး၊ စၚ်ရွာ၊ ကျားဘို) သီုဖၟိုတ် ဗၞတ် (၁၄) ကွာန် ပါလုပ်တုဲ နကဵုရမျာၚ်ကရေဲ မပ္တံကဵုညံၚ်သ္ဂောံဖၟိုတ်ထောံကၠေံ ပရေၚ်ဟွံဗဗွဲ ဓရ်၊ ပရေၚ်ဍဵုဍိုက်သ္ပမာန်၊ ပရေၚ်စလာဘ်ဗဇဴ၊ ပရေၚ်လွဳကွး ကေုာံ ညံၚ်သ္ဂောံကလိဂွံ အခေါၚ်အရာကောန်ဍုၚ်ဂှ် ဂေတ်ကွာ်အရာပ်လ္တူဍုၚ်ပံၚ် ဗၞတ်ပိအရာပ် (ပံၚ်၊ ခ္ဍး၊ ခဒုၚ်သှေ်) ရ။
“စကၠာကၠာတေံ သေဋ္ဌဳပၟတ်တံ ဍေံဟီုဂှ် ၚုဟ်ဗ္ဂပ်သ္ၚိပၟတ် (မဳတာ) မွဲမ ဍေံကေတ် (၅) ကိုဋ်ကဵု ပိဠက်ရ၊ လက္ကရဴဏံ ဍေံကေတ် (၁၀) ကိုဋ်တုဲ ပိုဲကေတ်ဟွံမာန် (၁၀) ကိုဋ်ဂှ် ပိုဲမိက်ဂွံဂွံၚုဟ် အကြာၜိုတ် (၃) ကိုဋ်ရ၊ အေဂှ်ရ လၟုဟ်ပိုဲ တံ အာတ်မိက်မံၚ်ရောၚ်” သာ်ဝွံ ညးပါလုပ် ပ္ဍဲကဵုပေဲါထ္ၜးဆန္ဒ ကောန်ကွာန်ဝါကပိုဟ်မွဲတၠ မၞုံယၟုနာဲဖုၚ် ဟီုရ။
“ပ္ဍဲကဵုကွာန် (စၚ်ရွာ) ဂှ် တိကၠအ်ကောန်ကွာန် ညးဒေသဂကူကရေၚ်တံ တဵုလဝ်တၞံထၜိုတ်ဂှ် နူကဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ညးတံ ဂွံအခေါၚ်ကၠောန် ဨက (၃၀၀၀) ဂးတုဲ တိကၠအ်တံဂှ် ညးတံ သီကေတ်ရ၊ တုဲတှေ် ညးတံ ကလေၚ် သွံကဵုမံၚ် မွဲဨက (၂) ကိုဋ်ရ။ တိကၠအ်လ္ၚဵုဂှ် ညးတံကလေၚ်ကဵုနွံ၊ တိကၠအ်လ္ၚဵုဂှ် ဒးဒုၚ်စံၚ်ကဵုပၟတ်လေဝ် နွံမံၚ်ရ” သာ်ဝွံ နာဲကျဳအေ ဟီုရ။
တိဂြိုပ်ဟီုမံၚ် ဨက (၃၀၀၀) ဂှ် နူကဵုသၞာံ ၂၀၀၄ တေံလေဝ် နကဵုဗော်အာတ်မိက်လဝ်မွဲတဲတုဲရ။ ဆဂး ရုပ်ရဴဍေံ ဟွံမံက်ကၠုၚ်တုဲ ကာလဒေါအ်ပန်ပှော်တုဲကၠုၚ်ဏံမှ ဋ္ဌာနဂြိုပ်ဆု (သစ်တော) အလဵုအသဳတံကဵုဗော်အာစှေ် လ္ၚတ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုဒၞဲါလ္ၚဵု တဵုလဝ်တၞံနွံ၊ ဆဂး တၞံတံဂှ် ဍေံဟွံဒှ်မံၚ်ရ။ နကဵုဗော်တက်ကျာကဵုညးတၠကၠအ်တံဂှ်တုဲ ညးတံဟီု ညးတံ ကၠောန်ဟွံမာန်ရ။ ရဲကေတ်ၚုဟ်လေဲဂှ်လေဝ် နူကဵုဗော်ပ္တိတ်ကဵုဏာလဝ်သြန်နွံရောၚ်ဂှ် ညးတာလျိုၚ်ဗွိုၚ်အပ္ဍဲဍုၚ် ကေၚ်ဗဟဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ နာဲတလညး ဟီုကဵုဋ္ဌာန်ပရိုၚ်သၞံၚ်တိုၚ်ရ။
“နူကဵုပိုဲကီု ဋ္ဌာနဂြိုပ်ဆု (သစ်တော) နူအလဵုအသဳကီု ကာလအာလိုန်လဝ်တိတေံဂှ်လေဝ် ရဲကွာန်တဂှ်တီမံၚ်ရ။ ပိုဲကၠောန်ပလေဝ်မံၚ်ဂၠံၚ်ဂှ်လေဝ် ရဲကွာန်တဂှ် ဆဵုညာတ်မံၚ်ရ။ ဠပိုဲဓမံက်ရုပ်ရဴကၠောန်ဏံမှ ကိစ္စပရေၚ်စံၚ်ကၠအ်တံ ပရေၚ်သီတိတံ မံက်ကၠုၚ်ရောၚ်။ စပ်ကဵုရဲကွာန် (စၚ်ရွာ) ဂှ် နူကဵုညးတံတေၚ်လဝ် (၂၁) တၠနွံ။ ဆဂး ပ္ဍဲကဵုတိကၠအ်ညးတံဂှ် တၞံဟၟဲရ။ တုဲတှေ် ဟိုတ်နူဒှ်မံၚ်တိဒဵု တၟအ်နွံဂၠိုၚ်တုဲ ၜိုန်ရဟီုမံၚ် ဨက (၃၀၀၀) ကီုလေဝ် ဠဓမံက်ရုပ်ရဴကွေံကွေံဂှ် ဨကၜိုတ် (၁၅၀၀-၁၆၀၀) ရ ဂွံမာန်။ လိုန်လဝ်တိတဂှ်လေဝ် ဒဵုကဵုလၟုဟ် ဟွံတုဲဒှ်ဏီရ” သာ်ဝွံ ညးဆက်ဟီုရ။
တုဲပၠန် ဆေၚ်ကဵုကိစ္စ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဂွံလဝ်အခေါၚ်ကၠောန် တိမၞုံ ဗၞတ် ဨက (၃၀၀၀) ဂှ်တုဲ ဒဒှ်ရတိကၠအ်ကောန်ကွာန်တံ ပိုၚ်ပြဳလဝ်ဍာံ ယဝ်ရထ္ၜးသက်သဳမာန်မ္ဂး ကေတ်အဆက်ကဵု ရုၚ်ဆက်ဆောံဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ နွံလ္တူဍုၚ်မတ်မလီုတုဲ ပ္တိုန်ထ္ၜးအာတ်မိက် ဂွံမာန်ရောၚ်ဂှ်လေဝ် ညးနွံအခေါၚ်ဟီုဂး ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ နာဲဟံသာဗိုန်ခိုၚ် ဟီုလဴလဝ်ကဵုဋ္ဌာန် ပရိုၚ် (DVB) နွံရ။
ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒဝွံ ဗၞတ်တြဴဝါ အာတ်အခေါၚ်ပ္တိုန်လဝ်လိက်တုဲ သ္ကိုပ်ဒပ်ဗၠာဲသၟိၚ်ပွိုၚ်ဍုၚ်တံ ကဵုအခေါၚ်ဟွံဂွံ ဟိုတ်နူ သ္ကိုပ်အုပ်ဓုပ်ပွိုၚ်ဍုၚ် ဟွံကဵုအမိၚ်ထ္ပက်စၟတ်တဲ တုပ်စိုတ်ဂှ်ရ ဒးအာတ်အခေါၚ်ပ္တိုန်လိက်တၟေၚ် ဇရေၚ်ညးဇၞော်သ္ကိုပ် ဗၠာဲသၟိၚ်တွဵုရးတိုက်ရိုက်တုဲ နကဵုလိက်အခေါၚ်ထ္ၜးဆန္ဒ ၁/၉၃ ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ (၁၅-၅-၂၀၁၃) ဂှ် ဂွံလဝ်အခေါၚ် ထ္ၜးဆန္ဒ ရောၚ်ဂှ်လေဝ် ဂွံတီကေတ်ရ။