ကိစ္စပံက်သၞေဟ်ကၚ်ပယျဵု သွက်ဂွံစၠောံဗၞိက် ပ္ဍဲပယျဵုသေံ-ဗၟာ ဍုၚ်ကျာ်ပိဂှ် အလဵုအသဳၜါဍုၚ် (သေံ-ဗၟာ) တအ် တက်ကျာဖျေံဗီု ပရေၚ်သက်ပယျဵု ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်မာန်မ္ဂး ကိစ္စစၠောံဗၞိက်ရၚ်သ္ကအ်ဂှ် ရၚ်တၠုၚ်မာန်ဏောၚ် ဒံက်တာတာန်မျေအ် (ဝန်ဇၞော် ပရေၚ်သွံရာန်လှာဲဂတးဗၞိက်ကေုာံပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်-ဗၟာ) ဂးရ။
အဃောကာလ ကောံဓရီုကၠတ်ထဝ်ညးဍုၚ် ကၠောန်ကၠုၚ်လဝ် ပ္ဍဲဂိတုဂျောန် (၉) ဂှ် စပ်ကဵု ဥူသဝ်တေန်ဝေန် နူဒေသမာဲ လှာဒကှ် သၟာန်လဝ် “သၞေဟ်ကၚ် ပယျဵု ဍုၚ်ကျာ်ပိ ကၟာတ်လဝ်ဂှ် အစဳဇန် သွက်ဂွံပံက် နွံ- ဟွံမွဲ” ဂှ်တုဲ ဝန်ဇၞော်ကၟိန်ဍုၚ် ဒံက်တာတာန်မျေအ် ဟီုသှ်ဏာ အတိုၚ်ဂလာန်လ္တူဂှ်ရ။
လဟီုဒံက်တာတာန်မျေအ်ဂှ် “ ပ္ဍဲပယျဵု နွံကၠုၚ်ကဵု အရာကယျာန်ဓဝါတ် ကိစ္စတွဵုဓနက်ဂှ် အတိုၚ်သၞောဝ်ဂၠးတိ (သၞောဝ်ဍုၚ်ဂလိုၚ်) သီုကဵုၜတ်သက်ဟွံမာန်ဏီ ယဝ်ပံက်ထောံ ဗ္ဒိုပ်သ္ပဗၞိက် ၜါဍုၚ်မ္ဂး ဒှ်အာ ညံၚ်ရဴ မသ္ပထောံသမ္တီ ပယျဵုတိဍာ်ဏောၚ်တုဲ ပယျဵုဓနက်ဇကုဆောံအာမာန်ရ၊ အကာဲအရာ ပယျဵုဍုၚ်ကျာ်ပိဏအ် ဟွံမိက်ဒုၚ်ဍုတ်ဍေဲ ဖန်ပတုဲထောံလောဲလောဲမ္ဂး လ္ပာ်ဇကု ဒးဟုံတိဍာ်ဏောၚ်၊ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ကိစ္စကယျာန်ဒၟံၚ် ပရေၚ်တိဍာ်ဏအ် ပသောၚ် သောၚ်ကၠးညးသ္ကအ်တုဲမ္ဂး ထေက်ကဵုဒးၜတ် တက်တၞက် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်ဏောၚ်” ညးဟီုသှ်လဝ်ရ။
သွက်ဂွံပံက်သၞေဟ်ကၚ်ပယျဵု ကျာ်ပိဏအ်ဂှ် ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၃ ၊ ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ တုဲကၠုၚ်တေံ ဒုဝန်ဇၞော် (နူဌာနဝန်ဇၞော် ကေၚ်ကာဍုၚ်သ်အာၚ် ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ) သ္ပက္ဍိုပ် ဗက်စၟဳစၟတ် လန်လဝ် တိဍာ်တုဲ အတိုၚ်လိက် နူဌာနဝန်ဇၞော်ဂှ်မ္ဂး ပယျဵုဒေသကျာ်ပိဏအ်ဂှ် အၚ်္ဂလိက်ကဵု သေံတအ် ၜတ်သက်စၟတ်လဝ် အတိုၚ် လိက်ကသုက် ပယျဵုဓနက် ၁၈၈၆ (Convention Between The king of Siam- The Governor of India-1886) ဂှ်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၈၉ရ ဂှ် သက်ပဠေဝ်ကၠုၚ်လဝ်ကၟိန်ဍုၚ်ညိညိ ဂးရ။
ကြဴနူ ၁၉၉၀ အလဵုအသဳ သီဂွံကျာ်ပိတုဲဂှ် နူကဵုသေံ သိုၚ်ကၠုၚ်စမြိုၚ်နာနာ သီုကဵုကၠောန်ကၠုၚ်ဂၠံၚ်ကွဳစက် ခလိုၚ်လုပ် လ္ပာ်တိဍာ်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်၊ အလဵုအသဳသေံ မိက်ဂွံသီထ်ၜောဝ်ကေတ် ပယျဵုတိဍုၚ်ဗၟာ နကဵုနဲၜတ်တ် ဍိုဟ်ဟ်ကေက်က်တုဲ ထ်ၜးဟိုတ်နမပ္တံ ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ်ဒေသ၊ ပရေၚ်စၠောံဗၞိက် ပ္ဍဲဒေသကျာ်ပိတုဲ အာတ်မိက်ကၠုၚ် သွက်ဂွံပံက်စွံဗ္ဒိုပ်ဗၞိက်ပယျဵု၊ သွက်ဂွံသမၠုၚ်ပ္တိုန် အဆံၚ်သၞေဟ်ကၚ်ပယျဵု ပ္ဍဲဝိုၚ် ကမ္မတဳပံၚ်တောဲ ပရေၚ်ပယျဵုၜါဍုၚ် ဂ္ဇအ်ဓရီုကၠုၚ် မရနုက်ကဵု (၄) ဝါ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၉၉ ကေုာံ မရနုက်ကဵု (၅) ဝါ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၀၂ ဂှ်ကီုလေဝ် အတိုၚ်သေံ အာတ်မိက်ပ္တိုန်ထ်ၜးကၠုၚ်ဂှ် နူလ္ပာ်ဗၟာ ဟွံဒုၚ်တဲရဂှ်လေဝ် ဒံက်တာတာန်မျေအ် လဴထ်ၜးရ။
သၞေဟ်ကၚ် ပယျဵုကျာ်ပိ ပံက်ကၠုၚ်လဝ် နူသၞာံ ၁၉၉၃ တေံဂှ်ဝွံ အခါစိုပ် သၞာံ ၂၀၀ရ ဂှ် ကလေၚ်ကၟာတ်ထောံ ပယျဵု ဗ္ဒါဲ (၁၀) သၞာံ ဒဵုကဵုသၞာံ ၂၀၁၆ ဏအ်ဂှ်ရ ပရေၚ်ဗၞိက်အာကၠုၚ် ၜါဍုၚ်တအ်လေဝ် ဒိုအ်ဒေၚ်အာတုဲ ကောန်ဌာန်ဒေသ ကောန်ဍုၚ်ကျာ်ပိတအ် ဒှ်ကၠုၚ်ညးဟွံမွဲကဵုတံကလောန်၊ အဆံၚ်ပိုန်ဒြပ်လေဝ် ဍိုန်လျစှေ်ကၠုၚ် ဥူသဝ်တေန်ဝေန် (ညးစၞးကၠတ်ထဝ်ညးဍုၚ်) ဂးရ။
“ ဟိုတ်နူကၟာတ်လဝ်ပယျဵု လအ်အ်ဂှ်ရ ဂၠံၚ်ဗၞိက်ကမၠတ် မံက်ကၠုၚ်တုဲ အခိုက်ဆအ်လာဘ် စလာဘ်ဗဇဴတအ် ဒှ်ကၠုၚ်ရ။ ဒၟါနူဂှ်ရ အကံက်အခေါန် ဟွံလုပ်၊ ကလောန်ကၟိတ် ဗဗွဲသၞောဝ် လေဝ် ဒိုအ်အာ၊ ပရေၚ်စသုၚ်မံၚ်စံၚ် ကြေပ်ဂြက်ကၠုၚ်တုဲ ကလောန်သွံရာန်ဂဥုဲၜူမာဲဂှ် ဗြေဝ်ပြးကၠုၚ်” ဥူသဝ်တေန်ဝေန် ဂးရ။
ဟိုတ်နူကၟာတ်လဝ် သၞေဟ်ကၚ်ဂၠံၚ်ဇၞော်ဂှ်ရ အပေါတ် ရပ်စပ်စသုၚ်၊ အပေါတ်အရပ်စပ်သ္ၚိ နူကဵုသေံကီု၊ အပေါတ်ပရိဘောဂသ္ၚိ (အရပ်စပ်သ္ၚိ) နူသြၚ်ဗၟာကီု ယျတ်လုပ်တိတ်မံၚ် လ္ပာ်သၞေဟ်ကၚ်တၞံဇြဲ သ္ကဲသ္ကဲဍုၚ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ကာလဂတမတ်ဏအ် ကမၠောန်စၠောံဗၞိက် ပယျဵုၜါဍုၚ်(သေံ-ဗၟာ) ဂှ် ပယျဵုကျာ်ပိဏအ်ကၟာတ်လဝ်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲ ဗြဝတဳ၊ ကအ်သံၚ်၊ တာချဳလိက်၊ ဗိက် ၊ထဳခဳ ၊ မဝ်တိုၚ် (မောတောၚ်) တေံ ပံက်လဝ်ဖိုဟ်တုဲ ဒေသဗြဝတဳဂှ်မ္ဂး ပပ္တံနူ စၟတ်တ္ၚဲ ၁-၉-၂၀၀၈ တေံ ပံက်သမၠုၚ်ပ္တိုန်လဝ် အဆံၚ်ဒေသဆက်စၠောံဗၞိက်တုဲဒှ်အာတုဲ ပ္ဍဲဗ္ဒိုပ်ဗၞိက် မေဝ်သေအ် တေံလေဝ် သိုၚ်ပ္တန်လဝ် စမြိုၚ်ဗၞိက်တအ်တုဲဒှ်မံၚ်ကီုရ။ ဗ္ဒိုပ်ဗၞိက် မေဝ်သေအ်-ဟိုဲတၞန် သွက်ဂွံပံက် ဗဗွဲသၞောဝ်မာန်ဂှ် ညးစၞးၜါဍုၚ်တအ် ဆက်ပ္ညဳမံၚ် ညးသ္ကအ်ဖိုဟ်ရဂှ်လေဝ် ဒံက်တာတာန်မျေအ် ဝန်ဇၞော်ကၟိန်ဍုၚ် လဴက္လးကဵုကီုရ။