ဒးဒုၚ်ခ္ဍိုဟ်ဂြိုက်စိစောတ် (စိစစ်) လဝ် ဒဒှ်ကောန်ဍုၚ်တုဲဣရမ္ဂး အခေါၚ်ဒုၚ်စသိုၚ်ကောန်ဍုၚ်မွဲ မပ္တံကဵုအခေါၚ်အရာ ကေုာံအခေါၚ်သၠးပွး သွက်ဍေံတံ ဒးပံက်ကဵုလွာဲလွာဲဂှ်ထေက်ရောၚ် မာဿတာ ကိုဝ်ဖဳအာနာန် ဥက္ကဌကမ္မယှေန်ကဵုကသပ်ပရေၚ်ရးရခေၚ် ဟီုဂးဏာ ပ္ဍဲပေါဲသောၚ်က္လးလိက်ပရိုၚ်ရ။
လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် ကမ္မယှေန်ကဵုကသပ် ပရေၚ်ရးရခေၚ် အာစိုပ်ဒ္တုဲတုဲ ပ္ဍဲဂိတုအဝ်ဂါတ် ၂၄ ကၠောန်သ္ပ ပေါဲသောၚ်က္လးလိက်ပရိုၚ် ပ္ဍဲ (ဆူးလေရှန်ဂရီလာဟိုတယ်) ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဂှ် မာဿတာ ကိုဝ်ဖဳအာနာန် ဂးဏာဂလာန်သာ်ဂှ်ရ။
ပ္ဍဲလိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် (စိုပ်ဒ္တုဲ) ကမ္မယှေန်ကဵုကသပ် ပရေၚ်ရးရခေၚ် ပ္တိတ်လဝ်ဂှ် စပ်ကဵုကမၠောန်စၟဳစၟတ် ဒဒှ်ကောန်ဍုၚ်တုဲ ယဝ်မၞိဟ်ဒ္စဵုဒ္စး တေၚ်ဗ္စိုပ်နွံကၠုၚ်မ္ဂး ဂကောံသၟိၚ်တၠအလဵုအသဳမဗၠးၜးမွဲ (ဟွံသေၚ်ကဵု ဌာနမၞုံတာလျိုၚ်ပ္ဍဲကမၠောန်စၟဳစၟတ်) ပံက်လဝ်ဂှ်ရ ဒးကဵုရပ်စက်ဖန်ဖက်အာဏောၚ် ကမ္မယှေန် ကဵုလဝ်ကသပ်ရ။ အာတ်မိက်ဂရၚ်ပ္တီကၠုၚ် ဒဒှ်ကောန်ဍုၚ်တုဲ ယဝ်ဟွံဒုၚ်တဲ တးပါဲထောံမ္ဂး ဟိုတ်ဒးတးပါဲဂှ် ဒးဓမံက်ထ္ၜး ဒးသောၚ်က္လးကဵုကီုဏောၚ် ကမ္မယှေန်ဂှ် အာတ်မိက်လဝ်ရ။
ဥပဒေဒှ်ကောန်ဍုၚ်ဏံဂှ်လေဝ် က္လေၚ်သ္ၚဳဂၠိပ်ကဵုညိ၊က္လေၚ်သ္ၚဳဂၠိပ်ကဵုစနူလၟုဟ်ညိ အာတ်မိက်လဝ် အလဵုအသဳရ။ အခါရသ္ၚဳဂၠိပ်ပၠန်လေဝ် ဒးဗဗွဲကဵု ဗ္ၜတ်သၞောတ်ဂၠးတိဏောၚ်၊ အကြာ ပရေၚ်ဒှ်ကောန်ဍုၚ်ကဵု ပရေၚ်ဒှ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ တန်ဒှ်စပ်ဖျပ်ဒၟံၚ်လၟုဟ်ဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဂွံစၟဳစၟတ်၊ သွက်ညးဟွံမွဲကဵုဍုၚ်တံ တၠုၚ်လအာ သ္ဇက်ဂွံဒှ်ကောန်ဍုၚ်နွံမ္ဂး နူအလဵုအသဳ ဒးချပ်ကဵုကီုဏောၚ်၊ သွက်အခေါၚ်အရာ ညးဟွံသေၚ်ကဵုကောန်ဍုၚ် ကၠုၚ်တန်တဴဒၟံၚ် အပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဏံဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဂွံပ္တိတ်ကဵု သၞောဝ်ဥပဒေ၊ ညံၚ်ဂွံပ္တိတ်ကဵု ဂလာန်သောၚ်က္လး သွက်အခေါၚ်မံၚ်စံၚ်တန်တဴကီု သာ်ဝွံ ကမ္မယှေန်အာတ်မိက်လဝ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲလိက်ဒုၚ်စဳရေၚ်ရ။
ဆကိစ္စဂှ်သၟးဟွံသေၚ် ကိစ္စအလဵုအသဳ သီကေတ်လဝ်တိဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဂွံကဵုၚုဟ်အလေဲဂှ် ဒးဖန်ဏောၚ်။ ပ္ဍဲကဏ္ဍ စမြိုၚ်သဇိုၚ်ပရေၚ်မၞိဟ် မပ္တံဂၠံၚ်ဍာန်၊ သၞေဟ်က္ၜၚ်၊ ဓါတ်လလဳ၊ ဍာ်သွုၚ်ဍာ်လွပ်၊ အခေါၚ်စကာအေန်တာနိတ်တံ ညံၚ်ဂွံနွံဂှ်လေဝ် ဓမံက်ရုပ်ရဴကမၠောန် ဓလိုက်တံရိုဟ်ဇၞော်ဇၞော်ညိ အာတ်မိက်လဝ်ကီု ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ပ္ဍဲလိက်ဒုၚ်စဳရေၚ်ဂှ်ဝွံ ကိစ္စပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ် ဒ္တုဲဖဵုပရေၚ်မၞိဟ်၊ ကိစ္စဒှ်ကောန်ဍုၚ်၊ ကိစ္စအခေါၚ်အာကၠုၚ် ဗၠးဗၠးၜးၜး၊ ပ္ဍဲကဏ္ဍပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကဵု ပ္ဍဲဂကောံမှာဇန်ချဳဒရာၚ်ပရေၚ်မၞိဟ် တံဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဂွံနွံကဵု အခေါၚ်ပါလုပ် အခေါၚ်သ္ပစၞး၊ကိစ္စ IDP ၊ အကြာဂကောံမၞိဟ်တံ ညံၚ်ဂွံနွံကဵု ပရေၚ်ပံၚ်ဗ္စပ်၊ ကိစ္စပရေၚ်ဂီုကၠီု အလုံဗော်မၞိဟ်အိုဿီု၊ ကိစ္စပရေၚ်ဆက်ဆောံကဵု ဍုၚ်ဗၚ်္ဂလာဒေတ်၊ တုဲတှေ် သွက်ဂွံဓမံက်ရုပ်ရဴ ကသပ်ကမ္မယှေန် နမပ္တံသာ်ဏံ ဂးလဝ် ပ္ဍဲလိက်ဒုၚ်စဳရေၚ်ရ။
“သွက်အခေါၚ်အာကၠုၚ်ဗၠးဗၠးၜးၜးဂှ် ကောန်ရးရခေၚ်တံရ အာတ်။ အခေါၚ်ကၟာတ်လဒဵု သာ်လဵုလေဝ် ဟွံမွဲပုဟ် ပ္ဍဲရခေၚ်သၟးလေဝ် ဟွံမွဲပုဟ် အခေါၚ်အာကၠုၚ် ဗၠးဗၠးၜးၜးဂှ် ပိုဲကဵုလဝ်တုဲမံၚ်ရ။ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ဒးပဠေဝ်ဥပဒေ ၁၉၈၂ ဏောၚ်ဟီုဂှ် ပိုဲဒုၚ်တဲဟွံမာန်ပုဟ်။ မုဟိုတ်ရောမ္ဂး ဥပဒေဏံဂှ် ဒှ်ဥပဒေ မဍိုက်ပေၚ်မွဲဏောၚ်။ ဥပဒေဏံ ဒးပဠေဝ်ဏောၚ် ညးတေံဟီုကၠုၚ်ဗီုဏံဂှ် နကဵုပိုဲ ဒးဒ္စဵုဒ္စးဏောၚ်။ ဗီုလဵုလေဝ် ပိုဲပဠေဝ်ထောံ ဥပဒေဏံ ဟွံဂွံပုဟ်။ ယဝ်ပဠေဝ် ဥပဒေဏံမ္ဂး ကောန်ဗၚ်္ဂလဳ နွံပ္ဍဲရးရခေၚ် ဖၟိုတ်ဂှ် ဒှ်ကောန်ဍုၚ်ဏံအိုတ်ဏောၚ်။ အေဇှ်ရ နကဵုဗော်ပိုဲကီု၊ နကဵုညးစၞးကၠတ်ထဝ်မွဲကီု၊ နကဵုကောန်ဍုၚ်အရၚ်မွဲကီု ဒ္စဵုဒ္စးကဵုတၚ်ဏံရ။ ဟိုတ်နူချူလဝ် နကဵုကမ္မယှေန်တုဲ ညးတေံဓမံက်ရုပ်ရဴ အတိုၚ်ဂှ်တွဵုမ္ဂး ဒးဇီုကဵုပိုဲတဝ်ဝ်ဏောၚ်။ ညးတေံ ကဵုကသပ်ဂှ် ပိုဲတံဒုၚ်တဲ။ ဆ္ဂးသွက်ဂွံဓမံက်ရုပ်ရဴ နဇိုၚ်နတဲဂှ် ဟွံဒုၚ်တဲပုဟ်” သာ်ဝွံ ဒဝ်ခေန်သဝ်ဝေ အမာတ်ကၠတ်ထဝ် ညးဍုၚ်ကွာန် နူဒေသမာဲ (ရသေ့တောၚ်) ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်မန်ရ။
ကမ္မယှေန်ကဵုကသပ် ပရေၚ်ရးရခေၚ်ဏံဂှ် နူရုၚ်ညးကဵုကသပ်ကၟိန်ဍုၚ် အာတ်ဒုၚ်လၟေၚ်မေတ္တာတုဲ စနူဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ သၞာံ ၂၀၁၆ တေံ ပံက်ကၠုၚ်လဝ် နဒဒှ်ဂကောံမံၚ်အဒေါဝ် ဟွံဗက်မုက်မွဲဏောၚ်။ တာလျိုၚ်ကမ္မယှေန်ဂှ် စပ်ကဵုအရာကော်ဆော က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲရးရခေၚ်တေံ မပ္တံကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဂြပ် ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ်မၞိဟ်တံ မသဝ်စှေ်ဒၟံၚ်၊ ဘဲဗဟေက် ပရေၚ်ဆက်ဆောံ သၟဵုသၟဵုသၟာ်သၟာ် က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲအကြာဗော်မၞိဟ်အတေံ၊ ကိစ္စဆေၚ်ကဵုသွက်ဂွံဒှ်ကောန်ဍုၚ်၊ အခေါၚ်အာကၠုၚ်ဗၠးဗၠးၜးၜး၊ ကိစ္စဝးပကဝ် အခေါၚ်အရာမၞိဟ်၊ ကိစ္စသွက်ဂွံပါလုပ် သွက်ဂွံသ္ပစၞး ပ္ဍဲကဏ္ဍပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲဂကောံဗော်မၞိဟ်တံဂှ်တုဲ သွက်ဂွံကဵုနၚ် တၚ်ကဵုကသပ်ဟေၚ်ရဏောၚ်။
ပ္ဍဲဂကောံကမ္မယှေန်ဝွံ ခါန်လဝ် ကိုဝ်ဖဳအာနာန် (ညးအုပ်ကာတြေံကုလသမဂ္ဂ) နဒဒှ်ဥက္ကဌတုဲ ပံက်လဝ်ကမ္မယှေန် နကဵုတၠပညာ အပ္ဍဲဍုၚ် ၆ တၠ၊ တၠပညာနူဍုၚ်မ္ၚး ၃ တၠတုဲ အယုက်ကမ္မယှေန်ဂှ် စွံလဝ် ပွိုၚ်မွဲသၞာံရ။