မာံတဵုလွဳ – “ဂတဏံ ဍုၚ်ပိုဲဏံဂှ် ဒးဒှ် ဍုၚ်ဟၚ်စာတ်သြောံသ္ၚု ဂၠးတိဏောၚ်” သာ်ဝွံ ဝန်ဇၞော် ကၟိန်ဍုၚ် ဥူမျေတ်လှိုၚ် ဌာနပရေၚ်တဵုလွဳ ကေုာံ ကၟိုန်ဍာ်ဟီုလဝ်ကဵု၊ တၠပညာပရေၚ်တဵုလွဳ ပ္ဍဲဌာန ဗဟဵု သုတေသနပရေၚ်တဵုလွဳ၊ ပျေန်မနာ၊ နေပျဳဒဝ် တေံဂှ် ပ္ဍဲလိက်ပရိုၚ်ဗၟာ မျာန်မအလေန် ချူထၟံက်လဝ်ရ။ ဒးစိုပ်ဏောၚ်ဂှ် ဟီုဂးလဝ်ကီုလေဝ် ဆဂး တ္ၚဲလဵု၊ ဂိတုလဵု၊သၞာံလဵုစိုပ်ဂှ် ကၠးကၠးမးမး ဟီုလဝ်ဟၟဲတုဲ၊ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးဆက်စၟဳအာ ပၠန်ရ။
မွဲအခိၚ်တေံ (ပ္ဍဲလက်ထက်အၚ်္ဂလိက်) ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ကေၚ်ဒှ်ကၠုၚ်လဝ် အရာသွံသ္ၚု ဂၠိုၚ်အိုတ်ကဵုဍုၚ်သၟာၚ် ဂမၠိုၚ်တုဲ၊ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာလေဝ် ဍုၚ်သၟာၚ်ဂမၠိုၚ် အာရီု ဒးစူကၠုၚ်၊ နကဵု ဍုၚ်ဟၚ်စာတ်သြောံသ္ၚု မွဲရ။ ဟိုတ်နူ ကေၚ်ဒှ်ကၠုၚ် အရာသွံသ္ၚု ဂၠိုၚ်အိုတ်တုဲ၊ ပစ္စုပ္ပုန်လၟုဟ်ပၠန် ညးလ္ၚဵုတအ် ကလေၚ် စၟဳကေတ်ဒၟံၚ် ညံၚ်သ္ဂောံ ကလေၚ်ဂွံကၠုၚ်ဒၞာဲ၊ အရာသွံပ္တိတ်သ္ၚု ဂၠိုၚ်အိုတ်ပၠန်ဂှ် စွံလဝ်တိုၚ်ပ္ကဴတုဲ၊ ပ္တိတ်လွဳပရာ ဂိုတ်ဂ္စာန်ဒၟံၚ် အိုတ်ရ။ ဆဂး သွက်ဂွံကလေၚ်ဒှ်ကၠုၚ် ဍုၚ်ဟၚ်စာ်သြောံသ္ၚု ဂၠးတိပၠန်ဂှ် ဒှ်မာန်ညိ ဏီဟာ။
ဝၚ်အတိက် ကဵုစရာဲဍုၚ်
ကြဴနူပၞာန်ဂၠးကဝ် အလန်ဒုတိယ ဟွံကတဵုဍၚ်ဏီ သက္ကရာဇ် ခရေတ် ၁၉၃၀ ဂှ်မ္ဂး၊ သ္ၚုနူ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ သွံပ္တိတ်ကဵု ဍုၚ်သၟာၚ်မာန်ကၠုၚ်ဂှ် တၟော်ရံၚ်ကဵု လျိုၚ်ဍုၚ်သအာၚ်တအ် တော်လဝ်မ္ဂး (၇) ပြကောဋိကိုဋ် မေတ်ထရေတ်တာန် (Matric Ton) နွံရဂှ် ကေၚ် ဓမံက်လဝ်ရ။ သၟာၚ်နူဂှ်ပၠန် သက္ကရာဇ် ၁၉၄၈ စဵု ၁၉၅၀ ဂှ်၊ သ္ၚုဗၞတ် (၃) ပြကောဋိကိုဋ် တာန်မေတ်ထရေတ်တာန် သွံပ္တိတ်ကဵုမာန်ဒၟံၚ်ဏီတုဲ၊ စိုပ်သက္ကရာဇ်၂၀၁၀ဏံဂှ်၊ သ္ၚုသွံကဵုဍုၚ်သၟာၚ်မာန်ဂှ်တာန် သှေ် (၇၇၈၀၀၀) မေတ်ထရေတ်တာန် ရဟေၚ်ဂှ် ဂွံတီကေတ် နူစရၚ်ဗွဲသရောပ် လၟေၚ်သၞာံ ပ္တိတ်နူ ဌာနဝန်ဇၞော် ပရေၚ်ကူသာန်သွံရာန် ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာရ။
ပၞောဝ်ကဵု သွာၚ်ကမၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်နာနာ မၞုံဒၟံၚ်ပ္ဍဲကၟိန်န်ဍုၚ်ဗၟာဏံမ္ဂး၊ ကဏ္ဍပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် စပ်ကဵုတဵုလွဳဂှ် မဒှ်ဇုတ်ဓရံၚ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဇၞော်အိုတ်ကီု်၊ သီုကဵုညးဍုၚ်ကွာန် လၟိဟ်မၞိဟ် (၇၅) တၟံကၠံ (﹪) တံ ဒးသ္ပအဓိက တမ်ရိုဟ်ကမၠောန်မွဲတုဲ ဒးကၠောန်ၜိုတ်ဒၟံၚ် အိုတ်ရ။ ၜိုန်ဂှ်ကီုလေဝ် ဍုၚ်ဗၟာ ဒၞာဲဇကု မကေၚ်ဂွံကၠုၚ်လဝ်ယၟု ဍုၚ်ဟၚ်စာတ်သြောံသ္ၚုဂၠးတိ ဂးဂှ် လၟုဟ်ဍုၚ်သေံ ၜှ်ဂွံလဝ်ရ။ ဍုၚ်သေံဝွံ အခိၚ်လၟုဟ် လၟိဟ်သၟာဗ္ၚ (၃၅) တၟံကၠံ (နူလၟိဟ်မၞိဟ် အလုံဍုၚ်မွဲ) ရဟေၚ် ကၠောန်ဒၟံၚ် ပရေၚ်ဗ္ၚတုဲ သ္ၚုသွံပ္တိတ်ကဵုဒၟံၚ် ဍုၚ်သၟာၚ် လၟိဟ် တာန် (၁၀) ပြကာဋိကိုဋ် မာန်တုဲ ၜှ်ဂွံလဝ်အလာံရ။ ဟိုတ်နူသွံပ္တိတ်သ္ၚုကဵု ဍုၚ်တၞဟ်သၟာၚ်ဂၠိုၚ်အိုတ်တုဲ ဍုၚ်သေံဝွံမကလိဂွံလဝ်ယၟု နဒဒှ်ဍုၚ်သွံသ္ၚု ဂွံတဆိပ်ကြာၝောံကိုဋ်ရောၚ် ဍုၚ်သၟာၚ်ဂမၠိုၚ် သ္ပစၟတ်သမ္တီကော်ခဴစ အိုတ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဍုၚ်ဟၚ်စာ်သြောံသ္ၚု ဂၠးတိ ဍုၚ်ဗၟာ ပၟိက်မဂွံဂွံ ပိုၚ်ပြီ ကေတ်ဒၟံၚ်ဂှ် ပစ္စုပ္ပန်လၟုဟ်မှ ဍုၚ်သေံဂွံကၠုၚ်လဝ် ဟွံသေၚ် ဂွံကၠုၚ်လဝ် နူသၞာံလအ်လ တေံရ။
ဒၞာဲဍုၚ်ဟၚ်စာတ်သြောံသ္ၚုဂၠးကဝ် ဂးဂှ် ဍုၚ်သေံ ကောမ်္ၚာပ်ကေတ်မာန်တုဲ ဍုၚ်ဗၟာဂှ် မုဟိုတ် ဍေံဒးဗၠးတိတ်အာ နူသကေံတဲဇကုဂှ်ရော။
နဲကဲတၟိ အပ္ဍဲရာတဵုလွဳ
ဍုၚ်ဗၟာဝွံ မွဲအခိၚ်တေံ ဒၞာဲဇကုမကေၚ်ဂွံကၠုၚ်လဝ် ဍုၚ်ဟၚ်စာတ်သြောံသ္ၚုဂၠးတိ ဂးဂှ် သွက် ကလေၚ်ဂွံပၠန၊် ၜိုန်စွံလဝ်တိုၚ်ပ္ကဴ စၟဳလဝ်နွံကၠာလေဝ် အကာဲအရာပြဟ်ပြဟ်ဏံ စိုပ်ဟွံမာန်ဏီဂှ် “သၟာဗ္ၚတံ နယ်ကဲပရေၚ်တဵုလွဳ ပြဝေဏဳတြေံတေံဂှ် ဒးစွံထောံ လက္ကရဴတေံဏောၚ် နယ်ကဲ သိပ္ပံတၟိလၟုဟ်ဂှ်၊ ဒးစကာထေက် ဍာံဍာံရဂှ်မွဲ။ သၟာဗ္ၚပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာတံ၊ လစွံစိုတ် ပ္ဍဲအရာ တဵုသြောံ ကီု၊ မဂွံကဵုသြောံတိတ်ဂၠိုၚ်ကီုဂှ်၊ စိုတ်သ္ကာတ်မြဟ် ဟၟဲဏီဂှ်မွဲ၊ တုဲပၠန်မဆေၚ်စပ်ကဵု သဇိုၚ်ပညာ ပရေၚ်တဵုလွဳ ကဵု ပညာဗဟုသုတ တၞဟ်ဟ်တံ အောန်ဒၟံၚ်ဏီတုဲ၊ ဒးလ္ၚတ်ဂၠိုၚ် ဂၠိုၚ်ဂှ်မွဲရ၊ ပိသာ် ဣဏံ ပြံၚ်သၠာဲကၠုၚ်မ္ဂး တိုၚ်ပ္ကဴရန်လဝ်ဂှ် ဂွံမာန်ရ" သာ်ဝွံ တၠပညာ ပရေၚ် တဵုလွဳမွဲ ညးမကေၚ်ကေတ်ကၠုၚ်လဝ် ဝာလျိုၚ် နူဌာနဝန်ဇၞော်ကၟိန်ဍုၚ် ပရေၚ်တဵုလွဳ ကေုာံ ကၟိုန်ဍာ်၊ ဌာနပရေၚ်တဵုလွဳ သ္ကိုပ်စၞောန်ပ္ညုၚ် (MD) ဥူထောန်သာန် (ဒေါအ်ဇူ) ဖျေဟ်ဘာကဵု သၞာဲဒါတန်သၠုၚ် ပ္ဍဲဘာ(Central Agriculture Development Training Centre) (CADTC) ပ္ဍဲဍုၚ်လှေဝ်ကူ၊ ရးဇၞော်လ္ဂုၚ်ဂှ် ညးဟီုလဝ်တုဲ၊ အတိုၚ်ဂလာန်ညးဂှ် ညးချူလိက်ဏံ စွံလဝ်သမ္တီရ။
ဍာံဒၟံၚ်ရ၊ ဒဒှ်သၟာဗ္ၚဂမၠိုၚ် ဟိုတ်နူဗဟုသုတဍိုန်လျ၊ ပညာအောန်တုဲ၊ တၠပညာ မဆက်စပ်ကဵု ပရေၚ်တဵုလွဳဂမၠိုၚ်၊ ပံၚ်ဗ္စိုပ်စုတ်ကဵုပညာ တဵုလွဳဂတာပ်ခေတ် ကုသၟာဗ္ၚတံကီုလေဝ် သၟာဗ္ၚတံဗက်ဟွံဂတာပ် ကေတ်ဟွံမာန် ဒှ်ဒၟံၚ်ဏီ။ တုဲပၠန် ပရေၚ်ဒးသုၚ်စောဲကပေါတ်ပ္ဍဲဗ္ၚဂှ် ၜိုတ်လဵုဖဍိုက်ပေၚ်ကဵုကီုလေဝ်၊ နယ်ကဲပက္ကရဂတာပ်ခေတ် ဟွံစကာအာမ္ဂး၊ တၚ်ရန်တၟအ် သၟာဗ္ၚတံမရန်လဝ်ဂှ်၊ ကလိဂွံဟွံမာန်ရ။ နယ်ကဲဂတာပ်ခေတ်ဂှ်၊ ပ္ဍဲသန္တာန် ဇကုသၟာဗ္ၚတံ ပညာဗဟုသုတနွံမှ ဂိုၚ်သမ္တီကေတ်မာန် ကၠောန်ဗက်အာမာန်မ္ဂး တြဴမရန်တၟံလဝ်ဂှ် စိုပ်အာမာန်ရဂှ် ညးဟီုရ။
အခိၚ်လၟုဟ်ဍုၚ်သေံကလိဂွံလဝ်ဒၞာဲဍုၚ် ဟၚ်စာတ်သြောံဂၠးတိကီု၊ သီုကဵုအရာသွံ ပ္တိတ်သ္ၚု လၟိဟ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ကီု ကလိဂွံမာန်လဝ်ဂှ်၊ ပဟိုတ်နူကပေါတ်နာနာသာ်၊ ရပ်စပ်စကာ သုၚ် စောဲ ပ္ဍဲပရေၚ်တဵုလွဳမာန်မွဲရ ဟွံသေၚ်၊ ဂွံအခေါၚ်ပံၚ်ဗစပ်ကဵု နူညးတၠပညာတံကဵု ပညာ တဵုလွဳ ဗဟုသုတတဵုလွဳကီု သီုဂကောံတိုက်သြန် သမဝါယမသၟာဗ္ၚ တံကီုံ၊ သီုကဵုဂကောံကုမ္ပဏဳ မဆက်စပ်ကဵု သၟာဗ္ၚတံကီု၊ နူအရီုအဗၚ်နာနာတံ၊ ဂွံကၠုၚ်လဝ်ကီု မဒှ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်တုဲ၊ သၟာဗ္ၚဍုၚ်သေံတံ၊ ၜက်လောန်အာ နူဂတသၟာဗ္ၚဗၟာ တံဂှ်၊ စပ္တံနူခေတ် အလဵုအသဳမဆလ တေံတုဲ၊ စဵုကဵုလၟုဟ် ပၠန်ရ။
အကာဲအရာ သွက်ဂွံတဴတက်
သၟာဗ္ၚ မၞုံပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဂမၠိုၚ်တံဂှ် စပ်ကဵုကၠောန်ဗ္ၚကီု၊ စပ်ကဵုသၞောတ်ဝ်ဥပဒေတိဗ္ၚကီု ကေၚ်ဂွံကၠုၚ် အထံက်အပၚ် ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ပေၚ်ဟၟဲ နူလက်ထက်အလဵုအသဳကၠာကၠာတေံကီု သီုကဵုလက်ထက် အလဵုအသဳလၟုဟ် ပၠန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပရေၚ်တဵုလွဳနာနာသာ် ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ်တဴတက်ဂှ် လဇုဲလဇအာ နူဍုၚ်ဇိုၚ်ဝုတ်ဒိုဟ်ဂမၠိုၚ်တံ တၞဟ်ခြာအာ ဗွဲမလောန်တုဲ။ ပြဟ်ပြဟ်ဏံ စဵုကဵုဗက်ဟွံဂတာပ်ကဵု ဍုၚ်ဇိုၚ်ဝုတ်ဒိုဟ်ဂမၠိုၚ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပၟိက်မိက်ဂွံကလေၚ်ဂွံ ဒၞာဲဍုၚ်ဟၚ် စာတ်သြောံသ္ၚုဂၠးတိဂှ် ၜိုန်ရန်လဝ်ကီုလေဝ် နကဵုဍုၚ်ဗၟာဂှ် အခေါၚ်ကူချပ်စၟဳကေတ်ရနွံ၊ သွက်ဂွံ ကောမ်္ၚာပ်ကေတ် နတဲမာန်ဂှ် ဇြိုၚ်သန် ဒၟံၚ်ဏီရဂှ် သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဇၞော်ဇၞော်တံ သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်နွံရ။
အလဵုအသဳပၞာန်တံ အုပ်ဓုပ်ကၠုၚ်လဝ် သၞောဝ်သၞောဝ်တၠအဝဵု ၜိုတ် (၅၀) သၞာံ ပြၚ်တုဲ၊ ပပ္တံနူ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်၊ ပရေၚ်ထတ်ယုက်၊ ပရေၚ်ပညာ၊ ပရေၚ်တဵုလွဳ သွာၚ်နာနာ၊ ဒးသဝ်စှေ် စဵုကဵုစိုပ်အာ ဘုံသၟဝ်ရ။ ပရေၚ်တဵုလွဳကၠောန်ဗ္ၚ မ္ဂးဂှ် ဆက်စပ်ဒၟံၚ် တိုက်ရိုက်ကဵု လၟိဟ်မၞိဟ် (၇၅) တၟံကၠံတုဲ၊ မၞိဟ်သှေ်တံပၠန်ဂှ် မွဲနယ်မွဲဗီု ဒးဆက်စိုပ်ဒၟံၚ်ပၠန်တုဲ လၟိဟ်မၞိဟ်အလုံအိုဿီု ပါလုပ် ဒၟံၚ်ရောၚ် ဟီုဂွံရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ စပ်ကဵုပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တဵုလွဳ၊ ကမၠောန်ဗ္ၚမွဲ ယအ်သဝ်စှေ်အာဗက်ဂတာပ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကၟိန်ဍုၚ်ဂှ်လေဝ် ဒးယအ်သဝ်စှေ်အာ ဗွဲစၟတ်ရဂှ် တၠပညာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်အပ္ဍဲဍုၚ်တံ သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ် နွံပၠန်ရ။
တုဲပၠန် အကာဲအရာသၟာဗ္ၚ ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာတံ ၜိုန်ရကၠောန်ဒၟံၚ် ကမၠောန်ဗ္ၚကီုလေဝ် ကမၠောန်ဗ္ၚဂှ် နကဵုပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဇၞော်မွဲ ဟွံစၟဳကေတ်ရ။ သွက်ဇွောံမ မွဲရဟေၚ် ကၠောန်ၜိုတ်ဒၟံၚ်ရ။ အကာဲအ ရာပြဟ်ပြဟ်ဏံ၊ သ္ၚုဍုၚ်ဗၟာ နူဍုၚ်သၟာၚ်ညးရာန်တံ ရာန်အောန်ဒၟံၚ်ကီု သီုဂွံၚုဟ်မး အောန်လောန်ဒၟံၚ်ကီုတုဲ၊ သၟာဗၞိက် ကူသာန်သြောံသ္ၚု အပ္ဍဲဍုၚ်၊ မ္ၚးဍုၚ်တံ တၟော်ဟွံကိတ် ပရဲဟၟဲရ။ သၟာၚ်နူတဵုသြောံတုဲပၠန်မ္ဂး မပ္တံ တၞံၜဲ၊ တၞံကၠေၚ် တၞံသတ် ဒကောၚ် နာနာ၊ တၞံပ္ဍဲကၠအ် မပ္တံကဵု သတ်ဆုနာနာသာ်၊ စပ်ကဵုပရေၚ်တဵုလွဳ သွာၚ်နာနာဂမၠိုၚ်သ္ဂောံတဴတက်၊ တိတ်ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ဂှ်၊ စိုတ်ဂ္စာန်လွဳပရာဂှ် အောန်ကၠုၚ်ရ။
သၟာၚ်နူဂှ်ပၠန် ဟိုတ်နူ ဘဲဥတုရာသဳ၊ ဘဲပၞာန်တံ ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် ဗီုတွဵုးရးဍုၚ်ကချေၚ်၊ ကရေၚ်၊ ချေၚ်၊ ရခေၚ်တေံဂှ်၊ တိဗ္ၚကၠအ်သွဝ် သ္ၚိဌာန်ဇကု ဒးကၠဟ်ပါဲတိတ်အာ လၟိဟ်ဂၠိုၚ်ကဵု ဠက်တုဲ၊ ကမၠောန်ဗ္ၚဗွဲမဂၠိုၚ်ဂၠၚ် ကၠောန်ဟွံမာန်အိုတ်ရ။ တုဲပၠန် ပ္ဍဲကသီုဏံ ပဟိုတ်နူဍာ်ဇၞော်အာ အလုံကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာမွဲ သြောံဒးဒုၚ်လီုအာ၊ လၟိဟ်ဨက ၜိုတ် (၅) ကိုဋ်ပြၚ်ရဂှ် နူလိက်ပရိုၚ်တံ ဓမံက်လဝ်ရ။ အခါလၟုဟ် ညးဒေသနာနာတံ၊ စဵုကဵုစသုၚ် ဟွံရုမ်ဂပ်တုဲ ဒေသလ္ၚဵုတံစဵုကဵုမဒှ်ဒၟံၚ် ကၞောဝ်ကၠောဝ်ဗျဵုဂှ်လေဝ် သ္ဂောံဆဵုညာတ်ရ။
ဍုၚ်ဗၟာ အခိၚ်ကၠာတေံ၊ ဂွံကၠုၚ်ယၟု ဍုၚ်ဟၚ်စာတ်သြောံသ္ၚုဂၠးတိ၊ သီုလၟိဟ်သွံပ္တိတ်သ္ၚုဂၠိုၚ်အိုတ်မာန်ဂှ်၊ ကလေၚ် သ္ၚဳ ဂၠိပ်ရံၚ်မ္ဂး၊ အခိၚ်တေံဂှ် ဍုၚ်သၟာၚ်ဂမၠိုၚ် ပရေၚ်တဵုလွဳညးတံ ဒးလီုလာ်အာ ပဟိုတ်နူ ဘဲဥတုရာသဳ၊ ဘယ်ပၞာန်ကတဵုဒှ်ဒၟံၚ် ဗီုပေါဲပၞာန်ဗဳယိတ်နာမ် ပေါဲပၞာန်ကဝ်ရဳယျာ ပေါဲပၞာန်အေန်ဒဳယျ ပါကေတ်သတာန်ဂမၠိုၚ်ဗွဲ မသ္ကာတ်မြဟ်ဒှ်ဒၟံၚ်တုဲ ဍုၚ်သၟာၚ်ဂမၠိုၚ်သ္ၚုခိုဟ်ပရေအ်ဟွံရုဲစှ် ဒးရာန်စသ္ၚုနူဍုၚ်ဗၟာတုဲ ဗၟာတံဂွံသွံသ္ၚု ဂၠိုၚ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဍုၚ်ဗၟာဂှ် မဂွံအာယၟု ဍုၚ်ဟၚ်စာတ်သြောံသ္ၚု ဂၠးတိရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကလေၚ်ဗှ်ကၠုၚ်သၞာ၊ ကလေၚ်ကေတ်ကၠုၚ်စရာဲ စဵုကဵုအခိၚ်ဏံရဂှ် သ္ဂောံတီကေတ် နူညးကူသာန်သွံရာန်သ္ၚုတြေံမွဲတၠ ဟီုထ္ၜးလဝ်ကဵုရ။
ပြဟ်ပြဟ်ဏံ သ္ၚုကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ၊ ပ္ဍဲသၞာံ၂၀၁၂ဏံ ပွိုၚ် (၆) ဂိတုတုဲကၠုၚ်ဂှ် သွံဂွံလဝ်သ္ၚု ဗၞတ်တာန် (၅)ကိုဋ်မဒှ်တုဲ၊ ဍုၚ်သေံဂှ် ပ္ဍဲပွိုၚ်၆ဂိတုဂှ် သွံပ္တိတ်ကၠုၚ်လဝ် သ္ၚုလၟိဟ်တာန် (၃ဒဿမ၄၃) ပြကောဋိကိုဋ် ဣယျဂှ် ဓမံက်လဝ် ပ္ဍဲလိဂျာနေဝ် EconomicJurnal ပ္တိတ်လဝ်ဂိတုသေပ်တေမ်ပါဂှ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ဍုၚ်ဗၟာၜိုန်ရ စၟဳကေတ်ဒၟံၚ်ဒၞာဲ အရာသွံပ္တိတ်သ္ၚုကဵုဍုၚ်သၟာၚ်ဂၠိုၚ်အိုတ် စၟဳလဝ်ကီုလေဝ် အကာဲအရာသြောံသု္ၚဍုၚ်ဗၟာတ္ၚဲဏံဂှ် အတိုၚ်ဂွံဆဵုကေတ်လဝ်စရၚ်၊ လၟိဟ်တာန်သွံသ္ၚု သၞာံဏံတုဲ၊ ဗၟာတံ မဂွံစိုပ်တိုၚ်ပ္ကဴမစၟဳလဝ်ဂှ် သ္ၚောဲ ခြာဒၟံၚ် တၟာဂလိုၚ်ဏီ၊ ဂှ် ကေတ်ခန်လ္ၚတ်တုဲ သ္ၚဳဂၠိပ် ပါ်ပါဲကေတ်ရ။
သၟာၚ်နူဂှ်ပၠန် “နကဵုအလဵုအသဳတၠအဝဵု အုပ်ဓုပ်လဝ်ဍုၚ်ဗၟာ၊ စကာကၠုၚ်လဝ် နဲကဲတၠအဝဵုတုဲ ကရေပ်ဓရတ်လဝ် လအ်ကၠုၚ်ကဵုသၞာံတုဲ၊ သွာၚ်ကမၠောန်နာနာ လီုလာ်ယုတ်သဝ် စှေ်အာအိုတ်ရ။ အခိၚ်လၟုဟ် ယဝ်ကၠောန်ပရေၚ်တဵုသြောံ၊ ပ္တိတ်သြောံ၊ သၠုၚ်ပ္တိုန်ကဆံၚ်သ္ၚု ဍာ်ဒ္ကေဝ် သွက်ဂွံဖေါအ်ဗြေဝ်တဴတက်ပၠန်မ္ဂး၊ သွက်သ္ဂောံဟလေအ်သြန်၊ စပ်ကဵုကပေါတ်အပြောမ် ပ္တိတ်ဂွံနူပရေၚ်တဵုလွဳဂှ်၊ သွက်ဂွံစုတ်ဂိုၚ်ဒေပ်၊ ဒၞာဲခြိုၚ်စွံ၊ ကပေါတ်တိတ် နူပရေၚ်တဵုလွဳ ကဆံၚ်ဂွံသၠုၚ်တိုန် ၊ဂွံပလေဝ်ပလေတ်မာန်ဂှ်၊ ဒးဒလေအ်သြန် နူဗါန်ဂၠးကဝ် (World Development Bank) နူဗါန်အေယှ(AsiaDevelopmentBank)တေံဂွံဂှ်၊ ဒးပ္တိတ်ဇြဟတ် ထေက်ရ။ဂှ်–IRRI (International Rice Research Institute) သိပ္ပံသုတေသနသြောံ (ဗဟဵု) သွာၚ်ဍုၚ်နာနာ၊ ညးမဒှ်တၠပညာသိပ္ပံပရေၚ်မၞိဟ်ကေုာံပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်(Samar endu Mohanty) ဆာမာရန်ဒူမိုဟန်တဳ ဂှ်ဟီုရ။
“ဍုၚ်ဗၟာကဵု ဍုၚ်ကာမ်ပူချာတံပံၚ်တုဲ၊ ကဏ္ဍပရေၚ်တဵုလွဳ ယဝ်ပလေဝ်ပ္တိုန်မာန် ဗီုပြၚ်ဂတာပ်ခေတ်ကီု၊ သီုပလေဝ်ကဵု သၞောတ်ဝ်မာန်ကီုမ္ဂး၊ ဍုၚ်သေံ စိုပ်ဒၟံၚ် ဒၞာဲလ္တူအိုတ် အရာသွံ ပ္တိတ်သ္ၚုဂၠိုၚ်အိုတ်ဏံဂှ်၊ မဒှ်အာ မွဲချိုန်ခဏမာန်ဏောၚ်” သာ်ဝွံ ညးသ္ဂးရ။
သၟာၚ်နူဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲၜါဍုၚ် (ဍုၚ်ဗၟာ၊ ဍုၚ်ကာမ်ပူချာ) တံဂှ် ဒှ်ဒၞာဲတိဍာ်ခိုဟ်၊ ဇြဟတ်တိ၊ ဇြဟတ် ဝါဲခိုဟ်တုဲ၊ သဘာဝပွဳပွူခိုဟ်မဍိုက်ပေၚ်ဒၟံၚ်ရ၊ဟိုတ်ဂှ်ရတဵု သြောံ၊ပ္တိတ်သြောံခိုဟ်မာန်ရ။ ဂိုတ်ဂ္စာန်လွဳပရာမာန်မ္ဂး၊ နူကဵုဗွဝ်ဖျာသ္ၚုဍုၚ်သေံ ဂွံလဝ်ဂှ် ပါ်ကရေတ်ပ္တိတ်ဏာ မာန်တုဲ၊ ခြာဟွံလအ် ဓဇက်ပ္တိတ်ဍုၚ်သေံ၊ နူဒၞာဲဗွဝ်ဖျာ အရာသွံသ္ၚု ဂၠိုၚ်အိုတ်ဂှ်မာန်ဏောၚ်” ဂှ် ညးသ္ၚဳ ဂၠိပ်ပါ်ပါဲဟီုဂးလဝ်ရ။
စပ်ကဵု ဍုၚ်သွံပ္တိတ်သ္ၚုဍုၚ်သၟာၚ်ဂၠိုၚ်အိုတ်မာန်၊ လၟေၚ်ဍုၚ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ်၊ ဍုၚ်သေံ၊ ဍုၚ်ဗဳယိတ်နာမ်၊ ဍုၚ်အေန်ဒဳယျ၊ ဍုၚ်ပါကေတ်စတာန်၊ ဍုၚ်ကြုတ်တံ မဒှ်တုဲ၊ ပ္ဍဲဒၞာဲဍုၚ် (၅) ဒၞာဲဏံ၊ မွဲမွဲဒၞာဲ နကဵု ဍုၚ်ဗၟာညံၚ်သ္ဂောံ ၜေတ်လုပ်ကေတ်ဒၞာဲမာန်ဂှ် ဂိုတ်ဂ္စာန်ဒၟံၚ်ဖိုဟ်ရ။ ၜိုန်ဂ္စာန်ဒၟံၚ်ကီုလေဝ် ပြဟ် ပြဟ်ဏံ၊ ဍုၚ်ကာမ်ပူချာ၊ ဍုၚ်လဴ၊ ဍုၚ်ဖိလေပ်ပါၚ်တံဂှ်ပၠန်၊ ပ္ဍဲအရာသြောံတိတ်ဂၠိုၚ်၊ သွံပ္တိတ်သ္ၚုလၟိဟ်ဂၠိုၚ်ဂှ် မၞုံဒၟံၚ်လ္တူဍုၚ်ဗၟာဏီတုဲ အကာဲအရာဍုၚ်ဗၟာ စၟဳကေတ်ဒၟံၚ် ဍုၚ်ဟၚ်စာ်သြောံသ္ၚုဂၠးတိ၊ သွံပ္တိတ်သ္ၚုဂၠိုၚ်အိုတ် ဂးယၟုဂှ် ပြဟ်ပြဟ်ဏံ ကလိဂွံမာန် ဟွံသေၚ်ရောၚ် ပတိုန်ထ္ၜးဏာရ။