စိုပ်ဂိတုဘဒ် ၊ ဗြဲထတ်ကျာဍိုန် ၊ ဗ္ဂန်သၞကဵုတ္ၚဲ
ကၠံဘာသာမွဲ ၊ ကောံဂၠောဲအာဘာ ၊ ညးအာဗဝ်သၟုတ်
ညာတ်ညးကဵုညး ၊ ရပ်ထးဇၞောဝ်က္ဍိုၚ် ၊ စိုတ်ဂၠိုၚ်လၞီ
(ဒွက်စှ်ၜါရာသဳမန်တြေံ)
ဒကာသိမ်ကလျာဏဳ – သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳ
သာသနာကျာ်တြဲ ထေရဝါဒ ဂွံဂဵုလဟဵုရာၚ်ဆာဲဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်မန်၊ ဗၟာပိုဲတ္ၚဲဏံဂှ် ယဝ်ရပိုက်တမ်ဂၠာဲရိုဟ်မ္ဂး သၟိၚ်မန်ပိုဲဓမ္မ စေတဳလေဝ် ဒှ်အဓိကဇၞော်မွဲသာ်ကဵုရောၚ်။ သၟိၚ်ဓရ်ဝွံ စိုတ်ဓါတ် – သဒ္ဓါ – စေတနာဇၞော်ပြဲသၠဲလး ပ္ဍဲအရာထံက်ပၚ် သာသနာကျာ်တြဲဍာံစၟတ်ရ။ ဒှ်ညးကွာ်ဗက်လၟာ်ဇိုၚ် ဒကာသာသနာ သၟိၚ်သိရဳဓမ္မာသောကရာဇာ (မဇ္ဇျိမဒေသ) တေံရ။ သ္ပဟိုတ်နူသၟိၚ်ဓရ်ဓမ္မစေတီတုဲ ယၟုဂကူမန်ပိုဲ မြဟ်တမ္ညဝ်စိုပ်အာ ဆအယာံမာတ် တ္ကံလၚ်္ကာ (ဍုၚ်သိၚ်ဃဵု) ဟေၚ်ဟွံက – အိန္ဒိယ၊ သေံ၊ ခမေန်၊ ကြုက်တံ ဟွံကဏီကၠာ ၜက်တိတ်အာ အလုံလိုက် ဗုဒ္ဓဘာသာမွဲသီုဖအိုတ် – ဒးသ္ပစၟတ်သမ္တီ ဒးထိုၚ်သး သ္ပအမ်သဝ်တဴ ဗီုသၟိၚ်ဓရ်ဓမ္မစေတဳ ပ္တိတ်ကၠုၚ်လွဳပရာ ပ္ဍဲပရေၚ်သာသနာရ။
သၟိၚ်ဓရ်ဓမ္မစေတဳဝွံ တိုပ်လဝ်သုက် ပ္ဍဲဝၚ်နန်ဟွံသေၚ်၊ ဗွဲတၟေၚ် မၞုံကဵုဇဲဝဳရိယ ညာဏ၊ ပါရမဳသမ္ဘာရ ဍိုက်ပေၚ်တုဲ ဂွံ တိုန်ဂဇံနန်ထဝ်၊ ဓလဝ်က္ဍိုၚ်ဗ္တာၚ် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်မန်ဟံသာဝတဳရ။ နူကာလဒှ်ထပိုဲ ဟိုတ်နူညာဏ်ပညာသ္ကေက်သ္ကာတုဲ က္လိဂွံယၟုမ္ဂး “ဓမ္မဓရ” (ညးပ္ကၚ်ရၚ်ဓရ်)၊ သ္ကံရဲညးဆာန် ဒှ်ထပိုဲမွဲစွံ ညာဏ်ခိုဟ်ကီုဂှ် ဂွံယၟုမ္ဂး “ညာဏဓရ” (ပ္ကၚ်ရၚ် ညာဏ်)၊ ညးၜါဒှ်ရဲဆာန် စိုပ်မွဲတ္ၚဲ ညးၜါဇကု ကသေံကၟဝ်ရေၚ်သ္ကံ အာကတ်ပညာပရိယတ္တိ ပ္ဍဲဍုၚ်အၚ်္ဝ ဒေသဗၟာတံ ရ။
ကာလဂှ်ပၠန် ဒှ်အခိၚ်ဨကရာဇ်ဗြဴ နာဲညးဗညာထဴ (မိစဴဗု) ဇၞော်ပၟဝ်ဒၟံၚ်ကာကုသိုလ် ဇရေၚ်ကျာ်စေတဳလ္ဂုၚ် ဟိုတ်နူ ဟွံစွံလဝ် ပၟၚ်ပၟုဲဗိုလ်လဗး ဂီုကၠီုမခိုၚ်ကၠိုက်တုဲ သၟိၚ်ဗၟာတံ ဂိုၚ်ကေတ်ဏာ ဍုၚ်အၚ်္ဝ သ္ပလဝ်ဂၞကျာ်ဇၞော်ရ။ နာဲပိုဲဗြဴဂွံမိၚ်ကေတ် ကောန်ထပိုဲမန်ၜါဇကု စိုပ်ဒမံၚ်အၚ်ဝဂှ်တုဲ နွံအသံကဵုနိမန်က္ညနၚ် ပ္ဍဲဝၚ်နန် ဂၠံကျာ်သြဳညးရ။ ညးလျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက်ဗွဲမလောန်တုဲ ဒုၚ်လဝ်ဒကာပစ္စယ်ပန် သ္ပလဝ်ညံၚ်ကောန်သြိုဟ်အရေၚ် ဗွဲကြဴအာယုက်ပေၚ် ၜါစှေ်သၞာံ၊ ဒုၚ်ကေတ်ပစ္စယ်ပန် သ္ပကဵုခမဳသီုၜါဇကုရ။ နာဲဗြဴမိစဴဗုလေဝ် လ္ၚုစိုတ်ဗှ်သၞာ ဍုၚ်ဟံသာ မံၚ်အကြာဗၟာဟွံမာန် ပ္တိတ်ဒၟံၚ်ကသပ် ချပ်ဒၟံၚ်ကဵုကောန်ခမဳၜါ သွက်ဂွံကၠေၚ်စဴဟံသာဝတဳ သ္ၚိတ်သ္ၚိတ်လၟိုန်ရ။ ဒးကာလမွဲတ္ၚဲ ဂွံကသပ်ခိုဟ် ကောန်ခမဳၜါဂှ် ဖျေံကၠေံသိက္ခာခမဳ မံၚ်ဆသိက္ခာပိုဒ်သာမဏဳတုဲ တာန်ဂၠုၚ်ပ္ၚပ်နကဵုချာတုဲ နကဵုတရဴဂၠံၚ်ဍာ် ဗ္တံမ္ဂး ဒုန်ဖဳအာ၊ အခိၚ်တ္ၚဲမ္ဂး ခဠပ်လဝ်ဂၠုၚ်တုဲ အောပ်ဗ္ဒဒၟံၚ် ပ္ဍဲအကြာဂြိုပ် ဒုၚ်ဒဒိုက်ယာကြာ ခြာဟွံလံ စိုပ်အာဍုၚ်မန်ဟံသာဝတဳရ။
စိုပ်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳတုဲ နာဲဗြဴမိစဴဗု ပြေၚ်စဝိဝါဟ ခမဳရာံဓမ္မစေတဳကဵု ကောန်ဝုတ်ညးနာဲဧကာသၚ် ကဵုဒှ်ဥပရာဇာရ။ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၈၃၃)သၞာံ၊ သၟိၚ်ဓရ်ဓမ္မစေတဳ ဂွံဒုၚ်ယၟုတဆိပ်ကြာ ရာမာဓိပတိ ဒှ်သၟိၚ်ပ္ကၚ်ရၚ်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳရ။
သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳဝွံ ဟိုတ်နူဒှ်ခမဳရာံ၊ ဆိုက်ဗ္ဒက်စဳကၠး ပ္ဍဲအရာပိဋကတ်ပိ၊ ပါဠိအဋ္ဌကထာရ။ သၟာၚ်နူဂှ် ပ္ဍဲမပ္တံ ပြကိုဟ်ဗျာကရိုဏ်၊ ဆန်အလၚ်္ကာ အဘိဓါန်တံကီု၊ ကွတ်မပ္တံ ကၠောန်ပရန် – ကွက်ဇိုၚ်ကွတ်တဲ တၞဟ်တၞဟ်သာ် ကီု၊ ပညာပွမလ္ၚတ်တီကေတ်လက်သဏ် စိၚ် – ချေံကီု၊ ဘာသန္တတရ ဗဟုသုတ မပ္တံ ဘာသာဗၟာ၊ ဘာသာသေံ တံကီု စိုန်သ္ကီုစဳကၠးတဴ ဗွဲမလောန်ရ။
ကသပ်စိုတ်ခိုဟ်ပြဲ ကတဵုဒှ် ပ္ဍဲသၟိၚ်
သၟိၚ်ဓရ်ဝွံ လျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက် ပ္ဍဲသာသနာကျာ် ဗွဲမလောန်တုဲ ဒးကာလမွဲတ္ၚဲ သာ်ဝွံ သၟိၚ်ချပ်စိုပ်အာရ။ “သာသနာ ကျာ်မ္ဂးဂှ် စပ်ကဵုပွမဗှ်ပယျၚ်ရ။ ဗှ်ပယျၚ်ဟီုဂှ်ပၠန်လေဝ် မၞုံတမ်ဍေံ “သိမ်” ဟေၚ်ရ။ “ဝိနယ်မ္ဂး သိမ် – သဒ္ဒါမ္ဂး လိၚ်” ဂှ် ဒှ်အဓိကရ။ (ဝါ) “ဝတ် ၊ ညတ် ၊ သိမ် ၊ ကမ် ၊ ပုရိသမ်” ဒးဍိုက်ပေၚ်ကဵု အၚ်္ဂ (၅) သာ်ရ။ သာသနာတ္ကံလၚ်္ကာ (ဍုၚ်သိၚ်ဃဵု) မ္ဂးဂှ် သ္ပပ္တံနူမဟိန္ဒထေရ် (ကောန်သၟိၚ်အသောက) က္ညစိုပ်အာတုဲ ပ္တန်လဝ် ပ္ဍဲကာလသာသနာ (၂၃၆) သၞာံတေံတုဲ စဵုကဵုလၟုဟ် သၚ်ဂိုဏ်မဟာဝိဟာရတံ မၚ်မွဲကၠုၚ်လဝ် ဗွဲမဗိုန်ဗတ်တုဲ သၟးဇ္ၚးတဴ ဗွဲမလောန်ရ။
ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ခမဳထေရ်မန် မစဳကၠးဆိုက်ဗ္ဒက်တံဂှ် ရုဲစှ်ဗလးဏာ တ္ကံလၚ်္ကာတုဲ ကဵုက္လေၚ်ဗှ်ပယျၚ်တၟိတုဲ ကာလ က္လေၚ်စိုပ်ကၠုၚ် ဍုၚ်မန်ဏံ ယဝ်ရ ဂွံက္လေၚ်ဇိုန်ကဵု ဒဒှ်ပယျၚ် ကုကောန်ဂကူပိုဲမန် ညးတၠပါရမဳတံမ္ဂး သာသနာ ကျာ်တြဲပိုဲ ကြက်ဂွံဂဵုလဟဵုရာၚ်ဆာဲ တန်တဴအာ လုကဴကာလ (၅၀၀၀) သၞာံမာန် ဗွဲစၟတ်ရောၚ်” သာ်ဝွံ ချပ်တုဲ က္ညနိမန်နၚ် တၠဳပိုန်သၚ် မှာထေရ်ၜါစှ်ၜေါဇကု မပ္တံမှာထေရ်မောဂ္ဂလာန်တံတုဲ ဂရၚ်ပ္တီကသပ်ဇကုရ။
မှာထေရ်ဂမၠိုၚ်တုပ်စိုတ်
အတိုၚ်သၟိၚ်ဓရ် မၞုံပၟိက် သၟိက်ကဵုအာဗှ်ပယျၚ်တၟိ- ပ္ဍဲဥဒကုက္ခေပသိမ် (သိမ်ဍာ်) ပ္ဍဲဇရေၚ်ဍာ်ကြုၚ်ကလျာဏဳ ဒၞဲါကျာ် တြဲ မကေၚ်ဟုံကၠုၚ်လဝ်ဍာ် ပ္ဍဲတ္ကံလၚ်္ကာတေံဂှ် ဂကောံသၚ်မှာထေရ်တံလေဝ် တုပ်စိုတ်ရ။
အစဳရေၚ်သွက်ဂွံက္ညအာ တ္ကံလၚ်္ကာ
သၟိၚ်ဓရ်ဓမ္မစေတဳလေဝ် ဂွံမိၚ်ကေတ်ဂလာန်သၚ်တံတုပ်စိုတ်ဂှ်တုဲမ္ဂး မိပ်မြဟ်ပူမှ် ဒှ်ပဳတိသောမနူသ် ဗွဲမလောန်တုဲ ပြုပြေၚ်စဳရေၚ် ပစ္စယ်ပန် သွက်သၚ်မက္ညပြာပ်အာ (၄၄) ဇကုတံဂှ်ကီု၊ သီုကဵုလာဘ်တၟာဲ သွက်ဂွံဆက်ကွာဲ ကုသၟိၚ် တ္ကံလၚ်္ကာ၊ သွက်ဂွံပူဇဴဓါတ်ဂၞေဟ်ကီု၊ သီုကဵု မပ္တံမဟာဗောဓိ (သၚ်္ဃမိတ္တာ) တံဂှ် မပ္တံက္ဍိုၚ်ဗ္တာၚ်၊ ပ္ကဴထဝ်၊ ပ္ကဴသြန် ဇၞောဝ်အလာံ တံၚ်ခေါန် မၞုံသာ်အရံၚ်တၞဟ်တၞဟ်သာ် (၅၈) တၞုၚ်ကီု၊ သွက်ပူဇဴမှာထေရ် တ္ကံလၚ်္ကာတံကီုလေဝ် မပ္တံသပိုၚ်သ္ၚာ- ယာတ်တောဝ်၊ ယာတ်သုတ် မၞုံအရံၚ်တၞဟ်တၞဟ်၊ မပ္တံခ္ဍံဇဗၠု မကၠောန်နၚ်နူဍုၚ်သေံ၊ ဍာ်ပလၚ်ကာ မကၠုၚ်နူဍုၚ်ကြုက် တၞဟ်တၞဟ်ဂၠိုၚ်ကဵုဂကူ စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်ဏာရ။
(ဂလာန်ဆက်စုတ် ။ ။ ပ္ဍဲဒၞဲါဝွံ သွက်ဂွံစၟတ်သမ္တီ စိုတ်လုပ်စခိုဟ် ဗွဲမလောန်ရ။ ယၟုကပေါတ်၊ လၟိဟ်ကပေါတ် – မၞုံကဵု ၚုဟ်မး မပ္တံထဝ်၊ သြန်၊ မၞိက်တံဂှ် ညးထ္ၜးလဝ်သီုဖအိုတ်ရ။ သ္ၚဳမၠာ်ကေတ် ပ္ဍဲ “ပြကိုဟ်ဂကူမန်ကဵု ဗုဒ္ဓသာသနာ မုခ်လိက် ၅၄ / ၅၅ / ၅၆ တေံညိအဴ ။)
ဂၠံၚ်တရဴယာကြာ – တ္ကံလၚ်္ကာ
သၟိၚ်ဓရ်စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်ကဵု မပ္တံပစ္စယ်ပန် တုဲဒှ်အိုတ်တုဲ – မှာထေရ်ဇၞော်မဒှ်အ္စာ (၁၁) ဇကု မပ္တံကဵု မှာထေရ် မောဂ္ဂလာန် ကေုာံ ကောန်ကွး (၁၁) ဇကုဂှ် ပ္ဍဲက္ၜၚ်မၞုံယၟု “ရာမဒူတ” (သ္ကိုပ်က္ၜၚ်မၞုံယၟု ရာမ) ကီု ၊ မှာထေရ်ဇၞော် (၁၁) ဇကု မပ္တံကဵု မှာထေရ်မဟာသိပလိ ကေုာံ ကောန်ကွး (၁၁) ဇကုတံဂှ် ပ္ဍဲက္ၜၚ် “စိတြဒူတ” (သ္ကိုပ်က္ၜၚ်မၞုံယၟု စိတြ) ကီု ၊ ကဵုတိုန်ဍိုက်ကေတ်တၞဟ်တၞဟ်တုဲ သွက်ဂွံယာကြာတ္ကံလၚ်္ကာဂှ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၈၃၇)၊ ဂိတုမာဃ် (၂) စွေက်၊ တ္ၚဲစန်ဂှ် ယာကြာတိတ်အာ နူပါၚ်ကြုၚ် “ယံၚ်က” ရ။ က္ၜၚ်စိတြဒူတ – ယာကြာတိတ်အာဂှ် ဟိုတ်နူဍာ်ဒး ကျာဒးကီု ဟိုတ်နူသ္ကိုပ်က္ၜၚ်စဳကၠးကီုတုဲ ပ္ဍဲဂိတုဖဝ်ရဂိုန် (၈) စွေက်၊ ပ္ဍဲအပ္ဍဲပွိုၚ် (၂၆) တ္ၚဲဟေၚ် စိုပ်အာတ္ကံလၚ်္ကာ သၞေဟ်ကောလမ္ဗ (COLAMBO) ဗွဲမ္ဒးရးရ။
က္ၜၚ်ရာမဒူတ ဂဗတၚ်ဝါတ်ဂါတ်
က္ၜၚ်ရာမဒူတဂှ် လၟောဝ်ဗက်အာအလိုက်ကျာ ၜက်တိတ်အာတ္ကံလၚ်္ကာ လ္ပာ်သ္ကုတ်သၠုၚ်ကျာတုဲ ဒးက္လေၚ်ဂတး ဒစး ကၠုၚ်ကျာ ကတဵုဒှ်လၟောၚ်လၟေတ် ဗွဲမလောန် ပ္ဍဲဂိတုစဲ (၉) စွေက်၊ တ္ၚဲအဒိုတ် ဂွံစိုပ်ကၠုၚ် တၞုၚ်မုဟ်သၠုၚ်ကျာတ္ကံ လၚ်္ကာ ကွာန်ဝလ္လိဂါမရ။ မှာထေရ်မန်ၜါက္ဍိုပ် က္ညပြာပ်ကၠုၚ်စိုပ်ကောံဓရီုအိုတ်တုဲ သၟိၚ်တ္ကံလၚ်္ကာလေဝ် သီုကဵုဓရ် သဒ္ဓါ လျုၚ်ကေဝ်ဇြုၚ်တဴဟေၚ် ပံက်ထ္ၜးတိုက်ဓါတ်ဂၞေဟ်ကျာ်တြဲ (စွယ်တော်) တုဲကီု သီုကဵုကျာ်မၞုံကဵုဣဒ္ဓိ ဂၠိုၚ်ကဵုဒၞဲါ မပ္တံမဟာဗောဓိ သၚ်္ဃမိတ္တာဂမၠိုၚ် က္ညနိမန်ဏာ ကဵုဗဵုလ္ၚောဝ် ရှေ်သှေ်ရဴဂဴ ပူဇဴတဴ ဗွဲမအိုဟ်တၟိုဟ်စိုတ်အိုတ်ရ။
အစဳရေၚ်ဗှ်ပယျၚ်တၟိ
အတိုၚ်သၟိၚ်ဓရ်ဓမ္မစေတဳ မဗ္ကန်လဝ်ဂှ်ဟေၚ် သၟိၚ်တ္ကံလၚ်္ကာ ကဵုအရီုအဗၚ်တုဲ ဒက်ဖံၚ်ပ္ဍဲဍာ်ကြုၚ်ကလျာဏဳတုဲ သွက်ဂွံဗှ်ကဵုပယျၚ်တၟိကဵု ခမဳမန်တံဂှ် ညးတံကဵုတာလျိုၚ်ကဵု “ဝိဒါဂါမထေရ် – ရုဲစှ်ကေတ်မှာထေရ် မဒှ်တၞောဝ်ဒ တောဝ်မဟာဝိဟာရု မစာ်စ္ဍးနူ ညးမ္ဒးဟီုဂရိုဟ် (၂၄) ဇကုတုဲ အတိုၚ်သၞောဝ်သၞောတ် မှာထေရ်တ္ကံလၚ်္ကာ ညဳသာ ကဵုဝိနယ် ကဵုရာံတိတ်ဒှ်ခရှ်ကၠာတုဲ မပ္တံကဵု ကးသော်၊ ကဵုသ္ၚာ၊ အာတ်သ္ၚာ၊ အာတ်လုပ်ဒဒှ်ထပိုဲပယျၚ်ဂှ် သ္ပတုဲ ညးတံပ္တိုန်ထပိုဲ ဗှ်ကဵုပယျၚ်တၟိ နကဵုဝိနယ်ကမ် ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ရ။ ခမဳမန် (၄၄) ဇကု၊ အ္စာ(၂၂)၊ ကွး (၂၂) ဇကုတံ ဂှ် ဂွံဒှ်အာခမဳတၟိ ဗွဲမသၟးဇ္ၚး ပ္ဍဲသိမ်ဍာ် (ဥဒကုက္ခေပ) ပ္ဍဲဍာ်ကြုၚ်ကလျာဏဳ မဒှ်ဋ္ဌာန်ဒၞဲါကျာ်တြဲ မကေၚ်ဟုံလဝ်ဍာ်ဂှ် မွဲမအံၚ်ဇၞးဒးရးရ။ သက္ကရာဇ်ဗှ်ပယျၚ်တၟိဂှ် (၈၃၈) သၞာံ၊ ဂိတုဒုတိယဒ္ဂိုန်၊ တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါ အခိၚ်ဗ္တံ ဗှ်ပယျၚ်တၟိ ဗွဲလၟေၚ် လၟေၚ်ရောၚ်။
မၚ်စၟဳဆက်ဗှ်ကေတ် လၟေၚ်ဂတတေံပၠန်ညိအဴ။