နာဲခပဝ်

ယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) ပြးတိတ်ကၠုၚ် နူကဵုဍုၚ်ကြုက်ဂှ် ကဵုဒဒိုက်ကုမၞိဟ်ပိုဲတံ အတိုၚ်မွဲဂၠးကဝ်ကီုရ။ ဟိုတ်နူကဵုယဲကပ်ဏံ ပြးအာအလုံဂၠးကဝ်တုဲ ဍုၚ်ကွာန်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဒးကၟာတ်လဝ်ရ။ ဍုၚ်မွဲဍုၚ်ကဵု မွဲဍုၚ်တံပၠန်လေဝ် ဒးကၟာတ်လဝ်နွံကီုရ။ သၞေဟ်က္ၜၚ်ကျာ၊ သၞေဟ်က္ၜၚ်ဂၠုၚ်၊ ပယျဵုဒၞက်အိုဿီုတံရ။ မွဲအခိၚ်ဓဝ် ဟိုတ်နူကဵု ဍုၚ်မွဲ ကေုာံ ဍုၚ်မွဲ ဒးထပိုတ်လဝ် အဆက်ညးသကအ်တုဲ ကမၠောန်ပိုန်ဒြပ် ဆက်စၠောံလဝ် အိုဿီုတံဂှ် ဒးလီုလာ်အာကီုရ။

ညးဍုၚ်ကွာန်တံပၠန်လေဝ် သ္ၚိညးညးမံၚ် တိတ်မ္ၚးဟွံဂွံရောၚ်။ ဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးဒုၚ်ကၟာတ်ထောံတုဲ အာကၠုၚ် ဒးသ္ပသတိရ။ ဘာဗတောန်လိက်တံ ဒးကၟာတ်ရ။ မၞိဟ်ယဲစိုပ်အာ ဍုၚ်ဇကုဂၠိုၚ်တုဲ ကပေါတ်ကညောတ် သွက်ဂွံလွဳဝတ်မၞိဟ်ယဲဂှ် ဟွံရုံဂပ်တုဲ မၞိဟ်ယဲကပ်ဏံ ဒးချိုတ်ဂၠိုၚ်ရ။ ဍုၚ်အမေရိကာန်ဂှ် လၟိဟ်မၞိဟ်ချိုတ်ဂၠိုၚ်ရ။ ဍုၚ်ညးကဵုညး ဒးဂစာန်ဒၟံၚ် ပရေၚ်စဵုဒၞာယဲကပ်ဝွံတုဲ ယှုက်ထုဲဒၟံၚ် ဗီုညးကဵုညးရ။ ပရေၚ်ဆက်ဆောံ ပရေၚ်ဆက်စၠောံ မွဲဍုၚ် ကေုာံ မွဲဍုၚ်တံဂှ် အဆက်ဍေံ ပိုတ်အာကီုရ။

ဍုၚ်သေံဝွံ ဗီုကဵုဍုၚ်တၞဟ်ဟ်ကီု၊ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ (၂၀၂၀) မံက်ဏံဂှ်ရ ဒးစဵုဒၞာကၠုၚ်ယဲကပ်ဏံ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ။ ဆဂး သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော် ပရယျုတ်စာန်အဵုချာဂှ် ညးတေံ ကဵုအဝဵုကုဌာနဝန်ဇၞော် ပရေၚ်ထတ်ယုက်တံ ပေၚ်ၚ်တုဲ ကဵုလုပ်ဗတိုက် ကုယဲကပ်ဝွံရ။ အတိုၚ်သၞောတ်ဝ် အာစာဂဥုဲတံဖျေံဟေၚ် အလုံမွဲဍုၚ် ဂွံမၚ်မွဲအာဂှ် အလဵုအသဳတံ ဘိုၚ်ရပ်စပ်ကဵုရ။ သွက်ဂွံအာဂၠာဲစမ်ၜတ်ယဲ မၞိဟ်ပူဂဵုဆက်စပ်ဒၟံၚ်ကဵု မၞိဟ်ယဲကီု၊ မၞိဟ်မိက်ဂွံစမ်ၜတ်ယဲကီု သွက်ဂွံပြေပြံၚ်ဂှ် ဘိုၚ်ဖန်ဇန်ရ။ တုဲမ္ဂး စပ်ကဵုတၚ်နၚ်ပရိုၚ်အိုဿီုတံ ဂွံဍိုက်ပေၚ်ဂှ်လေဝ် ဖန်ဇန်လဝ်ကီုရ။

ဌာနထတ်ယုက်အလဵုအသဳတံဝွံ မၞိဟ်ယဲအပ္ဍဲဍုၚ်သေံ ညံၚ်ဂွံအိုတ်အးအာဂှ် ညးတံ ဂစာန်ကၠောန်ဗွဲကိုပ်ကၠာရ။ ဆဂး မွဲအခိၚ်ဓဝ် ကဵုအခေါၚ်ကုကောန်ဍုၚ်သေံ စဴနူကဵုဍုၚ်သအာၚ်တံတုဲ စဴစိုပ်ဍုၚ်သေံမ္ဂး ထိၚ်စွံလဝ် ဒၞာဲဗဒမ်အလဵုအသဳ (State Quaratine) တုဲ မၚ်ရံၚ် ပွိုၚ် (၁၄) တ္ၚဲတုဲ က္လေၚ်ဗလးရ။ လက္ကရဴ ဍုၚ်သေံဂှ် အပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် မၞိဟ်ယဲဟွံမွဲ ဒှ်အာ (၁၀၀) တ္ၚဲရ။

ဟိုတ်နူဂှ်ရ အတိုၚ်တၠပညာ နူကဵုဂကောံ Global Covid Index တံ ဟီုကၠုၚ်ဂှ်တှေ် ဍုၚ်ထိၚ်ဂွံယဲကပ် ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) ခိုဟ်အိုတ်ဂှ် (၁) ဍုၚ်သေံ၊ (၂) ဍုၚ်ကဝ်ရဳယျာသၠုၚ်ကျာ၊ (၃) ဍုၚ်လေတ်ဗဳယျာ၊ (၄) ဍုၚ်မလေဝ်ယှာ ကေုာံ (၅) ဍုၚ်တိုၚ်ဝါန်တံရ။ ဟိုတ်နူကဵုဍုၚ်သေံဂှ် စပ်ကဵုယဲကပ်ဏံ သက်သာအာတုဲ သွက်ဂွံသၠုၚ်ပတိုန် အသိၚ်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်ရ။ အလဵုအသဳသေံတံ က္လေၚ်ဖန်ဇန် ပံက်ကဵုဍုၚ်ရ။ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်အပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် က္လေၚ်ဂေတ်တိုန်ရ။ ဆဂး ဌာနဝန်ဇၞော်ထတ်ယုက် အလဵုအသဳသေံဂှ် ဇၟာပ်ညးဍုၚ်ကွာန် သွက်ဂွံစကာ ဂြောပ်မုဟ်၊ ကြာတ်တဲ၊ မံၚ်တၞဟ်ခြာညးသကအ်ဂှ် ဖျေံလဝ်ဗီုတုဲ ဒၞာဲအလဵုဇကုအာအာ သွက်ဂွံချူစုတ်လဝ်ယၟုဇကုဂှ် ကဵုလဝ်အမိၚ်ရ။ ဍုၚ်သေံဂှ် ဍုၚ်ခိုဟ်မွဲ သွက်ဂွံကၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် (The Best Countries to Start Business) ရ။

ဆဂး အလဵုအသဳသေံတံဂှ် ဟွံဃရေက်ပံက်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ရ။ ချိၚ်ဆဒၟံၚ် နကဵုသတိရ။ အကြာဏံ အဃောဟွံဆဵုမၞိဟ်ယဲ ပေၚ် (၁၀၀) တ္ၚဲဂှ် က္လေၚ်ဆဵုစုတ် မၞိဟ်ယဲတၟိမွဲ အပ္ဍဲဍုၚ်ပၠန်ရ။ အကြာဂှ် လ္ပာ်ဍုၚ်ဗၟာလေဝ် လၟိဟ်မၞိဟ်ယဲ ဂၠိုၚ်တိုန်တုဲ ဒးက္လေၚ်ကၟာတ်ပယျဵု နွံပၠန်ရ။ ဍုၚ်သေံဂှ် တၟော်ကဵုဍုၚ်တၞဟ်ဟ်မ္ဂး အယောၚ်အလာခုိုဟ်ဒၟံၚ်ရောၚ်။