အ္စာဗညာသာၚ်မန်
ဇုဇဗဴလမန်ပိုဲ မူညးပ္တန်လဝ် ဂးလဝ်ကဵုပိုဲ သာ်လဵုရောဟီုမ္ဂးတှေ် ကောန်မန် ညးဝါသနာဗှ်လိက်မန်တအ် ဂွံတီ သောၚ်ဏာညိရ။ “ဇုဇဗဴလမန်ပိုဲ ချူလဝ်ကဵုတဲဂှ် လ္ပဇိုတ်ထောံကဵုဂတာဇိုၚ်ညိ” လၟေတ်သြဝါဒဏံ သၟတ်မန်တအ် ညးကၠိုဟ်လေဝ်နွံ ကၠိုဟ်တုဲ သၟိက်မိက်ဂွံဍိုက်ဖျဝ်ဖျေံစရာဲ ကောန်ဂကူမန်လေဝ်နွံ၊ ညးသၞေံသၞဴဝၚ် ကောန်ဂကူမန်လေဝ် နွံဒၟံၚ်ရရဏောၚ်။
ဆက်ဗှ်အာစမ် စရိုတ်ကောန်မန် အ္စာကၞေဟ်လ္ၚဵုတအ် ညးတအ် ရန်တၟအ် သွက်ကောန်ဂကူမန်တအ် ဂွံတီထေက်ဂှ် ပ္ဍဲလိက်ရာဇာဝၚ်ပြာကတ်ဒၟံၚ်ဖိုဟ်ဏောၚ် ဗီုညးတအ်ချူလဝ် ပ္ဍဲလိက်မဂ္ဂဇြေန်မန် ‘လျးရတ်တၟိ’ သၞာံခရေတ် (၂၀၀၆) သၞာံတေံ ဂွံဗှ်သမ္တီလဝ်ဂှ် ကံက်ပ္တိတ်ချူဏာညိရ။
“ပ္ဍဲသၞာံခရေတ် (၁၀၅၇) သၞာံ၊ ဗုဒ္ဓ (၁၆၀၀) မည (၄၁၉) သၞာံ ဂိတုဇှေ် (၁၁) မံက်၊ တ္ၚဲစန်ဂှ် ဨကရာဇ်ဍုၚ်ဗ္ကာံ သၟိၚ်အနဝ်ရထာ သီကေတ်ဏာ ဍုၚ်သဓီု (သုဝဏ္ဏဘူမိ) တုဲ ပိဋ္ဋကတ်ပိ (၃၀) စုံ နကဵုစိၚ်ဗ္တာၚ် (၃၂) ဖ္ဍိုက် သီုကဵု ဨကရာဇ်မန် သၟိၚ်မနုဟဝ် ဍုၚ်သဓီု ရပ်ဖျဴဏာ ဍုၚ်ဗ္ကာံတေံရ။ ဣဏံဂှ် နကဵုအရေဝ်မိ လိက်မန် ချူလဝ်”။
ပ္ဍဲလိက်မဂ္ဂဇြေန်မန် လွဳဟံသာ ကၞပ် (၈) ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ပ္ဍဲသၞာံခရေတ် (၂၀၁၀) ပ္ဍဲကဵုကဏ္ဍလိက်ဘာသာမိညးတၞဟ် မုက်လိက် (၈၈) အ္စာကၞေဟ်မန်မွဲတၠ ယၟုကၞေဟ်ညး လ္ပချူထ္ၜးခိုဟ်ရဒှ်၊ ပ္ဍဲကဏ္ဍလိက်ဘာသာ မိညးတၞဟ်ဂှ် ဗဵုရံၚ်ညိ၊ ပရူဝၚ်ဍုၚ်သဓီု ကၠာဲကံက်ချူဏာ နကဵုအရေဝ်မိ လိက်မန်ရ ဆက်ဗှ်အာစမ်။
“ပ္ဍဲအပ္ဍဲအေဒဳ (၁၁) ဗွဝ်ကၠံဂှ် အဆက်ဨကရာဇ် ဍုၚ်ဗ္ကာံ (၄၄) ဒတောဝ်သၟိၚ်အနဝ်ရထာဂှ် ပကၚ်ရၚ်လဝ် ဍုၚ်ဗ္ကာံရ။ ပ္ဍဲကာလဂှ် ပၞာန်ဂျောန်ညးကော် ဒတောဝ်တၞောဝ်သေံဂှ် ကၠုၚ်ဗ္တိုက်ကေတ်ဍုၚ်မန် မၞုံပ္ဍဲဒွါရဝတဳ ဟရိဘုဥ္ဇတုဲ ပ္တန်ဍုၚ်ရ။ ဨကရာဇ် သၟိၚ်မနုဟဝ် ဍုၚ်သဓီု (သုဝဏ္ဏဘူမိ) အဆက်ဒတောဝ်တၞောဝ်မန် လက်ကြဴအိုတ်ဂှ် ဖေက်ဘဲပၞာန်ဂျောန် လုပ်သီကေတ်ဍုၚ်သဓီု (သုဝဏ္ဏဘူမိ) တုဲ တၞဟ်နသ္ဂောံ ပရဟ်ဒုၚ်စဵုဒၞာ ဂွံဗလေတ်ပဲါဘဲ ပၞာန်ဂျောန် ဂးတုဲ နကဵုအရီုအဗၚ် ဨကရာဇ်သၟိၚ်အနဝ်ရထာ ဍုၚ်ဗ္ကာံ ပိဋကတ်ပိ (၃၀) စုံဂှ် ဖ္ဍိုက်ဏာ နကဵုစိၚ်ဗ္တာၚ် (၃၂) ဖ္ဍိုက် သီုဂၞကျာ်မွဲဟာန် ကေုာံ ကမၠောန်မောၚ်မဂမၠိုၚ် အမာတ်ဒဴဗညာ၊ သေနာပတိတအ် တၠပညာခမဳသၚ်၊ ခရှ်တအ်ဂမၠိုၚ် တၠပညာ၊ ကွတ်တဲ၊ ကွတ်စက်ဂမၠိုၚ် ကော်ဏာဍုၚ်ဗ္ကာံတေံ ကဵုအောပ်ဇူပဲါဗလေတ်ဘဲပၞာန်ရ။ ပၞာန်ဂျောန်တအ်လေဝ် ကၟိန်ဍုၚ်မန် မပ္တံကဵုဒွါရဝတဳ၊ ဟရိဘုဥ္ဇတအ် လုပ်ကၠုၚ် ဗ္တိုက်သီကေတ်အိုတ်တုဲ ဇက်ကၠုၚ် ဗ္တိုက်သီကေတ် ဒဵုကဵုစိုပ် ဍုၚ်သဓီု (သုဝဏ္ဏဘူမိ) ဏောၚ်ဂး။
ယွံကောန်ဂကူမန်တအ် ညးမဗှ်လိက်ပရေၚ်ဝွံ ပ္ဍဲကဵုလိက်မဂ္ဂဇြေန် လွဳဟံသာ ကၞပ် (၈) ပ္ဍဲမုက်လိက် (၈၈) ဂှ် ပံက်ဗှ်ညိ၊ အ္စာကၞေဟ်ကောန်ဂကူမန်မွဲတၠဂှ် ညးတေံ ချူလဝ် ပရူဍုၚ်သဓီု (သုဝဏ္ဏဘူမိ) ဝွံ ညးချူလိက်ဏအ် ကံက်ကၠာဲလဝ်ဘာသာဂှ် ကၠာဲဗၠေတ်ဟွံသေၚ်ရ၊ အတိုၚ်အ္စာကၞေဟ်မန်မွဲတၠ ချူလဝ် နကဵုဘာသာမိညးတၞဟ်ဂှ် ဗၠေတ်မံၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။
(က) ဝၚ်ဍုၚ်သဓီု (သုဝဏ္ဏဘူမိ) ကံက်ချူထ္ၜးလဝ် နူကဵုလိက်မဂ္ဂဇြေန် လျးရတ်တၟိ မွဲပိုဒ် ပ္ဍဲသၞာံခရေတ် (၂၀၀၆) သၞာံတေံ။
(ခ) ပ္ဍဲကဵုမဂ္ဂဇြေန်လွဳဟံသာ – ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ဗော်ဒုၚ်ကာလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် အ္စာကၞေဟ်မွဲတၠ ချူလဝ်ပရူဝၚ်သဓီု (သုဝဏ္ဏဘူမိ) ဂှ် မွဲပိုဒ်ဝွံ ကၠာဲလဝ်ဘာသာမန်ဏောၚ်၊ ပ္ဍဲမုက်လိက် (၈၈) သၞာံခရေတ် (၂၀၀၀) သၞာံ။
ပၞောဝ်ပရူဝၚ်ဍုၚ်သဓီု (သုဝဏ္ဏဘူမိ) ၜါပိုဒ်ဝွံ တၟေၚ်ခြာဒၟံၚ်ဏောၚ် ဗီုလဵုတၟေၚ်ရော ယဝ်ရ ဂွံသောၚ်ဏာမ္ဂး ပရူဝၚ်ဍုၚ်သဓီု ပ္ဍဲကဵုလိက်မဂ္ဂဇြေန် လျးရတ်တၟိ၊ သၞာံခရေတ် (၂၀၀၆) ဂှ် သၟိၚ်ဗ္ကာံဇက်ကၠုၚ်ပၞာန် ဗ္တိုက်သီကေတ် ဏာ ဍုၚ်သဓီု၊ ပ္ဍဲလိက်မဂ္ဂဇြေန်လွဳဟံသာ ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဂှ် သၟိၚ်မနုဟဝ် ဍုၚ်သဓီု ဖေက်ပၞာန်ဂျောန်တုဲ အာတ်အရီုၚ်ဗၚ် ဨကရာဇ်ဍုၚ်ဗ္ကာံ သၟိၚ်အနဝ်ရထာ ဂွံအာအောပ်ပဲါဘဲပၞာန်ဂျောန် ပ္ဍဲဍုၚ်ဗ္ကာံတေံ ချူလဝ်ဗီုဏအ်။
တုဲတှေ် ပ္ဍဲအကြာဏအ် အ္စာကၞေဟ်မွဲတၠပၠန် စံက်ဂးဏအ် ပရူဝၚ်သဓီုဝွံ ပုံအဂီုဏောၚ်ဂး။ ပရူဝၚ်ဍုၚ်သဓီု ပြာကတ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲလိက်ဝၚ်ဖိုဟ် ဟီုဖျေံထောံ ၚုဟ်မး၊ ယၟုအ္စာကၞေဟ် – ဟီုဗျံက်ပုံအဂီုဂှ် အ္စာဇၞော်ဒံက်တာနာဲပါန်လှ တီဒၟံၚ်ဏောၚ်၊ ပ္ဍဲကဵုလိက်ပရိုၚ်မျာန်မအဠေန် (၂၅၊ ၆၊ ၁၉၉၇) ပ္ဍဲလိက်ပရေၚ် အ္စာကၞေဟ်ယုဝတဳဃေန်ဥူ ချူလဝ်ဗတ်ဗၟာ “ပ္ဍဲကဵုခေတ်ဗ္ကာံတေံ ပ္ဍဲလက်ထက်ဨကရာဇ် သၟိၚ်အနဝ်ရထာဂှ် မဟာထေရ်အရဟံ ရၚ်တၠုၚ်နၚ် ထေရဝါဒသာသနာဂှ် ဇၞော်မောဝ်ဂဵုလဟဵုကၠုၚ် ပ္ဍဲကဵုကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဝွံ ဗၞတ်ဂြိုပ်မွဲလ္ၚီသၞာံဒှ်ရ။ အ္စာကၞေဟ်မာံသုတ (ဒဂုၚ်) ချူလဝ်ပ္ဍဲလိက်အုပ်ညး မုက်လိက် (၁၁၀) ဝွံ ကံက်ပ္တိတ်ကၠာဲဏာ ဘာသာမန်ရ။ ဆက်တုဲ ဗှ်အာညိ၊ ပ္ဍဲ သက္ကရာဇ်ဗုဒ္ဓ (၁၆၀၁) သၞာံတေံဂှ် ဨကရာဇ်ဍုၚ်ဗ္ကာံ သၟိၚ်အနဝ်ရထာ ဗ္တိုက်သီကေတ် ဍုၚ်သဓီု (သုဝဏ္ဏဘူမိ) အံၚ်ဇၞးအာတုဲ သၟိၚ်မနုဟဝ် မွဲဟာန် ကေုာံ သေဌဳ၊ သမ္ၚေဟ်သီုဖအိုတ် ညးဒုၚ်ကာသီုဖအိုတ်၊ တၠပညာတီ၊ တၠ ပညာကၠိုဟ် သီုဖအိုတ်ကော်ဏာ ပြံၚ်အာဍုၚ်ဗ္ကာံတေံ ဖအိုတ်ရဂး။ ပဋကတ်ပိ မွဲဟာန် ကေုာံ ယေန်သၞာၚ်ဘာသာ ဗွဲမဂၠိုၚ်တအ်ဂှ်လေဝ် စိုပ်အာ ဍုၚ်ဗ္ကာံတေံအိုတ်ရ။ လိက်ပတ်မန် အလုံအိုဿီုတံဂှ်လေဝ် ကေတ်ဏာ စိုပ်အာဍုၚ်ဗ္ကာံတေံအိုတ်ရ။
ယွံကောန်ဂကူမန်တအ် ညးကလိဂွံလဝ် လိက်မဂ္ဂဇြေန်မန်လွဳဟံသာ ကၞပ် (၈) ပ္ဍဲမုက်လိက် (၈၈) နူကဵုဗော်ဒုၚ် ကာလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ် တက်တြးပ္တိတ်လဝ်ဂှ် ပံက်ဗှ်ရံၚ်ညိ၊ အ္စာကၞေဟ်မန်မွဲတၠ နိဿဲကေတ်လဝ် လိက်ပတ်လဵုဟွံတီ ချူပျးလဝ် ကွတ်တဲရ။ တၠပညာမန်တမၠာတမၠာတအ် ညးတအ်ကဵုလဝ်သတိ အရေဝ်မန်မွဲပါၚ် အရေဝ်လၟေတ်မွဲပိုဒ်ဏအ် “ဝၚ်ပရေံ လ္ပဒုၚ်ချိုတ်” အရေဝ်လၟေတ်တအ်ဏအ် ညးဟွံကေၚ်မိၚ်ဟာ? ညးဒါန်လိက် လေဝ် ဟွံစဳကၠး ဝၚ်ဍုၚ်သဓီု? ပရေၚ်ကိစ္စချူဗလေတ်ထောံဝၚ် မဖှ်သာ်ဝွံ ဟွံခိုဟ်က္ဍၚ်ရ၊ မန်အနာဂတ်တအ်လေဝ် ဂွံဏာအာဲကၟာဲဝၚ်ဗၠေတ်တ်ပၠန်ဏောၚ် ဂွိၚ်တုဲ ညးဟွံကေၚ်မိ်ၚ် ဟွံကေၚ်ဗှ်လိၚ်ဝၚ်တအ်ဏအ် ရန်တၟအ်ဂွံတီကၠိုဟ် ကေတ်တုဲ ပရူဝၚ်ဒဒှ်ဍာံစၟတ် တၠပညာမန်တအ် ချူလဝ်ဂှ် မ္ဒးသောၚ်ထ္ၜးဏာရ။
ဆက်ဗှ်အာညိပၠန် လောန်ကၠုၚ်မွဲအခိၚ်တေံ ဗၞတ်စှ်သၞာံဒှ်ကီုဟာ ပရူဝၚ်ဍုၚ်သဓီု ချူဗလေတ်ထောံ ဗီုလ္တူတေံကီုရ၊ ပရူဝၚ်ဏအ်ဂှ် အ္စာကၞေဟ်ဒယှ် ချူကဵုစုတ်လဝ် ပ္ဍဲလိက်မဂ္ဂဇြေန်ဗၟာရ။ ယၟုလိက်မဂ္ဂဇြေန်ဂှ် ဝိုတ်အာသီုဂွိုအ်ပစၟတ် သမ္တီရ၊ အ္စာကၞေဟ်ဒယှ်ဂှ် ချူလဝ်ပရူဝၚ်ဏအ် ပထမ၊ အလန်ဒုတိယဏအ် အ္စာကၞေဟ်ဝှ်ၜတ်မွဲ ဂွံလဝ်အာဲ နူအ္စာကၞေဟ်ဒယှ်တေံဟာ ကေတ်ဟွံဒးရ၊ ဗီုလဵုဟီုဟီုရလေဝ် အတိုၚ်ဒဒှ် ပရူဝၚ်ဍာံဇေတ်ဂှ် ချူဗလေတ်ထောံမ္ဂး အ္စာကၞေဟ်ဝှ်ၜတ်တအ် ခယျထေၚ်ဒး ဒှ်ကွေံ၊ အာဲတအ်ဏအ် အာဲဗၠေတ်တ်တအ်ဏအ် ကောန်မန်မၞိဟ်သၟတ် တအ် ဂွံဏာရောၚ်။
ဝေါဟာရ ကၠာဲဘာသာ
ဇုဇဗဴလ = ဗဴ = ဗဴဇု = အဖွား
လ = လဇု = အဖိုး
လၟေတ် = အဆုံးအမ
သၞေံသၞဴ = မြတ်နိုး
ဗော်ဒုၚ်ကာ = ကော်မီတီ
ဝၚ် = သမိုၚ်း
ပရဟ်ဒုၚ် = ကြိုတၚ်
ဗျံက် = စွပ်စွဲ
ရၚ်တၠုၚ် = ဆောၚ်ရွက်
ဂြိုပ် = ကြာမြၚ့်သည့်ကာလ
ရောပ်ရေၚ်ဇကု = ကိုယ်လက်နာကျၚ်
ရန်တၟအ် = ရည်ရွယ်
သမ္ၚေဟ် = သူကြွယ်
အာဲကၟာဲ = အမွေအနှစ်
ဗဴ – ဗဴဇု – လဇု ဝေါဟာရမန်တြေံတြဟ်
နူသၞံၚ်တိုၚ် လၟေၚ် (၃) လၟိဟ် (၁၉) ဂိတုဝှ¬¬¬¬် (၂) မံက်၊ (၁၃၃၇)
