သၟာန်။ ။ဗွဲကိုပ်ကၠာအိုတ်ဏံဂှ် ဆက်ကဵုမိတ်မွဲဝါညိ။

သွဟ်။ ။ယွံ ယၟုအဲဂှ်နာဲဗညာအံၚ် ညးဂအုပ်ဘာကေုာံ ညးဖန်ဗဒှ်ခန်လ္ရတ်မွဲတၠမဒှ်ရ။

သၟာန်။ ။ပရိုၚ်ပတောံကော်(fake news)ဂှ် ဗီုလဵဵုဍေံတအ်မံက်ကၠုၚ်မံၚ် အကြာပွဳပွူပိုဲတအ်ရော။

သွဟ်။ ။ပရိုၚ်ပတောံတအ်ဂှ် ဍေံမံက်ကၠုၚ်မံၚ်အကြာပွဳပွူပိုဲတအ်ဟီုဂှ် ကြပ်အရိုဟ်တ္ရဲဟီုစဂွံရ။ တန်တဴကဵုပရော ဒဒှ်မွဲမွဲရ။ ဥပမာဍေံ ဒှ်မံၚ်ပၞာန်မွဲမွဲဒၞာဲကဵဵုဒှ် ဍေံသုၚ်စောဲလဝ်ရုပ်တြေံတြေံ၊ ရုပ်နူအခိၚ်လဵဵုဟွံတီ၊ ဒၞာဲဒေသလဵုမွဲဟွံတီတုဲ ဍေံတအ်ချူစုတ်ပံၚ်ပစိုပ်စုတ်ပရိုၚ် ညံၚ်ကဵုဒှ်လဝ်ဒၞာဲဂှ်ကီုတုဲ ပရိုၚ်ဂှ်ပြးတိတ်ကၠုၚ်မံၚ်ကီုရ။ တန်တဴကဵဵုအကာဲအရာ၊ တန်တဴကဵုပရောဒဒှ်မွဲတုဲတှေ်ရဲကၠောန်ဗဒှ်ပရိုၚ်ပတောံတအ် ဍေံတအ်တြးဝါဒဟီုဟီု၊ ဍေံတအ်ဟဗၠေတ်ဂၠံၚ်ဟီုဟီု ကြပ်အရိုဟ်တ္ရဲရ ပရိုၚ်ပတောံတအ်ဂှ် မံက်ကၠုၚ်မံၚ်အကြာပွဳပွူပိုဲတအ်ရ။

သၟာန်။ ။ပရိုၚ်ပတောံတအ်ဂှ် ဗီုလဵုဍေံဇီုကပိုက်ဒၟံၚ်ကဵု ညးဒေသတအ်မာန်ရော။

သွဟ်။ ။ပရိုၚ်ပတောံကော်(fake news)ဏံဂှ် ဍေံဇီုကပိုက်မံၚ်ကဵုညးဒေသတအ်ပေၚ်ၚ်ဏောၚ်။ မုပရောဟီုတှေ်facebookလၟုဟ်ဂှ် ပ္ဍဲအကာဲအရာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကဵုဒှ်၊ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကဵုဒှ်၊ ပရေၚ်မၞိဟ်တအ်ကဵုဒှ် ပိုဲတအ်ကျောဝ်သုၚ်စောဲမံၚ် social media လ္တူမုက်လိက် facebook ဏံဂၠိုၚ်မံၚ်ဂှ်ရ ပရိုၚ်ဗၠေတ်အာမွဲသာ်ဂှ်ဗက်တှေ် လကြဴဖဵုဍေံဂှ် ဍေံဒးအာတၟာဟလိုၚ်ရ။ ဒးထ္ၜးဥပမာမွဲတှေ် ဗီုတ္ရဲတေံ မၞိဟ်မွဲဂှ်ဍေံချူပြးပတိုန်လဝ်ပရိုၚ် ဆေၚ်ကၠေၚ်ဏံပိုတ်ဏောၚ်၊ ၚုဟ်တိုန်ဏောၚ် ဍေံဟီုဂွံဟွံဂတာပ်ဂှ်တှေ်ရဲရာန်ကၠေၚ်တအ်ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်အာသာ်ဂှ်ကီုရ။ ပရိုၚ်ဂှ်တိုန်အာ ပွိုၚ်မသုန်မိနေတ်(5minutes)ဓရ်ဂှ် ပိုဲကလေၚ်ကျောဝ်ရံၚ်ပကတိမ္ရးဏံဂှ် ဍေံဒှ်မံၚ်ကွေံကွေံဏောၚ်။ တုဲပၠန်ယဝ်ရမၞိဟ်မွဲချူ ထဝ်ၚုဟ်တိုန်ဏောၚ်ဗက်ဂတာပ်ဂှ်တှေ်ရဲရာန်ထဝ်တအ်ဂၠိုၚ်အာဂှ်ကီု သာ်ဝွံနနဲဗွဲမဂၠိုၚ်၊ ဗီုပြၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ဍေံဇီုကပိုက်မံၚ်ကဵုညးဒေသတအ်မာန်မံၚ်ရ။

သၟာန်။ ။ပရိုၚ်အလီ၊ ပရိုၚ်ပတောံ ညံၚ်ဂွံအာန်အာမာန်ဂှ် ဗီုလဵုပိုဲတအ် ဒးဝေၚ်ပါဲထေက်ရော။

သွဟ်။ ။စိုပ်ကဵုပရိုၚ်ပတောံဏံတုဲ ပိုဲဒးဝေၚ်ပါဲတၚ်နၚ်ဍေံဗွဲမဂၠိုၚ်ဍေံနွံမံၚ်ရ။ ဆဂးတှေ်ကိုပ်ကၠာဂှ်တှေ်ဗွဲဍန်န်ကၠေအ်အ် ဥပမာဍေံပိုဲဗှ်ပရိုၚ်လ္တူ facebookမ္ဂးတှေ်ပိုဲကျောဝ်ထောံ စၟတ်တ္ရဲဍေံပတိုန်လဝ်ဂှ်ကၠာညိ။ တုဲပၠန်မၞိဟ်shareလဝ်ဂှ် ညးဂှ်ရော ဥပမာဍေံ ယၟုအကံက်ဍေံဂှ်ဇေတ်တ်ရဟာ၊ ပ္ဍဲကဵုprofileဍေံဂှ် ဍေံစုတ်လဝ်ရုပ်ဍေံရဟာပိုဲကျောဝ်ကၠာညိ။ ယဝ်ရဍေံလေဝ်ဟွံစုတ်လဝ်ရုပ်ပုဟ်၊ ယၟုအကံက်ဍေံလေဝ်ယၟုဍေံဟွံသေၚ်ပုဟ်ဒှ်မံၚ်ယၟုမွဲမွဲမ္ဂး ပရိုၚ်ဂှ်ဟလိုၚ်လဵုဍေံချူလဝ်ခိုဟ်ဟ်ပိုဲပတှေ်ဟွံဂွံရ။ လတုဲတှေ်မွဲသာ်ဂှ်ပၠန် ယၟုဍေံဇေတ်တ်ရ ဆဂးပရိုၚ်ဍေံချူလဝ်ဂှ် တၚ်ရန်တၟံဍေံဗီုလဵုနွံ ပိုဲဒးဗှ်ရံၚ်အးအးကၠာကီု၊ ပိုဲကျောဝ်ကေတ်က္ဍိုပ်လိက်ဍေံပတိုန်လဝ်သၟးဟွံဂွံ ပိုဲဗှ်အိုတ်တုဲမှ တၚ်သ္ဂးဍေံမုရော၊ တၚ်သ္ဂးဍေံပိုဲဗှ်တုဲတှေ်တၚ်သ္ဂးဍေံဂှ်ပြေပြံၚ်မံၚ်ရ ဆဂးပရိုၚ်ဏံဂှ်ဍေံဂွံနၚ်တၚ်ဇဂှ်နူလဵုရောလေဝ် ပိုဲတအ်ဗဵုပရိုၚ်မွဲမွဲတှေ်ဒးဂၠိုက်ဂၠာဲကၠာရ။ လ္တူတၚ်နၚ်ပရိုၚ်မွဲမွဲပိုဲဂွံကၠိုဟ်ဂှ်တှေ်ဗီုပြၚ်နဲကဲနွံမံၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။ ယဝ်ရမၞိဟ်ဓမ္မတာမွဲ ပိုဲဗှ်ဏာဓမ္မတာရတှေ်ပတေဟ်စလောဲဏောၚ်၊ ဆေၚ်စိုပ်ကဵုလညာတ်ညံၚ်ပိုဲဂွံသ္ပ fact checkingဂှ်တှေ်ပရိုၚ်ဏံဂှ် ပရိုၚ်ပတောံဟာ၊ ပရိုၚ်ဇေတ်တ်ရဟာဂှ် မၞိဟ်လညာတ်နွံမံၚ်ညိညတအ်ဂှ် ကာလဗှ်ပရိုၚ်ဂှ်တှေ် ပရိုၚ်ဏံဂှ်ဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်ဗၠေတ်တ်ဏောၚ်၊ ပရိုၚ်ဟွံဍာံမွဲဂှ်တီကေတ်မာန်ဏောၚ်။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ညံၚ်ဂွံတီစဳးကၠးလ္တူပရိုၚ်ဂှ်မာန်မ္ဂး ပိုဲတအ်သဒးဗှ်ပရိုၚ်ဂၠိုၚ်ၚ်ထေက်ရောၚ် အဲညာတ်ကေတ်ရ။