နာဲသာၚ် – ဂကူမန်ပိုဲညးဂမၠိုၚ် ဒှ်ကောန်ဗုဒ္ဓဘာသာအိုတ်တုဲ ပၟိက်မိက်ဂွံမံၚ်အာ ၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ် သ္ပကုသဵုကဵုဒါန် ဇၞော်မောဝ်ဍုၚ်ကွာန် စေတဳဘာကၟာဂှ် ဒှ်ဆန္ဒဂကူပိုဲတအ်ရောၚ်။ ၜိုန်ပၟိက်နွံတဴသာ်ဝွံကၠာ ဟိုတ်နူအလုံဂကူပိုဲ ဒးဂစာန်ဒၟံၚ် သွက်ပရေၚ်ဗၠးၜးဂကူ ပၠန်ဂတး ဒစဵုဒစး ကုမဟာဝါဒဳဂကူဗၟာ (ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ) တအ် လအ်ကဵုစှော်သၞာံတုဲ အကာဲအရာပ္ဍဲဍုၚ်ကွာန် ဟွံၜိုဟ်သြိုဟ်ဂှ် ဒးဂြိပ်ဒဴ ဌာန်သအာၚ်၊ ပ္ဍဲဍုၚ်ကွာန်ပၠန် ကမၠောန်ဟွံဒးရးအိုတ်တုဲ ဒးဂြိပ်ဒဴ ဒးအာကၠောန်ကမၠောန် ပ္ဍဲဍုၚ်ဂကူသအာၚ် မပ္တံကဵုဍုၚ်သေံ ဍုၚ်မလေဝ်ယှာ ဍုၚ်သၚ်ကာပူ ဍုၚ်ကဝ်ရဳယျာ ကေုာံ ဍုၚ်ဂျာပါန်တံအိုတ်ရ။
- ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူမန် ( ဗီု -ဌာန်ပရိုၚ်ဗၠးၜးမန် )
ဇေတ်တ် ယဝ်ရ ဍုၚ်ကွာန်ဇကု ၜိုဟ်သြိုဟ်၊ အခေါၚ်အရာဂကူဇကု နွံပ္ဍဲတဲဇကု၊ အခေါၚ်အရာစဳရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဂကူဇကု နွံရောၚ် ဒှ်တဴမ္ဂး ဂကူပိုဲတအ်ဂှ် ဒှ်ညးဆာန်ဍုၚ်ကွာန် ဒှ်ညးဇၞော်မောဝ်ဘာသာသာသၞာ အိုတ်တုဲ ဒးဂြိပ်ဒဴ ဒးအာတန်တဴမံၚ် ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်သအာၚ်တအ်ဂှ် ဒှ်ဟွံသေၚ်ရ။
လၟုဟ်ပၠန်လေဝ် ပရေၚ်ဒေါအ်ပန်ပှော် အကြာဗော်ဍုၚ်မန်တၟိကဵု အလဵုအသဳပၞာန်တြေံတေံ လီုလာ်အာတုဲ ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ဒေသဍုၚ်မန်ဗွဲမဂၠိုၚ်တအ် အယောၚ်အလာပေဲါဗတိုက် သွက်ဂွံကလေၚ်ကတဵုဒှ် နွံမာန်ရောၚ်။ ပေဲါဗတိုက်ရပ်လွဟ် ဒစဵုဒစး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ညးမကြံကြ လတူဂကူမန်တအ်ဂှ် ဂကူပိုဲတအ် ထံက်ဂလာန်အာဂြုဂြုဂြီုဂြီုကီုလေဝ် ဆဂး ညးဍုၚ်ကွာန် နွံတန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဵုဒေသပေဲါဗတိုက်တအ် ဗွဲမဂၠိုၚ် ဒှ်ဒဝိၚ် စံၚ်တဴ နွံပၟိက်ကဵု ပရေၚ်ၜိုဟ်လလောံအိုတ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုကာလ ဒေါအ်လဝ်ပန်ပှော် ပွိုၚ် (၁၅) ပြၚ်ၚ်ဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန် မဟာဇန် ကေၚ်ဒးလဝ်ဘဲပၞာန် လအ်ကဵုစှော်သၞာံတအ် ကလေၚ်ပတန်ဍုၚ်ကွာန်ညးတအ် ကလေၚ်ဗဒှ်ပတိုန် ကၠအ်သွဝ်ဂူဗ္ၚ အိုဿီုတုဲ နွံပၟိက် မိက်ဂွံဆက်မံၚ်အာၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ်ရ။ ယဝ်ရ ပေဲါဗတိုက် ကလေၚ်ဒှ် ဗီုပ္ဍဲကဵုဒေသဂကူကချေၚ်တေံမ္ဂး ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန် ဂၠိုၚ်ကဵု လ္ၚီတအ် သွက်ဂွံဒးဂြိပ်ဒဴနွံရ။
ဒေါအ်ပန်ပှော်ဟာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံဟာ
လၟုဟ်အလဵုအသဳတၟိဂှ် ဍေံၜးကယျိုၚ်ပၞာန် ကၠောန်သ္ပပေဲါရုဲမာဲနနဲစၞုက်စၞာဲနာနာပြကာတုဲ ကလေၚ်ကေတ်လဝ်အဝဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မွဲအခန်ပၠန်ရ။ အလဵုအသဳတၟိဏအ်ဂှ် ရန်ကဵု ဂွံဂဇံခုၚ် ပ္ဍဲဂကောံအာသဳယာန် ပ္ဍဲသၞာံ (၂၀၁၄) ကီု သွက်ဂွံဖန်ဗဒှ်အာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံဂးတုဲ ‘ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရေၚ် နွံပၟိက်ကဵု ပရေၚ်ၜိုဟ်လလောံဂမၠိုၚ် သွက်ဂွံကေတ်အဆက် တက်ကျာကဵု အလဵုအသဳတွဵုရး မဆေၚ်စပ်ညိ’ သမ္မတ ဥူတိၚ်သိၚ် ဟီုဂးပတိတ်ရ။
ဆဂး ပ္ဍဲကဵုဒေသကချေၚ်၊ သေံဇၞော် (ရှမ်း)၊ ကရေၚ် တအ်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတအ် ထပက်ဒၟံၚ်ပၞာန်တုဲ ပေဲါပၞာန် ဆက်ဒှ်မံၚ် သကာတ်သကာတ်မြဟ်ဟ်ရ။ မွဲအခိၚ်ဓဝ် အလဵုအသဳတၟိဂှ် ဗလးနၚ် မၞိဟ်အဒေါဝ်ဂးတုဲ ကၠုၚ်တက်ကျာရ။ ဂကောံရပ်လွဟ်တအ် မဆေၚ်စပ်တအ်ဂှ် ကေတ်ဓရ်ပလိုတ် ကုအလဵုအသဳတွဵုရးတုဲ သွက်ဂွံတုပ်စိုတ် သွက်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလောံဂးရ။
တုပ်တဴညံၚ်ရဴ ဂကောံရပ်လွဟ် ဂကောံတၞဟ်ဟ်တအ်ကီု သ္ပတိုၚ်ကဵု အမိၚ် အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ်တုဲ အလဵုအသဳတွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် သွက်ဂွံကေတ်အဆက် ကုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိတုဲ သွက်ဂွံတက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလောံ နွံဒၟံၚ်ရောၚ်။
ပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော် အလန်ဒုတိယဟာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံဟာ သွက်ဂွံဒးဒှ် သၟေဟ်ပၟာ နွံတၟာဂလိုၚ်၊ ဒပ်ရပ်လွဟ်တအ် မွဲလပါ်ကဵုမွဲလပါ် ဟွံဒေါအ်ပန်ညးသကအ် ဟွံဖျေံဒၞာဲဝဲါ ဒပ်တအ်မွဲသာ် တက်ကျာပရေၚ်ၜိုဟ်လလောံဟီုဂှ် ဒှ်ဝါတ်ရ။ ပရေၚ်တက်ကျာၜိုဟ်လလံ ဟီုဂှ် ကေတ်တၚ်တုပ်စိုတ် သွက်ဂွံသောၚ်ကလးအာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်။
အဃောဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဒေါအ်ကၠုၚ်လဝ်ပန်ပှော် ပွိုၚ် (၁၅) သၞာံဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ အာတ်မိက်ကၠုၚ် ပရေၚ်တက်ကျာ သောၚ်ကလးပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဂၠိုၚ်ကဵုအလန်ရ။ ဆဂး အလဵုအသဳပၞာန် အခိၚ်တေံဂှ် ဟွံသ္ပကေၚ်ကာတုဲ ဓလုဏာ ဓလုနၚ် လက္ကရဴအိုတ် ဟီုဂး ကဵုတိုန် သဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူ (အမျိုးသားညီလာခံ) ရ။ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိကဵု ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်ဂမၠိုၚ်တအ် တိုန်စိုပ်သဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူဂှ်တုဲ ပတိုန်ထၜး တၚ်အာတ်မိက်ညးတအ်ကၠာလေဝ် အလဵုအသဳပၞာန်တအ် ဟွံဒုၚ်ကေတ် ညးတအ် ဒးဆုတ်တိတ်ကၠုၚ် နူပေဲါသဳကၠဳဂှ်တုဲရ။
လၟုဟ် လပါ်အလဵုအသဳတၟိဏအ်ဂှ် သွက်ဂွံသောၚ်ကလးအာ ပြသၞာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကုကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တအ်ဂှ် ဟွံဟီု၊ ပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော်ဂှ်လေဝ် ဟွံဟီု၊ ဟီုဂးတိုန် ‘ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံ’ တို်က်ရိုက်တုဲ တုပ်တဴညံၚ်ရဴ ကွဳအာဒၟံၚ် ဂတဂၠဴရောၚ်။
ဆိုအ်ဗပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်
ပ္ဍဲကဵု ဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ဂှ် ကေၚ်ဂွံလဝ်ခန်လ္ၚတ် နူကဵု ပွိုၚ် (၁၅-၂၀) သၞာံတေံတုဲရ။ ဂကူမန်ပိုဲတအ်လေဝ် တီလဝ်တုဲတုဲကီုရ။ ဒေါအ်ပန်ပှော်ဂှ် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံ ဟွံသေၚ်ရ။ ဒေါအ်ပန်ပှော်ဂှ် နကဵုနဲကဲပရိယာဲမွဲသာ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတအ် ဖျေံဇန်လဝ် သွက်ဂွံဖအိုတ်ကၠေံ ဒြဟတ်ရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်တုဲ လက္ကရဴအိုတ် သွက်ဂွံဖျေံလွဟ်ဟေၚ် ဍေံဖျေံလဝ်ကၠေမ်ရ။
ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ် (၁၅) သၞာံ ကာလဒေါအ်ပန်ပှော်ကၠုၚ်လဝ်ဂှ် ပၞာန်ဗၟာတအ် ဂွံစေဝ်လတူတုဲ ကၠုၚ်ဖျေံဒပ်ပၞာန်ဍေံတအ် ဂၠိုၚ်ကဵုဒပ်၊ သီကေတ်ထောံ တိကၠအ် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ဂၠိုၚ်ကဵုလ္ၚီဨက၊ သၠဲပတိတ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဍေံတအ် ဂၠိုၚ်ကဵုဒေသရ။ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ဒြဟတ်ဇကု ညံၚ်ဟွံဂွံပြးအာကီု၊ စိုတ်ဓာတ်ညံၚ်ဟွံဂွံစှေ်အာကီု ဒးထိၚ်ဒဝ်အာတၟာဂလိုၚ်ရ။ အကြာဏအ် ဒြဟတ်ဒပ်လ္ၚဵုတအ် ပြးတိတ်အာတုဲ ဇကုကဵုဇကု ပန်ပှော်ညးသကအ်လေဝ် နွံရ။ လၟုဟ်အလဵုအသဳတၟိဂှ် ဟီုဂးကၠုၚ် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလောံပၠန်ရ။ အလန်ဏံဂှ် ဒးသ္ပသတိဇၞော်ဇၞော်ရောၚ်။
ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် နွံပၟိက်ကဵု ပရေၚ်ၜိုဟ်လလောံကွေံကွေံရ။ ဆဂး အလဵုအသဳတၟိ တ္ၚဲဏအ် ဟီုဂးကၠုၚ် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံဟီုဂှ် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံဇေတ်တ် ဟွံသေၚ်ဏီ၊ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံ ဇေတ်တ် ဂွံစိုပ်ဟီုဂှ် ဒးနွံအဆံၚ်ၚ်ရောၚ်။
(က) ကိုပ်ကၠာအိုတ် ဒးဟီုဂးတက်ကျာ ပရေၚ်ဒေါအ်ပန်ပှော်ကၠာရောၚ်။ ပန်ပှော်ညးသကအ်ဂှ် ဒးလလောၚ်တြး ဒေါအ်ထောံကၠာရောၚ်။ လတုဲ ဒးကေတ်တၚ်တုပ်စိုတ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာကဵု ဒပ်ပၞာန်မန်တအ် အလဵုဂွံစွံအလဵု၊ အလဵုဂွံဖျေံဗဒိုပ်ဒၞာဲလဵုတအ် ဒးတုပ်စိုတ်ကၠာရောၚ်။
(ခ) တုပ်တဴကဵုညံၚ်ရဴ ကုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိကီု ဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တၞဟ်ဟ်တအ်လေဝ် ဒးကေတ်တၚ်တုပ်စိုတ် ဒေါအ်ပန်ပှော်ကၠာရောၚ်။
(ဂ) ပြသၞာရပ်လွဟ်ဂှ် ဍေံဆက်စပ်ဒၟံၚ်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်ဂှ် အလဵုအသဳတၟိဏအ် ဒးသ္ပစၟတ်သမ္တီတုဲ ဒးတက်ကျာသောၚ်ကလး ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကဵု အလုံကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တအ်ရ။ ဒးဟီုဂး ဒးကဵုကေတ်ညးသကအ် ဒးပယှအ်ပတေၚ်ညးသကအ်လေဝ်နွံရ။ လက္ကရဴအိုတ် ဂွံတၚ်တုပ်စိုတ် ကၞောတ်အထောတ်ဂှ် ပ္ဍဲအရာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရ။
(ဃ) တက်ကျာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပရေပရံၚ်တုဲမဂး ပရေၚ်ၜိုဟ်လလောံဍာံပြဂှ် ကလိဂွံရ။ ဂကူမန်ကီု ဂကူကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တအ်ကီု ဟွံဒးဒုၚ်ဍဵုဍိုက်ကု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတအ်ရ။ အခေါၚ်အရာဂကူဇကုကဵုဇကု နွံကၠုၚ်ရ။ အာကၠုၚ် သွံရာန် တဵုကၠအ် တဵုဂူ ဗွဲမသၠးၜး နွံကၠုၚ်တုဲ ထိၚ်ဒဝ်မၚ်မွဲဂကူ ဗွဲမသၠးၜး ဂွံရ။
ဆဂး အခိၚ်တ္ၚဲဏအ် အလဵုအသဳတၟိဂှ် ဍေံမိက်ဂွံတက်ကျာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပရေၚ်ၜို်ဟ်လလောံကွေံကွေံဍာံဍာံ ဟွံသေၚ်ရ။ ဒေါအ်ပန်ပှော် ညးသကအ်တုဲမ္ဂး ဍေံမိက်ဂွံတုၚ်စွံလဝ် ပရေၚ်ဒေါအ်ပန်ပှော်ဏအ်လေဝ် ဒှ်မာန်ရ။ ကလေၚ်ထပ်လအ်အာပွိုၚ် (၁၅) သၞာံပၠန်တုဲ ပရေၚ်ပၠန်ဂတးဂှ် ကြဳစှေ်အာသိုက်က်လေဝ် ဒှ်မာန်ရောၚ်။
ပရေၚ်ၜိုဟ်လလောံ သွက်ဂကူပိုဲ
ပၠန်ဂတးဂကူမန်ပိုဲ ကၠောန်ၜိုတ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဍေံဆက်စပ်ဒၟံၚ်ကဵု အခေါၚ်အရာကောန်ဂကူပိုဲတအ်ရ။ စဵုကဵုအခေါၚ်အရာဂကူပိုဲ ဂွံစိုပ်ပ္ဍဲကဵုတဲပိုဲတအ်ဂှ် နနဲပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ဂှ် မွဲဗီု၊ နနဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အပ္ဍဲဗွိုၚ်ဂှ်မွဲဗီု ဒးလုပ်အာပေဲါဗတိုက်ရောၚ်။
လောန်ကၠုၚ် အခိၚ်ဗၞတ် (၁၅) သၞာံတေံ အဃောဒေါအ်ဒၟံၚ်ပန်ပှော်ဂှ် မွဲလပါ်ဂှ်ပၠန် အလဵုအသဳပၞာန်တအ် လီဠာန် ဖအိုတ်ကၠေံ ဒြဟတ်ပိုဲတအ်ကၠာလေဝ် မွဲလပါ်ဂှ် ဂကူပိုဲတအ် ဂွံကောံညးသကအ် ဂွံဆဵုညးသကအ် ကလေၚ်ပခိုၚ်ပတိုန် ဒြဟတ်ဂကူပိုဲ နွံကၠုၚ်ရ။ သွက်ညးဍုၚ်ကွာန် နွံတန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဵုဒေသပယျဵုတအ် ပ္ဍဲတိဍာ် ဂွံမံၚ်စၜိုဟ်ဟ် ဂွံကၠောန်စခိုဟ်ဟ် ပွိုၚ် (၁၀) သၞာံပြၚ်ၚ်ရ။ သွက်ညးဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲဒေသတအ်ဏအ်ဂှ် ကေၚ်ဒုၚ်စသိုၚ် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလောံ ဗၞတ်ထေက်ကြိုက်တုဲ ကလေၚ်ပန်ပှော်ညးသကအ်ဂှ် ဟွံမွဲပၟိက်ကွေံကွေံရ။
စပ်ကဵုချဳဒရာၚ်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလောံဂှ် တာလျိုၚ်နွံ သွက်အလုံဂကူပိုဲတအ်ရောၚ်။ ကာလဟီုဂးတက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလောံမ္ဂး ပရေၚ်သောၚ်ကလးပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် နနဲဗဗွဲဓရ် ပရေၚ်ဒုၚ်လျိုၚ် အခေါၚ်အရာကောန်ဂကူအရေၚ် ပရေၚ်ဒက်ပတန်ကၟိန်ဍုၚ်ဍာံစၟတ် (ဗၟာမွဲဒကေဝ်တှေ် မန်မွဲဒကေဝ်) ကီု ဒးအာတ်မိက်အာတုဲ သတိလေဝ်နွံ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လေဝ် ဒးဍိုဟ်ကေက်ကီုရောၚ် ရဴသာ်ဝွံမိက်ဂွံဖ္တိုက်ဖၟောဝ်ဏာရ။