နန်တၠနာဲ

အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဟီုဂှ် ဇၟာပ်မၞိဟ်မနုဿတအ် အခေါၚ်အရာမပါကၠုၚ် နူမိသၠးၜံၚ်တေံရ။ မၞုံကဵုဂုဏ်စရာဲသိက္ခာတုဲ ပရေၚ်ပါ်ခြာရေၚ်သ္ကအ်ဟွံမွဲ မၞုံကဵုအခေါၚ်ဒုၚ်စသိုၚ် ကဆံၚ်တုပ်သၟဟ်ဂှ် အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ရ။ နူပွမဒုၚ်စသိုၚ် မတုပ်တုပ်သၟဟ်တအ် ယဝ်ခါရ တိတ်ဗၠးအာမ္ဂးတှေ် အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂှ် ဍိုက်ပေၚ်ဟီုသ္ဂးဟွံမာန်ရ။ မၞိဟ် ကေုာံ မၞိဟ်ရှေ်သှေ်ဂုဏ်သိက္ခာရေၚ်သ္ကံ ပရေၚ်ဍဵုဍိုက် ညးမွဲ ကေုာံ ညးမွဲကီု ပရေၚ်ဖံက်ပ္ကဝ် အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂမၠိုၚ်တအ် ကီု ပ္တိတ်ဇြဟတ်ဍေံ ညးမဂွံအဝဵုတအ် ညးပွဳပွူမဂၠိုၚ်တအ် သၠးပွးထောံမာန်မှ ပရေၚ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂှ် ဗွဲမဍိုက် ပေၚ် ကလိဂွံမာန်ရ။ ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဏံလေဝ် အခေတ်ဍေံပြံၚ်သၠာဲကၠုၚ်မံၚ်ကီုယျ၊ ဆေၚ်စပ်ကဵုအခေါၚ်အရာမၞိဟ်တုဲ ဂဗုတ်ရဇာဝတ်ကီု ဓမ္မဝတ်ကီု ပရေၚ်စလာပ်ဗဇဴတအ်ကီု ညးမဖံက်မံၚ် ပ္ကဝ်မံၚ် အခေါၚ်အရာမၞိဟ်တအ်ဂှ်လေဝ် ကေတ်ကၠုၚ်အရေဝ် ရပ်စပ်ကၠုၚ်ဂဗုတ် နွံကၠုၚ်ကီုရ။ ဟိုတ်နူကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲ ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲ ဇၟောဝ်ဍာ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဝွံတုဲ အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ်လေဝ် ထပက်စၟတ်တဲ လိက်ကသုက်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ရ၊ ဂုဏ်သိက္ခာပရေၚ်မၞိဟ် မၞုံကဵုကဆံၚ် တုပ်သၟဟ် ဟွံပါ်ခြာဂကူဂှ်လေဝ် အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲ ဒုၚ်တဲသ္ပစၟတ်သမ္တီ အဝ်ပရဲကၠုၚ်နွံရ၊ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ဂကောံမၚ်မွဲစဵုဒၞာကဵု အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ကီု ဂကောံဆဝ်မ္ၚုဟ် ပံက်မတ်ကုမဟာဇန် အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ကီု ဟိုတ်ကဵုမိသဟာဲ ကဵုပညာအခေါၚ်အရာမၞိဟ်ကီု၊ ကလိဂွံကၠုၚ်အခေါၚ် တက်လိက်၊ ပရးပ္တိတ်လိက်ကၞပ်နာနာ အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ် ကဵုကၠုၚ်အခေါၚ်ရ၊ ဣဝွံ ဒှ်ၚုဟ်မး သွက်အခေါၚ်အရာမၞိဟ် မွဲကဏ္ဍကီု သ္ဂောံဆဵုကေတ်ကီုရ။
အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂှ် ဇၟာပ်မၞိဟ် သွက်သ္ဂောံဂမျိုၚ်တဴလမျီု မံၚ်စံၚ်စသုၚ်တအ် ဒှ်သ္ဇိုၚ်တမ်ရိုဟ် တမ်ခိုၚ်မဒှ်တုဲ နွံကဵုၚုဟ်မး ကဆံၚ်တုပ်သၟဟ် ရှ်သာကြက်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ရ။ တၚ်အဓိက ပ္ဍဲဘဝမၞိဟ်ဂှ် ပရေၚ်ယေန်သၞာၚ် ပရေၚ်ပွဳပွူ ပရေၚ်ရှေ်သှေ်စ္ၜုယ်စ္ၜော် ပ္ဍဲပိုဲမၞိဟ်တအ် သၠးစွံၚုဟ်မးတုဲ အခေါၚ်အရာမၞိဟ်တအ် ဇၟာပ်မၞိဟ် ညံၚ်သ္ဂောံ ကလိဂွံ ဒုၚ်စသိုၚ်မာန်ဂှ် တၚ်အာတ်မိက် ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ။ ညးလ္ၚဵု ဒးဒုၚ်ပါ်ကဆံၚ် ညးလ္ၚဵု ဟွံလုပ်အခေါၚ်ဆက် ဆောံ ပ္ဍဲညးလိုက်လောကတအ် ပွမ္ဒးပါ်ခြာလဝ်တအ်ဂှ် ကဵုဟွံထေက် ဇၟာပ်မၞိဟ် သ္ပရှေ်သှေ် အဝ်ပရဲရေၚ်သ္ကံမ္ဂး …. အခေါၚ်အရာမၞိဟ် ဟီုမာန်ရ။ အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဟီုဂှ် သ္ဒးတိတ်ဗၠးနူပွမဖေက်ဂၟံက်၊ ပွမတိတ်ဗၠးနူကၠောဝ်ဗျဵုတဟၚ် တအ်ရ။ ဇၟာပ်မၞိဟ် မၞုံတမ်သဇိုၚ်သၠးပွးတုဲ ညးဂှ်မွဲကီုလေဝ် ကၠုၚ်ပကီုဍဵုဍိုက်ဇကုဟွံဂွံ၊ နကဵုစိုတ်ဖေက်ဂၟံက် ဟွံမွဲမွဲသာ် ဗီုဇကုကဵုဇကု သွက်သ္ဂောံဂျိုၚ်တဴလမျီု ဖောအ်ဗြေဝ်ဘဝ သ္ဂောံဍိပ်ဍဴမာန်ဂှ် ဒှ်အဓိပ္ပါယ် အခေါၚ်အရာ မၞိဟ်ရ။
အရေဝ်မတွံဂး အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂှ် တြဴနူပၞာန်ဂၠးတိ အလန်ဒုတိယတေံတုဲ သုၚ်စောဲကၠုၚ် ဟီုဂးကၠုၚ် အာတ်မိက် ကၠုၚ်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူသ္ဘဴကွေတ်မွဲဝါဒ မွဲ ကေုာံ မွဲ မွဲဍုၚ် ကေုာံ မွဲဍုၚ် လညာတ်ဟွံတုပ် ပရေၚ်ဒုၚ်တဲ တုပ်စိုတ်ဟွံမာန်ဏီတုဲ သၞာံဗွဲမလအ် နကဵုနဲကဲတၞဟ်ဟ် သဳကၠဳဖျေံကၠုၚ် ကုကၟိန်ဍုၚ်ဂမၠိုၚ်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူပရေၚ်ဘာသာ အ္စာဒၠောံဗ္တောန်ဒဿနိက သြဝါဒ ပရေၚ်ညဳသၟဟ် ဟွံတုပ်ရေၚ်သ္ကအ် အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳ ဟွံတုပ်ရေၚ်သ္ကအ်ကီုတုဲ ဗီုညးကုညး ဟိန္ဒုတှေ် ပြကိုဟ်ဝေဒ ဗုဒ္ဓဘာသာတှေ် ဂလာန်တွံဓရ်ကျာ်တြဲ ခရေတ်ယာန် တှေ် ပြကိုဟ်သမ္မာ အေဿလာမ်တှေ် ပြကိုဟ်ကိုဝ်ရေန် ကောန်ဖျူယှေန်တှေ် ဂလာန်အမိၚ် ဟွံတုပ်ရေၚ်သ္ကအ် ပိုဲသတ္တအ် ဗီုညးကဵုညး ဒ္ဂေတ်ဗက်တွံဍောၚ်ဓရ် ညးပ္တိုန်ထ္ၜးမံၚ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ဘာသာတအ်ဂှ် ယဝ်ခါရ တောဲပဂပ်စုတ်ကဵု အခေါၚ်အရာမၞိဟ် ဍေံဟွံကိတ်ညဳသၟဟ်ကီုလေဝ် ဆဂး အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂှ် မၞိဟ်ကုမၞိဟ် သ္ပရှေ်သှေ်အဝ်ပရဲရေၚ်သ္ကအ် မၞုံကဵုပရေၚ်ၜိုဟ်သြိုဟ်ဆာန်ကၟိန် ညးမွဲသၟာၚ်တေံ ဟွံဍဵုဍိုက် သ္ပအနိက်အထက်၊ ညးမၞုံကဵုဇြဟတ်အောန်ဂှ် တၞဟ်နဗပေၚ်ကဵု ဇြဟတ်မၚ်မွဲရံၚ်စံၚ်အာဂှ် ဇၟာပ်ဘာသာ သာသနာ (အခွၚ့်ရေး) အခေါၚ်အရာသ္ဘဴဓရ်တုပ်မံၚ် သ္ဂောံဆဵုညာတ်ကေတ်ရ။
အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂှ် ဒှ်သွက်မၞိဟ်ပိုဲတအ် သ္ဂောံဒှ်တသိုက်တုဲ အတိုၚ်အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳ၊ ယေန်သၞာၚ် ဂကူညးကုညး ၚုဟ်မးသိက္ခာ၊ မသ္ပအဝ်ပရဲ ပရေၚ်ဆက်ဆောံ ဆာန်ကၟိန် မဟွံမွဲကဵု ပရေၚ်ပါ်ခြာကဆံၚ် ဂကူဝါတ်လောဲ တၞောဝ်ယုတ်သဝ်တအ်တုဲ ဇၟာပ်မၞိဟ် ပရေၚ်ဂီုကၠီုဘဝဇကု သၠးပွးဇကု တန်တဴဂမျိုၚ်ဘဝလမျီုမွဲ မ္ဒးရးဂှ် အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ရ။
ကလေၚ်ရံၚ်အာဝၚ် ပ္ဍဲတိုက်ဥရောပ ကၟိန်ဍုၚ်အၚ်္ဂလာန်တေံမ္ဂး သ္ပံတံနူ ဗွဝ်ကၠံ (၁၈) ဗွဝ် ကေုာံ ဗွဝ် (၁၉) ကၠံဗွဝ်တေံမ္ဂး သၟိၚ်ဂျောန် ကဵုလဝ်အခေါၚ် ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန် စပ်ကဵုအခေါၚ်အရာမၞိဟ်နွံရ။ ညးဟွံမွဲကဵုဒုဟ် ရပ်ပကီုဒုဟ်ဟွံထေက် ပၠောပ်တံၚ်ဂုက် ဟွံထေက်ကီု သီထောံပိုန်ဒြပ်ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ဟွံဗဗွဲဓရ်ဟွံထေက် ဟွံသေၚ်ကဵုသၞောဝ်ဥပဒေမွဲသာ် ဍိုက်ဍဵုပျဲပျာံ ရပ်ကၠေၚ်ဒက်ဟွံထေက်၊ သ္ပဒတန်လဝ်သၞောဝ် နွံကၠုၚ်ရ။ ကၟိန်ဍုၚ်လ္ၚဵု ဒှ်မံၚ်ကောန်ဍုၚ်ဇကုအရၚ်ဖိုဟ် သ္ပဟိုတ်ပရေၚ်ဘာသာတုဲ ကေတ်ဇြဟတ်ကဵု ဂကောံဇကု ကောန်ဂကူတၞဟ်တအ်ဂှ် ဟွံကဵုကလိဂွံ အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပရေၚ်အခေါၚ်အရာဓရ်သဘာဝက္တဵုဒှ်ကၠုၚ် ဂကူဒးဒုၚ်ဍဵုဍိုက်တအ် ဒုၚ်ဟွံမာန် တိတ်ဂၠံၚ်ထ္ၜးဆန္ဒ အလဵုအသဳဂှ်ပၠန်လေဝ် ရပ်လဝ်အဝဵုခိုၚ်ၚ်တုဲ ဗက်ရပ်စုတ်ထံၚ် ဟွံစှေ်ကဵု သဘဴဓရ်တအ်ဂှ် တၞဟ်နဆေဝ်ဒဝ်ကၠေံမာန်ရ၊ ညးဍုၚ်ကွာန် တၞဟ်နတၚ်အာတ်မိက်ကၠုၚ် လ္တူအလဵုအသဳမ္ဂး သ္ဒးကဵုအခေါၚ် မပ္တံကောံဓရီုမသၠးပွး အခေါၚ်နွံပၟိက် တၚ်ပ္တိုန်ထ္ၜး စပ်ကဵုပရေၚ်မၞိဟ်ကီု ပရေၚ်ပညာကီု၊ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကီု၊ အခေါၚ်အရာတအ်ဂှ် မပါကၠုၚ် နူသၠးဂဝ်ဂၞဴတေံတုဲ တုပ်သၟဟ်ကဵု ဇွောဝ်ဍာ်ကြုၚ် သွက်သတ်မနုဿတအ် သ္ဂောံသုၚ်ဂှ် ဒှ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ရ၊ ခရေတ် (၁၂၁၅) မဂ္ဂနာကာတာ (၁၆၈၉) သဇိုၚ်သၞောဝ် အခေါၚ်အရာမၞိဟ် ဍုၚ်အၚ်္ဂလာန်ကီု (၁၇၇၆) သ္ပကၠုၚ်ဒတန် သၞောဝ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ရ။ ကၟိန်ဍုၚ်အမေရိကာန်လေဝ် သၠးထောံဝါဒ သုၚ်စောဲဍိက် ပွမပါ်ခြာကဆံၚ်ဂကူ ဂမ္စံက်တုဲ (၁၇၉၁) ဂှ် သၞောဝ်ဥပဒေ အခေါၚ်အရာမၞိဟ် ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံအမေရိကာန် ပြာကတ်ထေၚ်လဵုကၠုၚ်ရ။ ဝၚ်ကလိဂွံကၠုၚ် အခေါၚ်အရာမၞိဟ် စပ္တံနူဍုၚ်လ္တူ မသ္ဂးကၠုၚ်တုဲဂှ်ရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ….
အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂှ် ဇၟာပ်မၞိဟ်သ္ဒးဆေၚ်စပ်ရ။
စၞာံအရံၚ်၊ ဂကူ၊ ဘာသာစ္ၜုဲစ္ၜော်၊ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ပရေၚ်မြၚ်ဉာဏ်ဘဝမၞိဟ်တအ် တြုံဗြဴဟွံရုဲ မၞုံကဵုကဆံၚ်တုပ်သၟဟ် ညးမွဲ ကေုာံ ညးမွဲ ၜိုန်မံၚ်တန်တဴဟွံတုပ် တၞဟ်ခြာကီုလေဝ် ဟိုတ်နူဒှ်မနုဿဂကူမၞိဟ် တုပ်တုဲ အခေါၚ်အရာမၞိဟ်တအ်ဂှ်လေဝ် ဒှ်သွက်မၞိဟ်ဂမၠိုၚ်အိုဿီုရ။ မၞိဟ်တအ်ဖအိုတ်ဂှ် ဟိုတ်နူလဵုလေဝ် ပွမပါ်ခြာကဆံၚ်ဟွံမွဲတုဲ အခေါၚ်မပါကၠုၚ် နူမိသၠးၜံၚ်က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်တုဲ ကဆံၚ်ဂုဏ်သိက္ခာတုပ်သၟဟ် မၞုံကဵုအခေါၚ်သၠးပွးပေၚ်ၚ်ရ။
အခေါၚ်အရာမပါကၠုၚ် နူမိသၠးၜံၚ်တေံဂှ် ဒှ်အခေါၚ်အရာ သွက်မၞိဟ်ဂမၠိုၚ်ရ။ အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဟီုဂှ် အတိုၚ်ဂုဏ်သိက္ခာ မပါကၠုၚ် နူမိသၠးၜံၚ် တၚ်နွံပၟိက် သွက်ညးဂမၠိုၚ် ဒှ်အခေါၚ်အရာ မပါကၠုၚ်လဝ်တုဲတုဲရ။ ဟိုတ်ဂှ် ရ အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂှ် ရာန်ကေတ်ဟွံဂွံ ပြံၚ်သၠာဲကေတ်ရေၚ်သ္ကံ ဟွံဂွံတုဲ ဇၟာပ်မၞိဟ် ဟိုတ်နူမနုဿ တုပ်ရေၚ်သ္ကအ်တုဲ အခေါၚ်အရာဂှ် မၞိဟ်တအ်ရ ကလိဂွံပိုၚ်ပြဳရ။
အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂှ် ညးလဵုမွဲလေဝ် ပၠံၚ်သီကေတ်ဟွံဂွံရ၊ အခေါၚ်အရာမပါကၠုၚ် နူမိသၠးၜံၚ်တေံ ညးဂှ်မွဲမှလေဝ် အခေါၚ်ပၠံၚ်ကေတ်ဟွံဂွံတုဲ နူသၠးၜံၚ်တေံ သွက်ကောန်မနုဿတအ် အခေါၚ်အရာတအ်ဂှ် ဍေံနွံမံၚ်တုဲတုဲရရောၚ်၊ အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဟွံမွဲပုဟ်ဂှ် ယြဴညးလဵုမွဲလေဝ် ဟီုသ္ဂးဟွံထေက်ရ၊ ပွမမာတ်လဒဵုထောံ အခေါၚ်မပါကၠုၚ် နူမိသၠးၜံၚ် အခေါၚ်ဒုၚ်စသိုၚ်ကဵု အခေါၚ်ဒ္ဂေတ်စာရိတ္တကီု မမိက်ကဵုမွဲမွဲတအ်ဂှ် ဒှ်ညးဟွံသ္ပရှေ်သှေ်ကဵု အခေါၚ်အရာ မၞိဟ်တအ်ရ၊ အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ်တအ်လေဝ် ဟွံသ္ပဒတန်ကဵု သၞောဝ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ် သ္ဂောံဒုၚ်စသိုၚ်မ္ဂး ဒှ်ညးဖံက်ပ္ကဝ် အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ရ၊ အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂှ် ဇၟာပ်မၞိဟ်အခေါၚ်ဒုၚ်စသိုၚ်နွံရ။